Kamu İdaresi tarafından alımı gerçekleştirilen bazı mal ve hizmetlerin ilgili olduğu mali yılda muhasebeleştirilmeksizin cari yıl olan 2022 yılında giderleştirilerek 320 Bütçe Emanetleri Hesabı’na kaydedildiği görülmüştür.

Mahalli İdareler Bütçe ve Muhasebe Yönetmeliği’nin 320 Bütçe Emanetleri Hesabı’na ilişkin “Hesabın Niteliği” başlıklı 248’inci maddesinde, bu hesabın, mali yıl içerisinde veya sonunda ödeme emri belgesine bağlandığı halde, nakit yetersizliği veya diğer sebeplerle ilgililerine ödenemeyen tutarların izlenmesi için kullanılacağı ifade edilmiştir.

Yönetmelik’in “Hesaba İlişkin İşlemler” başlıklı 249’uncu maddesinde, malın alındığı veya hizmetin yapıldığı malî yılı izleyen beşinci yılın sonuna kadar talep edilmeyen bütçe emanetlerinin bütçeye gelir kaydedileceği ve gelir kaydedilen tutarların, mahkeme kararı üzerine ödeneceği; “Hesabın İşleyişi” başlıklı 250’nci maddesinde ise dönem sonunda bu hesabın zaman aşımı sürelerine göre bölümlenmiş alt hesaplarında kayıtlı tutarların, zaman aşımı sürelerini güncellemek için bu hesaba alacak ve borç kaydedileceği hüküm altına alınmıştır.

Diğer yandan, Yönetmelik’in “Ödeneklerin İptali ve Devri” başlıklı 39’uncu maddesine göre, yılsonunda kullanılmayan ödenekler bütün düzeyleri belirtilerek iptal edilir. Ancak, şartlı, tahsisi mahiyette ve mevzuatı gereği ertesi yıla devri gereken ödenekler devir gerekçesi belirtilerek devredilir. Devredilen ödenek yeni yıl bütçesinde açılacak tertiplere ödenek kaydedilir.

Bu bağlamda, 320 Bütçe Emanetleri Hesabı’nın mal ve hizmet alımının yapıldığı mali yıl içerisinde veya en geç mali yılsonunda ödeme emri belgesine bağlandığı halde, nakit yetersizliği veya diğer sebeplerle ilgililerine ödenemeyen tutarların izlenmesi için kullanılması, yılsonunda kullanılmayan ödeneklerin bütün düzeyleri belirtilerek iptal edilmesi, devri gereken ödeneklerin ise devir gerekçesi belirtilerek devredilmesi gerekmektedir. Ayrıca, malın alındığı veya hizmetin yapıldığı mali yılda ödenemeyen tutarların 320 Bütçe Emanetleri Hesabı’nda muhasebeleştirildikten sonra, dönem sonlarında bu hesabın zamanaşımı sürelerine göre bölümlenmiş alt hesaplarında zamanaşımı sürelerini güncellemek için bu hesaba alacak ve borç kayıtlarının yapılması ve malın alındığı veya hizmetin yapıldığı malî yılı izleyen beşinci yılın sonuna kadar talep edilmeyen bütçe emanetlerinin bütçeye gelir kaydedilmesi, gelir kaydedilen

tutarların ise mahkeme kararı üzerine ödenmesi gerekmektedir.

Yapılan incelemede, Kamu İdaresi tarafından önceki yıllarda gerçekleştirilen mal ve hizmet alımlarından bazılarının cari yılda 320 Bütçe Emanetleri Hesabı’nın 01 alt koduna kaydedilerek muhasebeleştirildiği tespit edilmiştir. İdarenin önceki yıllarda gerçekleştirdiği mal ve hizmet alımlarından bazılarını cari yılda muhasebeleştirmesi gerek ödeneklerin ait olduğu mali yılda kullanılamamasına gerekse 320 Bütçe Emanetleri Hesabı’nın, zamanaşımı süreleri itibariyle oluşturulmuş alt kodlarında doğru bir şekilde izlenmemesine neden olmaktadır. Ayrıca önceki dönemlerde yapılan mal ve hizmet alımlarının cari yılda giderleştirilmesi 630 Giderler Hesabı'nın gerçek durumu yansıtmamasına ve muhasebenin temel ilkelerinden dönemsellik ilkesine de aykırılık teşkil etmesine neden olmaktadır. Bununla birlikte ilgili alımların alındığı yıl yerine bir sonraki yıl muhasebeleştirilmesi amortisman ayrılması gereken mal edinimlerinde ilgili varlık için amortismanın, varlığın edinilmesinden itibaren ayrılması gerekirken bir sonraki yıl amortisman ayrılamaya başlanmasına neden olmaktadır. Bu durum 25-Hesap Grubu'nun da gerçek durumunu yansıtmamasına neden olmaktadır.

Yukarıda yer alan denetim tespiti üzerine, Kamu İdaresi tarafından, hesabın önceki dönemlerde yapılan mal ve hizmet alımlarının cari yıl hesaplarında giderleştirilmesinin esas itibariyle hesabın kullanım amacına uygun olduğu ifade edilerek bulguya katılmadıkları belirtilse de söz konusu uygulama malın alındığı veya hizmetin yapıldığı mali yılda ödenemeyen tutarların izlenmesi için kullanılan hesabın mahiyetine ters düşmektedir.

Mal ve hizmet alımları gerçekleştirildiğinde 320 Bütçe Emanetleri Hesabı’na alınması, dönem sonlarında zamanaşımı sürelerine göre oluşturulmuş alt kodların güncellenmesi, mal ve hizmet alımının gerçekleştirildiği mali yılı izleyen beşinci yılın sonuna kadar ödenmeyen tutarların ise bütçeye gelir kaydedilmesi suretiyle muhasebeleştirilmesi gerekmektedir.