1. Sözleşmelerde Hakediş Ödemelerinin Eşit Taksitlerle Yapılacağı Hususunun Düzenlenmesi

   Belediye’nin 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu kapsamında yapmış olduğu ihalelerde yer alan sözleşme tasarılarında, hakediş ödemelerinin eşit taksitlerle yapılacağına ilişkin düzenlemenin mevzuata aykırılık oluşturduğu görülmüştür.

   Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Geçici hakediş raporları” başlıklı 39’uncu maddesinde, birim fiyat esasına göre yapılan işlerin bedellerinin ödenmesinde Sözleşmeye ekli birim fiyat teklif cetvelinde yazılı veya sonradan düzenlenen yeni birim fiyatlar ile metrajlarından hesaplanan iş kalemi miktarlarının çarpımı üzerinden hesaplanan tutardan sözleşmedeki kayıtlara ve ilgili kanunlara göre yapılacak kesintiler de çıktıktan sonra, sözleşmenin ödemeye ilişkin hükümleri çerçevesinde kendisine ödeneceği, anahtar teslimi götürü bedel esasına göre yapılan işlerin bedellerinin ise ihale dokümanında öngörülen ilerleme yüzdeleri üzerinden sözleşmesinde ve eklerinde yazılı esaslara göre ödeneceği belirtilmiştir.

   Ayrıca anılan Şartname’de hakediş raporunun yüklenici veya vekili tarafından imzalanıp idareye verildiği tarihten başlamak üzere en geç otuz gün içinde onaylandıktan sonra otuz gün içinde tahakkuka bağlanacağı ve bu tarihten başlamak üzere sözleşmesinde farklı bir süre belirtilmemiş ise on beş gün içinde de ödeme yapılacağı düzenlenmiştir.

   Hizmet İşleri Genel Şartnamesi’nin “Hakediş ödemeleri” başlıklı 42’nci maddesinde, hakediş raporlarının; birim fiyat sözleşmelerde yüklenicinin başvurusu üzerine, sözleşme veya eklerinde aksine bir hüküm bulunmadıkça ayda bir defa düzenleneceği, toplam bedel üzerinden

   
   

   götürü bedel sözleşmelerde, ilgili bölümlerin tamamlanmasından sonra sözleşmesinde yazılı esaslara göre düzenleneceği ve yüklenicinin yapacağı iş bir defada teslim alınacaksa sözleşmesinde yazılı esaslara göre iş bitiminde bir defada düzenleneceği belirlenmiştir. Hakediş raporunun yüklenici veya vekili tarafından imzalandığı tarihten başlamak üzere en geç sözleşmesinde yazılı sürenin sonunda, eğer sözleşmede bu hususta bir kayıt yoksa otuz gün içinde tahakkuka bağlanacağı ve bu tarihten başlamak üzere otuz gün içinde de ödeme yapılacağı düzenlenmiştir.

   Belediye’nin yapmış olduğu yapım işi ihalelerin sözleşme tasarılarında ilk hakedişin tahakkuka bağlanmasının ardından 30 gün içinde ilk taksitin ödeneceği ve kalan kısmın ise eşit taksitler halinde ödeneceği belirlenmiştir. Benzer düzenleme mal alımı ve hizmet işi ihalelerinde de yapılmıştır.

   Sözleşme tasarılarında yapılan bu düzenleme ile yapım işlerinde yapılmamış bir işin bedelinin ödenmesi riski oluşacağı, yapılmış olan işin ödemesi ise mevzuatta öngörülen süreden daha geç yapılabileceği, bu durumun iş programına uygun olarak işin yürütülememesine sebep olacağı değerlendirilmiştir. Bunun yanında mal ve hizmet alımlarında ise Belediye’nin ödeyebileceğinden daha fazla iş yaptırılarak borç yükünün artmasına neden olduğu görülmektedir.

   
   

   İdare cevabında, 2019 yılında yapılan Özel Teftiş Denetim raporunda Belediyenin borcunun 547.174.061,15 TL olarak tespit edildiği, borcun ödeme dengesi üzerinde olumsuz etki yarattığı, Belediye yönetimini sürdürülebilir hale getirmek için mevcut cari giderler, zorunlu kamu giderleri, personel giderleri, zorunlu kredi ödemeleri ve zorunlu yatırımlar yapılarak ve mevcut borçları dengeli bir şekilde ödenerek ödeme dengesini kurulmaya çalışıldığı, ödeme dengesi kurulduğunda taksitli ihale uygulamasından vazgeçileceği ifade edilmiştir.

   
   

   Belediyenin taksitli ödeme uygulamasına devam etmesi bulguda belirtildiği gibi, yapılmamış bir işin bedelinin ödenmesi riskini oluşturacak ve yapılmış olan işin ödemesinin de mevzuatta öngörülen süreden daha geç yapılması durumundan kaynaklı olarak iş programına uygun olarak işin yürütülememesine sebep olacaktır.

   
   

   Sonuç olarak; Belediye tarafından ödeme dengesi kurulması amacıyla mevzuata aykırı olarak taksitli ödeme uygulamasının sözleşmelerde düzenlenmesi mümkün olmamakla beraber, uygulamaya belirtilen risk ve sonuçları nedeniyle bir an önce son verilmelidir.

   
   

2. Sözleşmelerde Alt Yükleniciye Yaptırılabilecek İş Oranının Fazla Belirlenmesi

Yapım işi ihalelerinde sözleşme tasarısında alt yükleniciye yaptırılabilecek iş oranının mevzuata aykırı belirlendiği görülmüştür.

Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Alt yüklenicilerin çalıştırılması ve sorumlulukları” başlıklı 20’nci maddesinde, işin tamamının alt yüklenicilere yaptırılamayacağı, işin niteliğinden kaynaklanan sebeplerle veya teknik zorunluluklar nedeniyle ihale dokümanında farklı oranlar belirlenmesi durumu hariç, tek bir alt yükleniciye yaptırılacak iş bölümlerinin toplam bedeli sözleşme bedelinin %30’unu; alt yüklenicilere yaptırılacak işlerin toplam bedelinin sözleşme bedelinin %50’sini geçemeyeceği düzenlenmiştir.

Yapılan ihalelere ait sözleşme tasarılarında alt yükleniciye ilişkin olarak yapılan düzenlemede tek bir alt yükleniciye yaptırılacak iş bölümlerinin toplam bedelinin sözleşme bedelinin % 90'ını; alt yüklenicilere yaptırılacak işlerin toplam bedelinin ise sözleşme bedelinin

% 90'ını geçemeyeceği belirlenmiştir.

Sözleşme tasarılarında yer alan bu düzenlemenin yapılabilmesi için işin niteliğinden kaynaklanan sebepler veya teknik zorunluluklar olması şartı aranmakta iken Belediye’nin herhangi bir gerekçe olmadan ihale dokümanında mevzuata aykırı olarak farklı oranlar belirlediği görülmektedir.

Bu durum iş deneyimi olmayan alt yükleniciye sözleşmede düzenleme yapılarak işin yaptırılabilmesi imkânının oluşturulmasına neden olmaktadır.