İl sınırları içerisinde faaliyet gösteren taksi, minibüs ve otobüs plakaları ile hatlarının önceki yıllarda alınan İl Trafik Komisyonu Kararları, Ulaşım Koordinasyon Merkezi Genel Kurul Kararları ve Encümen Kararları gereğince süresiz veya on yıldan fazla süre ile verildiği görülmüştür.

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 12’nci maddesi hükümlerine göre, il trafik komisyonlarınca plaka tahdidi kararı alınan illerde ulaşım ihtiyacını karşılamak üzere toplu taşımacılığın geliştirilmesi, plaka karaborsacılığının ve korsan taksiciliğin önlenmesi, fiilen çalışmakta olan şoför esnafının haklarının korunması maksadıyla taksi, dolmuş, minibüslere verilecek ticari plakaların sayısı, verilme usul ve esaslarını tespit etmek üzere çıkarılan 86/10553 sayılı Ticari Plakaların Verilmesinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Karar’ın 3’üncü maddesinde; Şoförlük mesleğini geçim kaynağı olarak seçerek sürekli olarak icra eden, şoförler derneğine üye olup, en az iki yıldan beri ilde ikamet eden kişilere ticari plaka verilebileceği ve bu kişilerin de plaka devirlerini ancak benzer şartları taşıyanlara yapabilecekleri, aynı Karar’ın 5’inci maddesinde ise; trafik komisyonunca tespit edilecek sayıda ticari plakanın, tahmin edilen bedelinin %80’ine tekabül eden muhammen bedel ve kapalı teklif usulü ile kamuoyuna duyurularak verilebileceği belirlenmiştir.

5216 sayılı Kanun’un “Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumlulukları” başlıklı 7’nci maddesinin (f) ve (p) bendinde toplu taşıma hizmetlerinde Büyükşehir belediyesinin görev ve yetkisinin olduğu, “Ulaşım hizmetleri” başlıklı 9’uncu maddesinde ise Büyükşehir belediyesinin bu yetkileri ve il trafik komisyonunun yetkilerinin ulaşım koordinasyon merkezi tarafından kullanılacağı belirtilmiştir.

Belediyelerin alım, satım, hizmet, yapım, kira, trampa, mülkiyetin gayri ayni hak tesisi ve taşıma işleri için tabi olduğu 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun “Kiralarda sözleşme süresi” başlıklı 64’üncü maddesi ile kiraya verilecek taşınır malların kira süresinin on yıldan fazla olamayacağı hüküm altına alınmıştır.

Danıştay 13’üncü Dairesinin Esas No: 2015/985 - Karar No: 2015/3164, Esas No: 2014/384 - Karar No: 2014/1950, Esas No: 2011/1134 - Karar No: 2012/2226, Esas No: 2014/1735 - Karar No: 2014/2859 ve Esas No: 2018/899 - Karar No: 2018/1427 numaralı kararlarında özetle;

Belediyelerin kiralama yolunu seçmesi hâlinde hem taşınır hem taşınmazlar için kira süresinin on yılla sınırlı olduğu ve Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi olduğu,

Bizzat yapmak yerine imtiyaz suretiyle devrine karar verilmesi için Danıştayın görüşü ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının onayı ile mümkün olabileceği,

Belediye Meclisince alınan karara dayanılarak Encümence toplu taşıma hatlarının on yıllığına kiraya verilmesinin hukuka uygun olduğu,

Toplu taşıma hizmetlerinin imtiyaz, kiralama, ruhsat veya hizmet satın alma usullerinden biri ile üçüncü kişilere ihale yoluyla gördürülebilmesinin gerektiği, bu yöntemlerin her birinde mutlak olarak belirli bir sürenin öngörülmüş olmasının zorunlu olduğu ve Devlet İhale Kanununda öngörülen sürelerden daha uzun bir sürenin öngörülmesi ya da hiçbir şekilde süre öngörülmemesi durumlarında bu durumun hukuka aykırılık oluşturacağı,

Toplu taşıma hatlarının işletme ve işlettirme imtiyazına sahip olan belediyelere imtiyaz bedeli veya kira ücreti ödemeden, herhangi bir ihale veya sözleşme yapmadan İl Trafik Komisyonlarının verdiği kararların kazanılmış hak oluşturmayacağı hususları yer almaktadır.

Anayasa Mahkemesi’nin 07.04.2021 tarih ve 2018/20720 Başvuru Numaralı Kararında; İl Trafik Komisyonu kararı ile ihalesiz olarak verilen yolcu taşıma imtiyazının iptal edilerek söz konusu işin ihale ile verilmesi gerektiği konusunda herhangi bir tereddüt bulunmadığı, bununla birlikte idarenin “iyi yönetişim” ilkelerine uygun olarak hat sahiplerini karar almadan önce objektif koşullar konusunda bilgilendirerek yeni oluşacak duruma kendilerini hazırlayabilecekleri imkân sunması, gerekirse makul olarak değerlendirilebilecek bir süre öngörülerek bir geçiş dönemi sağlanması, böylelikle yapılacak hukuki müdahale sonrasında bütün külfetin hat sahiplerinin üzerine kalmamasına azami gayret gösterilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Özetle 86/10553 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile veya diğer şekillerde en fazla 10 yıllık süre ile verilmesi gereken ve devir şartları da aynı olan ticari plakalarda yetki ve sorumluluk ulaşım koordinasyon merkezi ile beraber büyükşehir belediyesindedir.

Bu çerçevede;

Daha önce alınmış izinlere istinaden çalışan ticari plakaların veya hatların, ilgili mevzuat ve Anayasa Mahkemesi Kararı doğrultusunda iyi yönetişim kurallarına riayet edilerek hat sahiplerine makul bir süre tanınmak kaydıyla süresi ve şartları belirlenerek 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'na göre ihale yoluyla verilmelerinin sağlanması gerektiği, bundan sonra verilecek ticari plakalar veya hatlar için ise imtiyaz sözleşmesi suretiyle devir yolu hariç olmak üzere yine 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'na göre 10 yılı geçmemek üzere ihale yoluyla verilmelerinin sağlanması gerektiği sonucuna varılmıştır.