Şirket tarafından yapılan mal ve hizmet alımlarında 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu hükümlerinin uygulanmadığı, alımların Kanun’da öngörülen ihale ya da doğrudan temin yöntemleri kullanılmaksızın gerçekleştirildiği görülmüştür.

4734 sayılı Kanun’un “Amaç” başlıklı 1’inci maddesinde Kanun’un amacı “kamu hukukuna tâbi olan veya kamunun denetimi altında bulunan veyahut kamu kaynağı kullanan kamu kurum ve kuruluşlarının yapacakları ihalelerde uygulanacak esas ve usulleri belirlemek” şeklinde açıklanmış, “genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ile özel bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile bunlara bağlı; döner sermayeli kuruluşlar, birlikler (meslekî kuruluş şeklinde faaliyet gösterenler ile bunların üst kuruluşları hariç), tüzel kişiler ile 2’nci maddenin (a), (b) ve (c) bentlerinde belirtilenlerin doğrudan veya dolaylı olarak birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları her çeşit kuruluş, müessese, birlik,

işletme ve şirketlerin kullanımında bulunan her türlü kaynaktan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işi ihalelerinin Kanun hükümlerine göre yürütüleceği” Kanun’un 2’nci maddesinde ifade edilmiştir.

Kanun’un temel ilkeleri “Temel ilkeler” başlıklı 5’inci maddesinde düzenlenmiş, “idarelerin Kanuna göre yapılacak ihalelerde; saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, gizliliği, kamuoyu denetimini, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanmasını ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla sorumlu oldukları, Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulünün temel usuller olduğu, diğer ihale usullerinin Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabileceği ve ödeneği bulunmayan hiçbir iş için ihaleye çıkılamayacağı” maddenin fıkralarında belirtilmiştir.

Kanun’un “Doğrudan temin” başlıklı 21’inci maddesinde “ihtiyaçların ilân yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temini usulüne başvurulabileceği haller” de sayılmış olup “bu maddeye göre yapılacak alımlarda, ihale komisyonu kurma ve 10 uncu maddede sayılan yeterlik kurallarını arama zorunluluğu bulunmaksızın, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak ihtiyaçların temin edilebileceği” ifade edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun yukarıdaki hükümleri gereği, belediyelerin sermayesinin yarısından fazlasına sahip oldukları belediye şirketleri Kanun kapsamında olup kullanımlarında bulunan kaynaklardan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işi ihalelerini Kanun hükümlerine göre yürütmeleri ve 5’inci maddede düzenlenen temel ilkelere riayet etmeleri gerekmektedir. Buna göre kapsamdaki şirketler 4734 sayılı Kanun’a göre yapacakları ihalelerde saydamlık, rekabet, eşit muamele, güvenirlik, gizlilik, kamuoyu denetimi, ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında karşılanması ve kaynakların verimli kullanılması ilkelerini sağlamakla sorumludurlar. Yine temel ilkeler gereği, Kanun’a göre yapılacak ihalelerde açık ihale ve belli istekliler arasında ihale usulleri temel usuller olup ödeneği bulunmayan hiçbir iş için ihaleye çıkılamayacaktır. Diğer taraftan kapsamdaki idareler ve belediye şirketlerince de Kanun’un 21’inci maddesinde sayılan durumlarda ihtiyaçların ilân yapılmaksızın ve teminat alınmaksızın doğrudan temini usulüne başvurulabilecek, ihale yetkilisince görevlendirilecek kişi veya kişiler tarafından piyasada fiyat araştırması yapılarak ihtiyaçlar temin edilebilecektir.

Yapılan incelemede, Şirket tarafından 2023 yılı içerisinde ve daha önceki yıllarda yapılan mal ve hizmet alımlarının 4734 sayılı Kanun’un ihale usulleri ya da doğrudan temin yöntemi uygulanmaksızın gerçekleştirildiği görülmüştür.

Şirket tarafından bulgu konusu hususlara ilişkin olarak, bundan sonraki süreçte mal ve hizmet alımlarında ilgili mevzuat hükümlerine uygun hareket edileceği ifade edilmiştir.

Yukarıdaki mevzuat hükümleri gereği Kamu İhale Kanunu kapsamındaki idarelerin, mal ve hizmet alımları ile yapım işlerini Kanun’un 5’inci maddesinde sayılan temel ilkeleri göz önünde bulundurarak Kanun’da sayılan ihale usulleri ve doğrudan temin yöntemiyle gerçekleştirmeleri yasal zorunluluk olup sayılan yöntemler dışında (Kanun’un “İstisnalar” başlıklı 3’üncü maddesindeki düzenlemeler hariç) herhangi bir yöntemle alım yapılması mümkün değildir. İdareler ihtiyaçların uygun şartlarla ve zamanında temin edilmesini ve kaynakların verimli kullanılmasını sağlamakla yükümlü olup Kanun hükümlerinin uygulanmaması suretiyle sorumluluk doğurabilecek nitelikte iş ve işlemlere başvurulmasından kaçınılmalıdır.