Kamu İdaresince 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 21’inci maddesinin (b) bendinde öngörülen şartlar oluşmadığı halde, tıbbi sarf malzemesi ihalelerinin pazarlık usulü ile yapıldığı tespit edilmiştir.

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun "Temel İlkeler" başlıklı 5’inci maddesinde;

“… Bu Kanuna göre yapılacak ihalelerde açık ihale usulü ve belli istekliler arasında ihale usulü temel usullerdir. Diğer ihale usulleri Kanunda belirtilen özel hallerde kullanılabilir.”

hükmü yer almaktadır.

Kanun’un bu hükmüne göre, açık ihale usulü ile belli istekliler arasında ihale usulü temel ihale usullerinden olup, pazarlık usulü istisnai bir ihale usulüdür ve sadece Kanun’da belirtilen özel hallerde kullanılmalıdır.

Kanun’un pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesinin şartlarını düzenleyen 21’inci maddesinin (b) bendinde;

“Doğal afetler, salgın hastalıklar, can veya mal kaybı tehlikesi gibi ani ve beklenmeyen veya yapım tekniği açısından özellik arz eden veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği idarece belirlenen hallerde veyahut idare tarafından önceden öngörülemeyen olayların ortaya çıkması üzerine ihalenin ivedi olarak

yapılmasının zorunlu olması.” denilmek suretiyle, pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesine ilişkin özel haller sayılmıştır.

Hükümden anlaşılacağı üzere, önceden beklenen ve bilinen olaylar ile yine önceden öngörülebilir ihtiyaçlar, yapım tekniği açısından özellik arz etmeyen veya yapı veya can ve mal güvenliğinin sağlanması açısından ivedilikle yapılması gerekliliği bulunmayan işlerin 4734 sayılı Kanunun 21’inci maddesinin (b) fıkrası kapsamında değerlendirilme imkânı bulunmamaktadır.

Bir durumun, 4734 sayılı Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendi açısından, “idarece öngörülemeyen olay” içerisinde değerlendirilebilmesi için; durumun idare tarafından “öngörülemez”, “olağan dışı” ve “idarenin iradesinden bağımsız” nitelikte olması gerekmektedir. Bunun yanında pazarlık usulü ile ihaleye çıkılabilmesi için diğer şartların yanında ihalenin ivedi olarak yapılmasının da zorunlu olması gerekmektedir.

Bununla beraber, ihalenin ivedi olarak yapılması şartı tek başına yeterli olmayıp ivedilik Kanun’da belirtilen doğal afet, salgın hastalık, can veya mal kaybı gibi ani ve beklenmeyen ve idarenin önceden öngöremediği özel şartlara bağlanmıştır.

Bir işin acilen yapımına idarece karar verildiği durumlarda Kanun’da belirtilen diğer şartlar mevcut değil ise, pazarlık usulü ile ihaleye çıkılması mümkün görülmemektedir.

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Merkezi tarafından bazı tıbbi sarf malzemesi alımları, açık ihale sonucu temin edilemediği gerekçesiyle anılan Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendi kapsamında ihale edilmiştir.

Açık ihale usulü ile yapılan ihale sonucunda teklif çıkmaması durumunda alımlar, Kanun’un “Pazarlık usulü” başlıklı 21’inci maddesinin (a) bendine göre ihale edilebilecektir. Bu durumda pazarlık usulünün uygulanabilmesi için açık ihale usulünde hiç teklif çıkmaması gerekmektedir.

Kanun’un 21’inci maddesinin (b) bendinde belirtilen hallerde ilan yapılması zorunlu değildir. İlan yapılmayan hallerde en az üç istekli davet edilerek, yeterlik belgelerini ve fiyat tekliflerini birlikte vermeleri istenir. Kanun’un 21’inci maddesinin (a) bendine göre yapılacak ihalelerde bankalardan temin edilecek belgeler, iş hacmini gösteren belgeler ve iş deneyimini gösteren belgelerde aranılacak yeterlik kriterlerinin parasal tutar olarak belirleneceği öngörülmüştür. İdareler bu düzenleme uyarınca, İhale Uygulama Yönetmeliklerinin anılan

yeterlik kriterlerini düzenleyen maddelerinde yer alan oranları göz önüne alarak söz konusu parasal tutarları belirleyecekler ve Kanun’da belirtilen sürelerde ihale ilanı yapacaklardır.

Sonuç itibariyle, açık ihale usulü ile yapılan ihale sonucunda teklif çıkmaması durumunda tıbbi sarf malzemesi alım ihalelerinin, davet edilecek isteklilerinin idare tarafından belirlendiği ilansız pazarlık ihale usulü yerine, alımların Kanun’da belirtilen sürede Kamu İhale Bülteni’nde ve işin yapılacağı yerde çıkan gazetelerin birinde ilan ederek ilanlı pazarlık usulü ile yapılması gerekmektedir.

İhalenin, ilanı gören tüm isteklilerin teklif verebildiği pazarlık usulü ile isteklilerin idare tarafından belirlendiği ilansız pazarlık usulü ile yapılması halinde oluşacak rekabet ortamı karşılaştırıldığında, ilanlı pazarlık usulünün sağladığı üstünlük ve fayda açıktır.

Kurum tarafından, bundan sonraki dönemlerde bulguda belirtilen tavsiye ve risklere azami özen gösterilerek olabildiğince ilanlı ihale usullerinin tercih edileceği belirtilmiştir.

Açıklanan nedenlerle, kaynakların verimli kullanılması ve kamu yararının korunmasını sağlamak amacıyla gerekli şartlar oluşmadan ihalelerin istisnai bir usul olan ilansız pazarlık usulüne göre ihale edilmemesi gerektiği değerlendirilmektedir.