Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 7. Daire Kararı
Karar Tarihi:
5/2/2024
Karar No:
73
Esas No:
602
KARAR
İlçedeki tüm muhtarlıklara sabit ödeme şeklinde aylık nakdi yardım yapılması:
…Belediyesi tarafından ilçedeki tüm muhtarlıklara sabit ödeme şeklinde aylık nakdi yardım yapılması suretiyle kamu zararına neden olunduğu iddiası ile ilgili olarak yapılan incelemede;
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Mahalle ve Yönetimi” başlıklı 9’uncu maddesinin son fıkrasında; belediyenin, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlayacağı ifade edilmiştir.
4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanun’un 20’nci maddesinde; “Mahalle muhtarları ve ihtiyar heyetleri tarafından görülecek hizmetlere karşılık olarak iş sahiplerinden harç alınır ve alınan harç miktarı, evrak ve vesikalar üzerinde gösterilir.” hükmüne yer verilmiş, aynı Kanun’un 21’inci maddesinde ise muhtarlık işlerinin tedviri için lüzumlu kira, ısıtma, aydınlatma, hademe ücreti gibi masrafların bu harçlardan ödeneceği belirtilmiştir.
Diğer yandan, 2108 sayılı Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Yasası’nın 1’inci maddesine göre; köy muhtarları ile şehir ve kasaba mahalle muhtarlarına, 14.750 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda aylık ödenek verilmektedir.
Belediye Meclisinin 10.12.2020 tarihli ve 109 sayılı Kararı’nda, mahalle muhtarlıklarının ihtiyaçlarının karşılanması ve gerekli desteklerin sağlanmasına karar verildiği ve bu Karar’a istinaden Belediye sınırları içerisindeki muhtarlıklara 2022 yılının ocak ayında 2.000,00 TL, 09.02.2022 tarihli ve 25 sayılı Karar’da ise aylık 2.500,00 TL nakdi yardımda bulunulmasına karar verildiği ve yılın diğer aylarında 2.500,00 TL nakdi yardımda bulunulduğu görülmüştür. Raporda ihtilaf konusu husus da ilçedeki muhtarlıklara, her ay aynı miktarda sabit ödeme şeklinde aylık nakdi yardım yapılıp yapılamayacağına ilişkindir.
5393 sayılı Belediye Kanunu'nun "Mahalle ve Yönetimi" başlıklı 9’ uncu maddesinin son fıkrasında “Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar" denilmektedir.
Yukarıda belirtilen kanun hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, kanun koyucunun muhtarlıklar için birtakım gelirler tahsis ettiği ve bu gelirlerin ne gibi giderler için kullanılacağını belirlediği; ayrıca belediyelerin bütçe imkanları doğrultusunda muhtarlıklara ihtiyaçlarının giderilmesinde gerekli ayni yardım ve desteği sağlamasına icazet verildiği görülmektedir.
Bu kapsamda muhtarlıklara yapılan nakdi yardımların mevzuata uygun olup olmadığının anlaşılması için 5393 sayılı Kanunun 9’uncu maddesindeki “ayni yardım” ve “destek” ibarelerinin neyi ifade ettiğinin ayrıntılı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.
Söz konusu ifadeden “ayni yardım” ile “destek” kelimelerinin farklı anlamlarda kullanıldığı, dolayısıyla belediyelere muhtarlıklara yaptıkları ayni yardımın yanı sıra, bütçe imkânları ölçüsünde gerekli desteği sağlama görev ve yetkisi de verildiği düşünülmektedir. Bu duruma göre belediyeler, muhtarlıkların ihtiyaçlarının karşılanması hususunda, ayni yardımın dışında nakdi de olsa gerekli desteği sağlamalarında mevzuata açık bir aykırılık görünmemektedir.
Öte yandan 4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanun'un 20'nci maddesi uyarınca muhtarların gördükleri hizmetlere karşılık olarak iş sahiplerinden harç aldığı ve bu harçtan muhtarlıkların ihtiyaçlarının karşılanması gerektiği ifade edilse de 1944 yılında yürürlüğe giren Kanunun bu maddesinin günümüzde uygulama alanı kalmamıştır. Muhtarlar tarafından düzenlenen ikametgâh, nüfus kayıt belgesi gibi belgeler artık e-devlet üzerinden ücretsiz olarak temin edilmektedir. Yani muhtarlıkların ihtiyaç duyduğu harçlar büyük ölçüde ortadan kalkmıştır.
Ayrıca Belediye meclis kararında da belirtildiği üzere muhtarlıkların elektrik, su, doğalgaz, telefon ve internet faturaları gibi giderlerinin karşılanması amacıyla her bir muhtarlık için aylık belli bir tutarda yapılan söz konusu nakdi ödemelere ilişkin olarak, raporda bu giderlerin faturalarının ayrıca ödendiğine ilişkin bir iddia da yer almadığından, ilişilecek husus bulunmadığına,
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca İşbu İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy çokluğuyla,
Azınlık Görüşü;
Üye …’un karşı oy gerekçesi;
“Belediyesi tarafından ilçedeki tüm muhtarlıklara sabit ödeme şeklinde aylık nakdi yapılması nedeniyle kamu zararına sebebiyet verildiği ile ilgili olarak;
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Mahalle ve yönetimi” başlıklı 9’uncu maddesinin dördüncü fıkrasında;
“Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır. ” hükmü yer almaktadır.
Yukarıdaki kanun maddesinde açıkça ifade edildiği gibi belediyelerin muhtarlıklara sadece ayni yardım ve desteği yapması mümkün görünmektedir. Muhtarlıkların elektrik, su, telefon ve ısıtma gibi giderlerin fatura karşılığı ödenmesinin ayni yardım veya destek kapsamı içinde değerlendirilmesinde herhangi bir engel bulunmamaktadır. Zaten denetçi raporunda da fatura toplamları ile nakdi ödenen tutar arasındaki farkı kamu zararı olarak tespit etmiştir.
Bu itibarla faturalar karşılığı toplam tutarından fazla yapılan ödemeler nakdi yardım kapsamında değerlendirilerek raporda belirtilen kamu zararının tazminine hükmedilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.” Şeklindedir.
Üye …’in karşı oy gerekçesi;
“5393 Sayılı Belediye Kanunu’nun “Mahalle ve Yönetimi” başlıklı 9’uncu maddesinin son fıkrasında; “Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır.” hükmüne yer verilmiştir.
5393 Sayılı Belediye Kanunu Tasarısının hükümet tarafından TBMM’ye sunulan taslak halinde, Mahalle ve yönetimi başlıklı 9’uncu maddesinde, iş bu ilam konusu hüküm;
“…Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkanları ölçüsünde gerekli yardım ve desteği sağlar….”
Şeklinde iken tasarının TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşülmesi sonucunda Komisyon tarafından hazırlanan raporda (Tarih:, )14.06.2005; Esas no:1/1038, 2/272, 2/482 Karar No:41) 9’uncu maddedeki söz konusu hüküm ile ilgili olarak,
“Tasarının; 9’uncu maddesi; yapılacak yardımların ayni nitelikte olacağına açıklık getirilmesi amacıyla dördüncü fıkrasında yer alan “bütçe imkanları ölçüsünde gerekli” ibaresinden sonra gelmek üzere “ayni” ibaresinin eklenerek redaksiyona tabi tutulması suretiyle kabul edilmiştir.”gerekçesiyle Komisyon Tarafından değişiklik önerisi sunulmuştur.Tasarının TBMM Genel Kurulundaki görüşmeleri sonucunda da, söz konusu hüküm, Plan ve Bütçe Komisyonunun kabul ettiği şekilde yasalaşmıştır.Dolayısıyla söz konusu hükmün gerekçesinde “yapılacak yardımların ayni nitelikte olacağı” açıkça vurgulanış olup, 9’uncu maddedeki düzenlemenin sadece “ayni” yardım yapılmasına izin verdiğinin kabul edilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.”şeklindedir.
…Belediyesi tarafından ilçedeki tüm muhtarlıklara sabit ödeme şeklinde aylık nakdi yardım yapılması suretiyle kamu zararına neden olunduğu iddiası ile ilgili olarak yapılan incelemede;
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Mahalle ve Yönetimi” başlıklı 9’uncu maddesinin son fıkrasında; belediyenin, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlayacağı ifade edilmiştir.
4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanun’un 20’nci maddesinde; “Mahalle muhtarları ve ihtiyar heyetleri tarafından görülecek hizmetlere karşılık olarak iş sahiplerinden harç alınır ve alınan harç miktarı, evrak ve vesikalar üzerinde gösterilir.” hükmüne yer verilmiş, aynı Kanun’un 21’inci maddesinde ise muhtarlık işlerinin tedviri için lüzumlu kira, ısıtma, aydınlatma, hademe ücreti gibi masrafların bu harçlardan ödeneceği belirtilmiştir.
Diğer yandan, 2108 sayılı Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Yasası’nın 1’inci maddesine göre; köy muhtarları ile şehir ve kasaba mahalle muhtarlarına, 14.750 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda aylık ödenek verilmektedir.
Belediye Meclisinin 10.12.2020 tarihli ve 109 sayılı Kararı’nda, mahalle muhtarlıklarının ihtiyaçlarının karşılanması ve gerekli desteklerin sağlanmasına karar verildiği ve bu Karar’a istinaden Belediye sınırları içerisindeki muhtarlıklara 2022 yılının ocak ayında 2.000,00 TL, 09.02.2022 tarihli ve 25 sayılı Karar’da ise aylık 2.500,00 TL nakdi yardımda bulunulmasına karar verildiği ve yılın diğer aylarında 2.500,00 TL nakdi yardımda bulunulduğu görülmüştür. Raporda ihtilaf konusu husus da ilçedeki muhtarlıklara, her ay aynı miktarda sabit ödeme şeklinde aylık nakdi yardım yapılıp yapılamayacağına ilişkindir.
5393 sayılı Belediye Kanunu'nun "Mahalle ve Yönetimi" başlıklı 9’ uncu maddesinin son fıkrasında “Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar" denilmektedir.
Yukarıda belirtilen kanun hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, kanun koyucunun muhtarlıklar için birtakım gelirler tahsis ettiği ve bu gelirlerin ne gibi giderler için kullanılacağını belirlediği; ayrıca belediyelerin bütçe imkanları doğrultusunda muhtarlıklara ihtiyaçlarının giderilmesinde gerekli ayni yardım ve desteği sağlamasına icazet verildiği görülmektedir.
Bu kapsamda muhtarlıklara yapılan nakdi yardımların mevzuata uygun olup olmadığının anlaşılması için 5393 sayılı Kanunun 9’uncu maddesindeki “ayni yardım” ve “destek” ibarelerinin neyi ifade ettiğinin ayrıntılı olarak değerlendirilmesi gerekmektedir.
Söz konusu ifadeden “ayni yardım” ile “destek” kelimelerinin farklı anlamlarda kullanıldığı, dolayısıyla belediyelere muhtarlıklara yaptıkları ayni yardımın yanı sıra, bütçe imkânları ölçüsünde gerekli desteği sağlama görev ve yetkisi de verildiği düşünülmektedir. Bu duruma göre belediyeler, muhtarlıkların ihtiyaçlarının karşılanması hususunda, ayni yardımın dışında nakdi de olsa gerekli desteği sağlamalarında mevzuata açık bir aykırılık görünmemektedir.
Öte yandan 4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanun'un 20'nci maddesi uyarınca muhtarların gördükleri hizmetlere karşılık olarak iş sahiplerinden harç aldığı ve bu harçtan muhtarlıkların ihtiyaçlarının karşılanması gerektiği ifade edilse de 1944 yılında yürürlüğe giren Kanunun bu maddesinin günümüzde uygulama alanı kalmamıştır. Muhtarlar tarafından düzenlenen ikametgâh, nüfus kayıt belgesi gibi belgeler artık e-devlet üzerinden ücretsiz olarak temin edilmektedir. Yani muhtarlıkların ihtiyaç duyduğu harçlar büyük ölçüde ortadan kalkmıştır.
Ayrıca Belediye meclis kararında da belirtildiği üzere muhtarlıkların elektrik, su, doğalgaz, telefon ve internet faturaları gibi giderlerinin karşılanması amacıyla her bir muhtarlık için aylık belli bir tutarda yapılan söz konusu nakdi ödemelere ilişkin olarak, raporda bu giderlerin faturalarının ayrıca ödendiğine ilişkin bir iddia da yer almadığından, ilişilecek husus bulunmadığına,
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca İşbu İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy çokluğuyla,
Azınlık Görüşü;
Üye …’un karşı oy gerekçesi;
“Belediyesi tarafından ilçedeki tüm muhtarlıklara sabit ödeme şeklinde aylık nakdi yapılması nedeniyle kamu zararına sebebiyet verildiği ile ilgili olarak;
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Mahalle ve yönetimi” başlıklı 9’uncu maddesinin dördüncü fıkrasında;
“Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır. ” hükmü yer almaktadır.
Yukarıdaki kanun maddesinde açıkça ifade edildiği gibi belediyelerin muhtarlıklara sadece ayni yardım ve desteği yapması mümkün görünmektedir. Muhtarlıkların elektrik, su, telefon ve ısıtma gibi giderlerin fatura karşılığı ödenmesinin ayni yardım veya destek kapsamı içinde değerlendirilmesinde herhangi bir engel bulunmamaktadır. Zaten denetçi raporunda da fatura toplamları ile nakdi ödenen tutar arasındaki farkı kamu zararı olarak tespit etmiştir.
Bu itibarla faturalar karşılığı toplam tutarından fazla yapılan ödemeler nakdi yardım kapsamında değerlendirilerek raporda belirtilen kamu zararının tazminine hükmedilmesinin uygun olacağı değerlendirilmektedir.” Şeklindedir.
Üye …’in karşı oy gerekçesi;
“5393 Sayılı Belediye Kanunu’nun “Mahalle ve Yönetimi” başlıklı 9’uncu maddesinin son fıkrasında; “Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır.” hükmüne yer verilmiştir.
5393 Sayılı Belediye Kanunu Tasarısının hükümet tarafından TBMM’ye sunulan taslak halinde, Mahalle ve yönetimi başlıklı 9’uncu maddesinde, iş bu ilam konusu hüküm;
“…Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkanları ölçüsünde gerekli yardım ve desteği sağlar….”
Şeklinde iken tasarının TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşülmesi sonucunda Komisyon tarafından hazırlanan raporda (Tarih:, )14.06.2005; Esas no:1/1038, 2/272, 2/482 Karar No:41) 9’uncu maddedeki söz konusu hüküm ile ilgili olarak,
“Tasarının; 9’uncu maddesi; yapılacak yardımların ayni nitelikte olacağına açıklık getirilmesi amacıyla dördüncü fıkrasında yer alan “bütçe imkanları ölçüsünde gerekli” ibaresinden sonra gelmek üzere “ayni” ibaresinin eklenerek redaksiyona tabi tutulması suretiyle kabul edilmiştir.”gerekçesiyle Komisyon Tarafından değişiklik önerisi sunulmuştur.Tasarının TBMM Genel Kurulundaki görüşmeleri sonucunda da, söz konusu hüküm, Plan ve Bütçe Komisyonunun kabul ettiği şekilde yasalaşmıştır.Dolayısıyla söz konusu hükmün gerekçesinde “yapılacak yardımların ayni nitelikte olacağı” açıkça vurgulanış olup, 9’uncu maddedeki düzenlemenin sadece “ayni” yardım yapılmasına izin verdiğinin kabul edilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.”şeklindedir.
Kararla ilgili sorunuz mu var?