Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 7. Daire Kararı
Karar Tarihi:
3/31/2022
Karar No:
66
Esas No:
508
KARAR
Sosyal Denge Ödemesi
... Belediyesi ile Belediye ve Özel İdare Çalışanları Birliği Sendikası (BEM-BİR-SEN) arasında 01.01.2011 tarihinde imzalanan, 2011 - 2012 yılında uygulanmak üzere düzenlenen ve yapılan ek protokoller ile 2020 yılında uygulanmaya devam ettirilen Sosyal Denge Sözleşmesinin mevzuata aykırı hükümler içerdiği, Belediyede görevli personele mevzuatın öngördüğü tutardan daha fazla tutarda sosyal denge tazminatı ödemesi yapıldığı, bu suretle de kamu zararına sebebiyet verildiği iddiası ile ilgili olarak yapılan incelemede;
4688 sayılı Kanun’un “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesi;
“27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.
Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez. Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeye dayanılarak yapılan ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.
İlgili mahalli idarenin; vadesi geçmiş vergi, sosyal güvenlik primi ile Hazine Müsteşarlığına olan borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşması, ödeme süresi geçtiği halde ödenmemiş aylık ve ücret borcu bulunması veya gerçekleşen en son yıla ilişkin toplam personel giderinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin belediyelerde yüzde otuzunu, il özel idaresinde yüzde yirmibeşini aşması hallerinde bu madde kapsamında sözleşme yapılamaz. Sözleşmenin yapılmasından sonra bu koşulların oluşması durumunda mevcut sözleşme kendiliğinden hükümsüz kalır.”
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye 6289 sayılı Kanun’la eklenen Ek 15’inci madde;
“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir.” hükümlerini içermektedir.
2020-2021 yılları için yapılan Toplu Sözleşme görüşme süreci sonunda, taraflar arasında toplu sözleşme imzalanamamış ve Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulmuştur. 4688 sayılı Kanun’un 34’üncü maddesinin altıncı fıkrası uyarınca, Kurul kararları kesin ve toplu sözleşme hükmündedir.
2020 ve 2021 Yılları Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 28.08.2019 tarihli ve 2019/1 no.lu Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nın “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Mali ve Sosyal Haklar” başlıklı dördüncü bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinde;
“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine, 4688 sayılı Kanunun 32 nci maddesinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde ödenebilecek sosyal denge tazminatı aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %100’üdür. Sosyal denge tazminatının verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebilir.”
“Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinde;
“(1) 4688 sayılı Kanunun geçici 14 üncü maddesinde yer alan “31/12/2015” ibaresi “31/12/2021” şeklinde uygulanır.
(2) Bu hüküm çerçevesinde yapılacak ödeme tutarı hiçbir şekilde 1 inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamaz.”
Düzenlemeleri yer almaktadır.
Yukarıda yer alan yasal düzenlemeler değerlendirildiğinde görüleceği üzere; 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesine göre, 375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında, Toplu Sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sosyal denge sözleşmesi yapılabilecektir.
375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesinde ise, sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarının, 4688 sayılı Kanun’a göre yapılan Toplu Sözleşme’de belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında yapılabilecek sözleşmeyle belirleneceği belirtilmiştir.
4688 sayılı Kanun uyarınca, 2020 ve 2021 Yılları Kamu Görevlilerinin Geneline Ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali Ve Sosyal Haklara İlişkin Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nın “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Mali ve Sosyal Haklar” başlıklı dördüncü bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinin (1) numaralı fıkrasında sosyal denge tazminatının aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %100’ü olarak belirlenir iken; “Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinin (2) numaralı fıkrasında, yapılacak ödeme tutarının, hiçbir şekilde 1’inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamayacağı belirtilmiştir. Bir başka ifadeyle, İdareler tarafından personeline ödenebilecek sosyal denge tazminatı en yüksek Devlet memuru aylığının %100’ünü aşamayacaktır.
Yukarıda belirtilen yasal düzenlemelerden de görüleceği üzere, sosyal denge sözleşmesinde düzenlenen tazminatın tutarı; görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre belirlenebilecek, ancak, mevzuatında belirtilen tavan tutarı, yani en yüksek Devlet memuru aylığının %100’ünü aşamayacaktır.
Ancak, İdare ile yetkili sendika BEM-BİR-SEN arasında 01.01.2011 tarihinde akdedilen sosyal denge sözleşmesinin süresinin, 01.01.2012 tarihinde sendika ile imzalanan protokol ile 31.12.2015 tarihine, 31.12.2015 tarihinde imzalanan protokol ile 31.12.2017 tarihine, 31.12.2017 tarihinde imzalanan protokol ile 31.12.2019 tarihine, 31.12.2019 tarihinde imzalanan protokol ile 31.12.2021 tarihine kadar uzatıldığı; fakat, 31.12.2015 tarihinden sonrası için mevzuatında belirtilen şekliyle sosyal denge sözleşmesinin düzenlenmediği ve 2020 yılında personele ödenen sosyal denge tazminat tutarları yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine aykırı olarak belirlenerek yasal tavan tutarın aşıldığı tespit edilmiştir.
İdare ile BEM-BİR-SEN arasında 01.01.2011 tarihinde imzalanan ve yapılan ek protokoller ile 2020 yılında da uygulanmaya devam ettirilen sosyal denge sözleşmenin “Sosyal Yardımlar” başlıklı 12’inci maddesinde;
“İşveren tarafından, fiilen görev yapan çalışanlara, Belediye imkânları elverdiği sürece her ay verilecek olan sosyal denge yardımı ve diğer sosyal yardımlar aşağıdaki gibi düzenlenmiştir:
Aylık Sosyal Denge Ödemesi:
Sosyal denge yardımı, çalışılan ayı takip eden aybaşında, Damga Vergisi ve bu sözleşme gereğince yapılacak olan sendika kesintisi hariç başka bir kesinti yapılmadan, aşağıda belirtilen miktarlarda net olarak ödenir:
657 sayılı yasaya tabi olarak fiilen görev yapan Başkan Yanmalarının maaşları, Meclis üyesi Başkan yardımcılarının net maaşına sosyal denge yardımı ile tamamlanır.
Fiilen görev yapan birim Müdürlerine aylık 1.000 TL.
Tedviren görev yapan müdürlerin aylıkları G.İ.H. sınıfında görev yapan emsali müdürün SDS yardımı eklenmiş net maaşına tamamlanır.
Müdür Yardımcısı, Zabıta Amiri, Şef, Uzman, Zabıta Komiseri, Sorumlu, Saha sorumlusu (Supervisor) olarak görev yapan personele aylık 600 TL.
Diğer Memur personele aylık 450 TL.
Belediyemizde görev yapan doktorlara işyeri hekimliği için ayriyeten aylık 2.000 TL.
İhale Komisyonu Ödemesi:
İhaleye giren komisyon başkan ve üyelerine her bir ihale için 50 TL görev/sorumluluk tazminatı ödenir.
Hafta Sonu Çalışma Ödemesi:
Başkanlık Makamı oluru ile hafta sonu fiilen görev yapan personele çalıştığı Cumartesi ve Pazar günleri için günlük 60 TL ödenir.
Bayram Yardımı Ödemesi:
Sosyal denge ödemesi alan memurlara Ramazan Bayramında 600 TL, Kurban Bayramında ise 900 TL Bayram Yardımı ödenir.
Eğitim Yardımı Ödemesi:
Memur Personelin kendisinin okuması halinde, öğrenci olduklarını ve önceki öğrenim yılında başarılı olarak bir üst sınıfta öğrenim görmeye hak kazandıklarını belgelendirmeleri koşuluyla, normal eğitim süreleri boyunca, güz ve bahar eğitim dönemi başında (eylül-şubat aylarında) yılda iki defa;
Lisans (örgün) için 750 TL,
Lisans (açık öğretim) için 250 TL,
Lisansüstü örgün eğitim için 1250 TL,
Doğum, Evlenme, Ölüm ve Doğal Afet Yardımı Ödemesi:
1) Memurun aile beyanında bakmakla yükümlü olduğunu beyan ettiği anne, baba, eş ve çocuğu esas olmak üzere;
Kendisinin veya eşinin doğum yapması halinde 500 TL,
Kendisinin evlenmesi halinde 3.000 TL,
Kendisinin veya bakmakla yükümlü olduğu kişinin ölümü halinde 2.000 TL,
Sel, yangın vs. gibi doğal afetlerde zarar görmesi halinde 2.000 TL sosyal yardım ödenir.
Emekliliğe Özendirme Yardımı Ödemesi:
Bu sözleşmenin imza tarihinden itibaren 14 Eylül 2011 tarihine kadar emekliliğini hak edenlerden kendi isteği ile emekliliğini talep edenler (01.01.2011 tarihinden önce emekliliği hak etmiş bulunan personeller hariç olmak üzere) ile 14 Ağustos 2011 tarihinden sonra emekliliği hak edecek olanlardan emekliliği hak ettiği tarihten itibaren bir ay içinde emekliliğini kendi isteği ile talep eden personele "Emekliliği Özendirme Projesi" kapsamında 7.500 TL tutarında net Emekliliği Özendirme Primi ödenir. 01.01.2011 tarihinden önce emekliliğini hak etmiş olup kendi isteği ile 14 Ağustos 2011 tarihine kadar emeklilik işlemlerini tamamlayanlar için ise bir defaya mahsus olmak üzere 5.000 TL tutarında net Emekliliği Özendirme Primi ödenir.” ,
“Sözleşmenin süresi ve Yürürlük” başlıklı 13’üncü maddesinde,
“… Sözleşmede belirtilen ödemelere TÜİK’in açıklamış olduğu TÜFE ve ÜFE ortalamasına göre 2. ve takip eden yıllarda artış yapılır…” hükümleri yer almaktadır.
Söz konusu sözleşmede; aylık net sosyal denge ödemesinin yanında her unvan için geçerli olan ramazan bayramı, kurban bayramı ikramiyeleri ile ihale komisyonu, hafta sonu çalışması, eğitim, doğum, evlilik, ölüm, doğal afet, emeklilik, eğitim yardımı gibi arızi ödeme kalemleri de belirlenmiştir.
2020 yılında mezkur sosyal denge sözleşmesinin içerdiği artış hükmü dikkate alınarak ödeme kalemlerine yapılan artış oranları ve 2020 yılında gelindiğinde personele ödenen tutarlar şu şekildedir:
Tablo 1: 2011 Yılında İmzalanan Sözleşme Sonrasında Artış Hükmü Dikkate Alınarak 2020 Yılına Kadar Yapılan Zam Oranları
YIL TÜFE ÜFE ARTIŞ ORANI
2012 10,45 13,33 10,45
2013 6,16 2,45 6,16
2014 7,40 6,97 7,4
2015 8,17 6,36 8,17
2016 8,81 5,71 8,81
2017 8,53 9,94 9,235
2018 11,92 15,47 13,695
2019 20,30 33,64 26,97
2020 11,84 7,36 9,6
Tablo 2: 2020 Yılında Sosyal Denge Sözleşmesine Binaen Ödenen Kalemlerin Tutarları (Net Tutarları)
Sözleşmede Yer Alan Ödeme Kalemleri 2020 (TL)
Müdür ve İç Denetçi Sosyal Denge Yardımı 2.582,00
Şef, Uzman vs. Sosyal Denge Yardımı 1.551,00
Memur Personel Sosyal Denge Yardımı 1.156,00
Yüksek Lisans Öğrenim Yardımı 3.075,00
Lisans Öğrenim Yardımı 1.848,00
Açık Öğretim Yardımı 620,00
Kurban Bayramı Yardımı 2.304,00
Ramazan Bayramı Yardımı 1.534,00
Ölüm Yardımı 4.930,00
Evlenme Yardımı 7.397,00
Emeklilik Teşviki 18.491,00
İşyeri Hekimliği 4.598,00
İhale Komisyonunda Yer Alma Ücreti 132,00
Hafta Sonu Çalışma Ücreti 152,00
Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’na göre 2020 yılında ödenebilecek sosyal denge tazminatı tavan tutarları; 2020 yılının ilk altı ayı için 1.387,58 TL, ikinci altı ayı için 1.467,38 TL’dir (Söz konusu tavan tutarlar en yüksek devlet memuru aylığının, ek gösterge dâhil, %100’üdür). Dolayısıyla, 2020 yılında Belediye personeline ödenen sosyal denge tazminatlarının yasal sınırın üzerinde olduğu ve buna bağlı olarak da kamu zararına neden olunduğu aşikârdır.
Ayrıca, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’ndaki tavan tutarlar, brüt tutarlar olup kamu zararı hesaplaması da brüt tutarlar üzerinden yapılmıştır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Kamu Zararı” başlıklı 71’inci maddesinde;
“Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.
Kamu zararının belirlenmesinde;
…
g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,
Esas alınır.” denilmektedir. Bu bağlamda, sosyal denge sözleşmesinin yürürlükteki mevzuata uygun kurulmamasından dolayı ortaya çıkan fazla ödemeler mevzuatında öngörülmeyen ödemelerdir. Dolayısıyla, bu ödemeler kamu zararına neden olmuştur.
Sorumluluğun değerlendirilmesi:
Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumluluğu:
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun; “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesi;
“…
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.”
Aynı Kanun’un “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’üncü maddesi;
“…
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” hükümlerini içermektedir.
Sayıştay Genel Kurulunun 14.06.2007 tarihli ve 5189-1 no.lu Kararı’nda, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin, giderin gerçekleştirilmesi ve harcamanın yapılması süreçlerinde, yapılacak olan giderin mevzuat hükümlerine uygun olduğunu kontrol etmekle yükümlü olduğu ifade edilmiştir.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesinden doğan kamu zararından Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumluluğunun bulunduğuna,
Üst yönetici Belediye Başkanı …nun sorumluluğunun değerlendirilmesi:
Kamu zararına konu sosyal denge sözleşmesi, ilk olarak İdare ile yetkili sendika BEM-BİR-SEN arasında 01.01.2011 tarihinde akdedilen ve İdare adına Belediye Başkan Yardımcsı … tarafından imzalanan sözleşmedir. Bu sözleşmenin süresi; 01.01.2012 tarihinde sendika ile imzalanan protokol ile 31.12.2015 tarihine, 31.12.2015 tarihinde imzalanan protokol ile 31.12.2017 tarihine, 31.12.2017 tarihinde imzalanan protokol ile 31.12.2019 tarihine, 31.12.2019 tarihinde imzalanan protokol ile de 31.12.2021 tarihine kadar uzatılmıştır. 2020 yılında söz konusu ödemelerin devamını öngören son ek protokolü idare adına imza eden de yine Belediye Başkan Yardımcısı ….dır.
5018 sayılı Kanun’un “Üst yöneticiler” başlıklı 11’inci maddesinin ikinci fıkrasında; “Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar.” hükmüne yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, “Belediye teşkilâtının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak” belediye başkanının görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
4688 sayılı Kanun’un “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde yer alan “27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir.” hükmü uyarınca da, belediyelerde sosyal denge sözleşmesini imzalamaya münhasıran Belediye Başkanı yetkili kılınmıştır ve bu konuda yetki devrine ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir.
Dolayısıyla sözleşmeyi (2020 yılı ödemelerine esas ek protokolü) doğrudan imzalamasa da üst yönetici olarak Belediye Başkanının da sorumluluğunun bulunduğuna,
Sözleşmeyi (2020 yılı ödemelerine esas ek protokolü) imzalayan Belediye Başkan Yardımcısı …’ın sorumluluğunun değerlendirilmesi:
Yukarıda açıklandığı üzere kamu zararına sebep olan ödemeler Başkan Yardımcısı …’ın imzası ile geçerliliğine itibar edilen sözleşme ve ek protokolden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla, her ne kadar idare adına sözleşme imzalama yetkisi bulunmasa da, attığı imzanın karşılığı yapılan ödemelerden sorumluluğu bulunmaktadır.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesinden doğan kamu zararından Belediye Başkanı, Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlileri ile müştereken ve müteselsilen Belediye Başkan Yardımcısı …’ın da sorumluluğunun bulunduğuna,
Netice itibariyle de; İdare personeline mevzuata aykırı olarak tavan tutarların üzerinde sosyal denge tazminatı ödenmesi suretiyle sebep olunan ve ayrıntısı hesap tablosunda gösterilen toplam … TL kamu zararının sorumlulara
müştereken ve mütelsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereğince hüküm tarihinden itibaren işleyecek faizleri ile ödettirilmesine, anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy çokluğuyla karar verildi.
Azınlık Görüşleri:
(Daire Başkanı … ve Üye ….’nın farklı görüşleri: 4688 sayılı Kanun’un “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde yer alan “27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir.” hükmü uyarınca belediyelerde sosyal denge sözleşmesini imzalamaya münhasıran Belediye Başkanı yetkili kılınmıştır ve bu konuda yetki devrine ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir.
Dolayısıyla Belediye Başkanı tarafından imzalanmayan bir sosyal denge sözleşmesinin geçerliliği bulunmamaktadır. Başka bir deyişle; yapılan sosyal denge ödemelerinin tamamı, yok hükmünde olan bir sözleşmeye dayanmaktadır. Konu bu açıdan değerlendirildiğinde; sadece mevzuatta belirlenen tavan tutarı aşan ödemelerin değil, sosyal denge tazminatı ödemelerinin tamamının kamu zararı teşkil ettiği yönünde hüküm tesis edilmesi gerekmekte olup, yasal dayanağı bulunmayan bir sözleşmeye istinaden yapılan bu ödemelerin tamamından Harcama Yetkilileri ile Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumluluğu bulunmaktadır.
Bu itibarla; 2020 yılında, geçerli bir sözleşmeye dayanmadan yapılan tüm sosyal denge tazminatı ödemelerinin sorgu konusu edilmesini teminen rapor maddesinin denetçiye iadesine karar verilmesi gerekir.)
... Belediyesi ile Belediye ve Özel İdare Çalışanları Birliği Sendikası (BEM-BİR-SEN) arasında 01.01.2011 tarihinde imzalanan, 2011 - 2012 yılında uygulanmak üzere düzenlenen ve yapılan ek protokoller ile 2020 yılında uygulanmaya devam ettirilen Sosyal Denge Sözleşmesinin mevzuata aykırı hükümler içerdiği, Belediyede görevli personele mevzuatın öngördüğü tutardan daha fazla tutarda sosyal denge tazminatı ödemesi yapıldığı, bu suretle de kamu zararına sebebiyet verildiği iddiası ile ilgili olarak yapılan incelemede;
4688 sayılı Kanun’un “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesi;
“27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.
Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez. Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeye dayanılarak yapılan ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.
İlgili mahalli idarenin; vadesi geçmiş vergi, sosyal güvenlik primi ile Hazine Müsteşarlığına olan borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşması, ödeme süresi geçtiği halde ödenmemiş aylık ve ücret borcu bulunması veya gerçekleşen en son yıla ilişkin toplam personel giderinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin belediyelerde yüzde otuzunu, il özel idaresinde yüzde yirmibeşini aşması hallerinde bu madde kapsamında sözleşme yapılamaz. Sözleşmenin yapılmasından sonra bu koşulların oluşması durumunda mevcut sözleşme kendiliğinden hükümsüz kalır.”
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’ye 6289 sayılı Kanun’la eklenen Ek 15’inci madde;
“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir.” hükümlerini içermektedir.
2020-2021 yılları için yapılan Toplu Sözleşme görüşme süreci sonunda, taraflar arasında toplu sözleşme imzalanamamış ve Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulmuştur. 4688 sayılı Kanun’un 34’üncü maddesinin altıncı fıkrası uyarınca, Kurul kararları kesin ve toplu sözleşme hükmündedir.
2020 ve 2021 Yılları Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 28.08.2019 tarihli ve 2019/1 no.lu Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nın “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Mali ve Sosyal Haklar” başlıklı dördüncü bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinde;
“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine, 4688 sayılı Kanunun 32 nci maddesinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde ödenebilecek sosyal denge tazminatı aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %100’üdür. Sosyal denge tazminatının verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebilir.”
“Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinde;
“(1) 4688 sayılı Kanunun geçici 14 üncü maddesinde yer alan “31/12/2015” ibaresi “31/12/2021” şeklinde uygulanır.
(2) Bu hüküm çerçevesinde yapılacak ödeme tutarı hiçbir şekilde 1 inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamaz.”
Düzenlemeleri yer almaktadır.
Yukarıda yer alan yasal düzenlemeler değerlendirildiğinde görüleceği üzere; 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesine göre, 375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında, Toplu Sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sosyal denge sözleşmesi yapılabilecektir.
375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesinde ise, sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarının, 4688 sayılı Kanun’a göre yapılan Toplu Sözleşme’de belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında yapılabilecek sözleşmeyle belirleneceği belirtilmiştir.
4688 sayılı Kanun uyarınca, 2020 ve 2021 Yılları Kamu Görevlilerinin Geneline Ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali Ve Sosyal Haklara İlişkin Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nın “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Mali ve Sosyal Haklar” başlıklı dördüncü bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinin (1) numaralı fıkrasında sosyal denge tazminatının aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %100’ü olarak belirlenir iken; “Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinin (2) numaralı fıkrasında, yapılacak ödeme tutarının, hiçbir şekilde 1’inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamayacağı belirtilmiştir. Bir başka ifadeyle, İdareler tarafından personeline ödenebilecek sosyal denge tazminatı en yüksek Devlet memuru aylığının %100’ünü aşamayacaktır.
Yukarıda belirtilen yasal düzenlemelerden de görüleceği üzere, sosyal denge sözleşmesinde düzenlenen tazminatın tutarı; görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre belirlenebilecek, ancak, mevzuatında belirtilen tavan tutarı, yani en yüksek Devlet memuru aylığının %100’ünü aşamayacaktır.
Ancak, İdare ile yetkili sendika BEM-BİR-SEN arasında 01.01.2011 tarihinde akdedilen sosyal denge sözleşmesinin süresinin, 01.01.2012 tarihinde sendika ile imzalanan protokol ile 31.12.2015 tarihine, 31.12.2015 tarihinde imzalanan protokol ile 31.12.2017 tarihine, 31.12.2017 tarihinde imzalanan protokol ile 31.12.2019 tarihine, 31.12.2019 tarihinde imzalanan protokol ile 31.12.2021 tarihine kadar uzatıldığı; fakat, 31.12.2015 tarihinden sonrası için mevzuatında belirtilen şekliyle sosyal denge sözleşmesinin düzenlenmediği ve 2020 yılında personele ödenen sosyal denge tazminat tutarları yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine aykırı olarak belirlenerek yasal tavan tutarın aşıldığı tespit edilmiştir.
İdare ile BEM-BİR-SEN arasında 01.01.2011 tarihinde imzalanan ve yapılan ek protokoller ile 2020 yılında da uygulanmaya devam ettirilen sosyal denge sözleşmenin “Sosyal Yardımlar” başlıklı 12’inci maddesinde;
“İşveren tarafından, fiilen görev yapan çalışanlara, Belediye imkânları elverdiği sürece her ay verilecek olan sosyal denge yardımı ve diğer sosyal yardımlar aşağıdaki gibi düzenlenmiştir:
Aylık Sosyal Denge Ödemesi:
Sosyal denge yardımı, çalışılan ayı takip eden aybaşında, Damga Vergisi ve bu sözleşme gereğince yapılacak olan sendika kesintisi hariç başka bir kesinti yapılmadan, aşağıda belirtilen miktarlarda net olarak ödenir:
657 sayılı yasaya tabi olarak fiilen görev yapan Başkan Yanmalarının maaşları, Meclis üyesi Başkan yardımcılarının net maaşına sosyal denge yardımı ile tamamlanır.
Fiilen görev yapan birim Müdürlerine aylık 1.000 TL.
Tedviren görev yapan müdürlerin aylıkları G.İ.H. sınıfında görev yapan emsali müdürün SDS yardımı eklenmiş net maaşına tamamlanır.
Müdür Yardımcısı, Zabıta Amiri, Şef, Uzman, Zabıta Komiseri, Sorumlu, Saha sorumlusu (Supervisor) olarak görev yapan personele aylık 600 TL.
Diğer Memur personele aylık 450 TL.
Belediyemizde görev yapan doktorlara işyeri hekimliği için ayriyeten aylık 2.000 TL.
İhale Komisyonu Ödemesi:
İhaleye giren komisyon başkan ve üyelerine her bir ihale için 50 TL görev/sorumluluk tazminatı ödenir.
Hafta Sonu Çalışma Ödemesi:
Başkanlık Makamı oluru ile hafta sonu fiilen görev yapan personele çalıştığı Cumartesi ve Pazar günleri için günlük 60 TL ödenir.
Bayram Yardımı Ödemesi:
Sosyal denge ödemesi alan memurlara Ramazan Bayramında 600 TL, Kurban Bayramında ise 900 TL Bayram Yardımı ödenir.
Eğitim Yardımı Ödemesi:
Memur Personelin kendisinin okuması halinde, öğrenci olduklarını ve önceki öğrenim yılında başarılı olarak bir üst sınıfta öğrenim görmeye hak kazandıklarını belgelendirmeleri koşuluyla, normal eğitim süreleri boyunca, güz ve bahar eğitim dönemi başında (eylül-şubat aylarında) yılda iki defa;
Lisans (örgün) için 750 TL,
Lisans (açık öğretim) için 250 TL,
Lisansüstü örgün eğitim için 1250 TL,
Doğum, Evlenme, Ölüm ve Doğal Afet Yardımı Ödemesi:
1) Memurun aile beyanında bakmakla yükümlü olduğunu beyan ettiği anne, baba, eş ve çocuğu esas olmak üzere;
Kendisinin veya eşinin doğum yapması halinde 500 TL,
Kendisinin evlenmesi halinde 3.000 TL,
Kendisinin veya bakmakla yükümlü olduğu kişinin ölümü halinde 2.000 TL,
Sel, yangın vs. gibi doğal afetlerde zarar görmesi halinde 2.000 TL sosyal yardım ödenir.
Emekliliğe Özendirme Yardımı Ödemesi:
Bu sözleşmenin imza tarihinden itibaren 14 Eylül 2011 tarihine kadar emekliliğini hak edenlerden kendi isteği ile emekliliğini talep edenler (01.01.2011 tarihinden önce emekliliği hak etmiş bulunan personeller hariç olmak üzere) ile 14 Ağustos 2011 tarihinden sonra emekliliği hak edecek olanlardan emekliliği hak ettiği tarihten itibaren bir ay içinde emekliliğini kendi isteği ile talep eden personele "Emekliliği Özendirme Projesi" kapsamında 7.500 TL tutarında net Emekliliği Özendirme Primi ödenir. 01.01.2011 tarihinden önce emekliliğini hak etmiş olup kendi isteği ile 14 Ağustos 2011 tarihine kadar emeklilik işlemlerini tamamlayanlar için ise bir defaya mahsus olmak üzere 5.000 TL tutarında net Emekliliği Özendirme Primi ödenir.” ,
“Sözleşmenin süresi ve Yürürlük” başlıklı 13’üncü maddesinde,
“… Sözleşmede belirtilen ödemelere TÜİK’in açıklamış olduğu TÜFE ve ÜFE ortalamasına göre 2. ve takip eden yıllarda artış yapılır…” hükümleri yer almaktadır.
Söz konusu sözleşmede; aylık net sosyal denge ödemesinin yanında her unvan için geçerli olan ramazan bayramı, kurban bayramı ikramiyeleri ile ihale komisyonu, hafta sonu çalışması, eğitim, doğum, evlilik, ölüm, doğal afet, emeklilik, eğitim yardımı gibi arızi ödeme kalemleri de belirlenmiştir.
2020 yılında mezkur sosyal denge sözleşmesinin içerdiği artış hükmü dikkate alınarak ödeme kalemlerine yapılan artış oranları ve 2020 yılında gelindiğinde personele ödenen tutarlar şu şekildedir:
Tablo 1: 2011 Yılında İmzalanan Sözleşme Sonrasında Artış Hükmü Dikkate Alınarak 2020 Yılına Kadar Yapılan Zam Oranları
YIL TÜFE ÜFE ARTIŞ ORANI
2012 10,45 13,33 10,45
2013 6,16 2,45 6,16
2014 7,40 6,97 7,4
2015 8,17 6,36 8,17
2016 8,81 5,71 8,81
2017 8,53 9,94 9,235
2018 11,92 15,47 13,695
2019 20,30 33,64 26,97
2020 11,84 7,36 9,6
Tablo 2: 2020 Yılında Sosyal Denge Sözleşmesine Binaen Ödenen Kalemlerin Tutarları (Net Tutarları)
Sözleşmede Yer Alan Ödeme Kalemleri 2020 (TL)
Müdür ve İç Denetçi Sosyal Denge Yardımı 2.582,00
Şef, Uzman vs. Sosyal Denge Yardımı 1.551,00
Memur Personel Sosyal Denge Yardımı 1.156,00
Yüksek Lisans Öğrenim Yardımı 3.075,00
Lisans Öğrenim Yardımı 1.848,00
Açık Öğretim Yardımı 620,00
Kurban Bayramı Yardımı 2.304,00
Ramazan Bayramı Yardımı 1.534,00
Ölüm Yardımı 4.930,00
Evlenme Yardımı 7.397,00
Emeklilik Teşviki 18.491,00
İşyeri Hekimliği 4.598,00
İhale Komisyonunda Yer Alma Ücreti 132,00
Hafta Sonu Çalışma Ücreti 152,00
Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’na göre 2020 yılında ödenebilecek sosyal denge tazminatı tavan tutarları; 2020 yılının ilk altı ayı için 1.387,58 TL, ikinci altı ayı için 1.467,38 TL’dir (Söz konusu tavan tutarlar en yüksek devlet memuru aylığının, ek gösterge dâhil, %100’üdür). Dolayısıyla, 2020 yılında Belediye personeline ödenen sosyal denge tazminatlarının yasal sınırın üzerinde olduğu ve buna bağlı olarak da kamu zararına neden olunduğu aşikârdır.
Ayrıca, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’ndaki tavan tutarlar, brüt tutarlar olup kamu zararı hesaplaması da brüt tutarlar üzerinden yapılmıştır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Kamu Zararı” başlıklı 71’inci maddesinde;
“Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.
Kamu zararının belirlenmesinde;
…
g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,
Esas alınır.” denilmektedir. Bu bağlamda, sosyal denge sözleşmesinin yürürlükteki mevzuata uygun kurulmamasından dolayı ortaya çıkan fazla ödemeler mevzuatında öngörülmeyen ödemelerdir. Dolayısıyla, bu ödemeler kamu zararına neden olmuştur.
Sorumluluğun değerlendirilmesi:
Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumluluğu:
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun; “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesi;
“…
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.”
Aynı Kanun’un “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’üncü maddesi;
“…
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” hükümlerini içermektedir.
Sayıştay Genel Kurulunun 14.06.2007 tarihli ve 5189-1 no.lu Kararı’nda, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin, giderin gerçekleştirilmesi ve harcamanın yapılması süreçlerinde, yapılacak olan giderin mevzuat hükümlerine uygun olduğunu kontrol etmekle yükümlü olduğu ifade edilmiştir.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesinden doğan kamu zararından Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumluluğunun bulunduğuna,
Üst yönetici Belediye Başkanı …nun sorumluluğunun değerlendirilmesi:
Kamu zararına konu sosyal denge sözleşmesi, ilk olarak İdare ile yetkili sendika BEM-BİR-SEN arasında 01.01.2011 tarihinde akdedilen ve İdare adına Belediye Başkan Yardımcsı … tarafından imzalanan sözleşmedir. Bu sözleşmenin süresi; 01.01.2012 tarihinde sendika ile imzalanan protokol ile 31.12.2015 tarihine, 31.12.2015 tarihinde imzalanan protokol ile 31.12.2017 tarihine, 31.12.2017 tarihinde imzalanan protokol ile 31.12.2019 tarihine, 31.12.2019 tarihinde imzalanan protokol ile de 31.12.2021 tarihine kadar uzatılmıştır. 2020 yılında söz konusu ödemelerin devamını öngören son ek protokolü idare adına imza eden de yine Belediye Başkan Yardımcısı ….dır.
5018 sayılı Kanun’un “Üst yöneticiler” başlıklı 11’inci maddesinin ikinci fıkrasında; “Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar.” hükmüne yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, “Belediye teşkilâtının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak” belediye başkanının görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
4688 sayılı Kanun’un “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde yer alan “27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir.” hükmü uyarınca da, belediyelerde sosyal denge sözleşmesini imzalamaya münhasıran Belediye Başkanı yetkili kılınmıştır ve bu konuda yetki devrine ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir.
Dolayısıyla sözleşmeyi (2020 yılı ödemelerine esas ek protokolü) doğrudan imzalamasa da üst yönetici olarak Belediye Başkanının da sorumluluğunun bulunduğuna,
Sözleşmeyi (2020 yılı ödemelerine esas ek protokolü) imzalayan Belediye Başkan Yardımcısı …’ın sorumluluğunun değerlendirilmesi:
Yukarıda açıklandığı üzere kamu zararına sebep olan ödemeler Başkan Yardımcısı …’ın imzası ile geçerliliğine itibar edilen sözleşme ve ek protokolden kaynaklanmaktadır. Dolayısıyla, her ne kadar idare adına sözleşme imzalama yetkisi bulunmasa da, attığı imzanın karşılığı yapılan ödemelerden sorumluluğu bulunmaktadır.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesinden doğan kamu zararından Belediye Başkanı, Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlileri ile müştereken ve müteselsilen Belediye Başkan Yardımcısı …’ın da sorumluluğunun bulunduğuna,
Netice itibariyle de; İdare personeline mevzuata aykırı olarak tavan tutarların üzerinde sosyal denge tazminatı ödenmesi suretiyle sebep olunan ve ayrıntısı hesap tablosunda gösterilen toplam … TL kamu zararının sorumlulara
müştereken ve mütelsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereğince hüküm tarihinden itibaren işleyecek faizleri ile ödettirilmesine, anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy çokluğuyla karar verildi.
Azınlık Görüşleri:
(Daire Başkanı … ve Üye ….’nın farklı görüşleri: 4688 sayılı Kanun’un “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde yer alan “27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir.” hükmü uyarınca belediyelerde sosyal denge sözleşmesini imzalamaya münhasıran Belediye Başkanı yetkili kılınmıştır ve bu konuda yetki devrine ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir.
Dolayısıyla Belediye Başkanı tarafından imzalanmayan bir sosyal denge sözleşmesinin geçerliliği bulunmamaktadır. Başka bir deyişle; yapılan sosyal denge ödemelerinin tamamı, yok hükmünde olan bir sözleşmeye dayanmaktadır. Konu bu açıdan değerlendirildiğinde; sadece mevzuatta belirlenen tavan tutarı aşan ödemelerin değil, sosyal denge tazminatı ödemelerinin tamamının kamu zararı teşkil ettiği yönünde hüküm tesis edilmesi gerekmekte olup, yasal dayanağı bulunmayan bir sözleşmeye istinaden yapılan bu ödemelerin tamamından Harcama Yetkilileri ile Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumluluğu bulunmaktadır.
Bu itibarla; 2020 yılında, geçerli bir sözleşmeye dayanmadan yapılan tüm sosyal denge tazminatı ödemelerinin sorgu konusu edilmesini teminen rapor maddesinin denetçiye iadesine karar verilmesi gerekir.)
Kararla ilgili sorunuz mu var?