Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 7. Daire Kararı
Karar Tarihi:
11/9/2023
Karar No:
12
Esas No:
589
KARAR
Sosyal Denge Sözleşmesi:
İdare ile yetkili sendika arasında akdedilen 01.01.2022-31.12.2022 dönemine ilişkin sosyal denge sözleşmesine istinaden memur ve sözleşmeli personele ödenen sosyal denge tazminatlarının ilgili mevzuatıyla belirlenen tavan tutarı aştığı ve söz konusu ödemeler yönünden kamu zararına neden olunduğu iddiası ile ilgili olarak yapılan incelemede;
4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesi;
“27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.
Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez. Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeye dayanılarak yapılan ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.
İlgili mahalli idarenin; vadesi geçmiş vergi, sosyal güvenlik primi ile Hazine Müsteşarlığına olan borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşması, ödeme süresi geçtiği halde ödenmemiş aylık ve ücret borcu bulunması veya gerçekleşen en son yıla ilişkin toplam personel giderinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin belediyelerde yüzde otuzunu, il özel idaresinde yüzde yirmibeşini aşması hallerinde bu madde kapsamında sözleşme yapılamaz. Sözleşmenin yapılmasından sonra bu koşulların oluşması durumunda mevcut sözleşme kendiliğinden hükümsüz kalır.”
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 15’inci maddesi;
“Ek Madde 15- (Ek: 4/4/2012-6289/33 md.) Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir.” hükümlerini içermektedir.
Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6.Dönem Toplu Sözleşme’nin “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme” bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinde;
“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine, 4688 sayılı Kanunun 32’nci maddesinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde ödenebilecek sosyal denge tazminatı aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %120’sidir. Sosyal denge tazminatının verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebilir.”
“Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinde;
“(1) 4688 sayılı Kanunun geçici 14’üncü maddesinde yer alan “31/12/2015” ibaresi “31/12/2023” şeklinde uygulanır.
(2) Bu hüküm çerçevesinde yapılacak ödeme tutarı hiçbir şekilde 1 inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamaz.”
düzenlemeleri yer almaktadır.
Yukarıda yer alan yasal düzenlemeler değerlendirildiğinde görüleceği üzere, 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesine göre, 375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında, Toplu Sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sosyal denge sözleşmesi yapılabilecektir.
375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesinde ise, sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarının, 4688 sayılı Kanun’a göre yapılan Toplu Sözleşme’de belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında yapılabilecek sözleşmeyle belirleneceği belirtilmiştir.
Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşme’nin “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme” bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinin (1) numaralı fıkrasında sosyal denge tazminatının aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %120’si olarak belirlenir iken; “Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinin (2) numaralı fıkrasında, yapılacak ödeme tutarının, hiçbir şekilde 1’inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamayacağı belirtilmiştir. Bir başka ifadeyle, İdareler tarafından personeline ödenebilecek sosyal denge tazminatı en yüksek Devlet memuru aylığının %120’sini aşamayacaktır.
Yukarıda belirtilen yasal düzenlemelerden de görüleceği üzere, sosyal denge sözleşmesinde düzenlenen tazminatın tutarı; görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre belirlenebilecek, ancak, mevzuatında belirtilen tavan tutarı, yani en yüksek Devlet memuru aylığının %120’sini aşamayacaktır.
İdarenin sosyal denge tazminatı ödemelerinin incelenmesi neticesinde; İdare ile yetkili sendika … Belediye ve Yerel Yönetim Hizmetleri Emekçileri Sendikası arasında akdedilen ve 01.01.2022-31.12.2022 dönemini kapsayan sosyal denge sözleşmesiyle 2022 yılında personele ödenen sosyal denge tazminat tutarlarının yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine aykırı olarak belirlenerek yasal tavan tutarın aşıldığı tespit edilmiştir.
Söz konusu sosyal denge sözleşmesinin “Çalışanın Eğitim ve Kültür Hakkı” başlıklı 21’inci maddesinde;
“ (…)
c- Sendikamız, hukukun üstün olduğu Laik Demokratik Cumhuriyet ve Uygar bir Toplum içerisinde yer almanın mücadelesi içindedir. Bilgiye ulaşma ve Medeni bir kültürle buluşmaya maddi katkı sağlamak için işveren çalışanlara Eğitim ve Kültür Yardımı olarak, her yıl Şubat ayında net 2300,00TL (İkiBinÜçYüzTürkLirası) öder
(…)”,
“Çalışanın Çocuk Hakları” başlıklı 22’nci maddesinde;
“a- İşveren çocuk gündüz bakımevi açar. Maliye Bakanlığı'nca yayımlanan bütçe uygulama talimatınca belirlenen en düşük ücret çerçevesinde çalışanın çocuklarına hizmet sunar.
İşverenin açtığı Gündüz Bakım Evleri Dışında, başka bir Gündüz Bakım Evi’ne veya kreşe gittiği belgenen çalışan çocukları için her ay net 750,00 TL(YediYüzElliTürk Lirası) ödenir.
(…)”,
“Çalışanın Engelli Hakları” başlıklı 23’üncü maddesinde;
“a- Ulusal düzeyde kabul edilen 10-16 Mayıs Engelliler Haftasının ilk iş günü ile 3 Aralık Dünya Engelliler Günü ‘nde engelli çalışanlar ücretli izinli sayılır.
b- Engelli çalışana ve yasal olarak bakmakla yükümlü olduğu kişilere belge ibrazı ile işveren aylık net 750,00TL(YediYüzElliTürkLirası) ödenir.”,
“Ücretli İzinler” başlıklı 24’üncü maddesinde;
“a- 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü’nde, kadın çalışanlar ücretli izinli sayılır ve işveren net 1.000,00TL (BinTürkLirası) öder.
b- İşçi sınıfının Uluslararası Birlik ve Dayanışma Günü olan 1 Mayıs tarihinde tüm çalışanlara işveren net 2.300,00 TL(İkiBinÜçYüzTürkLirası) öder.”,
“Ulaşım” başlıklı 26’nci maddesinde;
“(...)
b) İşveren, mesai saatleri dışında göreve çağırdığı personele araç tahsis eder, tahsis edemediği durumlarda ise yol ücretini öder. Dışarıda görev yapan (teknik eleman, tahsildar, yoklama memuru vb.) personel için ücretsiz taşıma kartı temin eder.
c- İşveren; kamu kurum ve kuruluşları personel servis hizmet yönetmeliği kapsamında, uygun olmayan servis hizmetleri için; tüm personele ( zabıta dâhil) bu sözleşme kapsamı dışında herhangi bir ulaşım bedeli ödemiyor ise aylık mavi kart dolum bedeli kadar net ücreti ulaşım yardımı olarak öder.”,
“Gıda Yardımı” başlıklı 27’nci maddesinde;
“a) İşveren, çalışana 2022 yılının ilk üç ayı (ocak,şubat,mart) için net 1.350,00 TL(BinÜçYüzElliTürk Lirası) birinci yılın kalan her ayı için net 900,00 (DokuzYüzTürkLirası) gida yardımı öder. Devlet Memurları Yiyecek yardımı Yönetmeliği kapsamında 2022 ve 20223 yılalrında ödenecek nakdi kumanya yardımının herhangi bir sebeple ödenmemesi halinde gıda yardımı 1.350,00 TL olarak ödenir.
b) İşveren, yılda bir kez çalışanlara moral yemeği düzenler. (İçeriği ile ilgili sendikanın görüşü alınır.)”,
“Evlenme Yardımı” başlıklı 28’nci maddesinde;
“İşveren çalışanın evlenmesi halinde (çalışanların ikisinin de aynı işyerinde çalışıyor olması halinde her ikisine de) net 15.000,00 TL (OnBeşBin Türk Lirası) öder.”,
“Doğum Yardımı” başlıklı 29’uncu maddesinde;
“a) İşveren çalışanın her bir doğan çocuğu için (çalışanların ikisinin de aynı işyerinde çalışıyor olması halinde yalnız birisine, çoklu doğumlar olması halinde ise doğan çocuk sayısı ile çarpılarak) net 5.000,00 TL (BeşbinTürkLirası) öder.
b) Kadın çalışanlarımızın, kullandıkları doğum izni dışında; bu sözleşmeyle ayrıca doğum sonrası 3(üç) hafta, erkek çalışanlarımız için 1 (bir) hafta izin kullanmaları sağlanır.”,
“Ölüm Yardımı” başlıklı 30’uncu maddesinde;
“a) İşveren çalışanın vefatı halinde net 25.000,00 TL(YirmiBeşBinTürkLirası) öder. Vefatın görev esansında (kaza, terör, yangın, doğal afet, fiziksel şiddet) meydana gelmesi halinde net 50.000,00 (ElliBinTürkLirası) öder.
b) İşveren, anne, baba, eş ve çocuklarının vefatı halinde net 7.500,00 TL (Yedi BinbeşYüzTürkLirası ) öder.”,
“Sağlık Desteği” başlıklı 31’inci maddesinde;
“İşveren, çalışanına (eş ve çocukları dahil) onkoloji hastalıkları, hayatı tehlikeye sokan ilerleyici hastalıklar ile genetik hastalıkların teşhisini takip eden tedavi sürecine sözleşme dönemi boyunca bir seferliğe mahsus olmak üzere net 60.000,00 TL(AltmışBinTürkLirası) öder.
Ayrıca kamu ve özel sigorta ödemesi kapsamında olmayıp bir heyet raporu ile kullanımı zorunlu kabul edilen ilaçlar ve benzeri tedavi unsurlarının ... Belediyesi Sağlık işleri Müdürlüğü onayı ile sözleşme dönemi boyunca en fazla net 60.000,00 TL’ye kadar (Altmış BinTürkLirası) kanıtlayıcı belge (fatura vb.) karşılığı işverence ödenir.”
“İyileştirme Zammı” başlıklı 32’nci maddesinde;
“İş bu Toplu Sözleşme’nin 1. bölümünde belirtilen hukuksal dayanaklar çerçevesinde işverence çalışanlara, halen almakta oldukları aylıklarına ilaveten her ayın maaş günü;
a) İç Denetçiler, Müfettişler, Harcama Yetkilileri ve Müdürlere her ay net 2.800,00TL (İkiBinSekizYüzTürkLirası) iyileştirme zammı ödenir.
b) Tüm çalışanlara ve sözleşmeli çalışanlara her ay net 2.400,00 TL (İkiBinDörtYüz Türk Lirası) ödenir.
c) Belediye Başkan Yardımcısı olarak çalışanların farklı ücret almamasını temin etme adına, memurlar arasından atanan Başkan Yardımcılarına verilecek maaşın, Meclis Üyesi kontenjanından atanan Başkan Yardımcısına verilen maaşa eşitlemek amacıyla her ay hesaplanacak miktar üzerinden iyileştirme zammı ödenir.
d) Kurban Bayramı’nda net 2.300,00 (İkiBinÜçYüzTürk Lirası) ödenir.
e) Ramazan Bayramı’nda net 2.300,00 TL (İkiBinÜçYüzTürk Lirası) ödenir.
f) Ekim ayında yakacak yardımı olarak net 2.300,00 TL (İkiBinÜçYüzTürk Lirası) ödenir.
g) Aralık ayı sonunda yeni yıl yardımı olarak net 2.300,00 TL (İkiBinÜçYüzTürk Lirası) ödenir.
h) Temmuz ayında yıllık dinlenme hakkı olarak net 2.300,00 TL (İkiBinÜçYüzTürk Lirası) ödenir.
i) Günün 24 haftanın 48 saat program koşulu ile çalışan zabıtanın, ilgili mevzuat gereği yasa ile belirlenen mesai ücretlerinin%50'si bu sözleşmeyle, ayrıca sözleşmede belirlenen gıda yardımının %30 fazlası zabıta çalışanına ödenir.
j) İhale Komisyonu'na katılan çalışanlara ihale başına, Belediye Encümenin de görev yapan çalışanlara oturum başına, Kıymet Takdir Komisyonun da görev yapan çalışanlara toplantı başına, Arabulucu Komisyonunda görev yapan çalışanlara görüşme başına net 200,00 TL (İkiYüz Türk Lirası) ödenir.
k) İşveren tarafından belirlenen iş programının fazla çalışma olmaksızın bitirilmesi esas olmakla birlikte, kamu hizmetlerinin zorunlu kıldığı hallerde çalışanın rızası ile Belediye Başkanı’nın onayı da alındıktan sonra yılda 270 saati geçmemek koşuluyla fazla çalışma yaptırılabilir ve bu şekilkde fazla çalışma yaptırılan personele saat başı net 50,00Tl (Elli Türk Lirası) ödenir.
1) Her yıl ocak ayının ilk haftasında giyim yardımı olarak net 2.300,00 TL İkiBinÜçYüzTürk Lirası) ödenir.”
m) Tedviren müdürlük görevine atananlara G.İ.H. sınıfı 1.derece müdür kadrsou maaşına uygun olarak denkleştirme yapılır.
n) Toplu İş Sözleşmesi süresi (01/01/2022-31/12/2023) içerisinde ... belediye Başkanlığında son 5 (beş) yılını tamamlayarak emekli olan çalışana, memuriyeti boyunca çalıştığı her bir hizmet yılı, 5 yıldan az olanlara ise ... Belediyesinde Çalıştığı her bir hizmet yılı için emekli ikramiyesi ödenir.
Emekli ikramiyesi hak edilmiş hizmet yılının 2.200,00 TL (İkibinİkiYüzTürkLirası) ile çarpımı sonucu ortaya çıkan tutardır.
Bu madde emekli olup tekrar açıktan atama yoluyla görece dönen çalışan için ... Belediye Başkanlığında çalışmış olduğu son hizmet dönemini kapsar.
Vefat halinde çalışan, emeklilği hak etmiş ise, emekli ikramiyesi yasal varislerine ödenir.”,
Geçici Maddesinde ise;
“Bu sözleşmeyle elde edilen ücretlere ikinci yıldan geçerli olmak üzere %20 oranında zam yapılır. Enflasyon oranının beklenenden yüksek çıkması durumunda sendikanın talebi doğrultusunda ek protokol düzenlenir. Sendikanın ek protokol için yaptığı başvuru işveence kabul edilir.”
hükümleri yer almaktadır.
Söz konusu sözleşmede; aylık net sosyal denge ödemesinin yanında her unvan için geçerli olan ramazan bayramı, kurban bayramı, yeni yıl ikramiyeleri ile ihale komisyonu, eğitim ve kültür, evlenme, evlilik, ölüm, eğitim yardımı vb. arızi ödeme kalemleri de belirlenmiştir.
4688 sayılı Kanun uyarınca imzalanan Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşme’nin Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme bölümünün “Sosyal Denge Tazminatı” başlıklı 1’inci maddesine göre 2022 yılında ödenebilecek sosyal denge tazminatı tavan tutarları; 2022 yılının ilk altı ayı için 2.684,07 TL, ikinci altı ayı için 3.830,07 TL’dir (Söz konusu tavan tutarlar en yüksek devlet memuru aylığının, ek gösterge dâhil, %120’sidir). Dolayısıyla, 2022 yılında Belediye personeline ödenen sosyal denge tazminatlarının yasal sınırın üzerinde olduğu ve buna bağlı olarak da kamu zararına neden olunduğu aşikârdır.
26.11.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 16.11.2022 tarih ve 7421 sayılı Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 10’uncu maddesi ile 4688 sayılı Kamu Görevlileri ve Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’na eklenen Geçici 16’ıncı madde ile “Konusu suç teşkil etmemek kaydıyla; bu maddenin yürürlük tarihine kadar bu Kanun veya 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi hükümlerine aykırı olarak sosyal denge tazminat ödediği tespit edilen il özel idareleri, belediyeler, büyükşehir belediyeleri ve bağlı kuruluşları ile bunların üyesi olduğu mahalli idare birliklerinin yetkili veya görevli olan sorumluları hakkında yapılan bu ödemeler nedeniyle idari veya mali yargılama ve takibat yapılamaz; başlamış olanlar işlemden kaldırılır.” hükmü getirilmiştir.
Söz konusu hüküm gereği, 26.11.2022 tarihine kadar sosyal denge sözleşmeleri ile yapılan ödemeler sorgu konusu edilmemiştir. Ancak kamuoyunda “sosyal denge affı” olarak bilinen bu düzenlemenin yürürlük tarihinden sonra yasal sınırı aşan ödemeler kamu zararı teşkil etmektedir.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Kamu Zararı” başlıklı 71’inci maddesinde;
“Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.
Kamu zararının belirlenmesinde;
…
g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,
Esas alınır.” denilmektedir. Bu bağlamda, sosyal denge sözleşmesinin yürürlükteki mevzuata uygun kurulmamasından dolayı ortaya çıkan fazla ödemeler mevzuatında öngörülmeyen ödemelerdir. Dolayısıyla, bu ödemeler kamu zararına neden olmuştur.
Öte yandan sorumlular duruşma esnasındaki sözlü açıklamalarında; yasa kaynaklı bir sorun olduğunu ve konunun hukuksal boyutunun detaylı olarak tartışılması gerektiğini, bu nedenle bilirkişi görevlendirilmesini talep etmişlerdir.
Ancak 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Bilirkişiye başvurulmasını gerektiren haller” başlıklı başlıklı 266’ncı maddesinde;
“(1) Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir. (Değişik cümle: 3/11/2016-6754/49 md.) Ancak genel bilgi veya tecrübeyle ya da hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukukî bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz. (Ek cümle: 3/11/2016-6754/49 md.) Hukuk öğrenimi görmüş kişiler, hukuk alanı dışında ayrı bir uzmanlığa sahip olduğunu belgelendirmedikçe, bilirkişi olarak görevlendirilemez.” denilmektedir.
Bu bağlamda, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun yukarı alınan 266’ncı maddesi doğrultusunda, sorumluların bilirkişi talepleri yerinde görülmemiştir.
Netice itibariyle; 01.01.2022-31.12.2022 tarihleri arasını kapsayan sosyal denge sözleşmesi ile 4688 sayılı Kanun’un geçici 16’ncı maddesi uyarınca 26.11.2022 tarihinden sonra mevzuata aykırı olarak tavan tutarın üzerinde ödeme yapılması suretiyle sebep olunan ve ayırıntısı hesap tablosunda gösterilen toplam … TL kamu zararının sorumlularına ödettirilmesine oy birliğiyle,
Sorumluluğun değerlendirilmesi:
Sözleşmeyi imzalayan Belediye Başkanı …’in sorumluluğu:
5018 sayılı Kanun’un “Üst yöneticiler” başlıklı 11’inci maddesinin ikinci fıkrasında; “Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar.” hükmüne yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, “Belediye teşkilâtının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak” belediye başkanının görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
4688 sayılı Kanun’un “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde yer alan “27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir.” hükmü uyarınca belediyelerde sosyal denge sözleşmesini imzalamaya münhasıran Belediye Başkanı yetkili kılınmıştır.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesine ilişkin sözleşmeyi imzalayan Belediye Başkanı ..’in kamu zararından sorumluluğunun bulunduğuna oy birliğiyle,
Sözleşmeyi imzalayan diğer görevlilerin sorumluluğu:
2022 yılında yapılan sosyal denge ödemelerine esas sözleşme, idare adına Belediye Başkanı .. ile … (Belediye Başkan Yardımcısı), .. (Belediye Başkan Yardımcısı), … (Hukuk İşleri Müd. V.), … (İnsan Kaynakları ve Eğitim Müd. V.) ve … (Mali Hizmetler Müd. V.) tarafından imzalanmıştır.
Sözleşmeye uygun yapılan sosyal denge tazminatı ödemeleri neticesinde kamu zararının oluşması, sözleşme hükümlerinin kanuna aykırı olmasının doğrudan sonucudur.
Buna göre, sosyal denge tazminatı sözleşmesinde Belediye adına imzası bulunan … (Belediye Başkan Yardımcısı), …. (Belediye Başkan Yardımcısı), … (Hukuk İşleri Müd. V.), … (İnsan Kaynakları ve Eğitim Müd. V.) ve .. (Mali Hizmetler Müd. V.)’ın da bu sözleşmenin uygulanması neticesinde oluşan kamu zararından sorumluluklarının bulunduğuna oy birliğiyle,
Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumluluğu:
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun; “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesi;
“…
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.”,
Aynı Kanun’un “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’üncü maddesi;
“…
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” hükümlerini içermektedir.
Sayıştay Genel Kurulunun 14.06.2007 tarihli ve 5189-1 no.lu Kararı’nda, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin, giderin gerçekleştirilmesi ve harcamanın yapılması süreçlerinde, yapılacak olan giderin mevzuat hükümlerine uygun olduğunu kontrol etmekle yükümlü olduğu ifade edilmiştir.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesinden doğan kamu zararından Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin de sorumluluğunun bulunduğuna Daire Başkanı …’ün karşı oyları ve oy çokluğuyla,
Özet olarak;
- Belediye Başkanı …in sorumlu olduğuna oy birliğiyle,
- Sözleşmeyi imzalayan diğer görevliler .. (Belediye Başkan Yardımcısı), … (Belediye Başkan Yardımcısı), … (Hukuk İşleri Müd. V.), … (İnsan Kaynakları ve Eğitim Müd. V.) ve … (Mali Hizmetler Müd. V.)’ın sorumlu olduğuna oy birliğiyle,
- Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumlu olduğuna oy çokluğuyla
Netice itibariyle de;
İdarenin personeline, mevzautta belirlenen tavan tutarı aşan sosyal denge ödemesi yapılması suretiyle oluşan ve ayrıntısı aşağıdaki hesap tablosunda gösterilen toplam … TL kamu zararının;
Sorumlularına müştereken ve mütelsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereğince hüküm tarihinden itibaren işleyecek faizleri ile ödettirilmesine, 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca İşbu İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy çokluğuyla karar verildi.
Azınlık Görüşleri:
(Daire Başkanı …’ün sorumluluğa ilişkin farklı görüşü: 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesinde; “27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir.” hükmü yer almaktadır. Buna göre belediyelerde sosyal denge sözleşmesini imzalamaya münhasıran yetkili kişi “belediye başkanı” dır.
Yargılamaya konu ödemeye esas sözleşmede, her ne kadar mevzuata aykırı hükümler yer alıyor olsa da; hukuken geçerliliğinde tereddüt bulunmayan ve tarafları bağlayan mevcut bir sözleşmeyi herhangi bir kamu görevlisinin yok hükmünde sayma ve uygulamama imkanının bulunmaması nedeniyle, hukuken geçerli olan sözleşmede öngrülen ödemelerin gerçekleştirimesi konusunda; gerek harcama yetkililerinin gerekse harcama sürecinde yer alan diğer Kamu görevlilerinin herhangi bir takdir yetkisi bulunmadığı dolayısıyla da sorumlu tutulamayacağı, hukuka aykırı sözleşme hükmü nedeniyle yapılan usulsüz ödemelerden dolayı sadece sözleşmeyi imzalayan belediye başkanı ile diğer kamu görevlilerinin sorumlu tutulması gerektiği kanaatiyle çoğunluk görüşüne katılmamaktayım. Dolayısıyla kamu zararının Belediye Başkanı … ile sözleşmede imzası bulunan diğer görevlilere ödettirilmesi yönünde karar verilmesi gerekir.)
İdare ile yetkili sendika arasında akdedilen 01.01.2022-31.12.2022 dönemine ilişkin sosyal denge sözleşmesine istinaden memur ve sözleşmeli personele ödenen sosyal denge tazminatlarının ilgili mevzuatıyla belirlenen tavan tutarı aştığı ve söz konusu ödemeler yönünden kamu zararına neden olunduğu iddiası ile ilgili olarak yapılan incelemede;
4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesi;
“27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.
Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez. Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeye dayanılarak yapılan ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.
İlgili mahalli idarenin; vadesi geçmiş vergi, sosyal güvenlik primi ile Hazine Müsteşarlığına olan borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşması, ödeme süresi geçtiği halde ödenmemiş aylık ve ücret borcu bulunması veya gerçekleşen en son yıla ilişkin toplam personel giderinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin belediyelerde yüzde otuzunu, il özel idaresinde yüzde yirmibeşini aşması hallerinde bu madde kapsamında sözleşme yapılamaz. Sözleşmenin yapılmasından sonra bu koşulların oluşması durumunda mevcut sözleşme kendiliğinden hükümsüz kalır.”
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 15’inci maddesi;
“Ek Madde 15- (Ek: 4/4/2012-6289/33 md.) Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir.” hükümlerini içermektedir.
Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6.Dönem Toplu Sözleşme’nin “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme” bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinde;
“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine, 4688 sayılı Kanunun 32’nci maddesinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde ödenebilecek sosyal denge tazminatı aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %120’sidir. Sosyal denge tazminatının verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebilir.”
“Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinde;
“(1) 4688 sayılı Kanunun geçici 14’üncü maddesinde yer alan “31/12/2015” ibaresi “31/12/2023” şeklinde uygulanır.
(2) Bu hüküm çerçevesinde yapılacak ödeme tutarı hiçbir şekilde 1 inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamaz.”
düzenlemeleri yer almaktadır.
Yukarıda yer alan yasal düzenlemeler değerlendirildiğinde görüleceği üzere, 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesine göre, 375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında, Toplu Sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sosyal denge sözleşmesi yapılabilecektir.
375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesinde ise, sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarının, 4688 sayılı Kanun’a göre yapılan Toplu Sözleşme’de belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında yapılabilecek sözleşmeyle belirleneceği belirtilmiştir.
Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşme’nin “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme” bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinin (1) numaralı fıkrasında sosyal denge tazminatının aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %120’si olarak belirlenir iken; “Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinin (2) numaralı fıkrasında, yapılacak ödeme tutarının, hiçbir şekilde 1’inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamayacağı belirtilmiştir. Bir başka ifadeyle, İdareler tarafından personeline ödenebilecek sosyal denge tazminatı en yüksek Devlet memuru aylığının %120’sini aşamayacaktır.
Yukarıda belirtilen yasal düzenlemelerden de görüleceği üzere, sosyal denge sözleşmesinde düzenlenen tazminatın tutarı; görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre belirlenebilecek, ancak, mevzuatında belirtilen tavan tutarı, yani en yüksek Devlet memuru aylığının %120’sini aşamayacaktır.
İdarenin sosyal denge tazminatı ödemelerinin incelenmesi neticesinde; İdare ile yetkili sendika … Belediye ve Yerel Yönetim Hizmetleri Emekçileri Sendikası arasında akdedilen ve 01.01.2022-31.12.2022 dönemini kapsayan sosyal denge sözleşmesiyle 2022 yılında personele ödenen sosyal denge tazminat tutarlarının yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine aykırı olarak belirlenerek yasal tavan tutarın aşıldığı tespit edilmiştir.
Söz konusu sosyal denge sözleşmesinin “Çalışanın Eğitim ve Kültür Hakkı” başlıklı 21’inci maddesinde;
“ (…)
c- Sendikamız, hukukun üstün olduğu Laik Demokratik Cumhuriyet ve Uygar bir Toplum içerisinde yer almanın mücadelesi içindedir. Bilgiye ulaşma ve Medeni bir kültürle buluşmaya maddi katkı sağlamak için işveren çalışanlara Eğitim ve Kültür Yardımı olarak, her yıl Şubat ayında net 2300,00TL (İkiBinÜçYüzTürkLirası) öder
(…)”,
“Çalışanın Çocuk Hakları” başlıklı 22’nci maddesinde;
“a- İşveren çocuk gündüz bakımevi açar. Maliye Bakanlığı'nca yayımlanan bütçe uygulama talimatınca belirlenen en düşük ücret çerçevesinde çalışanın çocuklarına hizmet sunar.
İşverenin açtığı Gündüz Bakım Evleri Dışında, başka bir Gündüz Bakım Evi’ne veya kreşe gittiği belgenen çalışan çocukları için her ay net 750,00 TL(YediYüzElliTürk Lirası) ödenir.
(…)”,
“Çalışanın Engelli Hakları” başlıklı 23’üncü maddesinde;
“a- Ulusal düzeyde kabul edilen 10-16 Mayıs Engelliler Haftasının ilk iş günü ile 3 Aralık Dünya Engelliler Günü ‘nde engelli çalışanlar ücretli izinli sayılır.
b- Engelli çalışana ve yasal olarak bakmakla yükümlü olduğu kişilere belge ibrazı ile işveren aylık net 750,00TL(YediYüzElliTürkLirası) ödenir.”,
“Ücretli İzinler” başlıklı 24’üncü maddesinde;
“a- 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü’nde, kadın çalışanlar ücretli izinli sayılır ve işveren net 1.000,00TL (BinTürkLirası) öder.
b- İşçi sınıfının Uluslararası Birlik ve Dayanışma Günü olan 1 Mayıs tarihinde tüm çalışanlara işveren net 2.300,00 TL(İkiBinÜçYüzTürkLirası) öder.”,
“Ulaşım” başlıklı 26’nci maddesinde;
“(...)
b) İşveren, mesai saatleri dışında göreve çağırdığı personele araç tahsis eder, tahsis edemediği durumlarda ise yol ücretini öder. Dışarıda görev yapan (teknik eleman, tahsildar, yoklama memuru vb.) personel için ücretsiz taşıma kartı temin eder.
c- İşveren; kamu kurum ve kuruluşları personel servis hizmet yönetmeliği kapsamında, uygun olmayan servis hizmetleri için; tüm personele ( zabıta dâhil) bu sözleşme kapsamı dışında herhangi bir ulaşım bedeli ödemiyor ise aylık mavi kart dolum bedeli kadar net ücreti ulaşım yardımı olarak öder.”,
“Gıda Yardımı” başlıklı 27’nci maddesinde;
“a) İşveren, çalışana 2022 yılının ilk üç ayı (ocak,şubat,mart) için net 1.350,00 TL(BinÜçYüzElliTürk Lirası) birinci yılın kalan her ayı için net 900,00 (DokuzYüzTürkLirası) gida yardımı öder. Devlet Memurları Yiyecek yardımı Yönetmeliği kapsamında 2022 ve 20223 yılalrında ödenecek nakdi kumanya yardımının herhangi bir sebeple ödenmemesi halinde gıda yardımı 1.350,00 TL olarak ödenir.
b) İşveren, yılda bir kez çalışanlara moral yemeği düzenler. (İçeriği ile ilgili sendikanın görüşü alınır.)”,
“Evlenme Yardımı” başlıklı 28’nci maddesinde;
“İşveren çalışanın evlenmesi halinde (çalışanların ikisinin de aynı işyerinde çalışıyor olması halinde her ikisine de) net 15.000,00 TL (OnBeşBin Türk Lirası) öder.”,
“Doğum Yardımı” başlıklı 29’uncu maddesinde;
“a) İşveren çalışanın her bir doğan çocuğu için (çalışanların ikisinin de aynı işyerinde çalışıyor olması halinde yalnız birisine, çoklu doğumlar olması halinde ise doğan çocuk sayısı ile çarpılarak) net 5.000,00 TL (BeşbinTürkLirası) öder.
b) Kadın çalışanlarımızın, kullandıkları doğum izni dışında; bu sözleşmeyle ayrıca doğum sonrası 3(üç) hafta, erkek çalışanlarımız için 1 (bir) hafta izin kullanmaları sağlanır.”,
“Ölüm Yardımı” başlıklı 30’uncu maddesinde;
“a) İşveren çalışanın vefatı halinde net 25.000,00 TL(YirmiBeşBinTürkLirası) öder. Vefatın görev esansında (kaza, terör, yangın, doğal afet, fiziksel şiddet) meydana gelmesi halinde net 50.000,00 (ElliBinTürkLirası) öder.
b) İşveren, anne, baba, eş ve çocuklarının vefatı halinde net 7.500,00 TL (Yedi BinbeşYüzTürkLirası ) öder.”,
“Sağlık Desteği” başlıklı 31’inci maddesinde;
“İşveren, çalışanına (eş ve çocukları dahil) onkoloji hastalıkları, hayatı tehlikeye sokan ilerleyici hastalıklar ile genetik hastalıkların teşhisini takip eden tedavi sürecine sözleşme dönemi boyunca bir seferliğe mahsus olmak üzere net 60.000,00 TL(AltmışBinTürkLirası) öder.
Ayrıca kamu ve özel sigorta ödemesi kapsamında olmayıp bir heyet raporu ile kullanımı zorunlu kabul edilen ilaçlar ve benzeri tedavi unsurlarının ... Belediyesi Sağlık işleri Müdürlüğü onayı ile sözleşme dönemi boyunca en fazla net 60.000,00 TL’ye kadar (Altmış BinTürkLirası) kanıtlayıcı belge (fatura vb.) karşılığı işverence ödenir.”
“İyileştirme Zammı” başlıklı 32’nci maddesinde;
“İş bu Toplu Sözleşme’nin 1. bölümünde belirtilen hukuksal dayanaklar çerçevesinde işverence çalışanlara, halen almakta oldukları aylıklarına ilaveten her ayın maaş günü;
a) İç Denetçiler, Müfettişler, Harcama Yetkilileri ve Müdürlere her ay net 2.800,00TL (İkiBinSekizYüzTürkLirası) iyileştirme zammı ödenir.
b) Tüm çalışanlara ve sözleşmeli çalışanlara her ay net 2.400,00 TL (İkiBinDörtYüz Türk Lirası) ödenir.
c) Belediye Başkan Yardımcısı olarak çalışanların farklı ücret almamasını temin etme adına, memurlar arasından atanan Başkan Yardımcılarına verilecek maaşın, Meclis Üyesi kontenjanından atanan Başkan Yardımcısına verilen maaşa eşitlemek amacıyla her ay hesaplanacak miktar üzerinden iyileştirme zammı ödenir.
d) Kurban Bayramı’nda net 2.300,00 (İkiBinÜçYüzTürk Lirası) ödenir.
e) Ramazan Bayramı’nda net 2.300,00 TL (İkiBinÜçYüzTürk Lirası) ödenir.
f) Ekim ayında yakacak yardımı olarak net 2.300,00 TL (İkiBinÜçYüzTürk Lirası) ödenir.
g) Aralık ayı sonunda yeni yıl yardımı olarak net 2.300,00 TL (İkiBinÜçYüzTürk Lirası) ödenir.
h) Temmuz ayında yıllık dinlenme hakkı olarak net 2.300,00 TL (İkiBinÜçYüzTürk Lirası) ödenir.
i) Günün 24 haftanın 48 saat program koşulu ile çalışan zabıtanın, ilgili mevzuat gereği yasa ile belirlenen mesai ücretlerinin%50'si bu sözleşmeyle, ayrıca sözleşmede belirlenen gıda yardımının %30 fazlası zabıta çalışanına ödenir.
j) İhale Komisyonu'na katılan çalışanlara ihale başına, Belediye Encümenin de görev yapan çalışanlara oturum başına, Kıymet Takdir Komisyonun da görev yapan çalışanlara toplantı başına, Arabulucu Komisyonunda görev yapan çalışanlara görüşme başına net 200,00 TL (İkiYüz Türk Lirası) ödenir.
k) İşveren tarafından belirlenen iş programının fazla çalışma olmaksızın bitirilmesi esas olmakla birlikte, kamu hizmetlerinin zorunlu kıldığı hallerde çalışanın rızası ile Belediye Başkanı’nın onayı da alındıktan sonra yılda 270 saati geçmemek koşuluyla fazla çalışma yaptırılabilir ve bu şekilkde fazla çalışma yaptırılan personele saat başı net 50,00Tl (Elli Türk Lirası) ödenir.
1) Her yıl ocak ayının ilk haftasında giyim yardımı olarak net 2.300,00 TL İkiBinÜçYüzTürk Lirası) ödenir.”
m) Tedviren müdürlük görevine atananlara G.İ.H. sınıfı 1.derece müdür kadrsou maaşına uygun olarak denkleştirme yapılır.
n) Toplu İş Sözleşmesi süresi (01/01/2022-31/12/2023) içerisinde ... belediye Başkanlığında son 5 (beş) yılını tamamlayarak emekli olan çalışana, memuriyeti boyunca çalıştığı her bir hizmet yılı, 5 yıldan az olanlara ise ... Belediyesinde Çalıştığı her bir hizmet yılı için emekli ikramiyesi ödenir.
Emekli ikramiyesi hak edilmiş hizmet yılının 2.200,00 TL (İkibinİkiYüzTürkLirası) ile çarpımı sonucu ortaya çıkan tutardır.
Bu madde emekli olup tekrar açıktan atama yoluyla görece dönen çalışan için ... Belediye Başkanlığında çalışmış olduğu son hizmet dönemini kapsar.
Vefat halinde çalışan, emeklilği hak etmiş ise, emekli ikramiyesi yasal varislerine ödenir.”,
Geçici Maddesinde ise;
“Bu sözleşmeyle elde edilen ücretlere ikinci yıldan geçerli olmak üzere %20 oranında zam yapılır. Enflasyon oranının beklenenden yüksek çıkması durumunda sendikanın talebi doğrultusunda ek protokol düzenlenir. Sendikanın ek protokol için yaptığı başvuru işveence kabul edilir.”
hükümleri yer almaktadır.
Söz konusu sözleşmede; aylık net sosyal denge ödemesinin yanında her unvan için geçerli olan ramazan bayramı, kurban bayramı, yeni yıl ikramiyeleri ile ihale komisyonu, eğitim ve kültür, evlenme, evlilik, ölüm, eğitim yardımı vb. arızi ödeme kalemleri de belirlenmiştir.
4688 sayılı Kanun uyarınca imzalanan Kamu Görevlilerinin Geneline ve Hizmet Kollarına Yönelik Mali ve Sosyal Haklara İlişkin 2022 ve 2023 Yıllarını Kapsayan 6. Dönem Toplu Sözleşme’nin Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşme bölümünün “Sosyal Denge Tazminatı” başlıklı 1’inci maddesine göre 2022 yılında ödenebilecek sosyal denge tazminatı tavan tutarları; 2022 yılının ilk altı ayı için 2.684,07 TL, ikinci altı ayı için 3.830,07 TL’dir (Söz konusu tavan tutarlar en yüksek devlet memuru aylığının, ek gösterge dâhil, %120’sidir). Dolayısıyla, 2022 yılında Belediye personeline ödenen sosyal denge tazminatlarının yasal sınırın üzerinde olduğu ve buna bağlı olarak da kamu zararına neden olunduğu aşikârdır.
26.11.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 16.11.2022 tarih ve 7421 sayılı Vergi Usul Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un 10’uncu maddesi ile 4688 sayılı Kamu Görevlileri ve Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’na eklenen Geçici 16’ıncı madde ile “Konusu suç teşkil etmemek kaydıyla; bu maddenin yürürlük tarihine kadar bu Kanun veya 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15 inci maddesi hükümlerine aykırı olarak sosyal denge tazminat ödediği tespit edilen il özel idareleri, belediyeler, büyükşehir belediyeleri ve bağlı kuruluşları ile bunların üyesi olduğu mahalli idare birliklerinin yetkili veya görevli olan sorumluları hakkında yapılan bu ödemeler nedeniyle idari veya mali yargılama ve takibat yapılamaz; başlamış olanlar işlemden kaldırılır.” hükmü getirilmiştir.
Söz konusu hüküm gereği, 26.11.2022 tarihine kadar sosyal denge sözleşmeleri ile yapılan ödemeler sorgu konusu edilmemiştir. Ancak kamuoyunda “sosyal denge affı” olarak bilinen bu düzenlemenin yürürlük tarihinden sonra yasal sınırı aşan ödemeler kamu zararı teşkil etmektedir.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Kamu Zararı” başlıklı 71’inci maddesinde;
“Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.
Kamu zararının belirlenmesinde;
…
g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,
Esas alınır.” denilmektedir. Bu bağlamda, sosyal denge sözleşmesinin yürürlükteki mevzuata uygun kurulmamasından dolayı ortaya çıkan fazla ödemeler mevzuatında öngörülmeyen ödemelerdir. Dolayısıyla, bu ödemeler kamu zararına neden olmuştur.
Öte yandan sorumlular duruşma esnasındaki sözlü açıklamalarında; yasa kaynaklı bir sorun olduğunu ve konunun hukuksal boyutunun detaylı olarak tartışılması gerektiğini, bu nedenle bilirkişi görevlendirilmesini talep etmişlerdir.
Ancak 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Bilirkişiye başvurulmasını gerektiren haller” başlıklı başlıklı 266’ncı maddesinde;
“(1) Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir. (Değişik cümle: 3/11/2016-6754/49 md.) Ancak genel bilgi veya tecrübeyle ya da hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukukî bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz. (Ek cümle: 3/11/2016-6754/49 md.) Hukuk öğrenimi görmüş kişiler, hukuk alanı dışında ayrı bir uzmanlığa sahip olduğunu belgelendirmedikçe, bilirkişi olarak görevlendirilemez.” denilmektedir.
Bu bağlamda, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun yukarı alınan 266’ncı maddesi doğrultusunda, sorumluların bilirkişi talepleri yerinde görülmemiştir.
Netice itibariyle; 01.01.2022-31.12.2022 tarihleri arasını kapsayan sosyal denge sözleşmesi ile 4688 sayılı Kanun’un geçici 16’ncı maddesi uyarınca 26.11.2022 tarihinden sonra mevzuata aykırı olarak tavan tutarın üzerinde ödeme yapılması suretiyle sebep olunan ve ayırıntısı hesap tablosunda gösterilen toplam … TL kamu zararının sorumlularına ödettirilmesine oy birliğiyle,
Sorumluluğun değerlendirilmesi:
Sözleşmeyi imzalayan Belediye Başkanı …’in sorumluluğu:
5018 sayılı Kanun’un “Üst yöneticiler” başlıklı 11’inci maddesinin ikinci fıkrasında; “Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar.” hükmüne yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, “Belediye teşkilâtının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak” belediye başkanının görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
4688 sayılı Kanun’un “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde yer alan “27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir.” hükmü uyarınca belediyelerde sosyal denge sözleşmesini imzalamaya münhasıran Belediye Başkanı yetkili kılınmıştır.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesine ilişkin sözleşmeyi imzalayan Belediye Başkanı ..’in kamu zararından sorumluluğunun bulunduğuna oy birliğiyle,
Sözleşmeyi imzalayan diğer görevlilerin sorumluluğu:
2022 yılında yapılan sosyal denge ödemelerine esas sözleşme, idare adına Belediye Başkanı .. ile … (Belediye Başkan Yardımcısı), .. (Belediye Başkan Yardımcısı), … (Hukuk İşleri Müd. V.), … (İnsan Kaynakları ve Eğitim Müd. V.) ve … (Mali Hizmetler Müd. V.) tarafından imzalanmıştır.
Sözleşmeye uygun yapılan sosyal denge tazminatı ödemeleri neticesinde kamu zararının oluşması, sözleşme hükümlerinin kanuna aykırı olmasının doğrudan sonucudur.
Buna göre, sosyal denge tazminatı sözleşmesinde Belediye adına imzası bulunan … (Belediye Başkan Yardımcısı), …. (Belediye Başkan Yardımcısı), … (Hukuk İşleri Müd. V.), … (İnsan Kaynakları ve Eğitim Müd. V.) ve .. (Mali Hizmetler Müd. V.)’ın da bu sözleşmenin uygulanması neticesinde oluşan kamu zararından sorumluluklarının bulunduğuna oy birliğiyle,
Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumluluğu:
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun; “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesi;
“…
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.”,
Aynı Kanun’un “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’üncü maddesi;
“…
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” hükümlerini içermektedir.
Sayıştay Genel Kurulunun 14.06.2007 tarihli ve 5189-1 no.lu Kararı’nda, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin, giderin gerçekleştirilmesi ve harcamanın yapılması süreçlerinde, yapılacak olan giderin mevzuat hükümlerine uygun olduğunu kontrol etmekle yükümlü olduğu ifade edilmiştir.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesinden doğan kamu zararından Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin de sorumluluğunun bulunduğuna Daire Başkanı …’ün karşı oyları ve oy çokluğuyla,
Özet olarak;
- Belediye Başkanı …in sorumlu olduğuna oy birliğiyle,
- Sözleşmeyi imzalayan diğer görevliler .. (Belediye Başkan Yardımcısı), … (Belediye Başkan Yardımcısı), … (Hukuk İşleri Müd. V.), … (İnsan Kaynakları ve Eğitim Müd. V.) ve … (Mali Hizmetler Müd. V.)’ın sorumlu olduğuna oy birliğiyle,
- Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumlu olduğuna oy çokluğuyla
Netice itibariyle de;
İdarenin personeline, mevzautta belirlenen tavan tutarı aşan sosyal denge ödemesi yapılması suretiyle oluşan ve ayrıntısı aşağıdaki hesap tablosunda gösterilen toplam … TL kamu zararının;
Sorumlularına müştereken ve mütelsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereğince hüküm tarihinden itibaren işleyecek faizleri ile ödettirilmesine, 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca İşbu İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy çokluğuyla karar verildi.
Azınlık Görüşleri:
(Daire Başkanı …’ün sorumluluğa ilişkin farklı görüşü: 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesinde; “27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir.” hükmü yer almaktadır. Buna göre belediyelerde sosyal denge sözleşmesini imzalamaya münhasıran yetkili kişi “belediye başkanı” dır.
Yargılamaya konu ödemeye esas sözleşmede, her ne kadar mevzuata aykırı hükümler yer alıyor olsa da; hukuken geçerliliğinde tereddüt bulunmayan ve tarafları bağlayan mevcut bir sözleşmeyi herhangi bir kamu görevlisinin yok hükmünde sayma ve uygulamama imkanının bulunmaması nedeniyle, hukuken geçerli olan sözleşmede öngrülen ödemelerin gerçekleştirimesi konusunda; gerek harcama yetkililerinin gerekse harcama sürecinde yer alan diğer Kamu görevlilerinin herhangi bir takdir yetkisi bulunmadığı dolayısıyla da sorumlu tutulamayacağı, hukuka aykırı sözleşme hükmü nedeniyle yapılan usulsüz ödemelerden dolayı sadece sözleşmeyi imzalayan belediye başkanı ile diğer kamu görevlilerinin sorumlu tutulması gerektiği kanaatiyle çoğunluk görüşüne katılmamaktayım. Dolayısıyla kamu zararının Belediye Başkanı … ile sözleşmede imzası bulunan diğer görevlilere ödettirilmesi yönünde karar verilmesi gerekir.)
Kararla ilgili sorunuz mu var?