Hakedişin Ödemesinde Fiilen Yapılan İşler Esas Alınması Gerekirken Emsal Pozlar Esas Alınarak Ödeme Yapılması

Anahtar teslim götürü bedel usulde .....kayıt numarası ile ihale edilmiş “..... Üniversitesi Kapalı Spor Salonu Yapımı İşi”nde, Y.23.071 ve Y.23.081 poz nolu profil demirlerden çatı makası yapılması işleri ile ilgili olarak işin devamında proje tadilatı yapıldığı, proje tadilatı sonucu ortaya çıkan yeni iş kalemleri için emsal kamu pozları esas alınarak yeni birim fiyatlar oluşturulduğu ancak İşe ilişkin 24 nolu hakedişin ödemesinde fiilen yapılan işler esas alınması gerekirken emsal pozlar esas alınarak ödeme yapılması suretiyle ..... TL kamu zararına sebebiyet verildiği iddiasına ilişkin dosyada mevcut bilgi ve belgeler incelenmiştir.

Bahsi geçen işe ilişkin olarak Yüklenici ile imzalanan anahtar teslim götürü bedel sözleşmenin;

“Ödeme yeri ve şartları” başlıklı 11 inci maddesinin 11.2 alt maddesinde;

“Hakediş raporları, bu Sözleşmenin eki olan Yapım İşleri Genel Şartnamesinde düzenlenen esaslar çerçevesinde, kanuni kesintiler de yapılarak her ayın ilk beş iş günü içinde düzenlenir. Hazırlanan hakedişler raporları İdarece onaylandıktan sonra otuz gün içinde tahakkuka bağlanarak on beş gün içinde ödenir.”,

“Sözleşmede bulunmayan işlere ait birim fiyat tespiti” başlıklı 28 inci maddesinin 28.1 alt maddesinde;

“Sözleşme ve eklerinde birim fiyatı bulunmayan yeni iş kalemlerinin bedeli, Yapım İşleri Genel Şartnamesi hükümlerine göre hesaplanır.”

şeklinde düzenlemeler yapılmak suretiyle hem yeni birim fiyat oluşturulmasının hem de hakediş ödemelerinin Yapım İşleri Genel Şartnamesindeki düzenlemelere göre yapılacağı hususunda taraflar anlaşmışlardır.

İhalenin ilan edildiği 08.12.2017 tarihi itibarıyla yürürlükte olan Yapım İşleri Genel Şartnamesinin;

“Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22 nci maddesinin ikinci fıkrasında yeni fiyatın tespitinde, iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden birinin kullanılacağı,

“a) Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler.

b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizlerle kıyaslanarak bulunacak analizler.

c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleriyle kıyaslanarak bulunacak analizler.

ç) Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.”

Aynı maddenin üçüncü fıkrasında, iş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden birinin, birkaçının veya tamamının uygulanabileceği

“a) Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde idareye verdiği teklif rayiçler.

b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.

c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.

ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.”

Düzenlendikten sonra yine aynı maddenin dördüncü fıkrasında yeni fiyatın yüklenici ile birlikte, yukarıda belirtilen usullerden biri ile tespit edileceği hüküm altına alınmıştır.

Yapım İşleri Genel Şartnamesinde, yeni birim fiyatın nasıl yapılacağını yukarıdaki şekilde düzenledikten sonra “Sözleşme ve eklerine uymayan işler” başlıklı 23 üncü maddesinde;

“…Bununla birlikte, yüklenici tarafından proje ve şartnameden farklı olarak yapılmış olan işlerin, fen ve sanat kurallarına ve istenen özelliklere uygun oldukları idarece tespit edilirse, bu işler yeni durumları ile de kabul edilebilir. Ancak bu takdirde yüklenici, daha büyük boyutta veya fazla miktarda malzeme kullandığını ve daha fazla emek harcadığını öne sürerek fazla bedel isteyemez. Bu gibi hallerde hakediş raporlarına, proje ve şartnamelerde gösterilen veya yazılı talimatla bildirilen boyutlara göre hesaplanmış miktarlar yazılır. Bu şekilde yapılan işlerin boyutları, emeğin değeri ve malzemesi daha az ise bedeli de ona göre ödenir.”

Şeklinde yer alan düzenleme ile; yüklenici tarafından sözleşme ve eklerine uymayan iş yapıldığında, yapılan işin boyutu, emek değeri ve malzemesi daha az ise bedelinin de ona göre ödeneceği hüküm altına alınmıştır.

Yukarıda yazılı Genel Şartname hükümleri birlikte değerlendirildiğinde; yeni birim fiyat tespiti ihtiyacı hasıl olduğunda bu tespitin Genel Şartnamenin 22 nci maddesindeki düzenlemelere göre yapılacağı, ancak yeni birim fiyat nasıl tespit edilmiş olursa olsun ödemenin yükleniciye tam yapılabilmesi için işin yüklenici tarafından mevzuatına, sözleşmesine, projesine, üzerinde anlaşma sağlanan birim fiyat tariflerine uygun olarak yerine getirilmesi gerektiği, yapılan işin boyutu, emek değeri ve malzemesi daha az olur ise bedelinin de ona göre ödeneceği sonucu çıkmaktadır.

Yapılan incelemede; bahsi geçen işte, Y.23.071 ve Y.23.081 poz nolu profil demirlerden çatı makası yapılması işleri ile ilgili olarak işin devamında proje tadilatı yapıldığı, proje tadilatı sonucu ortaya çıkan yeni iş kalemleri için emsal kamu pozu Y.23.176 esas alınarak yeni birim fiyat oluşturulduğu ancak;

1-Poz tarifinde, profillerin tartılması ve tartı sonucunda proje boyutlarına göre hesaplanandan daha fazla miktar profil çıkması halinde, proje boyutlarına göre hesaplanan miktarın % 7’ye kadar artırılması suretiyle ödeme yapılabileceği belirtilmiş olmasına rağmen, hem incelenen evraklar arasında tartmaya ilişkin herhangi bir bilgi-belge yer almadığından hem de savunmalarda söz konusu tartma işleminin yapılmadığı sorumlular tarafından kabul edildiğinden, tartma işlemi yapılmadan projeye esas miktarın % 7 arttırıldığı ve ödemenin poz tarifine aykırı şekilde bu artırımlı tutar üzerinden yapıldığı,

2-“Yeni imalatta sıcak haddelenmiş profil demir kullanılmamasına rağmen 04.256 poz nolu sıcak haddelenmiş profil demirin 0.55 kg. şeklinde yeni birim fiyat analizine dahil edilmesi” iddiası ile ilgili olarak savunmalarda; çatı makaslarının boru profil ile, çatı aşıklarının ise kutu profiller ile yapıldığı, her iki rayice ait profilin de imalatta kullanıldığı ifade edildiğinden, aksini kanıtlayıcı herhangi bir bilgi-belge incelenen evraklar arasında yer almadığından ve konuya ilişkin savunma Denetçi tarafından da yeterli görüldüğünden sıcak haddelenmiş profil demirin bu işte kullanıldığı ve bedelinin ödenmesinde mevzuata aykırı bir durumun olmadığı,

3-“Ortalama ağırlığın %50’si civarındaki malzemenin montaja dönüştürülmesi inşaat mahallinde gerçekleştiğinden “Demir doğrama atölyesi” girdisinin 0.015 saat yerine 0.008 saat alınmasının fiili duruma daha uygun olduğu ve ödemenin de bu miktar esas alınarak yapılması gerektiği” iddiasının ise işin uygulayıcısı sorumlular tarafından da kabul edildiği, ancak bahse konu 03.589 (Y) rayicine ait Çevre ve Şehircilik Bakanlığına ait analiz incelendiğinde analiz girdilerine sadece atölyenin saatlik ücretinin değil, aynı zamanda su, elektrik enerjisi, mazot, formen, sıcak demirci ustası, sıcak demirci usta yardımcısı, düz işçi, yağcının da dahil olduğu ve bu girdilerin bahse konu işte kullanıldığı,

Sorguda belirtildiği gibi sadece demir doğrama imalat atölyesi ücretinin saatlik bedeli % 50 azaltıldığında (diğer girdiler; su, elektrik enerjisi, mazot, formen, sıcak demirci ustası, sıcak demirci usta yardımcısı, düz işçi ve yağcı imalat sahasında da yer almaktadır.) bahse konu rayicin aşağıdaki gibi olması gerektiği,

03.104 (Y) Demir doğrama imalat atölyesi :0,000116x290.000,00 x % 50 = 16,82 TL

04.031 Su : 0,5x5,60 = 2,80 TL

04.112 Elektrik enerjisi : 12x0,33 = 3,96 TL

04.109 Mazot : 1,15x4,55 = 5,23 TL

01.409 Formen : 1x15,95 = 15,95 TL

01.018 Sıcak demirci ustası : 3,5x10,85 = 37,98 TL

01.218 Sıcak demirci usta yardımcısı : 6,5x8,10 = 52,65 TL

01.501 Düz işçi : 6,5x7,95 =51,68 TL

01.408 Yağcı : 0,2x8,10 =1,62 TL

Kar ve genel giderler hariç = 188,69 TL



Yukarıda 3 başlık altında yapılan açıklamalara göre Y.23.176A (Demir boru ve profil demirlerden çeşitli demir işleri yapılması ve yerine konulması) pozunun ödemeye esas analizinin ve fiyatının aşağıdaki gibi olacağı,

04.290/4A (Y) Demir boru (karışık çaplı) çaplı) :1,1x1,30 = 1,43 TL

04.256 Sıcak haddelenmiş profil demirler :0,55x2.00 =1,10 TL

03.589(Y) Demir doğrama atölyesi : 0.015x188,69 = 2,83 TL

01.018 Sıcak demirci ustası : 0.075x10.85 = 0,81 TL

01.501 Düz işçi :0.05x7,95 = 0,40 TL

Kar ve genel giderler hariç = 6,57 TL

Kar ve genel giderler %25 = 1,64 TL

1 kg karlı birim fiyatı = 8,21 TL



Bu şekilde bulunan fiyata, Yüklenici ile İdarenin tutanağa bağlanmış anlaşmaları gereği, “sözleşme bedeli/yaklaşık maliyet” oranı olan % 25,23’lük indirimin uygulanması neticesinde bulunan 6,14 TL’nin, kg başına ilgili poz için Yükleniciye ödenmesi gereken tutar olduğu,

Proje boyutlarına göre hesaplanan demir miktarı ..... kg olduğundan ve demire ilişkin bir tartma işlemi yapılmadığından, söz konusu miktar için Yükleniciye ödenmesi gereken tutarın KDV dahil ..... TL olması gerektiği,

İdarenin ise ödemeye esas demir miktarını, tartma işlemini yapmış gibi, % 7 artırımlı hesaplayarak ..... kg olarak bulmak, birim fiyatı da 6,53 TL hesaplamak suretiyle Yükleniciye KDV dahil ..... TL ödediği,

Bu ödeme sonunda fiyat farkı hariç toplam ..... TL kamu zararına sebebiyet verildiği,

Söz konusu kamu zararı için Yükleniciye ayrıca fiyat farkı ödendiğinden ..... fiyat farkı dahil kamu zararının .....TL olduğu,

Sonucuna varılmıştır.

Sorumluluk hususu ile ilgili olarak ise;

5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanununun 32 nci ve 33 üncü maddelerindeki hükümlere göre; bütçeden yapılacak harcamalarda süreç, harcama talimatı ile başladığından ve ödeme emri belgesi uyarınca hak sahibine ödeme yapılması ile son bulduğundan, giderin yapılmasından ödeme aşamasına kadar tüm işlemlerin harcama yetkilisinin gözetim ve denetimi altında, onun emir ve talimatı ile yürütülmesi öngörüldüğünden, sorumluluk konusunda da harcama yetkilisi ön plana çıkmaktadır. Bu anlamda kamu zararının oluşmasının sebebi olan 24 nolu hakedişin ödenmesi için harcama talimatı veren ve ödeme aşamasına kadar tüm işlemler kendi gözetim ve denetimi altında, emir ve talimatı ile yürütülen harcama yetkilisinin söz konusu kamu zararında sorumluluğu bulunmaktadır.

Bunun yanında, 5018 sayılı Kanunun 33 üncü maddesinin birinci fıkrası hükmü uyarınca ödeme emri belgesi, harcama yetkilisi tarafından belirlenen bir görevli tarafından düzenlenecektir. 31.12.2005 tarihli ve 26040 sayılı 3. mükerrer Resmî Gazete’de yayımlanan İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esasların 12 ve 13 üncü maddelerinde ödeme emri belgesi düzenleme görevi, ön mali kontrol kapsamında ele alınmakta ve “kontrol edilmiş ve uygun görülmüştür” şerhi çerçevesinde değerlendirilmektedir. Aynı Esaslarda belirtildiği üzere, harcama yetkilileri, yardımcıları veya hiyerarşik olarak kendisine en yakın üst kademe yöneticileri arasından bir veya daha fazla sayıda gerçekleştirme görevlisini ödeme emri belgesi düzenlemekle görevlendirecek, ödeme emri belgesini düzenlemekle görevlendirilen gerçekleştirme görevlileri de, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde ön malî kontrol yapacak, yaptıkları bu kontrolden de sorumlu olacaklardır. Bu nedenle 24 nolu hakedişin ödenmesi için gerekli ödeme emri belgesini düzenleyen gerçekleştirme görevlisinin de bahse konu kamu zararından sorumlu olduğu izahtan varestedir.

Son olarak 5018 sayılı Kanunun 33 üncü maddesi uyarınca bütçeden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanmış ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerektiğinden, ödeme emri belgesine eklenmesi gereken taahhüt ve tahakkuk işlemlerine ilişkin fatura, beyanname, tutanak gibi gerçekleştirme belgelerini düzenleyen veya bu belgeleri kabul eden gerçekleştirme görevlilerinin, bu görevleriyle ilgili olarak yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumlu oldukları tabiidir. Bu nedenle 24 nolu hakedişi hazırlayanlar arasında yer alan ve kamu zararının oluşmasına sebep, yukarıda ayrıntıları verilen inşaat kalemleri ile ilgili işlemleri gerçekleştiren diğer gerçekleştirme görevlilerinin de yukarıda sayılanlarla birlikte söz konusu kamu zararının oluşmasında sorumlulukları bulunmaktadır.

Ancak 24 nolu hakedişi hazırlayanlar arasında yer almakla birlikte inşaat kalemleri dışındaki kalemler ile ilgili işlemleri gerçekleştiren diğer gerçekleştirme görevlileri ..... ile .....’ın yaptıkları işlemler ile kamu zararı arasında bir illiyet bağı bulunmadığından söz konusu gerçekleştirme görevlilerinin oluşan kamu zararında herhangi bir sorumlulukları da bulunmamaktadır.

Sonuç olarak Sorguya konu ..... TL’nin;

Yukarıda yazılı gerekçelerle mevzuata uygun olduğu anlaşılan ..... TL’lik kısmı için ilişilecek husus bulunmadığına,

Geriye kalan, kamu zararı tutarı olan .....TL’lik kısmının ise; Harcama Yetkilisi / Hakedişi Onaylayan ....., Gerçekleştirme Görevlisi ..... ile Hakedişin inşaat işleri ile ilgili kısımlarını düzenleyen Diğer Gerçekleştirme Görevlileri ..... ve .....’ya müştereken ve müteselsilen, 6085 sayılı Sayıştay Kanununun 53 üncü maddesi gereği işleyecek faiziyle birlikte ödettirilmesine,

Anılan Kanunun 55 inci maddesi uyarınca ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy birliği ile karar verildi.