Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 1. Daire Kararı
Karar Tarihi:
2/2/2023
Karar No:
62
Esas No:
10886
KARAR
Gelir Vergisi Tevkifatı, Damga Vergisi
Belediyenin … Reklam İnşaat Metal Sanayi ve Ticaret Limited Şirketinden aldığı galnaviz çöp konteyner bedellerini ödememesi nedeniyle aleyhine açılan davayı kaybetmesi sonucunda;
A) Karşı tarafın vekiline yapılan vekalet ücreti ödemelerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmadığı görülmüştür.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun;
“Serbest meslek kazancının tarifi” başlıklı 65’inci maddesinde;
“Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.
Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtısasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin iş verene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır…” hükmü,
“Serbest meslek erbabı” başlıklı 66’ncı maddesinde;
“Serbest meslek faaliyetini mütat meslek halinde ifa edenler, serbest meslek erbabıdır. Serbest meslek faaliyetinin yanında meslekten başka bir iş veya görev ile devamlı olarak uğraşılması bu vasfı değiştirmez.
Bu maddenin uygulanmasında:
…
4. (Ek: 22/7/1998-4369/36 md.; Değişik: 9/4/2003-4842/6 md.) Dava vekilleri, müşavirler, kurumlar ve tüccarlarla serbest meslek erbabının ticarî ve meslekî işlerini takip edenler ve konser veren müzik sanatçıları;
…
Bu işleri dolayısiyle serbest meslek erbabı sayılırlar.” hükmü,
“Vergi tevkifatı” başlıklı 94’üncü maddesinin birinci fıkrasında;
“Kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zırai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.” hükmü,
yer almaktadır.
Anılan Kanun’un 94’üncü maddesinde yer alan tevkifat nispetleri hakkındaki 12.01.2009 tarihli ve 2009/14592 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Karar’ın 1’inci maddesinde;
“…
2. Yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere yapılan ödemelerden (noterlere serbest meslek faaliyetlerinden dolayı yapılan ödemeler hariç);
a) 18 inci madde kapsamına giren serbest meslek işleri dolayısıyla yapılan ödemelerden %17,
b) Diğerlerinden %20,
…” oranında tevkifat yapılması gerektiği belirtilmiştir.
27.05.2020 tarihli ve 31137 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 311 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin “Vekâlet ücretlerinde vergi tevkifatı uygulaması” başlıklı 25’inci maddesinde;
“(1) 193 sayılı Kanunun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında gelir vergisi tevkifatı yapmaya mecbur olan kişi ve kurumlar belirtilmiş ve aynı maddenin birinci fıkrasının; (1) numaralı bendinde hizmet erbabına ödenen ücretlerden 103 üncü ve 104 üncü maddelere göre, (2) numaralı bendinin (b) alt bendinde ise yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere yapılan ödemeler üzerinden 2009/14592 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca % 20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacağı hüküm altına alınmıştır.
(2) 7194 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeyle, mahkemelerce veya icra ve iflas müdürlüklerince karşı tarafa yükletilen, avukatlara ait olan ve serbest meslek kazancına dahil edilmesi gereken vekalet ücretleri üzerinden, kimlerin tevkifat yapmakla yükümlü olduğu hususuna açıklık kazandırılmıştır. Buna göre, 193 sayılı Kanunun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılanlar tarafından 2004 sayılı Kanun ile 1136 sayılı Kanun uyarınca karşı tarafa yükletilen vekalet ücretinin;
a) Borçlu (davayı kaybeden) tarafından doğrudan avukata ödendiği durumlarda, borçlu (davayı kaybeden) tarafından,
b) Borçlu (davayı kaybeden) tarafından avukata ödenmek üzere icra ve iflas müdürlüklerine yatırıldığı durumlarda, borçlu (davayı kaybeden) tarafından,
c) Borçlu (davayı kaybeden) tarafından alacaklı (davayı kazanan) tarafa ödendiği durumlarda, alacaklı (davayı kazanan) tarafından avukata ödeme yapılması esnasında,
gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir…” hükmü,
yer almaktadır.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine göre her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancı olup serbest meslek faaliyetini mutat meslek halinde ifa edenler serbest meslek erbabıdır. Yine bu hükümlere göre avukatlar da, yaptıkları avukatlık işleri dolayısıyla serbest meslek erbabı ve avukatların kazançları da serbest meslek kazancı olduğundan avukatlara yapılacak ödemelerden %20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir.
Öte yandan, Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nin “Mahkeme ve harç giderleri” başlıklı 24’üncü maddesinde yer alan;
“(1) Mahkeme harç ve giderlerinin ödenmesinde aşağıdaki ödeme belgeleri aranır.
…
b) Kurum aleyhine sonuçlanan davalarla ilgili mahkeme ve icra harçları ile karşı taraf avukatına yapılacak vekalet ücreti ödemelerinde;
…
4) Karşı tarafın avukatına yapılacak vekalet ücreti ödemelerinde fatura (Ödemenin doğrudan icra dairesinin vezne veya banka hesabına yapılması halinde serbest meslek makbuzu aranmaz.)...” hükmü gereğince karşı tarafın avukatına yapılan vekalet ücreti ödemelerine ilişkin serbest meslek makbuzunun ödeme emri belgesine eklenmesi gerekir.
Ancak Belediye tarafından … İcra Müdürlüğünün … dosyası gereğince karşı taraf avukatına vekalet ücreti ödenirken serbest meslek makbuzu ödeme emri belgesine eklenmemiş ve yapılan ödemeden gelir vergisi tevkifatı yapılmamıştır. Serbest meslek kazancı niteliğindeki avukatlık vekalet ücreti ödemelerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmaması sonucu kamu zararı oluşmuştur.
Bu itibarla, ayrıntısı aşağıda gösterilen … TL kamu zararının sorumlularına ödettirilmesine karar verilmesi gerekmekte ise de, bu tutar … tarihli ve … yevmiye numaralı muhasebe işlem fişi ile tahsil edildiğinden ilişilecek husus kalmadığına,
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere, oy birliğiyle karar verildi.
B) Karşı tarafın vekiline yapılan vekalet ücreti ödemelerinden damga vergisi kesintisi yapılmadığı görülmüştür.
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun;
“Konu” başlıklı 1’inci maddesinde; “Bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtlar Damga vergisine tabidir.” hükmü,
“Mükellef” başlıklı 3’üncü maddesinde;
“Damga Vergisinin mükellefi kağıtları imza edenlerdir. Resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlere ait kağıtların Damga Vergisini kişiler öder.” hükmü,
“Nispet” başlıklı 14’üncü maddesinde;
“Kağıtların damga vergisi bu Kanun’a ekli (1) sayılı tabloda yazılı oran veya miktarlarda alınır…” hükmü,
yer almaktadır.
Anılan Kanun’a ekli “I sayılı Tablo”nun “IV. Makbuzlar ve diğer kâğıtlar” başlıklı IV. bölümünde;
“1. Makbuzlar: a) Resmî daireler tarafından yapılan mal ve hizmet alımlarına ilişkin ödemeler (avans olarak yapılanlar dahil) nedeniyle kişiler tarafından resmî dairelere verilen ve belli parayı ihtiva eden makbuz ve ibra senetleri ile bu ödemelerin resmî daireler nam ve hesabına, kişiler adına açılmış veya açılacak hesaplara nakledilmesini veya emir ve havalelerine tediyesini temin eden kâğıtlar (Binde 9,48)” şeklinde belirlenmiştir.
Bu düzenlemelere göre, yapılan ödemelerden binde 9,48 oranında damga vergisi kesintisi yapılması gerekmekte olup belediye tarafından … İcra Müdürlüğünün … dosyası gereğince karşı taraf avukatına yapılan avukatlık ücreti ödemesinden damga vergisi kesintisi yapılmaması sonucunda kamu zararı oluşmuştur.
Bu itibarla, ayrıntısı aşağıda gösterilen … TL kamu zararının sorumlularına ödettirilmesine karar verilmesi gerekmekte ise de, bu tutar … tarihli ve … yevmiye numaralı muhasebe işlem fişi ile tahsil edildiğinden ilişilecek husus kalmadığına,
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere, oy birliğiyle karar verildi.
Belediyenin … Reklam İnşaat Metal Sanayi ve Ticaret Limited Şirketinden aldığı galnaviz çöp konteyner bedellerini ödememesi nedeniyle aleyhine açılan davayı kaybetmesi sonucunda;
A) Karşı tarafın vekiline yapılan vekalet ücreti ödemelerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmadığı görülmüştür.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun;
“Serbest meslek kazancının tarifi” başlıklı 65’inci maddesinde;
“Her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.
Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye ilmi veya mesleki bilgiye veya ihtısasa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin iş verene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır…” hükmü,
“Serbest meslek erbabı” başlıklı 66’ncı maddesinde;
“Serbest meslek faaliyetini mütat meslek halinde ifa edenler, serbest meslek erbabıdır. Serbest meslek faaliyetinin yanında meslekten başka bir iş veya görev ile devamlı olarak uğraşılması bu vasfı değiştirmez.
Bu maddenin uygulanmasında:
…
4. (Ek: 22/7/1998-4369/36 md.; Değişik: 9/4/2003-4842/6 md.) Dava vekilleri, müşavirler, kurumlar ve tüccarlarla serbest meslek erbabının ticarî ve meslekî işlerini takip edenler ve konser veren müzik sanatçıları;
…
Bu işleri dolayısiyle serbest meslek erbabı sayılırlar.” hükmü,
“Vergi tevkifatı” başlıklı 94’üncü maddesinin birinci fıkrasında;
“Kamu idare ve müesseseleri, iktisadi kamu müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zırai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (avans olarak ödenenler dahil) nakden veya hesaben yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecburdurlar.” hükmü,
yer almaktadır.
Anılan Kanun’un 94’üncü maddesinde yer alan tevkifat nispetleri hakkındaki 12.01.2009 tarihli ve 2009/14592 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Karar’ın 1’inci maddesinde;
“…
2. Yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere yapılan ödemelerden (noterlere serbest meslek faaliyetlerinden dolayı yapılan ödemeler hariç);
a) 18 inci madde kapsamına giren serbest meslek işleri dolayısıyla yapılan ödemelerden %17,
b) Diğerlerinden %20,
…” oranında tevkifat yapılması gerektiği belirtilmiştir.
27.05.2020 tarihli ve 31137 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 311 Seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği’nin “Vekâlet ücretlerinde vergi tevkifatı uygulaması” başlıklı 25’inci maddesinde;
“(1) 193 sayılı Kanunun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında gelir vergisi tevkifatı yapmaya mecbur olan kişi ve kurumlar belirtilmiş ve aynı maddenin birinci fıkrasının; (1) numaralı bendinde hizmet erbabına ödenen ücretlerden 103 üncü ve 104 üncü maddelere göre, (2) numaralı bendinin (b) alt bendinde ise yaptıkları serbest meslek işleri dolayısıyla bu işleri icra edenlere yapılan ödemeler üzerinden 2009/14592 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca % 20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacağı hüküm altına alınmıştır.
(2) 7194 sayılı Kanunla yapılan düzenlemeyle, mahkemelerce veya icra ve iflas müdürlüklerince karşı tarafa yükletilen, avukatlara ait olan ve serbest meslek kazancına dahil edilmesi gereken vekalet ücretleri üzerinden, kimlerin tevkifat yapmakla yükümlü olduğu hususuna açıklık kazandırılmıştır. Buna göre, 193 sayılı Kanunun 94 üncü maddesinin birinci fıkrasında sayılanlar tarafından 2004 sayılı Kanun ile 1136 sayılı Kanun uyarınca karşı tarafa yükletilen vekalet ücretinin;
a) Borçlu (davayı kaybeden) tarafından doğrudan avukata ödendiği durumlarda, borçlu (davayı kaybeden) tarafından,
b) Borçlu (davayı kaybeden) tarafından avukata ödenmek üzere icra ve iflas müdürlüklerine yatırıldığı durumlarda, borçlu (davayı kaybeden) tarafından,
c) Borçlu (davayı kaybeden) tarafından alacaklı (davayı kazanan) tarafa ödendiği durumlarda, alacaklı (davayı kazanan) tarafından avukata ödeme yapılması esnasında,
gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir…” hükmü,
yer almaktadır.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine göre her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancı olup serbest meslek faaliyetini mutat meslek halinde ifa edenler serbest meslek erbabıdır. Yine bu hükümlere göre avukatlar da, yaptıkları avukatlık işleri dolayısıyla serbest meslek erbabı ve avukatların kazançları da serbest meslek kazancı olduğundan avukatlara yapılacak ödemelerden %20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması gerekmektedir.
Öte yandan, Mahalli İdareler Harcama Belgeleri Yönetmeliği’nin “Mahkeme ve harç giderleri” başlıklı 24’üncü maddesinde yer alan;
“(1) Mahkeme harç ve giderlerinin ödenmesinde aşağıdaki ödeme belgeleri aranır.
…
b) Kurum aleyhine sonuçlanan davalarla ilgili mahkeme ve icra harçları ile karşı taraf avukatına yapılacak vekalet ücreti ödemelerinde;
…
4) Karşı tarafın avukatına yapılacak vekalet ücreti ödemelerinde fatura (Ödemenin doğrudan icra dairesinin vezne veya banka hesabına yapılması halinde serbest meslek makbuzu aranmaz.)...” hükmü gereğince karşı tarafın avukatına yapılan vekalet ücreti ödemelerine ilişkin serbest meslek makbuzunun ödeme emri belgesine eklenmesi gerekir.
Ancak Belediye tarafından … İcra Müdürlüğünün … dosyası gereğince karşı taraf avukatına vekalet ücreti ödenirken serbest meslek makbuzu ödeme emri belgesine eklenmemiş ve yapılan ödemeden gelir vergisi tevkifatı yapılmamıştır. Serbest meslek kazancı niteliğindeki avukatlık vekalet ücreti ödemelerinden gelir vergisi tevkifatı yapılmaması sonucu kamu zararı oluşmuştur.
Bu itibarla, ayrıntısı aşağıda gösterilen … TL kamu zararının sorumlularına ödettirilmesine karar verilmesi gerekmekte ise de, bu tutar … tarihli ve … yevmiye numaralı muhasebe işlem fişi ile tahsil edildiğinden ilişilecek husus kalmadığına,
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere, oy birliğiyle karar verildi.
B) Karşı tarafın vekiline yapılan vekalet ücreti ödemelerinden damga vergisi kesintisi yapılmadığı görülmüştür.
488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun;
“Konu” başlıklı 1’inci maddesinde; “Bu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtlar Damga vergisine tabidir.” hükmü,
“Mükellef” başlıklı 3’üncü maddesinde;
“Damga Vergisinin mükellefi kağıtları imza edenlerdir. Resmi dairelerle kişiler arasındaki işlemlere ait kağıtların Damga Vergisini kişiler öder.” hükmü,
“Nispet” başlıklı 14’üncü maddesinde;
“Kağıtların damga vergisi bu Kanun’a ekli (1) sayılı tabloda yazılı oran veya miktarlarda alınır…” hükmü,
yer almaktadır.
Anılan Kanun’a ekli “I sayılı Tablo”nun “IV. Makbuzlar ve diğer kâğıtlar” başlıklı IV. bölümünde;
“1. Makbuzlar: a) Resmî daireler tarafından yapılan mal ve hizmet alımlarına ilişkin ödemeler (avans olarak yapılanlar dahil) nedeniyle kişiler tarafından resmî dairelere verilen ve belli parayı ihtiva eden makbuz ve ibra senetleri ile bu ödemelerin resmî daireler nam ve hesabına, kişiler adına açılmış veya açılacak hesaplara nakledilmesini veya emir ve havalelerine tediyesini temin eden kâğıtlar (Binde 9,48)” şeklinde belirlenmiştir.
Bu düzenlemelere göre, yapılan ödemelerden binde 9,48 oranında damga vergisi kesintisi yapılması gerekmekte olup belediye tarafından … İcra Müdürlüğünün … dosyası gereğince karşı taraf avukatına yapılan avukatlık ücreti ödemesinden damga vergisi kesintisi yapılmaması sonucunda kamu zararı oluşmuştur.
Bu itibarla, ayrıntısı aşağıda gösterilen … TL kamu zararının sorumlularına ödettirilmesine karar verilmesi gerekmekte ise de, bu tutar … tarihli ve … yevmiye numaralı muhasebe işlem fişi ile tahsil edildiğinden ilişilecek husus kalmadığına,
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere, oy birliğiyle karar verildi.
Kararla ilgili sorunuz mu var?