Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 6. Daire Kararı
Karar Tarihi:
4/4/2024
Karar No:
48
Esas No:
940
KARAR
Ceza Kesintisi
Dosya kapsamındaki bilgi ve belgelerin incelenmesi ve duruşmaya katılanların dinlenmesi sonucunda;
… İhale Kayıt Numaralı “… Yılı Araç Kiralama Hizmet Alımı” işinde Yüklenici tarafından Teknik Şartnameye aykırı araç teslim edilmesine rağmen Sözleşmede belirtilen ceza hükümlerinin uygulanmaması sonucu kamu zararına neden olunduğu iddiası ile ilgili olarak;
Kısmi teklife açık olarak “… Yılı Araç Kiralama Hizmet Alımı” ihalesi 2 kısımdan oluşmakta olup, bu ihale kapsamında 1. kısımda … araç, 2. kısımda … araç olmak üzere toplamda … adet araç kiralanmıştır.
… tarihinde ihale edilen 2. kısmı … … ... San. ve Tic. Ltd. Şti. uhdesinde kalmıştır. Yüklenici Firma ile ... Büyükşehir Belediyesi arasında 30.12.2021 tarihinde … TL tutarında Sözleşme imzalanmıştır.
İşe ait Teknik Şartnamenin “Araçlarla İlgili Hususlar” başlıklı kısmının (e) maddesinde, “Araçlar faal, gerek mekanik aksamı, gerekse karoseri yönünden temiz, bakımlı, koltukları sağlam, aksesuarları tam, motor ve yürüyüş aksamı sağlam, kaporta ve boyası düzgün, ısıtma ve soğutma tertibatı iyi ve çalışır durumda olacaktır. Bu niteliklere haiz olmadıkları tespit dilen araçlar ilk uyarmaya müteakip 24 saat içerisinde değiştirilip, şartnameye uygun vasıflı araçlar tahsis edilecektir.”,
Sözleşmenin “Sözleşmeye aykırılık halleri, cezalar ve sözleşmenin feshi” başlıklı 16’ncı maddesinde ise, “16.1. İhale konusu işin niteliği ve özelliğine göre işin sözleşmesine uygun olmayan haller ve idare tarafından uygulanacak cezalar aşağıda belirtilmiştir:
16.1.1. Sözleşme hükümlerine uyulmaması halinde uygulanacak asgari ceza oranı, sözleşme bedelinin Binde 0,10’dır. Aynı fiilin tekrarı halinde bu oran %50 artırımlı uygulanır.
16.1.2. Aşağıdaki tabloda yer alan aykırılık hallerinde aynı satırda belirtilen oranda ceza uygulanır. Bu aykırılıkların üçten az olmamak üzere, tabloda belirtilen sayıda gerçekleşmesi halinde, ayrıca 4735 sayılı Kanunun 20 nci maddesinin (b) bendine göre protesto çekmeye gerek kalmaksızın, son aykırılığa ilişkin ceza kesilmeden sözleşme feshedilir.
Sıra No Aykırılık Hali İhtar Yapılacaktır /İhtar Yapılmayacaktır
Sözleşme Bedeli Üzerinden Kesilecek Ceza Oranı Sözleşmenin Feshini Gerektiren Aykırılık
Sayısı 1
İşin şartname ve sözleşme hükümlerine göre yapılmadığının idarece tutanakla tespiti halinde İhtar Yapılacaktır
On Binde 1,00 3
…”,
hükümleri yer almaktadır.
Yukarıda yer verilen Teknik Şartname ve Sözleşme hükümlerine göre, ihale kapsamında kiralanan araçların Teknik Şartnamede belirtilen özelliklerinin eksik olması durumuna ilişkin ayrı bir ceza maddesi öngörülmemiş olup, genel olarak işin şartname ve sözleşme hükümlerine göre yapılmadığının İdarece tutanakla tespiti halinde kesilecek cezaya ilişkin düzenleme yapılmıştır.
Raporda kamu zararı tespiti, bahsi konu hizmet alımında çalışan … plakalı … … marka araçta Teknik Şartnamenin 3’üncü maddesine göre, uydu sistemli TV, buzdolabı, elektrikli katlanır masa ve makam perdesi bulunmamasına ve … plakalı … … marka aracın ise Teknik Şartnamenin 3’üncü maddesine göre 9+1 koltuk kapasiteli olması gerekirken 8+1 koltuk kapasitesine sahip olmasına rağmen Teknik Şartnamede öngörülen cezanın uygulanmadığı gerekçesiyle yapılmıştır.
Belediye tarafından Yükleniciye söz konusu aykırılıklar 20.09.2022 tarihinde bildirilmiş ve söz konusu araçlar 26.09.2022 tarihinde Teknik Şartnameye uygun araçlarla değiştirilmiştir.
Raporda, Teknik Şartnamede belirlenmiş nitelikleri taşımayan 2 adet araç için işe başlama tarihi 01.01.2022 ile Teknik Şartnameye uygun araç ile değiştirilme tarihi olan 26.09.2022 tarihleri dikkate alınarak 269 gün üzerinden ayrı ayrı olmak üzere ceza hesaplanmış ve 2 araç için toplam … TL kamu zararı tespiti yapılmıştır. Bu sonuca ise, Teknik Şartnamenin yukarıda yer verilen “…Bu niteliklere haiz olmadıkları tespit dilen araçlar ilk uyarmaya müteakip 24 saat içerisinde değiştirilip, şartnameye uygun vasıflı araçlar tahsis edilecektir…” hükmüne istinaden her 24 saat bir aykırılık olarak değerlendirilerek varılmıştır. Ancak, ihale dökümanında bu eksikliklere ilişkin günlük ceza uygulanacağına ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır.
İdari bir yaptırım olarak uygulanan cezaların, işlenen suçla orantılı olması hukukun en temel ilkelerindendir. Ceza anayasal bir ilke olan ölçülülük dikkate alınarak belirlenmelidir. Hukukun genel ilkeleri arasında belirtilmiş olan “suç ve cezada orantılılık” ilkesinin, idare hukukuna uyarlanarak idari yaptırımlar açısından uygulanması gerekliliği de hukuk devletinin bir uzantısıdır. İdare tarafından Yüklenici Firmanın Sözleşmeyi gereği gibi yerine getirmediğine veya yapmakta olduğu hizmeti olumsuz etkileyen herhangi bir faaliyetine ilişkin herhangi bir tespit yapılmamıştır. Sözleşmenin uygulandığı süreçte Yüklenicinin işi Sözleşme ve Şartname hükümlerine uygun olarak yaptığı kabul edilerek ödemesi yapılmıştır.
Bu bağlamda, ihale dökümanında bu eksikliklere ilişkin günlük ceza uygulanacağına ilişkin somut bir ölçütün bulunmaması karşısında, Teknik Şartnamede belirtilen özelliklere aykırılığın gerçekleştiği her 24 saat bir aykırılık olarak değerlendirilerek sübjektif bir yorumdan hareketle söz konusu araçlar için gecikme cezası uygulanmasında hukuki isabet bulunmadığından, bahse konu hususta 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 71’inci maddesinde belirtilen esaslar muvacehesinde kamu zararı oluşmamıştır.
Bu itibarla, kamu zararı oluşmayan … TL ile ilgili olarak ilişilecek husus bulunmadığına, 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy çokluğuyla karar verildi.
Karşı Oy:
Daire Başkanı … … ve Üye … …’ın karşı oy gerekçesi:
İşe ait Sözleşme hükümlerine göre, Teknik Şartnamede nitelikleri belirlenmiş özellikleri taşımayan 2 araç için de ayrı ayrı olmak üzere ceza hükümlerinin uygulanması gerekmektir.
Ancak, kesilecek cezanın hesabına ilişkin Sözleşmede yer alan “Sözleşme hükümlerine uyulmaması halinde uygulanacak asgari ceza oranı, sözleşme bedelinin Binde 0,10’dır. Aynı fiilin tekrarı halinde bu oran %50 artırımlı uygulanır.” hükmü incelendiğinde, her bir aykırılık için bir defa ceza kesilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Raporda ise ceza tutarı Şartnameye uygun olmayan her bir aracın Teknik Şartnameye aykırı olarak çalıştığı gün sayısı üzerinden hesaplanmıştır. Bu nedenle aynı aykırılık için mükerreren ceza uygulanmasına yol açılmıştır.
Bu nedenle, Sözleşme süresince her gün için Sözleşme bedelinin %0,01’i (onbindebir) oranında ceza kesilmesi hakkaniyete uygun değildir. Bunun yerine yapılması gereken her bir aykırılık için (Teknik Şartnamede belirlenen nitelikleri taşımayan her bir araç için) bir defa Sözleşme bedelinin %0,01’i (onbindebir) oranında ceza hesaplanmasıdır.
Bu bağlamda, ceza tutarı hesaplandığında kamu zararı … TL (… x %00,1 x 2 araç=… TL) olmaktadır.
Belirtilen gerekçelerle, “… Yılı Araç Kiralama Hizmet Alımı” işinde Yüklenici tarafından Teknik Şartnameye aykırı araç teslim edilmesine rağmen Sözleşmede belirtilen ceza hükümlerinin uygulanmaması sonucu oluşan kamu zararı tutarı … TL’nin sorumlularına ödettirilmesi gerektiği düşüncesiyle çoğunluk görüşüne katılmıyoruz.
Dosya kapsamındaki bilgi ve belgelerin incelenmesi ve duruşmaya katılanların dinlenmesi sonucunda;
… İhale Kayıt Numaralı “… Yılı Araç Kiralama Hizmet Alımı” işinde Yüklenici tarafından Teknik Şartnameye aykırı araç teslim edilmesine rağmen Sözleşmede belirtilen ceza hükümlerinin uygulanmaması sonucu kamu zararına neden olunduğu iddiası ile ilgili olarak;
Kısmi teklife açık olarak “… Yılı Araç Kiralama Hizmet Alımı” ihalesi 2 kısımdan oluşmakta olup, bu ihale kapsamında 1. kısımda … araç, 2. kısımda … araç olmak üzere toplamda … adet araç kiralanmıştır.
… tarihinde ihale edilen 2. kısmı … … ... San. ve Tic. Ltd. Şti. uhdesinde kalmıştır. Yüklenici Firma ile ... Büyükşehir Belediyesi arasında 30.12.2021 tarihinde … TL tutarında Sözleşme imzalanmıştır.
İşe ait Teknik Şartnamenin “Araçlarla İlgili Hususlar” başlıklı kısmının (e) maddesinde, “Araçlar faal, gerek mekanik aksamı, gerekse karoseri yönünden temiz, bakımlı, koltukları sağlam, aksesuarları tam, motor ve yürüyüş aksamı sağlam, kaporta ve boyası düzgün, ısıtma ve soğutma tertibatı iyi ve çalışır durumda olacaktır. Bu niteliklere haiz olmadıkları tespit dilen araçlar ilk uyarmaya müteakip 24 saat içerisinde değiştirilip, şartnameye uygun vasıflı araçlar tahsis edilecektir.”,
Sözleşmenin “Sözleşmeye aykırılık halleri, cezalar ve sözleşmenin feshi” başlıklı 16’ncı maddesinde ise, “16.1. İhale konusu işin niteliği ve özelliğine göre işin sözleşmesine uygun olmayan haller ve idare tarafından uygulanacak cezalar aşağıda belirtilmiştir:
16.1.1. Sözleşme hükümlerine uyulmaması halinde uygulanacak asgari ceza oranı, sözleşme bedelinin Binde 0,10’dır. Aynı fiilin tekrarı halinde bu oran %50 artırımlı uygulanır.
16.1.2. Aşağıdaki tabloda yer alan aykırılık hallerinde aynı satırda belirtilen oranda ceza uygulanır. Bu aykırılıkların üçten az olmamak üzere, tabloda belirtilen sayıda gerçekleşmesi halinde, ayrıca 4735 sayılı Kanunun 20 nci maddesinin (b) bendine göre protesto çekmeye gerek kalmaksızın, son aykırılığa ilişkin ceza kesilmeden sözleşme feshedilir.
Sıra No Aykırılık Hali İhtar Yapılacaktır /İhtar Yapılmayacaktır
Sözleşme Bedeli Üzerinden Kesilecek Ceza Oranı Sözleşmenin Feshini Gerektiren Aykırılık
Sayısı 1
İşin şartname ve sözleşme hükümlerine göre yapılmadığının idarece tutanakla tespiti halinde İhtar Yapılacaktır
On Binde 1,00 3
…”,
hükümleri yer almaktadır.
Yukarıda yer verilen Teknik Şartname ve Sözleşme hükümlerine göre, ihale kapsamında kiralanan araçların Teknik Şartnamede belirtilen özelliklerinin eksik olması durumuna ilişkin ayrı bir ceza maddesi öngörülmemiş olup, genel olarak işin şartname ve sözleşme hükümlerine göre yapılmadığının İdarece tutanakla tespiti halinde kesilecek cezaya ilişkin düzenleme yapılmıştır.
Raporda kamu zararı tespiti, bahsi konu hizmet alımında çalışan … plakalı … … marka araçta Teknik Şartnamenin 3’üncü maddesine göre, uydu sistemli TV, buzdolabı, elektrikli katlanır masa ve makam perdesi bulunmamasına ve … plakalı … … marka aracın ise Teknik Şartnamenin 3’üncü maddesine göre 9+1 koltuk kapasiteli olması gerekirken 8+1 koltuk kapasitesine sahip olmasına rağmen Teknik Şartnamede öngörülen cezanın uygulanmadığı gerekçesiyle yapılmıştır.
Belediye tarafından Yükleniciye söz konusu aykırılıklar 20.09.2022 tarihinde bildirilmiş ve söz konusu araçlar 26.09.2022 tarihinde Teknik Şartnameye uygun araçlarla değiştirilmiştir.
Raporda, Teknik Şartnamede belirlenmiş nitelikleri taşımayan 2 adet araç için işe başlama tarihi 01.01.2022 ile Teknik Şartnameye uygun araç ile değiştirilme tarihi olan 26.09.2022 tarihleri dikkate alınarak 269 gün üzerinden ayrı ayrı olmak üzere ceza hesaplanmış ve 2 araç için toplam … TL kamu zararı tespiti yapılmıştır. Bu sonuca ise, Teknik Şartnamenin yukarıda yer verilen “…Bu niteliklere haiz olmadıkları tespit dilen araçlar ilk uyarmaya müteakip 24 saat içerisinde değiştirilip, şartnameye uygun vasıflı araçlar tahsis edilecektir…” hükmüne istinaden her 24 saat bir aykırılık olarak değerlendirilerek varılmıştır. Ancak, ihale dökümanında bu eksikliklere ilişkin günlük ceza uygulanacağına ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır.
İdari bir yaptırım olarak uygulanan cezaların, işlenen suçla orantılı olması hukukun en temel ilkelerindendir. Ceza anayasal bir ilke olan ölçülülük dikkate alınarak belirlenmelidir. Hukukun genel ilkeleri arasında belirtilmiş olan “suç ve cezada orantılılık” ilkesinin, idare hukukuna uyarlanarak idari yaptırımlar açısından uygulanması gerekliliği de hukuk devletinin bir uzantısıdır. İdare tarafından Yüklenici Firmanın Sözleşmeyi gereği gibi yerine getirmediğine veya yapmakta olduğu hizmeti olumsuz etkileyen herhangi bir faaliyetine ilişkin herhangi bir tespit yapılmamıştır. Sözleşmenin uygulandığı süreçte Yüklenicinin işi Sözleşme ve Şartname hükümlerine uygun olarak yaptığı kabul edilerek ödemesi yapılmıştır.
Bu bağlamda, ihale dökümanında bu eksikliklere ilişkin günlük ceza uygulanacağına ilişkin somut bir ölçütün bulunmaması karşısında, Teknik Şartnamede belirtilen özelliklere aykırılığın gerçekleştiği her 24 saat bir aykırılık olarak değerlendirilerek sübjektif bir yorumdan hareketle söz konusu araçlar için gecikme cezası uygulanmasında hukuki isabet bulunmadığından, bahse konu hususta 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 71’inci maddesinde belirtilen esaslar muvacehesinde kamu zararı oluşmamıştır.
Bu itibarla, kamu zararı oluşmayan … TL ile ilgili olarak ilişilecek husus bulunmadığına, 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy çokluğuyla karar verildi.
Karşı Oy:
Daire Başkanı … … ve Üye … …’ın karşı oy gerekçesi:
İşe ait Sözleşme hükümlerine göre, Teknik Şartnamede nitelikleri belirlenmiş özellikleri taşımayan 2 araç için de ayrı ayrı olmak üzere ceza hükümlerinin uygulanması gerekmektir.
Ancak, kesilecek cezanın hesabına ilişkin Sözleşmede yer alan “Sözleşme hükümlerine uyulmaması halinde uygulanacak asgari ceza oranı, sözleşme bedelinin Binde 0,10’dır. Aynı fiilin tekrarı halinde bu oran %50 artırımlı uygulanır.” hükmü incelendiğinde, her bir aykırılık için bir defa ceza kesilmesi gerektiği anlaşılmaktadır. Raporda ise ceza tutarı Şartnameye uygun olmayan her bir aracın Teknik Şartnameye aykırı olarak çalıştığı gün sayısı üzerinden hesaplanmıştır. Bu nedenle aynı aykırılık için mükerreren ceza uygulanmasına yol açılmıştır.
Bu nedenle, Sözleşme süresince her gün için Sözleşme bedelinin %0,01’i (onbindebir) oranında ceza kesilmesi hakkaniyete uygun değildir. Bunun yerine yapılması gereken her bir aykırılık için (Teknik Şartnamede belirlenen nitelikleri taşımayan her bir araç için) bir defa Sözleşme bedelinin %0,01’i (onbindebir) oranında ceza hesaplanmasıdır.
Bu bağlamda, ceza tutarı hesaplandığında kamu zararı … TL (… x %00,1 x 2 araç=… TL) olmaktadır.
Belirtilen gerekçelerle, “… Yılı Araç Kiralama Hizmet Alımı” işinde Yüklenici tarafından Teknik Şartnameye aykırı araç teslim edilmesine rağmen Sözleşmede belirtilen ceza hükümlerinin uygulanmaması sonucu oluşan kamu zararı tutarı … TL’nin sorumlularına ödettirilmesi gerektiği düşüncesiyle çoğunluk görüşüne katılmıyoruz.
Kararla ilgili sorunuz mu var?