Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 8. Daire Kararı
Karar Tarihi:
12/5/2023
Karar No:
14
Esas No:
302
KARAR
Kasko Sigortası
Belediyeye ait … plakalı otobüse yaptırılan kasko sigortasına ilişkin poliçe bedelinin belediye bütçesinden karşılanması neticesinde … TL kamu zararına neden olunduğu iddiası ile ilgili olarak;
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 60’ıncı maddesinin (h) bendinde; faiz, borçlanmaya ilişkin diğer ödemeler ile sigorta giderleri, belediyenin giderleri arasında sayılmıştır.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun “Devlete ve kamu kuruluşlarına ait araçlar” başlıklı 106’ncı maddesinde;
“Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine ve belediyelere, kamu iktisadi teşebbüslerine ve kamu kuruluşlarına ait motorlu araçların sebep oldukları zararlardan dolayı, bu Kanunun işletenin hukuki sorumluluğuna ilişkin hükümleri uygulanır. Bu kuruluşlar, 85 inci maddenin birinci fıkrasına göre olan sorumluluklarının karşılanmasını sağlamak üzere 101 inci maddedeki şartları haiz milli sigorta şirketlerine mali sorumluluk sigortası yaptırmakla yükümlüdürler.’’ denilmektedir.
2022 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’na bağlı (E) Cetveli’nin 20 sıra no.lu hükmünde; bütçelerin diğer tertiplerinin esas giderleriyle alakalı ödenen sigorta giderleri hariç olmakla birlikte Devlet mallarının sigorta ettirilmemesinin esas olduğu belirtilmiş olup, belediyelere ait itfaiye ve ambulans araçlarının kasko sigortası giderlerinin bütçelerin ilgili tertiplerinden ödenebileceği düzenlemesine yer verilmiştir.
Anılan mevzuat hükümleri gereğince belediye giderleri içerisinde sigorta giderleri yer almakta olup, 2918 sayılı Kanun’da belediye araçları için sadece mali sorumluluk sigortası zorunlu tutulmuştur. 2022 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile de belediyeye ait araçlardan yalnızca itfaiye ve ambulans araçları için kasko sigortası giderlerinin belediye bütçesinden karşılanmasına imkan tanınmıştır. Bu hükümlere göre belediyeye ait otobüse yaptırılan kasko sigortası bedelinin belediye bütçesinden ödenmesine imkan bulunmamaktadır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 32’nci maddesinde;
“…
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.”,
Aynı Kanun’un 33’üncü maddesinde;
“Bütçelerden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerekir. Giderlerin gerçekleştirilmesi; harcama yetkililerince belirlenen görevli tarafından düzenlenen ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesiyle tamamlanır.
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.
…”,
Anılan Kanun’un 71’inci maddesinde ise;
“Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.
Kamu zararının belirlenmesinde;
…
g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,
esas alınır.”
Hükümleri yer almaktadır.
31/12/2005 tarihli ve 26040 üçüncü mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar’ın “Ön mali kontrolün kapsamı” başlıklı 10’uncu maddesinde;
“Ön malî kontrol, harcama birimleri tarafından yapılan kontroller ile malî hizmetler birimi tarafından yapılan kontrollerden oluşur. Malî hizmetler birimi tarafından yapılacak ön malî kontrol, Usul ve Esaslarda belirtilen kontroller ile idarelerce yapılacak düzenlemeler çerçevesinde bu birim tarafından yapılması öngörülen kontrollerden meydana gelir.
Gelir, gider, varlık ve yükümlülüklere ilişkin malî karar ve işlemler, harcama birimleri ve malî hizmetler birimi tarafından idarenin bütçesi, bütçe tertibi, kullanılabilir ödenek tutarı, ayrıntılı harcama veya finansman programları, merkezi yönetim bütçe kanunu ve diğer malî mevzuat hükümlerine uygunluk yönlerinden kontrol edilir. Malî karar ve işlemler harcama birimleri tarafından kaynakların etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılması açısından da kontrol edilir.”
Denilmektedir.
Anılan mevzuat hükümleri gereğince oluşan kamu zararından ödeme emri ve eki belgelerde imzası bulunan harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisinin sorumluluğu bulunmaktadır. Ayrıca giderin mali mevzuata uygunluğunu kontrol etmekle görevli olan ve bu kapsamda ilgili ödeme emri belgesinde imzası bulunan ön mali kontrolü gerçekleştiren personelin de sorumluluğu bulunmaktadır.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri ve yapılan açıklamalar çerçevesinde, Belediyeye ait … plakalı otobüse yaptırılan kasko sigortasına ilişkin poliçe bedelinin belediye bütçesinden karşılanması sonucu oluşan toplam … TL kamu zararının sorumlularına ortaklaşa ve zincirleme ödettirilmesine karar verilmesi gerekmekteyse de;
Sorumlular tarafından gönderilen savunmalardan, söz konusu .. TL’nin .. tarih ve .. yevmiye numaralı muhasebe işlem fişiyle sorumlu …’tan tahsil edilerek bütçeye gelir kaydedildiği anlaşıldığından, uyuşmazlık konusu … TL hakkında ilişilecek bir husus kalmadığına, tahsilatın ilamda gösterilmesine,
Daire Başkanı …’ın sorumluluğa ilişkin karşı oyu ile ve oy çokluğuyla karar verildi.
Daire Başkanı …’ın karşı oy gerekçesi;
“Her ne kadar konunun esası yönünden çoğunluk görüşüne katılmakla birlikte sorumluluk açısından;
Diğer Sorumlu … (…) göndermiş olduğu savunmada özetle; … Belediyesi Belediye Başkanlığının 08.10.2019 tarihli onayıyla, Mali Hizmetler Müdürlüğü Ön Mali Kontrol Görevlisi olarak görevlendirildiğini ve aynı yazı ekiyle 5018 sayılı Kanun’un 61’inci maddesi uyarınca Muhasebe Yetkilisi tarafından gerçekleştirilen kontrollere yardımcı olmak amacıyla yetkilendirilmiş bulunduğunu,
31/12/2005 tarihli ve 26040 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar” ın dördüncü bölümünde, Malî Hizmetler Biriminin ön mali kontrolüne tâbi mali karar ve işlemlerin belirlendiğini,
Yine aynı Usul ve Esaslar’ın 10’uncu maddesinde
“Ön malî kontrol görevi, idarelerin yönetim sorumluluğu çerçevesinde, harcama birimleri ve malî hizmetler birimi tarafından yerine getirilir. Ön malî kontrol, harcama birimleri tarafından yapılan kontroller ile malî hizmetler birimi tarafından yapılan kontrollerden oluşur. Malî hizmetler birimi tarafından yapılacak ön malî kontrol, Usul ve Esaslarda belirtilen kontroller ile idarelerce yapılacak düzenlemeler çerçevesinde bu birim tarafından yapılması öngörülen kontrollerden meydana gelir. Gelir, gider, varlık ve yükümlülüklere ilişkin malî karar ve işlemler, harcama birimleri ve malî hizmetler birimi tarafından idarenin bütçesi, bütçe tertibi, kullanılabilir ödenek tutarı, ayrıntılı harcama veya finansman programları, merkezi yönetim bütçe kanunu ve diğer malî mevzuat hükümlerine uygunluk yönlerinden kontrol edilir. ...” denildiğini,
Söz konusu 10’uncu maddeye göre yapılacak kontrollerin, “İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar” ın dördüncü bölümünde sayılan mali işlem ve kararlarla ilgili olduğunu; fakat ön mali kontrol görevlisi olarak görevlendirilmesine dayanak olan … Belediyesi Belediye Başkanlığının 08.10.2019 tarihli onayının, ön mali kontrole tabi işlemlerle ilgili değil, 5018 sayılı Kanun’un 61’inci maddesi uyarınca Muhasebe Yetkilisi tarafından gerçekleştirilen kontrolleri kapsadığını, dolayısıyla bahsi geçen görevlendirme dolayısıyla yapılan kontrollerin 10’uncu madde kapsamına girmediğini ve bu sebeple sorgu konusu yapılan ödeme emri belgelerinin, diğer malî mevzuat hükümlerine uygunluk denetiminden ve buna aykırılık sonucu oluşabilecek kamu zararından sorumluluğunun bulunmadığını belirtmiştir.
31/12/2005 tarihli ve 26040 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar” 27’nci maddesinde; Usul ve Esaslarda belirlenen malî karar ve işlemlerin dışında kalan malî karar ve işlemlerin de aynı şekilde malî hizmetler birimine kontrol ettirilmesine yönelik düzenleme yapılabileceği belirtilmiştir. Bu çerçevede, Diğer Sorumlu … (…) tarafından … Belediyesi Belediye Başkanlığının 08.10.2019 tarihli onayıyla, Mali Hizmetler Müdürlüğü Ön Mali Kontrol Görevlisi olarak görevlendirildiği ve aynı yazı ekiyle 5018 sayılı Kanun’un 61’inci maddesi uyarınca Muhasebe Yetkilisi tarafından gerçekleştirilen kontrollere yardımcı olmak amacıyla yetkilendirilmiş bulunduğu belirtildiğinden; bunun yanında anılan Usul ve Esaslar” ın 10’uncu maddesine göre yapılacak kontrollerin; aynı Usul ve Esaslar’ın dördüncü bölümünde yer verilen Malî Hizmetler Biriminin ön mali kontrolüne tâbi mali karar ve işlemlerle ilgili olduğu değerlendirildiğinden, ön mali kontrolle görevli anılan kişinin sorgu konusu edilen ödeme emri belgeleri üzerinde yapması gereken işlemlerin, 10’uncu maddede belirtilen kontrolleri değil, 5018 sayılı Kanun’un 61’inci maddesi uyarınca Muhasebe Yetkilisi tarafından gerçekleştirilen kontrolleri kapsadığı, bu sebeple sorgu konusu edilen husus ile ilgili olarak sorumluluğunun bulunmadığı düşünülmektedir.”
Belediyeye ait … plakalı otobüse yaptırılan kasko sigortasına ilişkin poliçe bedelinin belediye bütçesinden karşılanması neticesinde … TL kamu zararına neden olunduğu iddiası ile ilgili olarak;
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 60’ıncı maddesinin (h) bendinde; faiz, borçlanmaya ilişkin diğer ödemeler ile sigorta giderleri, belediyenin giderleri arasında sayılmıştır.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’nun “Devlete ve kamu kuruluşlarına ait araçlar” başlıklı 106’ncı maddesinde;
“Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idarelere, il özel idarelerine ve belediyelere, kamu iktisadi teşebbüslerine ve kamu kuruluşlarına ait motorlu araçların sebep oldukları zararlardan dolayı, bu Kanunun işletenin hukuki sorumluluğuna ilişkin hükümleri uygulanır. Bu kuruluşlar, 85 inci maddenin birinci fıkrasına göre olan sorumluluklarının karşılanmasını sağlamak üzere 101 inci maddedeki şartları haiz milli sigorta şirketlerine mali sorumluluk sigortası yaptırmakla yükümlüdürler.’’ denilmektedir.
2022 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’na bağlı (E) Cetveli’nin 20 sıra no.lu hükmünde; bütçelerin diğer tertiplerinin esas giderleriyle alakalı ödenen sigorta giderleri hariç olmakla birlikte Devlet mallarının sigorta ettirilmemesinin esas olduğu belirtilmiş olup, belediyelere ait itfaiye ve ambulans araçlarının kasko sigortası giderlerinin bütçelerin ilgili tertiplerinden ödenebileceği düzenlemesine yer verilmiştir.
Anılan mevzuat hükümleri gereğince belediye giderleri içerisinde sigorta giderleri yer almakta olup, 2918 sayılı Kanun’da belediye araçları için sadece mali sorumluluk sigortası zorunlu tutulmuştur. 2022 yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile de belediyeye ait araçlardan yalnızca itfaiye ve ambulans araçları için kasko sigortası giderlerinin belediye bütçesinden karşılanmasına imkan tanınmıştır. Bu hükümlere göre belediyeye ait otobüse yaptırılan kasko sigortası bedelinin belediye bütçesinden ödenmesine imkan bulunmamaktadır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 32’nci maddesinde;
“…
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.”,
Aynı Kanun’un 33’üncü maddesinde;
“Bütçelerden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerekir. Giderlerin gerçekleştirilmesi; harcama yetkililerince belirlenen görevli tarafından düzenlenen ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesiyle tamamlanır.
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.
…”,
Anılan Kanun’un 71’inci maddesinde ise;
“Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.
Kamu zararının belirlenmesinde;
…
g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,
esas alınır.”
Hükümleri yer almaktadır.
31/12/2005 tarihli ve 26040 üçüncü mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar’ın “Ön mali kontrolün kapsamı” başlıklı 10’uncu maddesinde;
“Ön malî kontrol, harcama birimleri tarafından yapılan kontroller ile malî hizmetler birimi tarafından yapılan kontrollerden oluşur. Malî hizmetler birimi tarafından yapılacak ön malî kontrol, Usul ve Esaslarda belirtilen kontroller ile idarelerce yapılacak düzenlemeler çerçevesinde bu birim tarafından yapılması öngörülen kontrollerden meydana gelir.
Gelir, gider, varlık ve yükümlülüklere ilişkin malî karar ve işlemler, harcama birimleri ve malî hizmetler birimi tarafından idarenin bütçesi, bütçe tertibi, kullanılabilir ödenek tutarı, ayrıntılı harcama veya finansman programları, merkezi yönetim bütçe kanunu ve diğer malî mevzuat hükümlerine uygunluk yönlerinden kontrol edilir. Malî karar ve işlemler harcama birimleri tarafından kaynakların etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde kullanılması açısından da kontrol edilir.”
Denilmektedir.
Anılan mevzuat hükümleri gereğince oluşan kamu zararından ödeme emri ve eki belgelerde imzası bulunan harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisinin sorumluluğu bulunmaktadır. Ayrıca giderin mali mevzuata uygunluğunu kontrol etmekle görevli olan ve bu kapsamda ilgili ödeme emri belgesinde imzası bulunan ön mali kontrolü gerçekleştiren personelin de sorumluluğu bulunmaktadır.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümleri ve yapılan açıklamalar çerçevesinde, Belediyeye ait … plakalı otobüse yaptırılan kasko sigortasına ilişkin poliçe bedelinin belediye bütçesinden karşılanması sonucu oluşan toplam … TL kamu zararının sorumlularına ortaklaşa ve zincirleme ödettirilmesine karar verilmesi gerekmekteyse de;
Sorumlular tarafından gönderilen savunmalardan, söz konusu .. TL’nin .. tarih ve .. yevmiye numaralı muhasebe işlem fişiyle sorumlu …’tan tahsil edilerek bütçeye gelir kaydedildiği anlaşıldığından, uyuşmazlık konusu … TL hakkında ilişilecek bir husus kalmadığına, tahsilatın ilamda gösterilmesine,
Daire Başkanı …’ın sorumluluğa ilişkin karşı oyu ile ve oy çokluğuyla karar verildi.
Daire Başkanı …’ın karşı oy gerekçesi;
“Her ne kadar konunun esası yönünden çoğunluk görüşüne katılmakla birlikte sorumluluk açısından;
Diğer Sorumlu … (…) göndermiş olduğu savunmada özetle; … Belediyesi Belediye Başkanlığının 08.10.2019 tarihli onayıyla, Mali Hizmetler Müdürlüğü Ön Mali Kontrol Görevlisi olarak görevlendirildiğini ve aynı yazı ekiyle 5018 sayılı Kanun’un 61’inci maddesi uyarınca Muhasebe Yetkilisi tarafından gerçekleştirilen kontrollere yardımcı olmak amacıyla yetkilendirilmiş bulunduğunu,
31/12/2005 tarihli ve 26040 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar” ın dördüncü bölümünde, Malî Hizmetler Biriminin ön mali kontrolüne tâbi mali karar ve işlemlerin belirlendiğini,
Yine aynı Usul ve Esaslar’ın 10’uncu maddesinde
“Ön malî kontrol görevi, idarelerin yönetim sorumluluğu çerçevesinde, harcama birimleri ve malî hizmetler birimi tarafından yerine getirilir. Ön malî kontrol, harcama birimleri tarafından yapılan kontroller ile malî hizmetler birimi tarafından yapılan kontrollerden oluşur. Malî hizmetler birimi tarafından yapılacak ön malî kontrol, Usul ve Esaslarda belirtilen kontroller ile idarelerce yapılacak düzenlemeler çerçevesinde bu birim tarafından yapılması öngörülen kontrollerden meydana gelir. Gelir, gider, varlık ve yükümlülüklere ilişkin malî karar ve işlemler, harcama birimleri ve malî hizmetler birimi tarafından idarenin bütçesi, bütçe tertibi, kullanılabilir ödenek tutarı, ayrıntılı harcama veya finansman programları, merkezi yönetim bütçe kanunu ve diğer malî mevzuat hükümlerine uygunluk yönlerinden kontrol edilir. ...” denildiğini,
Söz konusu 10’uncu maddeye göre yapılacak kontrollerin, “İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar” ın dördüncü bölümünde sayılan mali işlem ve kararlarla ilgili olduğunu; fakat ön mali kontrol görevlisi olarak görevlendirilmesine dayanak olan … Belediyesi Belediye Başkanlığının 08.10.2019 tarihli onayının, ön mali kontrole tabi işlemlerle ilgili değil, 5018 sayılı Kanun’un 61’inci maddesi uyarınca Muhasebe Yetkilisi tarafından gerçekleştirilen kontrolleri kapsadığını, dolayısıyla bahsi geçen görevlendirme dolayısıyla yapılan kontrollerin 10’uncu madde kapsamına girmediğini ve bu sebeple sorgu konusu yapılan ödeme emri belgelerinin, diğer malî mevzuat hükümlerine uygunluk denetiminden ve buna aykırılık sonucu oluşabilecek kamu zararından sorumluluğunun bulunmadığını belirtmiştir.
31/12/2005 tarihli ve 26040 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “İç Kontrol ve Ön Malî Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar” 27’nci maddesinde; Usul ve Esaslarda belirlenen malî karar ve işlemlerin dışında kalan malî karar ve işlemlerin de aynı şekilde malî hizmetler birimine kontrol ettirilmesine yönelik düzenleme yapılabileceği belirtilmiştir. Bu çerçevede, Diğer Sorumlu … (…) tarafından … Belediyesi Belediye Başkanlığının 08.10.2019 tarihli onayıyla, Mali Hizmetler Müdürlüğü Ön Mali Kontrol Görevlisi olarak görevlendirildiği ve aynı yazı ekiyle 5018 sayılı Kanun’un 61’inci maddesi uyarınca Muhasebe Yetkilisi tarafından gerçekleştirilen kontrollere yardımcı olmak amacıyla yetkilendirilmiş bulunduğu belirtildiğinden; bunun yanında anılan Usul ve Esaslar” ın 10’uncu maddesine göre yapılacak kontrollerin; aynı Usul ve Esaslar’ın dördüncü bölümünde yer verilen Malî Hizmetler Biriminin ön mali kontrolüne tâbi mali karar ve işlemlerle ilgili olduğu değerlendirildiğinden, ön mali kontrolle görevli anılan kişinin sorgu konusu edilen ödeme emri belgeleri üzerinde yapması gereken işlemlerin, 10’uncu maddede belirtilen kontrolleri değil, 5018 sayılı Kanun’un 61’inci maddesi uyarınca Muhasebe Yetkilisi tarafından gerçekleştirilen kontrolleri kapsadığı, bu sebeple sorgu konusu edilen husus ile ilgili olarak sorumluluğunun bulunmadığı düşünülmektedir.”
Kararla ilgili sorunuz mu var?