Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 1. Daire Kararı
Karar Tarihi:
5/25/2023
Karar No:
151
Esas No:
10911
KARAR
Birim fiyatların hatalı belirlenmesi
… Şirketi yüklenimindeki … TL sözleşme bedelli … Yapım İşi’nde;
A) Mevzuata aykırı yeni birim fiyat tespit edilmesi nedeniyle, tünel açılmasına ilişkin iş kaleminin revize birim fiyatı yüksek belirlenmiş ve belirlenen bu revize birim fiyat iş miktarının büyük bir kısmına uygulanmamıştır.
İşe ait ihale dokümanında ana hat tünellerinin tamamının Tünel Sondaj Makinesi (TBM) ile, bazı istasyonlar ile tünelleri birbirine bağlayan (cross passage) yapıların ise Yeni Avusturya Tünel Açma Metodu (NATM) ile açılması öngörülmüştür. Bu nedenle, sözleşme eki birim fiyat teklif cetvelinde “TBM Tünel İnşaatı” ve “NATM Tünel Kazısı” iş kalemlerinin teklif fiyatları yer almaktadır.
… TBM’lerin girişi için planlanan portal ve istasyonların bulunduğu alanlarda kamulaştırma yapılmasının zorunlu olması, uzayan dava süreçlerinin Projeyi olumsuz etkilemesi gerekçeleriyle proje optimizasyonu ve yeni güzergah çalışması adı altında proje değişiklikleri yapılmış ve söz konusu değişiklikler İdare tarafından da onaylanmıştır. Proje değişikliğinden sonra, sözleşmede TBM ile açılması öngörülen ana hat tünelinin de NATM yöntemi ile açılması kararlaştırılmıştır. Sözleşme eki birim fiyat teklif cetvelinde yer alan “NATM Tünel Kazısı” iş kaleminin yalnızca bazı istasyonlar ile cross passage tüneller için kullanılacağı, ana hat tünellerinde yapılacak kazı işlemini karşılamadığı gerekçesi ile de ana hat tünelleri için “NATM Hat Tünel Kazısı” adı altında yeni birim fiyat tespit edilmiştir.
Anılan İşe ait Sözleşme’nin 28’inci maddesinde, sözleşme ve eklerinde birim fiyatı bulunmayan yeni iş kalemlerinin bedelinin, Yapım İşleri Genel Şartnamesi (YİGŞ) hükümlerine göre belirleneceği ifade edilmiştir.
Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinin birinci fıkrasında,
“12 üncü maddenin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit (Değişik ibare: 08.08.2019-30856 R.G./28. md., yürürlük: 18.08.2019) edilir. Bu şekilde hesaplanacak ilave işlerin bedelleri; birim fiyat sözleşmelerde yeni birim fiyatlar üzerinden, anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde ise yeni birim fiyatlar üzerinden hesaplanacak artış tutarına göre belirlenecek ilerleme yüzdeleri esas alınarak yükleniciye ödenir.”
hükmü yer almaktadır.
Bu hükme göre, ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin, diğer bir ifadeyle sözleşme ve eklerinde fiyatı bulunmayan iş kalemi ve/veya iş gruplarının ya da sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedellerinin belirlenmesi için yeni birim fiyat yapılması mümkündür. Ancak sözleşme eki birim fiyat teklif cetvelinde bulunan bir iş kaleminin fiyatının yeni birim fiyat adı altında değiştirilmesi mümkün değildir. Sözleşme eki birim fiyat cetvelinde, bazı istasyonlar ile tünelleri birbirine bağlayan (cross passage) yapılar için öngörülen “NATM Tünel Kazısı” iş kaleminin birim fiyatı mevcut iken, ana hat tünellerinin de NATM yöntemi ile açılmasına karar verildikten sonra, ana hat tünelleri için “NATM Hat Tünel Kazısı” iş kalemi adı altında yeni birim fiyat tespit edilmesi anılan Şartnamenin yukarıda yer alan hükmüne açıkça aykırıdır.
Diğer taraftan, ihale dokümanı eki projelerde “NATM Tünel Kazısı” iş kaleminin keşif miktarının nispeten az olması da yeni birim fiyat tespitine gerekçe teşkil etmemektedir. Nitekim, Sözleşme eki Birim Fiyat Tariflerinin “107. NATM Tünel Kazısı” maddesinde, “NATM ile açılacak tünel kesitinin, her türlü zeminde kazının yapılması, kuruda ve suda, her eğim, kesit ve uzunlukta, yükleme ve boşaltma, kazılan malzemenin depolama alanına nakliyesi, tüm malzeme, işçilik, makina, ekipman temini, kullanımı, nakliye bedeli dâhil, bir metreküpünün fiyatıdır” denilerek iş kaleminin NATM ile açılacak tüm tünellerdeki kazıları kapsadığı, ana hat ya da cross passage tünelleri şeklinde bir ayrım içermediği görülmektedir. Yine aynı maddede, NATM tünel kazı fiyatlarının, kazıyı yapmak için kullanılan metot, araç, gereç ve vasıtalara bağımlı olmadığı, tünel uzunluk, tünel derinlik, tünel zorluk, vantilasyon zamları vb. nedeniyle her ne ad altında olursa olsun ek zam ödenemeyeceği de açıkça belirtilmiştir. Buna ek olarak Birim Fiyat Tariflerinin “Genel Açıklamalar” bölümünde, proje ve kesitlerde değişiklik olması ve/veya ilave işlerin çıkması halinde, iş miktarında oluşabilecek artma ve eksilmeler nedeni ile birim fiyatlarda değişiklik yapılamayacağı da ayrıca ifade edilmiştir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri gereğince, söz konusu işte tünel açılmasına ilişkin işlerin revize birim fiyatının “NATM Tünel Kazısı” iş kalemi ile “NATM Hat Tünel Kazısı” iş kaleminin miktarlarının toplamının esas alınarak tespit edilmesi ve bu şekilde tespit edilen revize birim fiyatın anılan her iki iş kalemi için de uygulanması gerekmektedir. Ancak, İdare sadece “NATM Tünel Kazısı” iş kalemi miktarını esas alarak revize birim fiyatı yüksek tespit etmiş ve sadece bu iş kalemine uygulamıştır. “NATM Hat Tünel Kazısı” iş kalemi için ise revize birim fiyat uygulanmamıştır. Bu nedenlerle, … TL kamu zararı oluşmuştur.
B) İdare tarafından onaylanan proje değişiklikleri sonucunda yapılmasına ihtiyaç duyulan “Tünelde 4’’ Çapında Umbrella Arch Metodu İle Süren Yapılması (50 m2’den büyük tünellerde)” ve “Tünelde 4’’ Çapında Umbrella Arch Metodu İle Süren Yapılması (50 m2’den küçük tünellerde)” iş kalemlerinin yeni birim fiyatları yüksek tespit edilmiştir.
Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinde;
“ (1) 12 üncü maddenin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit (Değişik ibare: 08.08.2019-30856 R.G./28. md., yürürlük: 18.08.2019) edilir. Bu şekilde hesaplanacak ilave işlerin bedelleri; birim fiyat sözleşmelerde yeni birim fiyatlar üzerinden, anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde ise yeni birim fiyatlar üzerinden hesaplanacak artış tutarına göre belirlenecek ilerleme yüzdeleri esas alınarak yükleniciye ödenir.
(2) Yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:
a) Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleri dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
ç) Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.
(3) İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:
a) Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.
ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.”
hükmü yer almaktadır.
Bu hükme göre, sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti için maddenin ikinci fıkrasında yer verilen sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden birinin kullanılması ve kullanılan analizlere kaynakların verimli kullanılması ilkesi gözetilerek maddenin üçüncü fıkrasında yer verilen rayiçlerin uygulanması gerekmektedir.
İdare, önce yukarıda yazılı hükme uygun olarak Karayolları Genel Müdürlüğüne ait analiz ve rayiçleri kullanarak;
“Tünelde 4’’ Çapında Umbrella Arch Metodu İle Süren Yapılması (50 m2’den büyük tünellerde)” iş kalemi için … TL/m,
“Tünelde 4’’ Çapında Umbrella Arch Metodu İle Süren Yapılması (50 m2’den küçük tünellerde)” iş kalemi için … TL/m
fiyat tespit etmiştir.
İdarece mevzuata uygun olarak bu şekilde tespit edilen fiyatların yeni birim fiyat olarak kabul edilmesi ve anılan iki iş kalemi bedelinin bu fiyatlar üzerinden ödenmesi gerekmektedir.
Ancak İdare benzer iş kalemi olarak belirlediği ve sözleşme eki teklif birim fiyat cetvelinde 110 C poz numarası ile yer alan “2” Boru Süren” iş kalemi için yüklenici tarafından verilen teklifin bu iş kaleminin Karayolları Genel Müdürlüğüne ait analiz ve rayiçlerini kullanarak belirlediği birim fiyattan yüksek olmasından hareketle, teklif birim fiyat ile İdarece bulunan birim fiyat arasında oluşan oranları anılan iki iş kalemi için de uygulayarak yeni birim fiyatları artırımlı olarak sırasıyla … TL/m ve … TL/m şeklinde tespit etmiş ve anılan iki iş kaleminin bedelini bu yeni birim fiyatlar üzerinden ödemiştir.
Herhangi bir iş kaleminin teklif fiyatının anılan Şartname’nin 22’inci maddesinde yazılı analiz ve rayiçler kullanılarak bulunan birim fiyatından yüksek olması durumunda, iki birim fiyat arasındaki oranın, herhangi bir iş kaleminin yeni birim fiyatının tespitinde kullanılabileceğine dair herhangi bir mevzuat hükmü bulunmamaktadır. Bu nedenle, “2” Boru Süren” iş kaleminin sözleşme eki teklif birim fiyat cetvelindeki fiyatı ile Karayolları Genel Müdürlüğüne ait analiz ve rayiçler kullanılarak İdarece bulunan birim fiyatı arasındaki oranın kullanılması suretiyle,
“Tünelde 4’’ Çapında Umbrella Arch Metodu İle Süren Yapılması (50 m2’den büyük tünellerde)” iş kalemi için … TL/m yerine … TL/m,
“Tünelde 4’’ Çapında Umbrella Arch Metodu İle Süren Yapılması (50 m2’den küçük tünellerde)” iş kalemi için … TL/m yerine … TL/m
şeklinde yeni birim fiyat tespit edilmesi açıkça mevzuata aykırıdır.
Diğer taraftan, anılan İşe ait Sözleşme eki Birim Fiyat Tariflerinin Genel Açıklamalar bölümünde de belirtildiği üzere söz konusu iş kalemleri için uzunluk, zorluk, vantilasyon vb. gibi nedenlerle ek zam yapılması da mümkün değildir.
İdare tarafından, anılan iki iş kaleminin yeni birim fiyatlarının yüksek tespit edilmesi sonucunda … TL kamu zararı oluşmuştur.
C) İşin devamı sırasında yapımına ihtiyaç duyulan “Tünelde Çelik Profil İksa Yapılması” iş kaleminin yeni birim fiyat analizinin oluşturulması için işçilik rayiçlerinin belirlenmesinde, Karayolları Genel Müdürlüğüne ait güncel analiz yerine Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının en son 2009 yılında yayımlanmış analizinin kullanıldığı görülmüştür.
Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinde;
“ (1) 12 üncü maddenin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit (Değişik ibare: 08.08.2019-30856 R.G./28. md., yürürlük: 18.08.2019) edilir. Bu şekilde hesaplanacak ilave işlerin bedelleri; birim fiyat sözleşmelerde yeni birim fiyatlar üzerinden, anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde ise yeni birim fiyatlar üzerinden hesaplanacak artış tutarına göre belirlenecek ilerleme yüzdeleri esas alınarak yükleniciye ödenir.
(2) Yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:
a) Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleri dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
ç) Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.
(3) İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:
a) Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.
ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.” hükmü
yer almaktadır.
Buna göre, sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti için anılan Şartname’nin 22’nci maddesinin ikinci fıkrasında yer verilen sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden birinin kullanılması ve kullanılan analizlere kaynakların verimli kullanılması ilkesi gözetilerek aynı Şartnamenin üçüncü fıkrasında yer verilen rayiçlerin uygulanması gerekmektedir.
Söz konusu işte, “Tünelde Çelik Profil İksa Yapılması” iş kaleminin yeni birim fiyat analizlerinin oluşturulmasında işçilik rayiçleri Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının Demiryolları, Limanlar ve Hava Meydanlarına (DLH) ait en son 2009 yılında yayımlanmış olan 23.101/D nolu pozun analizinden alınmıştır. 23.101/D pozunun tarifi, Karayolları Genel Müdürlüğü’ne (KGM) ait olan KGM/23.101/K pozunun “Profilli Demir ve Saclarla "Kirişler, Başlıklar, Bağlantılar" İşçiliği (Nakliye Hariç) (Malzeme Dâhil)” şeklindeki tarifi ile aynı olup, KGM/23.101/K pozunun ihale yılı olan … yılı fiyatı da mevcuttur.
Tarifleri aynı olan söz konusu birim fiyatlara ait analizler incelendiğinde, DLH’ye ait 23.101/D pozunun analizinde, işçilik rayiçlerinin yalnızca sıcak demirci ustası ve düz inşaat işçisinden ibaret olduğu, … yılı için fiyatı mevcut olan KGM’nin KGM/23.101/K pozu analizinin ise işçilerle birlikte makine faktörünü de ihtiva ettiği anlaşılmaktadır. KGM//23.101/K pozu analizindeki işçilik rayiçleri, imalatların daha az işgücü, daha fazla ve daha gelişmiş makine kullanımı ile gerçekleştiğinin göstergesidir. Nitekim yerinde yapılan incelemelerde de söz konusu imalatların makine kullanılarak gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.
Bu nedenle, “Tünelde Çelik Profil İksa Yapılması” iş kalemine ait yeni birim fiyat analizlerinin oluşturulması için işçilik rayiçlerinin belirlenmesinde, yeni birim fiyatın yapıldığı tarihte geçerli olan KGM’nin KGM/23.101/K pozu yerine DLH’nin 23.101/D pozunun kullanılması sonucunda … TL kamu zararı oluşmuştur.
D) İşin devamı sırasında yapımına ihtiyaç duyulan “Tünelde Kafes Kiriş İksa Yapılması” iş kaleminin yeni birim fiyat analizinin oluşturulmasında, güncel rayiçler yerine önceki yıllara ait analizlere ilişkin rayiçlerin kullanıldığı görülmüştür.
Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinde;
“ (1) 12 üncü maddenin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit (Değişik ibare: 08.08.2019-30856 R.G./28. md., yürürlük: 18.08.2019) edilir. Bu şekilde hesaplanacak ilave işlerin bedelleri; birim fiyat sözleşmelerde yeni birim fiyatlar üzerinden, anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde ise yeni birim fiyatlar üzerinden hesaplanacak artış tutarına göre belirlenecek ilerleme yüzdeleri esas alınarak yükleniciye ödenir.
(2) Yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:
a) Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleri dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
ç) Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.
(3) İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:
a) Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.
ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.” hükmü
yer almaktadır.
Buna göre, sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti için anılan Şartname’nin 22’nci maddesinin ikinci fıkrasında yer verilen sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden birinin kullanılması ve kullanılan analizlere kaynakların verimli kullanılması ilkesi gözetilerek aynı maddenin üçüncü fıkrasında yer verilen rayiçlerin uygulanması gerekmektedir.
Söz konusu işte, “Tünelde Kafes Kiriş İksa Yapılması” iş kaleminin yeni birim fiyat analizlerinin oluşturulmasında işçilik rayiçleri, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Demiryolları, Limanlar ve Hava Meydanlarına (DLH) ait en son 2009 yılında yayımlanmış olan 23.101/D nolu pozu, bir adet malzeme rayici ise en son 2017 yılında yayımlanmış olan 04.256/2 nolu pozu esas alınmak suretiyle belirlenmiştir. 23.101/D pozunun tarifi, Karayolları Genel Müdürlüğü’ne (KGM) ait olan KGM/23.101/K pozunun, “Profilli Demir ve Saclarla "Kirişler, Başlıklar, Bağlantılar" İşçiliği (Nakliye Hariç) (Malzeme Dâhil)” şeklindeki tarifi ile aynı olup, KGM/23.101/K pozunun ihale yılı olan … yılı fiyatı da mevcuttur.
Tarifleri aynı olan söz konusu birim fiyatlara ait analizler incelendiğinde, DLH’ye ait 23.101/D pozunun analizinde, işçilik rayiçlerinin yalnızca sıcak demirci ustası ve düz inşaat işçisinden ibaret olduğu, … yılı için fiyatı mevcut olan KGM’nin KGM/23.101/K pozu analizinin ise işçilerle birlikte makine faktörünü de ihtiva ettiği anlaşılmaktadır. KGM//23.101/K pozu analizindeki işçilik rayiçleri, imalatların daha az işgücü, daha fazla ve daha gelişmiş makine kullanımı ile gerçekleştiğinin göstergesidir. Nitekim yerinde yapılan incelemelerde de söz konusu imalatların makine kullanılarak gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.
Bu nedenle, “Tünelde Kafes Kiriş İksa Yapılması” iş kalemine ait yeni birim fiyat analizlerinin oluşturulması için işçilik rayiçlerinin belirlenmesinde, yeni birim fiyatın yapıldığı tarihte geçerli olan KGM’nin KGM/23.101/K pozu yerine DLH’nin 23.101/D pozunun kullanılması sonucunda kamu zararı oluşmuştur.
Sorguda kamu zararı tutarı … TL olarak hesaplanmış ise de, savunmada belirtildiği üzere, Kafes Kiriş imalatında sorguda yer verilen 04.256 Sıcak haddelenmiş profil demirler (ı-u-t-omega) malzemesinin kullanılmadığı, nervürlü çubuk demirlerle birlikte 04.256/2 Sıcak haddelenmiş köşebentler (S235 JR) (TS EN 10056-1,2) malzemesinin kullanıldığı, bu nedenle 04.256/2 pozuna ait fiyatın … yılında yayımlanan analize dayandığı ve doğru olduğu anlaşıldığından, yeniden yapılan hesaplama sonucunda kamu zararı tutarı … TL olarak hesaplanmıştır.
E) Bazı şaft kazılarının bedellerinin hatalı pozdan ödendiği görülmüştür.
İhale dokümanının ilk hâlindeki Sözleşme eki Birim Fiyat Tariflerinin dördüncü bölümünde, 1. Kazı Yapılması pozunun alt maddesinde 1.A İstasyon, şaftlar, açık hatlar, portal yapıları (altyapılar dâhil) başlığı yer almaktadır. 107. NATM Tünel Kazısı pozunun açıklamasında ise “İnşaat şaftları ile metro işletmesi için lüzumlu nişler ve drenaj havuzları için ödeme, teklif edilen tünel kazı fiyatından yapılacaktır.” ifadesi bulunmaktadır. İhale dokümanın ilk hâlinde şaft kazı bedellerinin hesaplanmasına esas fiyat için, iki farklı iş kalemi bulunması nedeniyle Birim Fiyat Tariflerinde çelişki ortaya çıkmış; İsteklinin çelişkinin giderilmesine ilişkin talebine istinaden düzenlenen 3 numaralı Zeyilname ’de 107. NATM Tünel Kazısı poz tarifinden “inşaat şaftları ile” ifadesi kaldırılarak şaft kazı bedellerinin “1. Kazı Yapılması” pozundan ödenmesine karar verilmiştir.
Anılan İşe ait Sözleşme’nin “Sözleşmenin ekleri” başlıklı 8’nci maddesinin 8.3 nolu paragrafında yer alan “Varsa, zeyilnameler ait oldukları dokümanın öncelik sırasına sahiptir” ifadesi yer almaktadır. İhaleye katılan istekliler, ihaleye ilişkin ihale dokümanını oluşturan tüm belgeleri inceleyerek ve ihale dokümanında yer alan tüm düzenlemeleri dikkate alarak teklif vermektedirler.
Bu nedenle ve 3 numaralı Zeyilname ile şaft kazılarının bedellerinin 1. Kazı Yapılması pozundan ödeneceğine karar verildiğinden, şaft kazısı ödemelerinin bu pozdan yapılması gerekmektedir. Ancak İdare tarafından şaft kazı bedellerinin ihale dokümanına aykırı olarak 1. Kazı Yapılması pozu yerine 107. NATM Tünel Kazısı Pozundan ödenmesi sonucunda … TL kamu zararı oluşmuştur
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Hesap Verme Sorumluluğu” başlıklı 8’inci maddesinde yer alan; “Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.” hükmü gereğince, söz konusu işte yeni birim fiyat tespit tutanağını, hakedişleri ve ödeme emri belgelerini imzalayan kamu görevlilerinin sorumluluğu bulunmaktadır. Ancak, sorgu ile savunmaları alınan …, … ve …’in söz konusu yapım işinin yalnızca mimari, elektrik ve makine kontrol kısımlarına ilişkin olarak görevlendirildikleri anlaşıldığından, adı geçen bu üç kişinin meydana gelen kamu zararından sorumlulukları bulunmamaktadır.
Bu itibarla, sorguda kamu zararı olarak hesaplanan … TL’nin,
kamu zararı olmayan … TL’si için ilişilecek husus bulunmadığına,
kamu zararı olan … TL’nin;
… TL’sinin harcama yetkilisi …, gerçekleştirme görevlisi …, diğer gerçekleştirme görevlileri; …’a,
… TL’sinin harcama yetkilisi …, gerçekleştirme görevlisi …, diğer gerçekleştirme görevlileri; …’a,
… TL’sinin harcama yetkilisi …, gerçekleştirme görevlisi …, diğer gerçekleştirme görevlileri; …’a,
müştereken ve müteselsilen,
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,
Anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere, oy birliğiyle karar verildi.
… Şirketi yüklenimindeki … TL sözleşme bedelli … Yapım İşi’nde;
A) Mevzuata aykırı yeni birim fiyat tespit edilmesi nedeniyle, tünel açılmasına ilişkin iş kaleminin revize birim fiyatı yüksek belirlenmiş ve belirlenen bu revize birim fiyat iş miktarının büyük bir kısmına uygulanmamıştır.
İşe ait ihale dokümanında ana hat tünellerinin tamamının Tünel Sondaj Makinesi (TBM) ile, bazı istasyonlar ile tünelleri birbirine bağlayan (cross passage) yapıların ise Yeni Avusturya Tünel Açma Metodu (NATM) ile açılması öngörülmüştür. Bu nedenle, sözleşme eki birim fiyat teklif cetvelinde “TBM Tünel İnşaatı” ve “NATM Tünel Kazısı” iş kalemlerinin teklif fiyatları yer almaktadır.
… TBM’lerin girişi için planlanan portal ve istasyonların bulunduğu alanlarda kamulaştırma yapılmasının zorunlu olması, uzayan dava süreçlerinin Projeyi olumsuz etkilemesi gerekçeleriyle proje optimizasyonu ve yeni güzergah çalışması adı altında proje değişiklikleri yapılmış ve söz konusu değişiklikler İdare tarafından da onaylanmıştır. Proje değişikliğinden sonra, sözleşmede TBM ile açılması öngörülen ana hat tünelinin de NATM yöntemi ile açılması kararlaştırılmıştır. Sözleşme eki birim fiyat teklif cetvelinde yer alan “NATM Tünel Kazısı” iş kaleminin yalnızca bazı istasyonlar ile cross passage tüneller için kullanılacağı, ana hat tünellerinde yapılacak kazı işlemini karşılamadığı gerekçesi ile de ana hat tünelleri için “NATM Hat Tünel Kazısı” adı altında yeni birim fiyat tespit edilmiştir.
Anılan İşe ait Sözleşme’nin 28’inci maddesinde, sözleşme ve eklerinde birim fiyatı bulunmayan yeni iş kalemlerinin bedelinin, Yapım İşleri Genel Şartnamesi (YİGŞ) hükümlerine göre belirleneceği ifade edilmiştir.
Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinin birinci fıkrasında,
“12 üncü maddenin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit (Değişik ibare: 08.08.2019-30856 R.G./28. md., yürürlük: 18.08.2019) edilir. Bu şekilde hesaplanacak ilave işlerin bedelleri; birim fiyat sözleşmelerde yeni birim fiyatlar üzerinden, anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde ise yeni birim fiyatlar üzerinden hesaplanacak artış tutarına göre belirlenecek ilerleme yüzdeleri esas alınarak yükleniciye ödenir.”
hükmü yer almaktadır.
Bu hükme göre, ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin, diğer bir ifadeyle sözleşme ve eklerinde fiyatı bulunmayan iş kalemi ve/veya iş gruplarının ya da sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedellerinin belirlenmesi için yeni birim fiyat yapılması mümkündür. Ancak sözleşme eki birim fiyat teklif cetvelinde bulunan bir iş kaleminin fiyatının yeni birim fiyat adı altında değiştirilmesi mümkün değildir. Sözleşme eki birim fiyat cetvelinde, bazı istasyonlar ile tünelleri birbirine bağlayan (cross passage) yapılar için öngörülen “NATM Tünel Kazısı” iş kaleminin birim fiyatı mevcut iken, ana hat tünellerinin de NATM yöntemi ile açılmasına karar verildikten sonra, ana hat tünelleri için “NATM Hat Tünel Kazısı” iş kalemi adı altında yeni birim fiyat tespit edilmesi anılan Şartnamenin yukarıda yer alan hükmüne açıkça aykırıdır.
Diğer taraftan, ihale dokümanı eki projelerde “NATM Tünel Kazısı” iş kaleminin keşif miktarının nispeten az olması da yeni birim fiyat tespitine gerekçe teşkil etmemektedir. Nitekim, Sözleşme eki Birim Fiyat Tariflerinin “107. NATM Tünel Kazısı” maddesinde, “NATM ile açılacak tünel kesitinin, her türlü zeminde kazının yapılması, kuruda ve suda, her eğim, kesit ve uzunlukta, yükleme ve boşaltma, kazılan malzemenin depolama alanına nakliyesi, tüm malzeme, işçilik, makina, ekipman temini, kullanımı, nakliye bedeli dâhil, bir metreküpünün fiyatıdır” denilerek iş kaleminin NATM ile açılacak tüm tünellerdeki kazıları kapsadığı, ana hat ya da cross passage tünelleri şeklinde bir ayrım içermediği görülmektedir. Yine aynı maddede, NATM tünel kazı fiyatlarının, kazıyı yapmak için kullanılan metot, araç, gereç ve vasıtalara bağımlı olmadığı, tünel uzunluk, tünel derinlik, tünel zorluk, vantilasyon zamları vb. nedeniyle her ne ad altında olursa olsun ek zam ödenemeyeceği de açıkça belirtilmiştir. Buna ek olarak Birim Fiyat Tariflerinin “Genel Açıklamalar” bölümünde, proje ve kesitlerde değişiklik olması ve/veya ilave işlerin çıkması halinde, iş miktarında oluşabilecek artma ve eksilmeler nedeni ile birim fiyatlarda değişiklik yapılamayacağı da ayrıca ifade edilmiştir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümleri gereğince, söz konusu işte tünel açılmasına ilişkin işlerin revize birim fiyatının “NATM Tünel Kazısı” iş kalemi ile “NATM Hat Tünel Kazısı” iş kaleminin miktarlarının toplamının esas alınarak tespit edilmesi ve bu şekilde tespit edilen revize birim fiyatın anılan her iki iş kalemi için de uygulanması gerekmektedir. Ancak, İdare sadece “NATM Tünel Kazısı” iş kalemi miktarını esas alarak revize birim fiyatı yüksek tespit etmiş ve sadece bu iş kalemine uygulamıştır. “NATM Hat Tünel Kazısı” iş kalemi için ise revize birim fiyat uygulanmamıştır. Bu nedenlerle, … TL kamu zararı oluşmuştur.
B) İdare tarafından onaylanan proje değişiklikleri sonucunda yapılmasına ihtiyaç duyulan “Tünelde 4’’ Çapında Umbrella Arch Metodu İle Süren Yapılması (50 m2’den büyük tünellerde)” ve “Tünelde 4’’ Çapında Umbrella Arch Metodu İle Süren Yapılması (50 m2’den küçük tünellerde)” iş kalemlerinin yeni birim fiyatları yüksek tespit edilmiştir.
Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinde;
“ (1) 12 üncü maddenin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit (Değişik ibare: 08.08.2019-30856 R.G./28. md., yürürlük: 18.08.2019) edilir. Bu şekilde hesaplanacak ilave işlerin bedelleri; birim fiyat sözleşmelerde yeni birim fiyatlar üzerinden, anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde ise yeni birim fiyatlar üzerinden hesaplanacak artış tutarına göre belirlenecek ilerleme yüzdeleri esas alınarak yükleniciye ödenir.
(2) Yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:
a) Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleri dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
ç) Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.
(3) İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:
a) Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.
ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.”
hükmü yer almaktadır.
Bu hükme göre, sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti için maddenin ikinci fıkrasında yer verilen sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden birinin kullanılması ve kullanılan analizlere kaynakların verimli kullanılması ilkesi gözetilerek maddenin üçüncü fıkrasında yer verilen rayiçlerin uygulanması gerekmektedir.
İdare, önce yukarıda yazılı hükme uygun olarak Karayolları Genel Müdürlüğüne ait analiz ve rayiçleri kullanarak;
“Tünelde 4’’ Çapında Umbrella Arch Metodu İle Süren Yapılması (50 m2’den büyük tünellerde)” iş kalemi için … TL/m,
“Tünelde 4’’ Çapında Umbrella Arch Metodu İle Süren Yapılması (50 m2’den küçük tünellerde)” iş kalemi için … TL/m
fiyat tespit etmiştir.
İdarece mevzuata uygun olarak bu şekilde tespit edilen fiyatların yeni birim fiyat olarak kabul edilmesi ve anılan iki iş kalemi bedelinin bu fiyatlar üzerinden ödenmesi gerekmektedir.
Ancak İdare benzer iş kalemi olarak belirlediği ve sözleşme eki teklif birim fiyat cetvelinde 110 C poz numarası ile yer alan “2” Boru Süren” iş kalemi için yüklenici tarafından verilen teklifin bu iş kaleminin Karayolları Genel Müdürlüğüne ait analiz ve rayiçlerini kullanarak belirlediği birim fiyattan yüksek olmasından hareketle, teklif birim fiyat ile İdarece bulunan birim fiyat arasında oluşan oranları anılan iki iş kalemi için de uygulayarak yeni birim fiyatları artırımlı olarak sırasıyla … TL/m ve … TL/m şeklinde tespit etmiş ve anılan iki iş kaleminin bedelini bu yeni birim fiyatlar üzerinden ödemiştir.
Herhangi bir iş kaleminin teklif fiyatının anılan Şartname’nin 22’inci maddesinde yazılı analiz ve rayiçler kullanılarak bulunan birim fiyatından yüksek olması durumunda, iki birim fiyat arasındaki oranın, herhangi bir iş kaleminin yeni birim fiyatının tespitinde kullanılabileceğine dair herhangi bir mevzuat hükmü bulunmamaktadır. Bu nedenle, “2” Boru Süren” iş kaleminin sözleşme eki teklif birim fiyat cetvelindeki fiyatı ile Karayolları Genel Müdürlüğüne ait analiz ve rayiçler kullanılarak İdarece bulunan birim fiyatı arasındaki oranın kullanılması suretiyle,
“Tünelde 4’’ Çapında Umbrella Arch Metodu İle Süren Yapılması (50 m2’den büyük tünellerde)” iş kalemi için … TL/m yerine … TL/m,
“Tünelde 4’’ Çapında Umbrella Arch Metodu İle Süren Yapılması (50 m2’den küçük tünellerde)” iş kalemi için … TL/m yerine … TL/m
şeklinde yeni birim fiyat tespit edilmesi açıkça mevzuata aykırıdır.
Diğer taraftan, anılan İşe ait Sözleşme eki Birim Fiyat Tariflerinin Genel Açıklamalar bölümünde de belirtildiği üzere söz konusu iş kalemleri için uzunluk, zorluk, vantilasyon vb. gibi nedenlerle ek zam yapılması da mümkün değildir.
İdare tarafından, anılan iki iş kaleminin yeni birim fiyatlarının yüksek tespit edilmesi sonucunda … TL kamu zararı oluşmuştur.
C) İşin devamı sırasında yapımına ihtiyaç duyulan “Tünelde Çelik Profil İksa Yapılması” iş kaleminin yeni birim fiyat analizinin oluşturulması için işçilik rayiçlerinin belirlenmesinde, Karayolları Genel Müdürlüğüne ait güncel analiz yerine Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının en son 2009 yılında yayımlanmış analizinin kullanıldığı görülmüştür.
Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinde;
“ (1) 12 üncü maddenin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit (Değişik ibare: 08.08.2019-30856 R.G./28. md., yürürlük: 18.08.2019) edilir. Bu şekilde hesaplanacak ilave işlerin bedelleri; birim fiyat sözleşmelerde yeni birim fiyatlar üzerinden, anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde ise yeni birim fiyatlar üzerinden hesaplanacak artış tutarına göre belirlenecek ilerleme yüzdeleri esas alınarak yükleniciye ödenir.
(2) Yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:
a) Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleri dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
ç) Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.
(3) İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:
a) Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.
ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.” hükmü
yer almaktadır.
Buna göre, sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti için anılan Şartname’nin 22’nci maddesinin ikinci fıkrasında yer verilen sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden birinin kullanılması ve kullanılan analizlere kaynakların verimli kullanılması ilkesi gözetilerek aynı Şartnamenin üçüncü fıkrasında yer verilen rayiçlerin uygulanması gerekmektedir.
Söz konusu işte, “Tünelde Çelik Profil İksa Yapılması” iş kaleminin yeni birim fiyat analizlerinin oluşturulmasında işçilik rayiçleri Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığının Demiryolları, Limanlar ve Hava Meydanlarına (DLH) ait en son 2009 yılında yayımlanmış olan 23.101/D nolu pozun analizinden alınmıştır. 23.101/D pozunun tarifi, Karayolları Genel Müdürlüğü’ne (KGM) ait olan KGM/23.101/K pozunun “Profilli Demir ve Saclarla "Kirişler, Başlıklar, Bağlantılar" İşçiliği (Nakliye Hariç) (Malzeme Dâhil)” şeklindeki tarifi ile aynı olup, KGM/23.101/K pozunun ihale yılı olan … yılı fiyatı da mevcuttur.
Tarifleri aynı olan söz konusu birim fiyatlara ait analizler incelendiğinde, DLH’ye ait 23.101/D pozunun analizinde, işçilik rayiçlerinin yalnızca sıcak demirci ustası ve düz inşaat işçisinden ibaret olduğu, … yılı için fiyatı mevcut olan KGM’nin KGM/23.101/K pozu analizinin ise işçilerle birlikte makine faktörünü de ihtiva ettiği anlaşılmaktadır. KGM//23.101/K pozu analizindeki işçilik rayiçleri, imalatların daha az işgücü, daha fazla ve daha gelişmiş makine kullanımı ile gerçekleştiğinin göstergesidir. Nitekim yerinde yapılan incelemelerde de söz konusu imalatların makine kullanılarak gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.
Bu nedenle, “Tünelde Çelik Profil İksa Yapılması” iş kalemine ait yeni birim fiyat analizlerinin oluşturulması için işçilik rayiçlerinin belirlenmesinde, yeni birim fiyatın yapıldığı tarihte geçerli olan KGM’nin KGM/23.101/K pozu yerine DLH’nin 23.101/D pozunun kullanılması sonucunda … TL kamu zararı oluşmuştur.
D) İşin devamı sırasında yapımına ihtiyaç duyulan “Tünelde Kafes Kiriş İksa Yapılması” iş kaleminin yeni birim fiyat analizinin oluşturulmasında, güncel rayiçler yerine önceki yıllara ait analizlere ilişkin rayiçlerin kullanıldığı görülmüştür.
Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinde;
“ (1) 12 üncü maddenin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit (Değişik ibare: 08.08.2019-30856 R.G./28. md., yürürlük: 18.08.2019) edilir. Bu şekilde hesaplanacak ilave işlerin bedelleri; birim fiyat sözleşmelerde yeni birim fiyatlar üzerinden, anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde ise yeni birim fiyatlar üzerinden hesaplanacak artış tutarına göre belirlenecek ilerleme yüzdeleri esas alınarak yükleniciye ödenir.
(2) Yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:
a) Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleri dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
ç) Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.
(3) İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:
a) Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.
ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.” hükmü
yer almaktadır.
Buna göre, sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti için anılan Şartname’nin 22’nci maddesinin ikinci fıkrasında yer verilen sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden birinin kullanılması ve kullanılan analizlere kaynakların verimli kullanılması ilkesi gözetilerek aynı maddenin üçüncü fıkrasında yer verilen rayiçlerin uygulanması gerekmektedir.
Söz konusu işte, “Tünelde Kafes Kiriş İksa Yapılması” iş kaleminin yeni birim fiyat analizlerinin oluşturulmasında işçilik rayiçleri, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Demiryolları, Limanlar ve Hava Meydanlarına (DLH) ait en son 2009 yılında yayımlanmış olan 23.101/D nolu pozu, bir adet malzeme rayici ise en son 2017 yılında yayımlanmış olan 04.256/2 nolu pozu esas alınmak suretiyle belirlenmiştir. 23.101/D pozunun tarifi, Karayolları Genel Müdürlüğü’ne (KGM) ait olan KGM/23.101/K pozunun, “Profilli Demir ve Saclarla "Kirişler, Başlıklar, Bağlantılar" İşçiliği (Nakliye Hariç) (Malzeme Dâhil)” şeklindeki tarifi ile aynı olup, KGM/23.101/K pozunun ihale yılı olan … yılı fiyatı da mevcuttur.
Tarifleri aynı olan söz konusu birim fiyatlara ait analizler incelendiğinde, DLH’ye ait 23.101/D pozunun analizinde, işçilik rayiçlerinin yalnızca sıcak demirci ustası ve düz inşaat işçisinden ibaret olduğu, … yılı için fiyatı mevcut olan KGM’nin KGM/23.101/K pozu analizinin ise işçilerle birlikte makine faktörünü de ihtiva ettiği anlaşılmaktadır. KGM//23.101/K pozu analizindeki işçilik rayiçleri, imalatların daha az işgücü, daha fazla ve daha gelişmiş makine kullanımı ile gerçekleştiğinin göstergesidir. Nitekim yerinde yapılan incelemelerde de söz konusu imalatların makine kullanılarak gerçekleştirildiği tespit edilmiştir.
Bu nedenle, “Tünelde Kafes Kiriş İksa Yapılması” iş kalemine ait yeni birim fiyat analizlerinin oluşturulması için işçilik rayiçlerinin belirlenmesinde, yeni birim fiyatın yapıldığı tarihte geçerli olan KGM’nin KGM/23.101/K pozu yerine DLH’nin 23.101/D pozunun kullanılması sonucunda kamu zararı oluşmuştur.
Sorguda kamu zararı tutarı … TL olarak hesaplanmış ise de, savunmada belirtildiği üzere, Kafes Kiriş imalatında sorguda yer verilen 04.256 Sıcak haddelenmiş profil demirler (ı-u-t-omega) malzemesinin kullanılmadığı, nervürlü çubuk demirlerle birlikte 04.256/2 Sıcak haddelenmiş köşebentler (S235 JR) (TS EN 10056-1,2) malzemesinin kullanıldığı, bu nedenle 04.256/2 pozuna ait fiyatın … yılında yayımlanan analize dayandığı ve doğru olduğu anlaşıldığından, yeniden yapılan hesaplama sonucunda kamu zararı tutarı … TL olarak hesaplanmıştır.
E) Bazı şaft kazılarının bedellerinin hatalı pozdan ödendiği görülmüştür.
İhale dokümanının ilk hâlindeki Sözleşme eki Birim Fiyat Tariflerinin dördüncü bölümünde, 1. Kazı Yapılması pozunun alt maddesinde 1.A İstasyon, şaftlar, açık hatlar, portal yapıları (altyapılar dâhil) başlığı yer almaktadır. 107. NATM Tünel Kazısı pozunun açıklamasında ise “İnşaat şaftları ile metro işletmesi için lüzumlu nişler ve drenaj havuzları için ödeme, teklif edilen tünel kazı fiyatından yapılacaktır.” ifadesi bulunmaktadır. İhale dokümanın ilk hâlinde şaft kazı bedellerinin hesaplanmasına esas fiyat için, iki farklı iş kalemi bulunması nedeniyle Birim Fiyat Tariflerinde çelişki ortaya çıkmış; İsteklinin çelişkinin giderilmesine ilişkin talebine istinaden düzenlenen 3 numaralı Zeyilname ’de 107. NATM Tünel Kazısı poz tarifinden “inşaat şaftları ile” ifadesi kaldırılarak şaft kazı bedellerinin “1. Kazı Yapılması” pozundan ödenmesine karar verilmiştir.
Anılan İşe ait Sözleşme’nin “Sözleşmenin ekleri” başlıklı 8’nci maddesinin 8.3 nolu paragrafında yer alan “Varsa, zeyilnameler ait oldukları dokümanın öncelik sırasına sahiptir” ifadesi yer almaktadır. İhaleye katılan istekliler, ihaleye ilişkin ihale dokümanını oluşturan tüm belgeleri inceleyerek ve ihale dokümanında yer alan tüm düzenlemeleri dikkate alarak teklif vermektedirler.
Bu nedenle ve 3 numaralı Zeyilname ile şaft kazılarının bedellerinin 1. Kazı Yapılması pozundan ödeneceğine karar verildiğinden, şaft kazısı ödemelerinin bu pozdan yapılması gerekmektedir. Ancak İdare tarafından şaft kazı bedellerinin ihale dokümanına aykırı olarak 1. Kazı Yapılması pozu yerine 107. NATM Tünel Kazısı Pozundan ödenmesi sonucunda … TL kamu zararı oluşmuştur
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Hesap Verme Sorumluluğu” başlıklı 8’inci maddesinde yer alan; “Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.” hükmü gereğince, söz konusu işte yeni birim fiyat tespit tutanağını, hakedişleri ve ödeme emri belgelerini imzalayan kamu görevlilerinin sorumluluğu bulunmaktadır. Ancak, sorgu ile savunmaları alınan …, … ve …’in söz konusu yapım işinin yalnızca mimari, elektrik ve makine kontrol kısımlarına ilişkin olarak görevlendirildikleri anlaşıldığından, adı geçen bu üç kişinin meydana gelen kamu zararından sorumlulukları bulunmamaktadır.
Bu itibarla, sorguda kamu zararı olarak hesaplanan … TL’nin,
kamu zararı olmayan … TL’si için ilişilecek husus bulunmadığına,
kamu zararı olan … TL’nin;
… TL’sinin harcama yetkilisi …, gerçekleştirme görevlisi …, diğer gerçekleştirme görevlileri; …’a,
… TL’sinin harcama yetkilisi …, gerçekleştirme görevlisi …, diğer gerçekleştirme görevlileri; …’a,
… TL’sinin harcama yetkilisi …, gerçekleştirme görevlisi …, diğer gerçekleştirme görevlileri; …’a,
müştereken ve müteselsilen,
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,
Anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere, oy birliğiyle karar verildi.
Kararla ilgili sorunuz mu var?