Yapım işinde; kimyasal enjeksiyon malzemesi için yeni birim fiyat yapılması;

288 sayılı Ek İlamın 1. maddesiyle; … yüklenimindeki, .. TL teklif bedelli ve ihale tarihi … olan … İnşaatında; sözleşmeye aykırı olarak “Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi” için yeni birim fiyat düzenlenerek ödeme yapıldığı gerekçesiyle … TL’nin tazminine ilişkin hüküm tesis edilmiştir.

Sorumlu [(Yeni Birim Fiyat Tutanağı Üzerinde İmzası Bulunan) Diğer Sorumlu sıfatıyla temyiz talep eden Jeoloji Yüksek Mühendisi …] (aynı ilam maddesi ile ilgili olarak temyiz talep eden diğer tüm sorumluların kendi gündem sıralarında görüşülen dosyalarındaki temyiz dilekçelerinde de tamamen aynı olmak üzere), temyiz dilekçesinde özetle;

1- İlama Konu Edilen Ödemenin Sorgu Aşamasında Kesilmiş Olması:

İlamda, “YF-2 Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi” fiyatı oluşturularak yapılan ödemelerin kesintisine dair halihazırda Bir tahsilat gerçekleştirilmediği belirtilerek tazmin hükmü oluşturulduğunu, her ne kadar (ek) ilama da konu edildiği üzere sorgu düzenleme tarihinde tahsilat sağlanamamış ise de bugün itibarı ile ilgili kesintilerin tahsilatının sağlanmış durumda olduğunu, işe ait “YF-2 Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi” fiyatı kapsamında yapılan tüm ödemelerin kesilmiş olduğuna ilişkin kesin hakediş raporunun dilekçe ekinde (Dilekçe Eki: 1) yer aldığını, bu hakediş raporunda; (Ek) İlamda belirlenen hesap yönteminden farklı olarak ilgili hakedişlerdeki fiyat farkı endekslerinin değil, tüm imalatlar için geçici kabul itibar tarihinde geçerli olan fiyat farkı endeksinin kullanıldığını, bu yönüyle (Ek) İlamda belirlenen tutarın çok üzerinde bir kesinti yapıldığını, yargılama sürecinin tamamlanması sonrasında İdare tarafından kesin hakediş alacağının (enjeksiyon ve su boşaltımı ödemelerinden kaynaklanan) tahsilatının, hesaplanan yasal faizi ile birlikte yapılacak şekilde dilekçe ekinde (Dilekçe Eki: 2) yer alan ... tarihli ve ... numaralı ödeme emri belgesi düzenlendiğini, anapara olarak … TL, tahsilatın geciktiği süreç için işleyen faiz için de … TL tutarındaki yüklenici borcunun tahsilatının yapıldığı belgenin açıklama kısmı üzerinde açık bir şekilde belirtildiğini, böylece kimyasal enjeksiyon için yapılan ödemelerin kesilmesi için (Ek) İlamda belirlenen tutarın üzerinde kalacak şekilde hesaplanan tutara tahsilat aşamasında bir de faiz işletildiğini, ödeme emri belgesi düzenlendikten sonra İdarenin … tarihli ve … sayılı yazısı ile (Dilekçe Eki: 3) … Merkez Muhasebe Müdürlüğünce İdare alacağı için Kişilerden Alacak Hesabının açılması ve ... tarihli ve ... numaralı ödeme emri belgesinde Bütçe Emanetler Hesabına alınan … TL'nin (asıl hakediş alacağı ve faiz toplamı) bu hesabın kapatılmasında kullanılması adına gerekli işlemlerin yürütülmesinin talep edildiğini, nihayetinde … Merkez Muhasebe Müdürlüğünce anapara için ayrı, faiz için ayrı olacak şekilde iki ayrı “Kişilerden Alacak Hesabı” açıldığını ve yükleniciden tahsil edilerek gelir kaydedilen … TL’nin bu hesapların kapatılmasında kullanıldığını, ilgili muhasebe işlem fişlerinin dilekçe ekinde (Dilekçe Eki: 4) yer aldığını, yukarıda tariflenen ve belgeleri dilekçe ekinde yer alan tüm bu işlemler neticesinde (Ek) İlama konu edilen ödemelerin tahsilatı için (Ek) İlamda yer verilen tutarın da çok üzerinde olacak şekilde kesinti yapıldığını, bu yönüyle (Ek) İlamda verilen tazmin hükmünün bir dayanağının kalmadığını,

2- (Ek) İlama Konu Edilen Yeni Fiyatın Sözleşmeye Uygunluğuna Dair Açıklamalar:

(Ek) İlamda yer verilen tazmin hükmünün yerine getirildiğinin birinci bölümde açıklandığını, bununla birlikte yapılan yeni fiyatın sözleşme hükümlerine uygun olduğuna dair düşüncelerinin Temyiz Kuruluna da açıklanmasında fayda görüldüğünü, (Ek) İlamda kimyasal enjeksiyon imalatının Poz No.005 “Zayıf Zeminlerde Enjeksiyon Yapılması” birim fiyatına dahil olduğu; Zeyilname 2. Bölüm II’de Sorular ve Cevaplar Başlığı altındaki 12. Soru ve Cevabında; “(Cevap- 12) ile “Teklif sahibi, teknik şartnameler, jeolojik raporlar, yerinde yaptığı incelemeler ve tünel inşaatı uygulamaları esnasında kazandığı tecrübeler doğrultusunda yapılması gereken enjeksiyon tipini öngörecek ve teklifini karşılaşabilecek sorunların çözümüne uygun yöntemler ve bu yöntemin gerekliliklerim esas alarak hazırlayacağı; uygulamada hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın, teklif sahibinin paçal olarak hazırlayacağı varsayılacak bu poz kapsamında teklif fiyatına ek bir ödeme yapılmayacaktır.” hususu doğrultusunda işlem yapılması gerektiği ve yeni birim fiyat düzenlenmesinin hatalı olduğu hususlarının belirtildiğini, buna göre; “YF-02 Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Enjeksiyon Malzemesi” başlıklı yeni birim fiyat kapsamında yapılan imalatların, ilgili birim fiyatın kapsamına dahil olduğunun kabul edildiğini, 27.12.2010 tarihinde imzalanan … İnşaatı Sözleşmesi Kısım 1: Sözleşme Genel Şartlarının;

5.2 Sözleşme Dokümanlarının Önceliği başlığında;

“... Sözleşme bir bütün olarak ele alınmalıdır. Tek bir madde veya paragrafın tek başına manasına bel bağlanamaz (İhtilafların Çözümü maddesi hariç). Bu nedenle, hiçbir madde veya paragraf diğer madde veya paragrafla geçersiz kılınamaz.”,

12.2 Engeller ve Şartlar başlığında;

“... İşler in yapılışı sırasında tecrübeli bir Yüklenici tarafından önceden görülmemiş olması makul addedilebilecek fiziki şartlar ve suni engellerle karşılaşılması halinde, Yüklenici Mühendis'e derhal yazılı olarak haber verecek ve bu gibi şartların ve suni engellerin tecrübeli bir Yüklenici tarafından önceden görülmesine imkan olmadığını, İşveren’in de fikrinin alınması ile Mühendis' in kabul etmesi şartıyla böyle şartların ve suni engellerin giderilmesi için Yüklenici tarafından yapılan,

a) Mühendis’in bunlarla ilgili olarak Yüklenici’ye vermiş olduğu herhangi bir talimata uymaktan doğan ve

h) Mühendis'in özel talimatının olmamasına rağmen, Yüklenici’nin özel şartlarda almış olabileceği ve Mühendis'in uygun gördüğü gerekli ve yerinde tedbirlerden oluşan ilave masraflar, Mühendis’in belgelemesi üzerine İşveren tarafından ödenecektir.”,

20-4 İşverenin Riskleri başlığında

“... h) Etkisine karşı tecrübeli bir yüklenicinin bile uygun tedbir almasının beklenemeyeceği doğa güçlerinin herhangi birinin yaptıkları” ve

52-2 Yeni Fiyat Yapılması başlığında;

“İşveren veya mühendis tarafından yaptırılması gerekli görülen. Sözleşmede uygulanabilecek benzer herhangi bir birim fiyatlar aşağıdaki öncelik sırası kullanılarak ve mutabakat sağlanarak tespit edilecektir:

a) Sözleşmedeki kıyaslanabilecek benzer fiyatlardan uygun olanı kullanılarak,

b) Resmi kuruluşların birim fiyatlarından en uygun olanından faydalanılarak sözleşme fiyatı bazına getirilmek suretiyle.

c) Yüklenici’nin bu işlerin ikmali için belgelere dayalı yaptığı sarflar ve gündelikler şeklinde belirlenen ve Mühendis'çe uygun görülecek malzeme, makine, tesis ve işçiliğe ait puantajlar vasıtası ile düzenlenecek analiz tutarına % 25 (yüzde yirmi beş Yüklenici karı ve genel giderler için) eklenmek suretiyle,

d) İşverenin uygun bulduğu şart ve tekliflere göre piyasadan sağlanan her türlü mal ve hizmet karşılığı alınan fatura, makbuz vb. belgelerle ibraz olunacak giderlere % 25 (yüzde yirmi beş Yüklenici karı ve genel giderler için) eklenmek suretiyle,

... Mühendis ile yüklenici arasında tespit edilen yeni fiyat, işverenin onayından sonra geçerli olacaktır.”

Denildiğini, bu hükümler uyarınca yüklenicinin önceden belirlenen her işi paçal olarak teklif ettiği birim fiyatı üzerinden yapması gerektiğini, ancak önceden öngörülmeyen durumlarda, yüklenici ile mühendis ve idarenin ortaklaşa belirlemesiyle yeni fiyat oluşturulabileceğini, Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Enjeksiyon Malzemesi’nin; açıklanan birim fiyata dahil olup olmadığının incelenmesi gerektiğini, zeyilname hükmünün birinci cümlesi ile teklife dahil olacak enjeksiyon malzemesi ve yönetiminin kapsamı sınırlandığını, zeyilname hükmüne göre; “teklif sahibinin, teknik şartnameler ve jeolojik raporlar ... doğrultusunda yapılması gereken enjeksiyon tipini öngöreceği ve teklifini, karşılaşılabilecek sorunların çözümüne bu gerekliliklerini esas alarak hazırlayacağı”nın belirtildiğini, buna göre, isteklilerin teklifinin, kendilerine sunulan teknik şartnameler ve jeolojik raporlardaki verilere göre öngörülebilecek “malzeme ve yöntemleri” kapsayacağının anlaşılmakta olduğunu, zira, anılan hükümle, teklifin, istekliye sunulan “teknik şartnameler ve jeolojik raporlardaki verilere göre öngörülmesi mümkün olan enjeksiyon tipini” kapsayacağının düzenlenmiş olduğunu, bu bağlamda, kullanılan malzeme ve yöntemin, "teknik şartnameler ve jeolojik raporlardaki verilere göre öngörülmesi mümkün olan malzeme veya yöntemse, teklife dahil olduğu kabul edilecek; aksine, teknik şartnameler ve jeolojik raporlardaki verilere göre öngörülmesi mümkün olmayan malzeme veya yöntemse, teklife dahil olmadığı”nın kabul edileceğini, yeni birim fiyat yapılanın, kimyasal şerbete katılan bir kimyasal katkı maddesi değil, kimyasal şerbetten de ayrı başka bir enjeksiyon malzemesi olduğunu, bu yönüyle yeni fiyatın yapım gerekçesinin ve tariflenen ödeme şartlarının tutarlı olduğunun ve herhangi bir sözleşmesel uygunsuzluk içermediğinin değerlendirildiğini,

3- (Ek) İlama Konu Edilen Kimyasal Enjeksiyon Ödemelerine Dair Teknik Açıklamalar:

Tünelin inşasına karar verilmesine kadar olan sürecin ve bu sürecin getirdiği belirsizlikler doğrultunda yapımı gerçekleştirilen Tünelde (Ek) İlama konu edilen yeni fiyatın yapılmasına dair zorunluluğun altyapısının da açıklanmasında fayda görüldüğünü, … ilinin nüfusuna bağlı olarak artan içme suyu ihtiyacının karşılanması adına … Genel Müdürlüğü tarafından 1969 yılından başlamak üzere; 1987, 1996, 2002 yıllarında ve en son … tarafından 2007 yılında olmak üzere beş farklı fizibilite raporu hazırlandığını, 1969 yılında hazırlanan … Su Temin Projesi Master Planına göre, …'nın 2020 yılına kadar olan ihtiyacını karşılamak üzere inşa edilecek … Barajında toplanacak suyun 30,75 km uzunluğunda ve 3 m çapındaki bir tünel ile cazibeli olarak … Barajı Rezervuarına aktarılmasının planlandığını, 1987 yılında hazırlanan Fizibilite Raporunda Tünel İnşaatının zorluğu göz önünde bulundurularak … Barajı ve … Rezervuarı iletim sistemi için cazibe-pompaj alternatiflerinin yeniden incelendiğini ve bu çalışmada, … Barajında depolanan suyun 80 m terfi ve 16,75 km uzunluğundaki … Tüneli ile … Barajı Rezervuarına aktarılmasının önerildiğini, önerilen sistemin pompaj kapasitesinin 27 MW ve yıllık enerji tüketiminin ise ortalama 83.5 GWh olarak belirlendiğini, 1996 yılında proje için ...ya Kredi Kuruluşu ... kredisinin temini maksadıyla hazırlanan Fizibilite Raporunda … Çayı üzerinde “… Barajı” ile … Deresi üzerinde “… Barajı”nın kurulmasının önerildiğini, yapılan jeoteknik değerlendirmelerde “montmorillonit”li jeolojik yapılar tehlikeli bulunduğundan; pompaj yükseklikleri artırılarak tünel boyunun 6,68 km’ye indirildiğini, bu sisteme göre … Barajından sonra 135 m ve Körler Barajından sonra da 175 m'lik ikinci bir pompaj ve 6,68 km'lik bir tünelle 295 hm³/yıl suyun Çamlıdere barajına aktarılmasının öngörüldüğünü, bu sistem kapsamındaki pompajlarda hesaplanan enerji tüketiminin 284 GWh/yıl olduğunu, projeye kredi verilebileceğini ifade eden ... Kredi Kuruluşunun, öngörülen barajların bölgedeki sosyal etkinlikler dikkate alarak tekrar irdelenmesini talep ettiğini, bu doğrultuda 2002 yılında Raporun revize edildiğini, Revize Raporda … ve … Barajlarının yükseklikleri azaltılarak regülatör konumuna getirildiğini, ancak, depolama hacimlerinin küçülmesi sonucunda azalan regülasyon oranı nedeni ile, yapılacak pompaj ve iletim hattı kapasitelerinin önemli oranda arttığını, … tarafından artan işletme maliyetleri ve tünel açma teknolojilerinde sağlanan ilerlemeler nedeniyle tek bir tünel inşa edilerek pompajdan kaçınılmasının talep edildiğini, ancak 1980'Ii yıllarda … İli’nin içmesuyu ihtiyacını karşılamak üzere yapılan … Tünellerinin açılması aşamasında yaşanan zorluklar göz önünde bulundurularak … Genel Müdürlüğünce bu talebe ihtiyatlı olarak yaklaşıldığını, nihayetinde 20.10.2004 tarihinde Genel Müdürlüğü ve … Genel Müdürlüğü arasında varılan mutabakat çerçevesinde planlanan … Sisteminin pompajlı sistem yerine, … Genel Müdürlüğü tarafından 1969 yılında hazırlanan “Master Plan Raporu”’nda önerildiği şekilde …”’ne göre inşa edilmesinin mümkün olup olamayacağının incelenmesinin kararlaştırıldığını, proje çalışmalarının tek bir tünel inşası konusunda talep sahibi olan … Genel Müdürlüğü tarafından yürütüldüğünü ve inşaat işlerinin de yine …tarafından yapılmasının öngörüldüğünü, ancak, proje çalışmalarının tamamlanmasının akabinde karar değişikliğine gidilerek o dönemki T.C. … Bakanı …'nun tensipleriyle Tünelin yapım işinin … Genel Müdürlüğünce yürütülmesine ilişkin talimat alındığını, yapım ihalesinde kullanılmak üzere projelerin ve raporların … Genel Müdürlüğüne tesliminin akabinde yapılan değerlendirmelerde; … Genel Müdürlüğünce …’ye yaptırılan ve … tarafından 2007 yılında hazırlanan ve … tarafından onaylanan “… Tüneli Kesin Proje Jeoteknik Raporu”nun oluşturulması aşamasında alınan sondajların son derece yetersiz olduğu, Tünel güzergahının ormanlık ve oldukça sarp bir bölgeden geçtiği için bazı bölgelerde sondaj yapılma imkanı bulunamadığı, dolayısıyla güzergah üzerindeki çalışmalar esnasında Raporda belirlenenden farklı jeolojik durumlarla karşılaşılmasının son derece muhtemel olduğu hususlarının ihale makamı … Genel Müdürlüğünce de görüldüğünü, bu doğrultuda birim fiyat tariflerinde ve şartnamelerde işe ait sözleşme tasfiye edilmeden yatırımı tek bir sözleşme kapsamında faydaya dönüştürebilmek adına İdareyi güvence altına alacak bir takım düzenlemeler yapılması yoluna gidildiğini, işe ait sözleşme eki “… Tüneli Kesin Proje Jeoteknik Raporu” incelendiğinde; Tünel güzergahının kuzeyinde yaygın olarak gözlenen … Kireçtaşının sorun yaratacağı göz önüne alınarak tünel güzergahının … Şaftında kurp yapacak şekilde projelendirildiğini ve aşağıdaki görselden de anlaşılacağı üzere tünel uzunluğunda ciddi miktarda metraj artışı (yaklaşık 1,5 km) göze alınarak kireçtaşı ile karşılaşılması öngörülen formasyonlarında TDM ile tünel imalatı yapılmayacak şekilde tasarım yapıldığını, bu tasarım doğrultusunda yoğun su gelişleri dahilinde meydana gelebilecek olumsuzluklardan kaçınılmaya çalışıldığının görülmekte olduğunu,





Bu tasarım doğrultusunda işe ait sözleşme Cilt-2 Teknik Şartname 2.3.1’de; “… tünelinin boyu yaklaşık 31.6 km’dir. Tünel 3 (üç) adet yeni TDM makinası ile gerçekleştirilecektir. Birinci TDM, … su alma yapısı bölgesinden, ikinci makina Km 9+588 de oluşturulacak düşey şafttan mansaba doğru, üçüncü makina ise tünel çıkışından menbaya doğru çalışacaktır.” denilerek İdare tarafından öngörülen tünel açım yönteminin tariflendiğini, giriş ağzından çalışmaya başlayarak Km: 9+588'de yer alan inşaat şaftından çıkartılması öngörülen S690 numaralı TDM kazı ve kaplama işlemini problemsiz olarak tamamlayarak Tünelden çıkartıldığını, düşey şafttan mansaba doğru ters eğimde yürütülen kazı çalışmalarında ise S691 numaralı TDM’nin 24.04.2013 tarihinde kireçtaşı formasyonunda Km: 14+170'de bir akiferi kestiğini, bu noktada Tünele yoğun ve basınçlı su gelişi olduğunu, yukarıda açıklandığı üzere “… Tüneli Kesin Proje Jeoteknik Raporu”’nda öngörülenden farklı jeolojik durumlarla karşılaşılmasının son derece muhtemel olduğu değerlendirildiğinden; sözleşme hükümlerinde ihale öncesi yüzeyden yapılan sınırlı sayıdaki sondaj ile elde edilmiş olan jeolojik formasyonların aynı zamanda TDM ile kazıya girilmeden makine üzerinden sürekli yapılacak öndelgiler ile karşılaştırılacağı yönünde düzenleme yapıldığını, işyerine getirilen S691 numaralı TDM'nin kesici kafasının ön tarafında (kesici kafa saat gibi düşünülürse her saat yönünde) 12 farklı noktadan öndelgi yapılabildiğini, o dönemde yapılan öndelgiler ile makinenin önündeki zemin koşulları hakkında bilgi toplayarak penetrasyon hızı, tork değerleri, su gelişi olup olmadığı gibi verilerin değerlendirildiğini, ancak, yapılan öndelgilerde zemindeki bu akifer kaynağının görülemediğini, son yapılan öndelgilerin saat 3’e saat 10 yönünde iken ani su gelişinin saat 4 yönünde olduğunu, yoğun su gelişi üzerine makine üzerine ve şaft altına ivedilikle pompa katarı tesis edildiğini, 26.04.2013 ve 27.04.2013 tarihlerinde ayna ile S 691 TDM kesici kafa arasına suyun geldiği yere kum ve kil çuvalları yerleştirilerek çuvallar arasından enjeksiyon basılmaya çalışıldığını, enjeksiyon geri gelince enjeksiyon basma işleminin durdurulduğunu, 04.05.2013 tarihinde su gelen yer için hazırlanan sac yerleştirildiğini ve modifiyesine başlanıldığını, 06.05.2013 tarihinde saat 2-3 yönünden 1 m³ çimento enjeksiyonu basılmaya çalışıldığını, pompa 40 barı gösterince enjeksiyon basma işleminin durdurulduğunu, 09.05.2013 tarihinde sacın etrafına mono plug (su sızıntılarının durdurulmasında kullanılan çimento esaslı hızlı priz alan tıkaç harcı) ile sıvama yapıldığını, 15.05.2013 tarihinde su gelen yere yapılan aparat modifıye edildiğini ve 16.05.2013 ile 24.05.2013 tarihleri arasında kimyasal enjeksiyon uygulaması yapıldığını, … Genel Müdürlüğü ilgili ihtisas birimi olan Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltısuları Dairesi Başkanlığı ile … 5. Bölge Müdürlüğü teknik personeli katılımı ile … Sistemi kapsamında yürütülen inşaat çalışmalarının 18.06.2013 tarihinde yerinde incelendiğini ve incelemeler sonucunda yükleniciye çalışma talimatları verilen 25.06.2013 tarihli ve 373518 sayılı yazıda aynen; “... 2) Proje aşamasında hazırlanan jeolojik kesitte S691 nolu TDM'nin bulunduğu kesimde volkanosedimanter birimlerin yer aldığı görülmekle beraber mevcut sondaj loğları dikkate alınarak TDM'nin kireçtaşına yaklaşık Km:16+400'de gireceği öngörülmüştür. Ancak gelinen noktada kireçtaşı birimine fiilen Km: 14+185’te girilmiştir. Dolayısıyla bu bölgede ana kaya ve önemli bir akifer özelliğinde olan birimin yanal devamlılığının tespiti için yüzeyden 1-2 adet temel sondaj kuyusu açılmasının ilerleme esnasında karşılaşılacak problemleri önceden görebilmek ve gerekli tedbirleri almak açısından faydalı olacağı düşünülmektedir. 3) Şafttan giren S691 nolu makinenin açtığı tünelde eğimin ters olması nedeniyle su gelişinin kontrolü, can ve mal güvenliği açısından büyük önem arz etmektedir. Yerinde yapılan incelemede kireçtaşında 40 m olarak yapılan ön delgi ve enjeksiyon çalışmalarında kuyular 6° eğimle dışarı doğru açıldığından enjeksiyonla iyileştirilen alanlar tünel aynasından uzaklaşmakta ve makinenin çalıştığı alana fazlaca olumlu etkisi olmamaktadır. Birimin karstik özellikli kireçtaşı olması nedeniyle su gelişine karşı daha etkili çalışma yapabilmek maksadıyla kazı öncesi yapılan enjeksiyonlar daha kısa aralıklı ve bindirmeli olarak yapılmalıdır. 4) S691 nolu TDM’nin bulunduğu kesimdeki kireçtaşının devamlılığının ve gelebilecek suyun miktarının bilinmemesi nedeniyle tünelden gelen su, kurulan pompa sistemi ile dışarı atılabilecek miktara indirilene kadar ileri delgi ve enjeksiyon çalışmalarına devam edilmelidir. Bu çalışmalar tamamlanıp gerekli emniyet sağlanmadan tünel kazı işlemine tekrar başlanmamalıdır. Bu kısımda karstik kireçtaşında açılan tünel boyu uzadıkça su gelişleri de tedricen artabileceğinden ani su gelişlerine karşı can ve mal güvenliği açısından üst seviyede emniyet tedbirleri alınarak, problemli yerler geçilmiş olsa dahi su geliş noktalarının kontrol altına alınması böylece tünel kazısı esnasında yeniden karşılaşabilecek su gelişlerine karşı rezerv oluşturulması, pompa ve iletim hattı kapasitelerinin artırılması, motorların yedeklenmesi, enerji kesintisine karşı jeneratörün hemen devreye girebilmesi, alınan tüm tedbirlere rağmen makinenin su altında kalması söz konusu olduğunda da çalışanların can güvenliğini garanti altına alacak tüm tedbirlerin alınması ve bütün bu sistemlerin bileşenlerinin periyodik bakımları ve kontrolleri yapılarak her zaman işler vaziyette bulundurulması sağlanmalıdır. ...” denilerek tariflenen bu durum itibarıyla hem sözleşme eki jeoloji raporunda öngörülenden farklı bir durumla karşılaşıldığının kayıt altına alındığını hem de tünelden gelen su, kurulan pompa sistemi ile dışarı atılabilecek miktara indirilene kadar kazı işlemine devam edilmemesi yönünde İdare tarafından Yükleniciye uyarıda bulunulduğunu, alınan tedbirler dahilinde 24.04.2013 ile 17.11.2013 tarihleri arasında Tünelde sadece 113 metre ilerleme sağlanabildiğini, S-691 numaralı TDM’nin kireçtaşı formasyonundan çıkılması öngörülen Km: 17+100'lere kadar imalatları tamamlaması ve kireçtaşından çıkmadan önce uygun bir alanda demontaj odası (vana odası) oluşturulmak sureti ile demontajı planlanmış olmakla birlikte 2015 yılı Şubat ayının başında devam eden çalışmalarda “… Tüneli Kesin Proje Jeoteknik Raporu”’nda da öngörülmeyen öngörülemeyecek şekilde Km:15+681'de kil bandına girildiğini, kazı çalışmaları bir süre daha sürdürülerek Km: 15+782’ye kadar ilerleme yapıldığını, bu noktada makineye ilave tork kuvveti verildiği halde teleskopun sıkışması sonucu durmak zorunda kalındığını, geçen süreçte kil içerisinde geçilen güzergahta kilin şişmesi neticesinde montajı yapılmış olan segmanlarda deformasyonlar yaşandığını, yapılan gözlemler sonucunda segmanlardaki deformasyonların arttığı ve bunun da can ve mal güvenliği açısından tehlike oluşturabileceği değerlendirilerek bu kapsamda kil bandının arkasında kireç taşı ile oluşmuş olan geçiş zonunun içerisinde hapis kalma ihtimali yüksek olan suyun basınçlı bir şekilde patlama tehlikesi bulunduğu da dikkate alınıp konuya ilişkin uzman görüşlerine başvurulduğunu, … Maden Fakültesinde görevli … ile … Üniversitesinde görevli … tarafından hazırlanan uzman raporlarında S-691 nolu TDM’nin bu noktadan sonra çalıştırılmaması gerektiği yönünde görüş ve değerlendirmelere yer verildiğini, yanı sıra, bu tespitlere T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı İş Teftiş Kurulunun işin yerinde yaptığı değerlendirmelerde de iştirak edildiğini ve çalışmaların durdurulmasının talep edildiğini, 21.03.2015 tarihinde … İçmesuyu Dairesi Başkanlığı, Jeoteknik Hizmetler ve YAS Dairesi Başkanlığı ve Bölge Müdürlüğü yetkilileri S691 ve S692 TDM ile açılan bölümlerde incelemelerde bulunmuş, Jeoteknik Hizmetler ve YAS Dairesi Başkanlığınca bu incelemeler esnasında yapılan tespitler ve Bölge Müdürlüğünün görüşleri doğrultusunda S691 nolu TDM ile kazı çalışmalarına devam edilmesinin mümkün görülmediği bildirilerek nihayetinde S69I nolu TDM ile yürütülmeye çalışılan kazı çalışmalarının o ana kadar ilerlenmiş olan noktada sonlandırılmasına karar verildiğini, Tünel güzergahında ihale aşamasında öngörülen jeolojik birimlerden farklı birimler ile karşılaşılması ve karşılaşılan yeni duruma karşı alınacak önlemler ile ilgili olarak … Genel Müdürlüğü ilgili ihtisas birimi olan Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltısuları Dairesi Başkanlığı'nın … tarihli ve … sayılı yazısında;

“... Konu; ilgi yazılardaki hususlar, arazi çalışmaları, … tarafından 2007 yılında hazırlanan “… Tüneli Kesin Proje Jeoteknik Raporu” ve uygulama aşmasındaki sondajlı jeoteknik çalışmalar ışığında değerlendirilmiştir. Buna göre;

1) … tarafından 2007 yılında hazırlanan Raporda tünel güzergahında “... esas olarak … volkaniti, … formasyonu, … volkanitleri, … volkanitleri, … formasyonu ile yersel olarak alüvyon bulunduğu ve … formasyonunun Km: 16+400 - 16+81 O arasında geçileceği ...” öngörülmüştür. Ancak uygulamada … formasyonuna (kireçtaşına) Km: 13+850’de girilmiş olup yapılan ilave sondajlara göre birimin yaklaşık 3 km daha devam edeceği belirlenmiştir. Aynı raporda kireçtaşından yoğun su gelişlerinin olabileceği belirtilmiştir.

2) Aynı raporda kireçtaşından yoğun su gelişlerinin olabileceği belirtilmiş ve hu konu teknik şartnamede “... eğim aşağı açılan tünellerde toplam kurulu pompa kapasitesi 150 l/s' den az olmayacaktır.” şeklinde yer almıştır. Uygulamada S691 nolu TDM ile açılan tünelde gelen su miktarı 485 l/s'ye kadar çıkmıştır. Bu bölgedeki sulardan örnekler alınarak yapılan izotop çalışması sonucunda; “… tüneline boşalan yeraltı sularının yüksek topoğrafik katlardan meteorik yağış kökenli olarak beslenmekte olduğu, karstik akiferdeki geçiş ve dolaşım sürelerinin yavaş olduğu ve kireçtaşları içerisinde bulunan yeraltı sularının yaşlı sular olduğu” sonucuna varılmıştır. Buna göre tünele gelen suyun kısa sürede kesilmesi mümkün görülmemektedir.

3) Tünelin çıkış bölgesine doğru yoğun fay hatları ve zonlarından geçileceği daha önceki çalışmalarda ön görülmüştür. Tünel kazısı sırasında gerek zayıf zemin koşulları gerekse yeraltı suyu boşalımı açısından potansiyel jeoteknik sorun yaratması beklenenen kritik bölgeler Salur fay zonu ve civarıdır. Uygulamada da bu konu teyit edilmiş olup Km:27+500'den itibaren fay zonuna girilmiştir. Km:27+571 (Km:4009.00'da) aşırı su gelişi (1000 l/s) ile birlikte tünelde göçük meydana gelmiş, göçükle beraber kesici kafa ve taşıma bandına kadar olan kısım aglomera, andezit ve tüf bileşenli fay zonu gereci niteliğinde ayrık kil, silt, kum ve blok boyutunda gereçle dolmuştur. Bu bölgede ilerleme yönüne göre sağ taraftan kesici kafadan yaklaşık 35 m geriden bir galeri açılarak ön tarafa geçilmeye çalışılmış ancak yoğun su ve malzeme gelişi ile bu mümkün olmamıştır. Yapılan ilave arazi ve sondaj çalışmalarına göre de tünelde stabilite ve su boşalımına neden olacak bu tür fay zonlarının bu bölgelerle sınırlı olmadığı ilerleme yönünde bu zonlarla karşılaşılabileceği belirlenmiştir.

4) Fay zonu, kırıklı, parçalı ve çok geçirimli olan birimlerde yapılan çimento enjeksiyonu konsolidasyon amaçlı olup bu tip çalışma ile yoğun su ve malzeme gelişini önlemek her zaman mümkün olmamaktadır. Bu konu … tarafından hazırlanan Raporda; “... Alınan her türlü önleme karşın su patlaması ile karşılaşılması halinde çözüm için tipik çimento enjeksiyonunun etkisiz ve yetersiz kalacağı açıktır. Bu bağlamda kimyasal enjeksiyon yöntemlerinin uygulanması gerekebilir. Belli bir limite kadar su akımını durdurmak için hızlı bir biçimde köpük haline gelen poliüretan kullanılabilir.” şeklinde ifade edilmiştir.

Genel olarak birçok projede yoğun su gelişi olan bölgelerde, fay zonlarında ve su ile birlikte malzeme gelişi olan yerlerde suyun ve malzeme gelişinin önlenmesi amacıyla çimento enjeksiyonuna ilave olarak farklı yöntemler uygulanmaktadır. Dolayısıyla hu projede de ihtiyaç olan bölgelerde İdarenin onayıyla farklı yöntemlerin kullanılması mümkündür.”

Denildiğini, sonuç olarak, yukarıda arz edilen sebepler ve re’sen tespit edilecek ve değerlendirilecek diğer hukuki gerekçelerle, temyize konu tazmin hükmünün kaldırılmasını Kurulumuza arz etmiştir.

Yukarıda adı geçen sorumlu, Temyiz Kurulu toplantı tarihinden önce gönderdiği ek dilekçede özetle; önceki dilekçesi ile sunulan açıklama ve hususları tekrar ettiğini ve 19.01.2022 tarihli Tahkim Hakem Kurulu Kararı ile T.C. Yargıtay .... Hukuk Dairesi Esas No …/…, Karar No …/… sayılı İlamı ile onama kararının dilekçe ekinde Kurulumuzun bilgisine arz etmiştir.

(Temyiz talep eden tüm sorumluların temyiz dilekçeleri için geçerli) Başsavcılık mütalaasında özetle; dilekçede özetle; (Ek) İlamda, söz konusu işte yeni fiyat yapılmasına dair gerekli şartlar oluşmamasına rağmen “YF-2 Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi” fiyatı oluşturularak ödeme yapıldığı, Genel Müdürlük Makamından alınan … tarihli ve … sayılı Olur ile ilgili imalat kalemleri kapsamında yapılan tüm ödemelerin iptal edildiği, kesin hakediş raporunun 06.04.2021 tarihinde onaylandığı, kamu zararı tespiti yapılan maddede yer alan hususlarda sorguda yer verilenin de üzerinde kesinti yapıldığı ifade edilmesine rağmen hali hazırda söz konusu tutara ilişkin herhangi bir tahsilat gerçekleşmediği belirtilerek kamu zararının sorumlulardan tazminine karar verilmiş ise de;

- İşe ait "YF-2 Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi'' fiyatı kapsamında yapılan tüm ödemelerin kesilmiş olduğu kesin hakediş raporunun dilekçe ekinde de yer aldığı;

-Bu hakediş raporunda, (Ek) İlamda belirlenen hesap yönteminden farklı olarak ilgili hakedişlerdeki fiyat farkı endekslerinin değil de, tüm imalatlar için geçici kabul itibar tarihinde geçerli olan fiyat farkı endeksinin kullanıldığı, bu yönüyle (Ek) İlamda belirlenen tutarın çok üzerinde bir kesinti yapıldığı,

- Kamu zararı tahsil edilmiş olmakla birlikte, (Ek) İlama konu edilen yeni fiyatların sözleşmeye uygun olduğu

hususlarının ileri sürüldüğü ve bu meyanda hakedişle birlikte konuya ilişkin bir kısım belgelere yer verilmek suretiyle tazmin hükmünün kaldırılmasının talep edildiği ifade edildikten sonra; konunun esasına ilişin olarak ileri sürülen hususların, Daire Kararının değiştirilmesini gerektirecek mahiyette bulunmadığı; dilekçe ekinde yer verilen belgelerin tetkiki ise temyiz konusu olmadığından; ibraz edilen belgeler yargılamanın iadesini gerektirecek nitelikte görüldüğü takdirde, bu yönde işlem yapılmasını teminen dosyanın Dairesine tevdiine karar verilmesinin uygun olacağı mütalaa olunmuştur.

İşbu dosyayla duruşma talebinde bulunan sorumlu … ve yanında fer’i müdahil ahiz (yüklenici) firma adına duruşmaya katılmasına izin verilen (firma temsilcisi) … ve (fer’i müdahil vekilleri) Av. … ve Av. … ile Sayıştay Savcısının sözlü açıklamalarının dinlenmesinden ve dosyada mevcut belgelerin okunup incelenmesinden sonra,

GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ:



27.12.2010 tarihinde imzalanan … İnşaatı Sözleşmesi Kısım 1: Sözleşme Genel Şartlarının;

5.2 Sözleşme Dokümanlarının Önceliği başlığında:

“… Sözleşme bir bütün olarak ele alınmalıdır. Tek bir madde veya paragrafın tek başına manasına bel bağlanamaz (İhtilafların Çözümü maddesi hariç). Bu nedenle, hiçbir madde veya paragraf diğer madde veya paragrafla geçersiz kılınamaz.”

12.2 Engeller ve Şartlar başlığında:

“... İşlerin yapılışı sırasında tecrübeli bir Yüklenici tarafından önceden görülmemiş olması makul addedilebilecek fiziki şartlar ve suni engellerle karşılaşılması halinde, Yüklenici Mühendis'e derhal yazılı olarak haber verecek ve bu gibi şartların ve suni engellerin tecrübeli bir Yüklenici tarafından önceden görülmesine imkan olmadığını, İşveren’in de fikrinin alınması ile Mühendis'in kabul etmesi şartıyla böyle şartların ve suni engellerin giderilmesi için Yüklenici tarafından yapılan,

a) Mühendis’in bunlarla ilgili olarak Yüklenici’ye vermiş olduğu herhangi bir talimata uymaktan doğan ve

b) Mühendis'in özel talimatının olmamasına rağmen, Yüklenici’nin özel şartlarda almış olabileceği ve Mühendis'in uygun gördüğü gerekli ve yerinde tedbirlerden oluşan

c) İlave masraflar, Mühendis’in belgelemesi üzerine İşveren tarafından ödenecektir.”

20-4 İşverenin Riskleri başlığında:

“....

h) Etkisine karşı tecrübeli bir yüklenicinin bile uygun tedbir almasının beklenemeyeceği doğa güçlerinin herhangi birinin yaptıkları”

52-2 Yeni Fiyat Yapılması başlığında:

“İşveren veya mühendis tarafından yaptırılması gerekli görülen. Sözleşmede uygulanabilecek benzer herhangi bir birim fiyatlar aşağıdaki öncelik sırası kullanılarak ve mutabakat sağlanarak tespit edilecektir:

a) Sözleşmedeki kıyaslanabilecek benzer fiyatlardan uygun olanı kullanılarak,

b) Resmi kuruluşların birim fiyatlarından en uygun olanından faydalanılarak sözleşme fiyatı bazına getirilmek suretiyle.

c) Yüklenici'nin bu işlerin ikmali için belgelere dayalı yaptığı sarflar ve gündelikler şeklinde belirlenen ve Mühendis' ce uygun görülecek malzeme, makine, tesis ve işçiliğe ait puantajlar vasıtası ile düzenlenecek analiz tutarına % 25 (yüzde yirmi beş Yüklenici karı ve genel giderler için) eklenmek suretiyle,

d) İşveren’in uygun bulduğu şart ve tekliflere göre piyasadan sağlanan her türlü mal ve hizmet karşılığı alınan fatura, makbuz vb. belgelerle ibraz olunacak giderlere % 25 (yüzde yirmi beş Yüklenici karı ve genel giderler için) eklenmek suretiyle

... Mühendis ile yüklenici arasında tespit edilen yeni fiyat, işverenin onayından sonra geçerli olacaktır.”

Hükümleri yer almaktadır.

İşe ait sözleşme eki “Ödemeler İçin Ölçme Metodları ve Birim Fiyat Tarifleri”’nde yer alan 005 poz numaralı “Zayıf Zeminlerde Enjeksiyon Yapılması” iş kalemine ilişkin bölümde:

“Teklif edilen birim fiyat; İlgili Yasa ve Yönetmeliklere, bunlardan kaynaklanan tüm kısıtlama ve zorunluluklara, tüm sağlık ve emniyet koşullarına uyulması kaydıyla ve de aşağıdaki hususlar ile sınırlı olmamakla birlikte ‘Zayıf Zeminlerde Enjeksiyon Yapılması’ işini tam olarak karşılayacaktır. Teklif edilen birim fiyata;

Katkı maddeleri dahil bütün malzemelerin temini, iş yerine nakli, sondajlarla tespit edilen zemin iyileştirmesi gerektiğine karar verilen bölgede bindirme uzunluğu dahil öngörülen derinlikte ve eğimde enjeksiyon deliklerinin açılması, kusurlu bölgeye uygun enjeksiyon şerbetinin hazırlanması, açılan deliklerden uygun basınçla enjeksiyonun yapılması, ekipmanın sökülmesi ve açılan diğer sondaj kuyularına taşınması, enjeksiyonu biten deliklerin ağızlarının doldurulması, yükleme, boşaltma ve nakliye işleri, malzeme zayiatı ile bu iş için gerekebilecek her türlü ek masraf dahildir.

Ölçme; ‘Enjeksiyon Yapılması’nın ton olarak ağırlığı, enjeksiyon şerbeti tüketimi ölçülerek tespit edilir.”

Denilmektedir. Bu tarifte geçen uygun enjeksiyon şerbetinin hangi enjeksiyon tiplerini içerdiği ise sözleşme dokümanları Kitap-2 Cilt-2 Teknik Şartnameler Bölüm 3.3.19 Sondaj ve Enjeksiyon Şartnamesinde açıklanmıştır.

Sondaj ve Enjeksiyon Şartnamesinin 3.3.19.4.1 “Malzeme” kenar başlıklı hükmünde ise; “Enjeksiyon şerbeti Normal Portland Çimentosu (OPC) veya Çabuk Sertleşen Portland Çimentosu (RHPC), mikro ince çimento (MFC), su ve Yüklenici tarafından önerildiğinde ve Mühendis’ce onaylandığında, aşağıda gösterilen ve çimento yerine kullanılan bir veya daha fazla, Malzeme karışımından oluşacaktır: Uçucu kül (FA) ya da yoğunlaşmış Silica Tozu Tozu (CSF). Ayrıca, bentonit dahil kum veya diğer katkı maddeleri, Mühendis’in kabul edeceği ve yapılacak uygulamaya uygun oranlarda kullanılacaktır.” düzenlemesi mevcuttur. Kimyasal enjeksiyonun ise İçmesuyu Daire Başkanlığı Yeni Fiyat Analiz Yardımcı Analiz Formu Doküman No F12 00 13 Yayın Tarihi Temmuz 2006 Revizyon No 01 Revizyon Tarihi Kasım 2008 Sayfa 4/4’E göre Poliüretan Esaslı Kimyasal Esaslı Enjeksiyon Malzemesini (PC LEAKINJECT UNI6816 E, PC LEAKINJECT UNI6816 E CAT) içerdiği belirtilmiştir.

Kitap 1 Cilt l İdari Şartnameler ve Sözleşme Kısmı II Sözleşme Genel Şartnamesi maddesinde yüklenicinin teklifini vermeden önce işle ilgili olarak İdare tarafından yükleniciye temin edilmiş veya İdarenin yaptırdığı araştırmalardan elde edilmiş olan meteorolojik, hidrolojik ve yeraltı koşullarına ilişkin verilerin sağlanmış olacağı, ancak bunların yorumlanmasının yüklenicinin kendi sorumluluğunda olacağı, yüklenicinin teklifi vermeden önce işyerini ve çevresini ve bunlara ilişkin eldeki bilgileri önceden incelemiş olduğu beraber değerlendirildiğinde; birim fiyat cetvelinde 005 pozunda kimyasal enjeksiyon malzemesinin kullanılmasına ilişkin herhangi bir belirleme olmamasına rağmen ihale eki … Sistemi İnşaatı İhalesi Zeyilname-2 Bölüm 2’de yer alan; “Soru-12: Jeoteknik Rapor sayfa 56, Tünel Kazısında Karşılaşılması Olası Sorunlar, Yeraltı suyu maddesinde; ‘Alınan her türlü önleme karşın su patlaması ile karşılaşılması halinde çözüm için tipik çimento enjeksiyonunun etkisiz ve yetersiz kalacağı açıktır. Bu bağlamda kimyasal enjeksiyon yöntemlerinin uygulanması gerekebilir.’ denilmektedir. Bu yorumdan yola çıkarak Fiyat Teklif Tablosu Poz No %’te tanımlanan ‘Enjeksiyon Yapılması’ işi kimyasal enjeksiyon olarak mı fiyatlandırılmalıdır? Lütfen teyit ediniz.” sorusuna İdarece verilen cevapta; “Cevap-12: Teklif sahibi, teknik şartnameler, jeolojik raporlar, yerinde yaptığı incelemeler ve tünel inşaatı uygulamaları esnasında kazandığı tecrübeler doğrultusunda yapılması gereken enjeksiyon tipini öngörecek ve teklifini, karşılaşılabilecek sorunların çözümüne uygun yöntemler ve bu yöntemin gerekliliklerini esas alarak hazırlayacaktır. Uygulamada hangi yöntem kullanılırsa kullanılsın, teklif sahiplerinin paçal olarak hazırlayacağı varsayılacak bu poz kapsamında teklif fiyatına ek bir ödeme yapılmayacaktır.” ifadesine yer verilmiş ve yüklenici de ... tarihli Teklif Mektubu’nda teklif dokümanlarının tümünü, ihale süresince çıkartılmış bulunan üç adet zeyilname ile birlikte okuyup kabul ettiğini beyan etmiştir.

Öte yandan, YF-2 poz no.lu “Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi” iş kalemi bakımından T.C. … İşleri Bakanlığı … İçmesuyu Dairesi Başkanlığının … tarihli ve … sayı, YF-2 Kimyasal Enjeksiyon konulu, yetkililerin (Proje Koordinatörü, Jeoloji Yüksek Mühendisi, İnşaat Mühendisi, Kontrol Mühendisi, İçme Suyu ve Atık Su Şube Müdürü, Bölge Müdür Yardımcısı, Bölge Müdürü, İçme Suyu Dairesi Başkanı, … Genel Müdürü) imzasını içeren ve … Genel Müdürlüğü tarafından tasdik olunan … Sistemi İnşaatı Yeni Fiyat Tutanağında yeni fiyatın sebebi olarak; “… Sistemi TDM Tünel İnşaatı sırasında, ihale eki Jeoteknik Rapora göre km 12+590‘da kireçtaşlarının yaklaşık 20 m olması beklenirken, tünel açılması sırasında bu kireçtaşlarından geçildikten sonra söz konusu Jeoteknik Rapor ve kesitlere göre volkano sedimanter birim olan Markuşa formasyonu içinde devam edilmesi beklenirken km 13+850’den itibaren tekrar … kireçtaşlarına girilmiş ve tünel … kireç taşları içinde ilerlerken makinenin çalışması ve imalatını aylarca engelleyecek miktarda su gelişi olduğu, bu kireçtaşı formasyonunun en az 3 km daha devam ettiği ilave sondajlarla tespit edilmiştir. Tünel çıkış ağzı olan … bölümünde ise 27+570 km’lerden başlayarak devam eden ve yoğun miktarda basınçlı olarak gelen su ile beraberinde, malzeme gelişi ile oluşan göçükler nedeniyle makinenin çalışmasının ve imalatının avlarca durduğu, bu bölümde söz konusu jeoteknik raporda öngörülen amnezit-bazalt-tüf ve aglomera içeren volkaniklere girildiği, ancak mekanik dayanım parametrelerinin ve yer altı suyu potansiyelinin öngörülemediği anlaşılmıştır. Ayrıca … tüneline boşalan yer altı sularının, yüksek topografik kollardan meteorit yağış kökenli olarak beslenmekte olduğu, karstik akiferlerdeki geçişle dolaşım sürelerinin yavaş olduğu, kireçtaşları içerisinde bulunan yer altı sularının yaşlı sular olduğunun görüldüğü ve buna göre tünele gelen suyun kısa sürede kesilmesinin mümkün görülmediği anlaşılmıştır. Aşırı malzeme ve su akışının yüksek ve basınçlı olması nedeniyle, normal kontak-konsolidasyon enjeksiyonlarının, yani çimento ile yapılan enjeksiyonların su ve malzeme, gelişi sorunlarını çözemediği görülmüştür. Bu nedenle tünel içerisinde su akışını engellemek ve kısa süre içerisinde tünel delgi çalışmalarına başlanılabilmesi için poliüretan esaslı kimyasal enjeksiyonların yapımı zorunlu hale gelmiştir. Yapılan kimyasal enjeksiyon imalatlarında kullanılan poliüretan esaslı kimyasal enjeksiyon malzemesi Sözleşme eki Birim Fiyat Cetvelinde olmadığından yeni fiyat analizi yapılması gerekmiştir.” ifadelerine yer verilerek sözleşme konusu işte birim fiyatı bulunmayan, ihale eki … Tüneli Kesin Proje Jeoteknik Raporu (kısaca Jeoteknik Rapor) gereği; alınan her türlü önleme karşın basınçlı su patlaması ile karşılaşılması ve zemin iyileştirilmesi için tipik çimento enjeksiyonunun etkisiz ve yetersiz kaldığı yerlerde kullanılması gereği duyulan, Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi pozunun uygulama yılı birim fiyatı, (2014) Yapım İşleri Genel Şartnamesi 22 nci ve 23 üncü maddelerinin temel esasları uyarınca müteahhitle anlaşılarak düzenlenen tutanakta ... TL olarak belirlenmiştir.

Yukarıya alınan sözleşme, şartname, zeyilname hükümleri, birim fiyat tarifleri, yeni fiyat gerekçesi ve açıklamalar bağlamında temyize konu ihtilaf yeniden değerlendirilecek olursa;

Sözleşmenin 52.2. maddesi düzenlemesinde yeni birim fiyat oluşturulabilmesi için sözleşmemde uygulanabilecek benzer herhangi bir birim fiyatın bulunmaması gerektiği hükme bağlanmış olup, ancak teklifin paçal hazırlanması karşısında yükleniciye herhangi bir ek ödeme yapılmayacağı açıkça belirtilmiştir. Bu sebeple, yüklenici kimyasal enjeksiyon için yeni birim fiyat oluşturulmasını talep edemez.

005 poz numaralı “Zayıf Zeminlerde Enjeksiyon Yapılması” imalatının birim fiyat tarifinde birim fiyata dâhil alt kalemler tek tek sayılmıştır. Buna göre katkı malzemesi dâhil bütün malzemelerin temininin birim fiyatın içerisinde olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca kusurlu bölgeye uygun enjeksiyon şerbetinin hazırlanması işinin de teklif birim fiyata dahil olduğu görülmektedir. Sözleşme eki “Birim Fiyat Tarifleri” nde yer alan “uygun enjeksiyon şerbetinin hazırlanması” ifadesinden uygulanacak enjeksiyon yönteminin baştan belli olmadığı, uygulama aşamasındaki duruma göre enjeksiyon yöntemlerinden uygun olanına (kimyasal veya çimento) karar verilebileceği sonucuna ulaşılmaktadır.

Zeyilname-2’de yer alan 12 numaralı soruya verilen cevapta; uygulamada kullanılacak yöntemin bir öneminin bulunmadığı, teklif sahiplerinin paçal olarak hazırlayacakları varsayılacak bu poz kapsamında teklif fiyatına ek bir ödeme yapılmayacağı ifade edilmiştir.

Sözleşme, birim fiyat tarifi ve zeyilnameye göre yapılan bu değerlendirmelerin dışında, … Tüneli yapım ihalesi öncesi hazırlanan kesin proje teknik raporunda tünel kazısında karşılaşılması beklenen kayaç grupların filolojik ve yapısal özelliklerine bağlı olarak yer altı suyu taşıdığı, tünel eksenini kesen fay zonların potansiyel yer altı suyu boşaltım noktalan olarak dikkate alınması gerektiği ve suyun tünel içerisinde akmaya başladıktan sonra önlem alınmaması durumunda fay zonundaki dolgunun yıkanması ve suyun basınçla boşalması olasılığının bulunduğu hususları açıkça belirtilmiştir.

Nitekim sözleşme eki olan TDM Şartnamesinde de yüklenicinin gerekli gördüğü her türlü ilave zemin etüdünü İdareden herhangi bire bedel istemeden yaptırabileceği ve jeolojik verilere göre TDM’lerin seçiminin yüklenicinin sorumluluğunda olduğu ihale öncesi hazırlanan Jeoteknik Rapor’da da tereddüde yer vermeyecek şekilde ifade edilmiş olup, TDM Şartnamesinde yüklenicinin çalışma sahasını görme, inceleme ve ihale öncesi her türlü, jeolojik araştırmayı yapma görevlerinin bulunduğundan; uygulama aşamasında su gelmesi ve zemin sınır değişikliklerinin bilinmeyen yeni durumlar olarak sunulması kabul edilemez.

İhale öncesi hazırlanan Jeoteknik Rapor’da alınan her türlü önleme karşın su patlaması ile karşılaşılabileceği ve bu halde tipik çimento enjeksiyonunun etkisiz ve yetersiz kalacağının açık olması sebebiyle kimyasal enjeksiyon yöntemlerinin uygulanması gerekebileceği ve belli bir limite kadar su akımını durdurmak için hızlı biçimde köpük haline gelen poliüretan, yani kimyasal enjeksiyon kullanılması gerektiği de belirtilmiştir.

Teknik şartnamede ise zemin stabilizasyonu için enjeksiyon amacına göre ve iyileştirilecek zemin doğasına göre betonit, çimentola ve kimyasal şerbet kullanılacağı ifade edilmiştir.

Anılan sebeplerle kimyasal enjeksiyon malzemesi kullanılmasının olağanüstü ve yeni bir durummuş gibi ileri sürülmesi ve bunun sözleşmede yer almadığının iddia edilmesi gerçeklikle bağdaşmamaktadır.

Dolayısıyla, teklifin paçal olarak hazırlamasından kasıt, enjeksiyon tipinin değişmesi ile fiyatın değişmeyeceği ve ek bir ödeme yapılmayacağıdır.

Keza Jeoteknik Raporda ve Su Sorunu ve Sondaj ile Enjeksiyon Şartnamesinde yükleniciye kimyasal enjeksiyon şerbetinin kullanılmasının gerekebileceği ve uygulanacak şerbetin fiyata dahil olduğu, bu sebeple herhangi bîr ek ödeme yapılmayacağı da belirtilmiş olduğundan; bu durumun öngörülemez nitelikte olduğu iddia edilemez.

Bu hususların dışında, her ne kadar sorumlu(lar) tarafından İdarenin (…), (aynı konu hakkında düzenlenen) Teftiş Raporundan hareketle, yüklenicinin YF-02 Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi imalatı ile ilgili ara hakedişlerde ödenen 140.621,3 kg poliüretan esaslı kimyasal enjeksiyon uygulamasının yanı sıra tutanak altına aldığı ancak ara hakedişlerde ödemesi yapılmamış olan toplam 172.854,1 kg enjeksiyon imalatını onayladığı kesin hakedişte tek taraflı olarak sıfırladığı, bunun üzerine yüklenicinin kesin hakedişi ihtirazi kayıtla imzaladığı, ancak uyuşmazlığa esas konuyla ilgili tahkim kanun yoluna başvuracağını da İdareye bildirdiği, Tahkimin 19.01.2022 tarihli Nihai Kararında kimyasal enjeksiyon açısından; yüklenicinin ödenmemiş olan ve ödenip kesin hakedişte sıfırlanan ve yukarıda miktarları belirtilen poliüretan esaslı kimyasal enjeksiyon uygulamasına ilişkin her iki talebini de kabul ettiği ve bu miktarlara ilişkin toplam … TL’nin yükleniciye ödenmesine karar verdiği, söz konusu Tahkim Kararına karşı, İdare tarafından Kararın iptali adına … Bölge Adliye Mahkemesi .... Hukuk Dairesi’nde dava açılmışsa da Mahkemenin ...tarihli Kararı ile bu talebin reddedildiği, Yargıtay .... Hukuk Dairesinin …/… E., …/… K. sayılı İlamı ile de … Bölge Adliye Mahkemesi .... Hukuk Dairesi Kararın (dolayısıyla Tahkim Kararının) onandığı iddia edilmekte ise de; Tahkimde yüklenici ve İdarenin yeni birim fiyat tutanakları tanzim etmek suretiyle temyize konu imalatlar için karşılıklı mutabakata dayanan iradeleriyle yeni fiyat düzenleyerek sözleşme değişikliğine gittiklerinden bahisle yeni birim fiyatla ödemesi yapılan tutarların yükleniciye ödenmesine karar verilmiş ve tarafların Tahkimin başından beri dile getirdikleri yeni fiyat belirlenen iş kalemlerinin sözleşme kapsamında ifa edilmesinin gerekip gerekmediği yada diğer bir ifadeyle yeni fiyat yapılıp yapılmasının gerekip gerekmediği konularında bir kanaat bildirilmemiştir.

Son olarak, temyiz talebinde bulunan sorumlu, tazmin hükmündeki kamu zararı tutarından (… TL) çok daha fazla olduğu belirtilen (kimyasal enjeksiyon malzemesi için kesin hakedişteki Kesinti Tutanağı-1 ile gerçekleştirilen kesintiden kaynaklı) hakediş kesintisi tutarının (… TL), hüküm tarihi olan ... tarihinden önce, (düzenleme tarihi olarak) ... tarihli ve (Gerçekleştirme Görevlisi olarak …’in ve Harcama Yetkilisi olarak …’in ... tarihinde e-imzalı olarak imzaladığı) ... belge numaralı ödeme emri belgesi ile muhasebeleştirildiğini bildirmekte ise de; temyiz dilekçesinde bildirilen/duruşmada ifade edilen tahsilat temyiz sebebi sayılmadığından bu hususta Kurulumuzca yapılacak bir işlem bulunmamaktadır. Bu tahsilatların temyiz talebinde bulunanlar tarafından kararı veren yargılama dairesine yapılması gerekir.

Tüm bu açıklamalar çerçevesinde, kimyasal enjeksiyon malzemesi kullanılmasının gerekli olduğu hem ihale öncesinde verilen Jeoteknik Rapor’da hem de zeyilname, sözleşme, birim fiyat tarifi ve ilgili şartnamelerde belirtildiğinden ve taraflar bu hususta mutabık kaldıklarından; poliüretan esaslı kimyasal enjeksiyon malzemesinin temini, sözleşme bünyesindeki 005 poz numaralı “Zayıf Zeminlerde Enjeksiyon Yapılması” imalatının birim fiyatına dahil olup, yeni birim fiyat oluşturulup ödeme yapılması, mükerrer ödeme olarak 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 71 inci maddesi kapsamında kamu zararına sebebiyet verdiğinden; sorumlu ile feri müdahil (ve vekillerinin) iddia ve itirazlarının reddedilerek 288 sayılı Ek İlamın 1. maddesiyle verilen … TL’nin tazminine ilişkin hükmün TASDİKİNE, (…. Daire Başkanı … ile Üye …, Üye …, Üye …, Üye …, Üye … ve Üye …’in aşağıda yazılı azınlık görüşlerine karşı) oy çokluğuyla,

6085 sayılı Kanunun 57 nci maddesi gereği bu Kararın yazılı bildirim tarihinden itibaren onbeş gün içerisinde Sayıştay’da karar düzeltilmesi yolu açık olmak üzere,

Karar verildiği 06.12.2023 tarih ve 56165 sayılı tutanakta yazılı olmakla işbu ilam tanzim kılındı.

Karşı oy gerekçesi/Azınlık görüşü

…. Daire Başkanı …:

Sorumlu ile fer’i müdahilin (ve vekillerinin) iddia ve itirazları, temyiz duruşmasından hemen önce sunulan, Yargıtay .... Hukuk Dairesinin …/… E., …/…K. sayılı İlamı ile onanan (kesinleşen) Tahkim Kararına dayanmakta olup, bu yönüyle söz konusu Karar yeni belge niteliğindedir. Dolayısıyla, söz konusu bu yeni belgenin de değerlendirilmesi neticesinde karar verilmesini teminen, tazmin hükmünün bozularak Dairesine gönderilmesi gerekir.

Üye …, Üye …, Üye …, Üye …, Üye … ve Üye …:

Temyize konu işbu (ek) ilam maddesinde; kimyasal enjeksiyon imalatının Poz No.005 "Zayıf Zeminlerde Enjeksiyon Yapılması” birim fiyatına dahil olduğu; Zeyilname 2. Bölüm ll’de Sorular ve Cevaplar Başlığı altındaki 12. Soru ve Cevabında belirtilen husus doğrultusunda işlem yapılması gerektiği ve yeni birim fiyat düzenlenmesinin hatalı olduğu belirtilmektedir. Buna göre; “YF-02 Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Enjeksiyon Malzemesi" başlıklı yeni birim fiyat kapsamında yapılan imalatların, ilgili birim fiyatın kapsamına dahil olduğu kabul edilmektedir.

Yukarıda Kararımıza alınan sözleşme, şartname, zeyilname hükümleri, birim fiyat tarifleri, yeni fiyat gerekçesi ve açıklamalar bağlamında temyize konu ihtilaf yeniden değerlendirilecek olursa;

Sözleşme hükümleri uyarınca yüklenicinin, önceden belirlenen her işi paçal olarak teklif ettiği birim fiyatı üzerinden yapması gerekmektedir. Ancak önceden öngörülmeyen durumlarda, yüklenici ile Mühendis ve İdarenin ortaklaşa belirlemesiyle yeni fiyat oluşturulabilecektir.

Zeyilname hükmünün birinci cümlesi ile teklife dahil olacak, enjeksiyon malzemesi ve yönetiminin kapsamı sınırlanmıştır. Zeyilname hükmüne göre; “teklif sahibinin, teknik şartnameler ve jeolojik raporlar ... doğrultusunda yapılması gereken enjeksiyon tipini öngöreceği ve teklifini, karşılaşılabilecek sorunların çözümüne bu gerekliliklerini esas alarak hazırlayacağı” belirtilmiştir. Buna göre, isteklilerin teklifinin, kendilerine sunulan teknik şartnameler ve jeolojik raporlardaki verilere göre öngörülebilecek “malzeme ve yöntemleri” kapsayacağı anlaşılmaktadır. Zira, anılan hükümle, teklifin, istekliye sunulan “teknik şartnameler ve jeolojik raporlardaki verilere göre öngörülmesi mümkün olan enjeksiyon tipini” kapsayacağı düzenlenmiş olmaktadır.

Bu bağlamda, kullanılan malzeme ve yöntem, “teknik şartnameler ve jeolojik raporlardaki verilere göre öngörülmesi mümkün olan malzeme veya yöntemse, teklife dahil olduğu kabul edilecek; aksine, teknik şartnameler ve jeolojik raporlardaki verilere göre öngörülmesi mümkün olmayan malzeme veya yöntemse, teklife dahil olmadığı” kabul edilecektir.

Diğer taraftan, yargılamaya esas rapor ve eki belgelerden; “Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi” kullanımının …, … ve … tünellerinde uygulandığı anlaşılmaktadır. İdare tarafından hazırlanan/hazırlattırılan dokümanlar, raporlar, sondajlar, analizler sonucu Jeoteknik Raporda, tünel güzergahında; “ … esas olarak … volkaniti, … formasyonu, Uludere volkanitleri, … volkanitleri, … formasyonu ile yersel olarak alüvyon bulunduğu ve … formasyonunun Km: 16+400-16+810 arasında geçileceği …” öngörülmüş olmasına ve ihaleye teklif verecek isteklilere bu durum bildirilmesine rağmen, uygulamada tünelin S 691 TDM ile açılan bölümünde Km:13+850’den itibaren yer alan kireçtaşlarında sadece süreksizliklerinden orta düzeyde su gelişi olurken karst yapılarına rastlanan bölümlerinde ise birimin çok fazla kırıklı ve çatlaklı olması ve bu bölgelerin su taşıması, ayrıca yoğun tektonizma sonucu oluşan breşik zonların belli yerlerde geçirimsiz bariyer görevi yapması ve arkasında su biriktirmesi TDM ile bu bölgelere rastlandığında su ve malzemenin açılan boşluğa doğru hareket etmesi gibi sorunlarla karşılaşılmış, bu sorunların olduğu bölgelerde öncelikle uygulanan çimento enjeksiyonu başarılı olamayınca bu sefer kimyasal enjeksiyon uygulamasına geçilerek geçirimsizlik tedbirleri alınmıştır. Yüklenici firma, basınçlı su gelişinin çimento enjeksiyonu ile engellenememesi üzerine de … tarihli ve … sayılı yazısında kimyasal enjeksiyon yapılması iş kalemi için yeni birim fiyatı talep etmiştir.

Burada …’nin elindeki yeterli teknik personel, teknolojik donanım ve tünel konusunda yılların deneyimi ile işin yapılacağı alanda belirleyemediği zemin durumunu ihaleye teklif verenlerden beklemesi doğru olmayacaktır. İdare Km: 12+590’da kireçtaşlarının yaklaşık 20 m olması ve bu kısım kireçtaşları geçildikten sonra, Jeotekneknik Rapor ve kesitlere göre, volkanosedimenter birim olan … formasyonu içinde devam edilmesini, … formasyonunun Km: 16+400-16+810 arasında geçileceğini tespit etmiş iken işin devamı sırasında … formasyonunun Km:13+850’lerde daha erken çıktığı görülmüştür. Dolayısıyla, yaklaşık 3 km önceden beklenmeyen bir durum çıkmış olup bu durumu yüklenici de işveren olarak İdare de daha önceden tespit edememiştir.

Yüklenici Km: 16+400-16+810 arasında … formasyonunun bulunduğunu bilerek teklif fiyatını oluşturmuş ve değerlendirmesini buna göre yapmıştır. Gerek şartname gerekse zeyilnamede yapılan açıklamalara göre bu alanda ister çimento isterse diğer kimyasal karışımlar veya sadece bir kimyasal karışım olan poliüretan malzeme kullanılması durumu, yükleniciye bir ek ödeme ve yeni birim fiyat yapılmasını gerektirmeyecektir. Oysa Km:13+850-16+400 arasındaki … formasyonunu bilmediği ve İdarenin de bunu öngöremediği için bu alanda yüklenici, mühendis ve … birlikte 005. Zayıf Zeminlerde Enjeksiyon Yapılması pozu yerine YF-2 Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi yeni birim fiyatı oluşturmuşlardır.

Buraya kadar yapılan açıklamalar karşısında, yeni fiyatın yapım gerekçesinin ve tariflenen ödeme şartlarının tutarlı olduğu ve herhangi bir sözleşmesel uygunsuzluk içermediği değerlendirilmektedir.

Buna karşın, geçici ve kesin kabulün yapılmasından sonra, -söz konusu kimyasal enjeksiyon imalatının sözleşme kapsamında olduğu ve yeni fiyat yapılmasının yersiz olduğu savı ilk olarak … Teftiş Kurulu Raporunda belirtilmiş olmakla birlikte- İdare (…), söz konusu Teftiş Raporundan hareketle YF-02 Enjeksiyon Bünyesine Giren Poliüretan Esaslı Kimyasal Enjeksiyon Malzemesi imalatı ile ilgili ara hakedişlerde ödenen 140.621,3 kg poliüretan esaslı kimyasal enjeksiyon uygulamasının yanı sıra tutanak altına aldığı ancak ara hakedişlerde ödemesi yapılmamış olan toplam 172.854,1 kg enjeksiyon imalatını onayladığı kesin hakedişte tek taraflı olarak sıfırlamıştır. Bunun üzerine yüklenici kesin hakedişi ihtirazi kayıtla imzalamış, ancak uyuşmazlığa esas konuyla ilgili tahkim kanun yoluna başvuracağını da İdareye bildirmiştir. Nitekim yukarıda bahsedilen hususlar Tahkim Hakem Heyetince de etraflıca tartışılmış ve Tahkimin 19.01.2022 tarihli Nihai Kararında kimyasal enjeksiyon açısından; “Hakem Kurulu’nun önüne gelen uyuşmazlık, somut olayda yapılan işler sebebiyle davacı …’in davalı …’den alacağı olup olmadığı, varsa bunun miktarına ilişkindir. Taraflar, -yukarıda da belirtildiği üzere- yeni birim fiyat tutanakları tanzim etmek suretiyle alacağa dayanak oluşturan işler için karşılıklı ve birbirine uygun ortak iradeleriyle sonuca varmışlardır. Başka bir anlatımla söz konusu iş kalemlerinin, sözleşme ve ekini teşkil eden belgeler kapsamında yüklenici tarafından paçal olarak belirlenen birim fiyatlı iş kalemleri kapsamında ifa edilmesinin gerekip gerekmediği, taraflarca sözleşme değişikliği yoluna gidilerek çözümlenmiştir. Hakem Kurulu taraflarca somut olayda tespit edilen ve karşılıklı anlaşmayla mutabakata bağlanan alacak kalemleri bakımından ayrıca TBK m. 480/II (eBK m. 365/II)’deki şartların gerçekleşip gerçekleşmediğini ve yapılan işlerin ek iş kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini incelemeye gerek duymamıştır. Zira böyle bir inceleme ancak tarafların anılan konular üzerinde anlaşamadıklarının ortaya çıkması ve bu konuda bir karar almak üzere uyuşmazlığın Hakem Kuruluma taşınması halinde mümkündür. Oysa somut olayda bu durum, yeni birim fiyata ilişkin tutanakta taraflarca üzerinde anlaşılmak suretiyle çözüme bağlanmıştır.” denilmek suretiyle yüklenicinin ödenmemiş olan ve ödenip kesin hakedişte sıfırlanan ve yukarıda miktarları belirtilen poliüretan esaslı kimyasal enjeksiyon uygulamasına ilişkin her iki talebi de Hakem Heyetince kabul edilmiş ve bu miktarlara ilişkin toplam … TL’nin yükleniciye ödenmesine karar verilmiştir.

Söz konusu Tahkim Kararına karşı, İdare tarafından Kararın iptali adına … Bölge Adliye Mahkemesi .... Hukuk Dairesi’nde dava açılmışsa da Mahkemenin ...tarihli Kararı ile bu talep reddedilmiş, Yargıtay .... Hukuk Dairesinin …/… E., …/… K. sayılı İlamı ile de … Bölge Adliye Mahkemesi .... Hukuk Dairesi Kararı (dolayısıyla Tahkim Kararı) onanmıştır.

Her ne kadar Tahkimde yüklenici ve İdarenin yeni birim fiyat tutanakları tanzim etmek suretiyle temyize konu imalatlar için karşılıklı mutabakata dayanan iradeleriyle yeni fiyat düzenleyerek sözleşme değişikliğine gittiklerinden bahisle yeni birim fiyatla ödemesi yapılan tutarların yükleniciye ödenmesine karar verilmiş ve tarafların Tahkimin başından beri dile getirdikleri yeni fiyat belirlenen iş kalemlerinin sözleşme kapsamında ifa edilmesinin gerekip gerekmediği yada diğer bir ifadeyle yeni fiyat yapılıp yapılmasının gerekip gerekmediği konularında bir kanaat bildirilmemişse de; -Tahkim Kararında da dile getirildiği üzere- esasen ihale aşamasında isteklilere verilen tekliflerin kapsamının belirleyen Jeoteknolojik Rapor’da yer alan zemin formasyonu verileri ile sahadaki çalışmalar esnasında karşılaşılan fiili durumun uyuşmamasından dolayı yeni fiyat tespiti yapılan iş kalemlerinin sözleşme kapsamında olup olmadığı ya da yeni fiyat gerektiren ek iş kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceği noktasında Türk Borçlar Kanununun 480 inci maddesinin (Eski Borçlar Kanununun 365 inci maddesinin) ikinci fıkrasına bakmak gerekir.

Söz konusu fıkrada; “Ancak, başlangıçta öngörülemeyen veya öngörülebilip de taraflarca göz önünde tutulmayan durumlar, taraflarca belirlenen götürü bedel ile eserin yapılmasına engel olur veya son derece güçleştirirse yüklenici, hâkimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme, bu mümkün olmadığı veya karşı taraftan beklenemediği takdirde sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Dürüstlük kurallarının gerektirdiği durumlarda yüklenici, ancak fesih hakkını kullanabilir.” denilmektedir.

Bu fıkranın hukuksal çerçevesi Tahkim Kararında detaylı bir şekilde açıklanmış olup, bu açıklamalar karşında temyize konu olay değerlendirilecek olursa da; öngörülemeyen zemin durumu ve fiziki olaylar nedeniyle yeni fiyat tespiti yapılan iş kalemlerinin sözleşme kapsamında olmadığı ve sözleşmenin yeni fiili koşullara uyarlanmasından kaynaklanan ek işler kapsamında yeni fiyat dahilinde ayrıca ödenmesi gerektiği sonucu ortaya çıkmaktadır.

Sonuç itibarıyla, poliüretan esaslı kimyasal enjeksiyon malzemesinin temini, sözleşme bünyesindeki 005 poz numaralı “Zayıf Zeminlerde Enjeksiyon Yapılması” imalatının birim fiyatına dahil olmadığı düşüncesiyle söz konusu malzeme için yeni birim fiyat tespit edilmesinde hukuki bir isabetsizlik bulunmadığından ve tespit edilen fiyat üzerinden hakedişlerde yapılan ödemelerle 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 71 inci maddesi kapsamında kamu zararına sebebiyet verilmediğinden; sorumlu ile fer’i müdahil (ve vekillerinin) iddia ve itirazlarının kabul edilerek tazminine ilişkin hükmün kaldırılması gerekir.