Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 1. Daire Kararı
Karar Tarihi:
2/9/2023
Karar No:
88
Esas No:
10892
KARAR
Döner sermaye ek ödeme
A) … Fakültesi öğretim üyesi … tarafından yürütülen … projesinin Üniversite Yönetim Kurulu (ÜYK) kararlarıyla araştırma ve geliştirme projesi (Ar-Ge) kapsamına alınarak proje kapsamında yapılan ek ödemelere ait kesintilerin eksik yapıldığı görülmüştür.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Döner sermaye” başlıklı 58’inci maddesinin (k) fıkrasında;
“Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projeleri ile faaliyetleri sonucunda elde edilen gelirler döner sermaye işletmesinin ayrı bir hesabında toplanır. Bu gelirlerden (b) fıkrası uyarınca yapılacak olan kesintiler de dâhil herhangi bir kesinti yapılmaz. Bu kapsamda görev yapan öğretim elemanına ödenecek gelirin yüzde 85’i, herhangi bir vergi kesintisi yapılmaksızın ilgili öğretim elemanına ödenir. Kalan tutar, (b) fıkrasında belirtilen işler için kullanılır. Bu kapsamda değerlendirilecek proje ve faaliyetlere, öğretim elemanının müracaatı doğrultusunda, üniversite yönetim kurulunun izni ile karar verilir.” hükümleri yer almaktadır.
Aynı Kanun’un 58. maddesinin (h) ve (i) fıkralarına istinaden yürürlüğe konulan Yükseköğretim Kurumlarında Döner Sermaye Gelirlerinden Yapılacak Ek Ödemenin Dağıtılmasında Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’in “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (v) bendinde;
“Üniversite sanayi işbirliği; Ülkemizde Üniversite-Sanayi işbirliğinde paydaşlar arasındaki sinerjiyi artırmak, ulusal yenilik ekosisteminde bu işbirliğini geliştirmek, sanayimizi rekabet gücü ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünler üretebilen ileri teknoloji ağırlıklı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmak amacıyla gerçekleştirilen;
1) Araştırma ve geliştirme faaliyeti (Ar-Ge): Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları, çevre uyumlu ürün tasarımı veya yazılım faaliyetleri ile alanında bilimsel ve teknolojik gelişme sağlayan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizliğe odaklanan, çıktıları özgün, deneysel, bilimsel ve teknik içerik taşıyan faaliyetleri,
2) Yenilik: Sosyal ve ekonomik ihtiyaçlara cevap verebilen, mevcut pazarlara başarıyla sunulabilecek ya da yeni pazarlar yaratabilecek; yeni bir ürün, hizmet, uygulama, yöntem veya iş modeli fikri ile oluşturulan süreçleri ve süreçlerin neticelerini,
3) Tasarım faaliyeti: Sanayi alanında ve Bakanlar Kurulunun uygun göreceği diğer alanlarda katma değer ve rekabet avantajı yaratma potansiyelini haiz, ürün veya ürünlerin işlevselliğini artırma, geliştirme, iyileştirme ve farklılaştırmaya yönelik yenilikçi faaliyetlerin tümünü,
4) Tasarım projesi:Amacı, kapsamı, genel ve teknik tanımı, süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak ayni veya nakdi destek tutarları, sonuçta doğacak fikri mülkiyet haklarının paylaşım esasları tespit edilmiş ve tasarım faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde tasarımcı tarafından yürütülen projeyi
ifade eder.” hükümlerine yer verilmiştir.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerinden, bir projenin Ar-Ge kapsamında değerlendirilerek 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası uyarınca ek ödeme yapılabilmesi için üniversite - sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projeleri ile faaliyetler olması gerekmektedir.
Yapılan incelemede;
-ÜYK’nın … tarihli ve … sayılı toplantısında alınan … no’lu kararla … adlı projenin, Ar-Ge projesi kapsamında değerlendirildiği,
-Projenin, … ve … Fakülteleri öğretim elemanları ile personeli tarafından …’e yapıldığı,
-Bahse konu projenin, …’dan seçilen hastanelerin, Covid-19’a yanıt vermeleri ile ilgili temel kapasitelerini hızla arttırmak amacıyla bir grup … vatandaşı hekimi, salgın şartlarına hızlıca uyarlayarak hizmet öncesi ve sırasında ana görevleri ile ilgili konularda eğitmeye, konsültan ve eğitici kimliği kazandırmaya yarayan ve harmanlanmış öğretim modeliyle olağandışı durumlarda sağlık çalışanlarının eğitiminde uluslararası ölçekte kullanılabilecek öğrenme materyallerinin üretilmesi ve kolayca devredilebilir ve farklı olaylara uyumlandırılabilir özgün bir çevrimiçi öğrenme ekosistemi yönetişim aracının geliştirilmesi amacını taşıdığı,
-Proje kapsamında elde edilen gelirlerden, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına istinaden yapılan %15 oranındaki kesinti dışında hiçbir kesintinin yapılmadığı ve kesinti dışında kalan tüm gelirlerin, proje yürütücüsü ile araştırmacılarına ödendiği,
anlaşılmıştır.
Söz konusu proje, uluslararası çapta faaliyet gösteren ve …a yardım amacını taşıyan bir fon olan …’e yapıldığından, 2547 sayılı Kanunun 58’inci maddesinin (k) fıkrasında belirtilen üniversite-sanayi işbirliği şartını taşımamaktadır. Bunun yanı sıra projenin temel gayesi, hastane hekimlerinin eğitimi, eğitim materyallerinin üretilmesi ve eğitimin sistematik hale getirilmesi suretiyle Covid-19 ile optimum düzeyde mücadelenin sağlanmasıdır. Bu haliyle projenin yukarıda anılan Yönetmelikte belirtilen, üniversite-sanayi arasındaki sinerjiyi artırma, ulusal yenilik ekosisteminde bu işbirliğini geliştirme ve sanayiyi, rekabet gücünü arttıran ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünler üretebilen ileri teknoloji ağırlıklı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturma amacı taşıdığından bahsedilemez.
Bu nedenle proje kapsamında ek ödemelerin 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına göre yapılması mevzuata aykırıdır.
Savunmalarda ilgili projelerin Ar-Ge niteliği taşıyıp taşımadığına ilişkin bilirkişi incelemesi yaptırılmasının talep edildiği belirtilmektedir. Sayıştayca Bilirkişi ve Uzman Görevlendirilmesine İlişkin Yönetmelik’in “Amaç ve kapsam” başlıklı 1’inci maddesinin ikinci fıkrasında, Sayıştay dairelerince bilirkişi görevlendirilmesine 20.01.2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerinin uygulanacağı belirtilmektedir.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Bilirkişiye başvurulmasını gerektiren haller” başlıklı 266’ncı maddesinde;
“Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir. Ancak genel bilgi veya tecrübeyle ya da hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukukî bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz. …”
hükmü yer almaktadır.
Anılan kanun hükmü uyarınca ödeme emri ve eki belgelerdeki (Üniversite Yönetim Kurulu kararları, Ar-Ge Komisyonu Değerlendirme Formu, Ar-Ge Çalışması Başvuru Formu vb.) bilgilerle mevzuat hükümlerinin değerlendirilmesinde herhangi bir tereddütle karşılaşılmadığından bilirkişi görevlendirilmesine gerek bulunmamaktadır.
Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projesi olarak değerlendirilemeyecek olan projenin, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası kapsamına girmediğinden, aynı Kanun maddesinin (e) fıkrasının ilk paragrafının;
“Yükseköğretim kurumlarının (c) ve (d) fıkraları kapsamına girenler haricindeki diğer birimlerinde döner sermaye işletmesi hesabına yapılan iş veya hizmetler karşılığında tahsil edilen gelirlerden kanuni kesintiler ile varsa yapılan iş veya hizmetle bağlantılı giderler düşüldükten sonra geri kalan tutar, hizmet karşılığı olarak gelir tahsilatının yapıldığı tarihi izleyen bir ay içinde, veya hizmet bedelinin peşin tahsil edilmesi halinde hizmetin gerçekleşme oranına bağlı olarak aylara bölünerek hizmeti veren öğretim elemanlarına ödenir.” hükümleri dâhilinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu kapsamda adı geçen projelerden elde edilen gelirlerin;
1) 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (b) fıkrasının;
“Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın, … diğer yükseköğretim kurumları için ise asgari yüzde 15’i, ilgili yükseköğretim kurumunun ihtiyacı olan mal ve hizmet alımları, her türlü bakım, onarım, kiralama, devam etmekte olan projelerin tamamlanmasına yönelik inşaat işleri ve diğer ihtiyaçlar ile yönetici payları için kullanılır. …
Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın en az yüzde 5'i, üniversite bünyesinde yürütülen bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için kullanılır. …
…” hükümleri uyarınca asgari yükseköğretim kurumunun ihtiyacı için %15 ve bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için %5 oranında kesintiye tabi tutulması,
2) 17.09.2004 tarih ve 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un geçici 1’inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünün 26.01.2011 tarihli ve 01126 sayılı yazısı gereği %1’inin, Hazine payı olarak genel bütçeye aktarılması,
3) Yukarıda belirtilen kesintiler sonrasında kalan gelirlerden yapılacak ek ödemeler, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “Ücretin tarifi” başlıklı 63’üncü maddesinin ikinci bendiyle ücret sayıldığından ve Kanun’un “Vergi tevkifatı” başlıklı 94’üncü maddesinin ilk bendiyle Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulduğundan; bu ödemelerin, aynı Kanun’un “Esas tarife” başlıklı 103 ve “Verginin hesaplanması” başlıklı 104’üncü maddeleri uyarınca Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulması,
4) Ek ödemeye konu ödemeler üzerinden 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) Sayılı Tablonun “IV Makbuzlar ve diğer kağıtlar” bölümünün “1. Makbuzlar” kısmının (b) bendi uyarınca ‰7,59 oranında Damga Vergisi kesilmesi,
gerekmekte iken, bu kesintilerin yapılmaması nedeniyle kamu zararı oluşmuştur.
Oluşan kamu zararından 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 32 ve 33’üncü maddeleri gereğince ödeme emri ve eki belgelerde imzası bulunan harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisi ile birlikte ödemenin dayanağı olan Üniversite Yönetim Kurulu ve Döner Sermaye Yürütme Kurulu kararlarında imzası olanların sorumluluğu bulunmaktadır.
Üniversite Yönetim Kurulu ve Döner Sermaye Yönetim Kurulu Üyelerinin kamu zararından sorumlulukları, harcama talimatı veya yetkisinden değil gerçekleştirme sürecinde yer almalarından kaynaklanmaktadır.
2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası uyarınca bir proje/faaliyetin Ar-Ge olup olmadığına ilişkin karar, ÜYK tarafından verilmektedir. Bu karar, proje kapsamında elde edilecek gelirlerden yapılacak kesinti ve ödemelerin mahiyetini ve tutarını değiştirdiğinden, giderin gerçekleşme sürecine doğrudan etki ettiğinden ve bu karar olmadığı takdirde ek ödemeler, anılan maddenin (b) ve (e) fıkrasına göre ödeneceğinden söz konusu ÜYK kararını imzalayanların mali sorumluluğu bulunmaktadır. DSYK Üyeleri de, söz konusu ek ödemelerin ödenmesi yönünde kararı vermeleri nedeniyle sorumludurlar. 5018 sayılı Kanun’un 33’üncü maddesi ile 14.06.2007 tarihli ve 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurulu Kararının “III- SORUMLULAR” bölümünün “4- Gerçekleştirme Görevlileri” kısmının, “c) Kurul, Komisyon veya Benzeri Bir Organca Düzenlenen Gerçekleştirme Belgelerinde Sorumluluk” bendi uyarınca bu sorumluluk, bahse konu kişilerin giderin gerçekleşme sürecinde yer almasından ve giderin gerçekleşme sürecine doğrudan etki etmelerinden kaynaklanmaktadır.
Bu itibarla, Ar-Ge kapsamına alınması nedeniyle proje gelirlerinin, %15 oranındaki kesinti dışında tamamının katkı payı olarak ödenmesi; ödemelerden bilimsel araştırma projeleri finansman payı, hazine payı ile Gelir ve Damga Vergisi kesintileri yapılmaması nedeniyle … TL kamu zararı oluştuğuna, oy birliğiyle,
Ayrıntısı aşağıda gösterilen … TL kamu zararının;
Harcama Yetkilisi …, Gerçekleştirme Görevlisi … ile Diğer Sorumlular …., … ve… a müştereken ve müteselsilen,
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,
Anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere, oy çokluğuyla karar verildi.
Karşı Oy Gerekçesi:
Başkan … ve Üye …’ın sorumluluğa ilişkin karşı oy gerekçesi:
Söz konusu projenin Ar-Ge projesi kapsamına alınmasına … Üniversitesi Ar-Ge Değerlendirme Komisyonu tarafından karar verilerek komisyonun kararı ile birlikte Üniversite Yönetim Kurulu tarafından projenin Ar-Ge kapsamında yer alıp almadığına nihai olarak karar verilmiş; anılan Üniversite Yönetim Kurulu kararı ve Döner Sermaye Yürütme Kurulu kararları gereğince 2547 sayılı Kanun’un (k) fıkrasında belirtilen %15 oranındaki kesinti dışında herhangi bir kesintiye tabi tutulmadan ilgili öğretim üyelerine ek ödeme yapılmıştır.
Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projesi olarak değerlendirilemeyecek projenin Ar-Ge projesi kapsamına alınarak, gerekli kesintilere tabi tutulmadan ek ödeme yapılması nedeniyle oluşan kamu zararından anılan kurul kararlarında imzası bulunanların yanı sıra, mevzuata aykırı olarak projelerin Ar-Ge kapsamına alınmasına karar veren Ar-Ge Değerlendirme Komisyonu üyelerinin de sorumlu olduklarına; Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin ise Üniversite Yönetim ve Döner Sermaye Yürütme Kurulları tarafından verilen kararların gereği olarak söz konusu ödemeleri gerçekleştirdiklerinden, kamu zararından sorumlu olmadıklarına karar verilmesi gerekir.
B) … Fakültesi Öğretim Üyesi … tarafından yürütülen … projenin, Üniversite Yönetim Kurulu (ÜYK) kararlarıyla araştırma ve geliştirme projesi (Ar-Ge) kapsamına alınmamasına rağmen Ar-Ge projesi olarak değerlendirilmesi sonucu katkı payı ödemelerine ait kesintilerin eksik yapıldığı anlaşılmıştır.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Döner sermaye” başlıklı 58’inci maddesinin (k) fıkrasıyla; üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projeleri ile faaliyetleri sonucunda elde edilen gelirlerin %85’inin, herhangi bir vergi kesintisi yapılmaksızın görevi yapan öğretim elemanına ödenmesi ve bu kapsamda değerlendirilecek proje ve faaliyetlere, öğretim elemanının müracaatı doğrultusunda üniversite yönetim kurulunun izni ile karar verilmesi hükme bağlanmıştır.
Yapılan incelemede;
-Adı geçen öğretim üyesi tarafından yürütülen ve … Fakültesi klinik araştırmaları açısından “gözlemsel çalışma” olarak tanımlanan … numaralı … adlı projenin, …ne yapıldığı,
-ÜYK’nın … tarihli ve … sayılı toplantısında aldığı … no’lu kararında; projenin, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesi (k) fıkrası uyarınca Ar-Ge projesi kapsamında değerlendirilmemesine oybirliğiyle karar verildiği,
-Buna rağmen proje kapsamında elde edilen … TL’lik gelirden, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına istinaden yapılan %15 oranındaki kesinti dışında hiçbir kesintinin yapılmadığı ve kesinti dışında kalan tüm gelirin, proje yürütücüsüne ödendiği,
görülmüştür.
Bu haliyle proje, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası kapsamına girmediğinden; projenin, aynı maddenin (e) fıkrasında yer alan;
“Yükseköğretim kurumlarının (c) ve (d) fıkraları kapsamına girenler haricindeki diğer birimlerinde döner sermaye işletmesi hesabına yapılan iş veya hizmetler karşılığında tahsil edilen gelirlerden kanuni kesintiler ile varsa yapılan iş veya hizmetle bağlantılı giderler düşüldükten sonra geri kalan tutar, hizmet karşılığı olarak gelir tahsilatının yapıldığı tarihi izleyen bir ay içinde, veya hizmet bedelinin peşin tahsil edilmesi halinde hizmetin gerçekleşme oranına bağlı olarak aylara bölünerek hizmeti veren öğretim elemanlarına ödenir.
Tıp ve diş hekimliği fakültelerindeki öğretim elemanlarının sağlık hizmeti dışında verdikleri hizmetler karşılığında döner sermaye hesabına tahsil edilen paradan pay alma hususunda bu fıkra hükümleri uygulanır. (Ek cümle: 17/2/2011-6114/17 md.) Bu kapsamda bulunan hizmetler ile öğretim elemanlarının yükseköğretim kurumlarının imkanlarını kullanmaksızın verdikleri hizmetler karşılığında elde edilen gelirlerden (b) fıkrasının birinci bendi uyarınca yapılacak kesintilerin uygulanmasında asgari yüzde 15 oranı uygulanır.” hükümleri dâhilinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu kapsamda adı geçen projeden elde edilen gelirlerin;
1) 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (b) fıkrasının;
“Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın, tıp ve diş hekimliği fakülteleri sağlık uygulama ve araştırma merkezleri ile açık öğretim hizmeti veren yükseköğretim kurumları için asgari yüzde 35'i, … ilgili yükseköğretim kurumunun ihtiyacı olan mal ve hizmet alımları, her türlü bakım, onarım, kiralama, devam etmekte olan projelerin tamamlanmasına yönelik inşaat işleri ve diğer ihtiyaçlar ile yönetici payları için kullanılır.
…
Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın en az yüzde 5'i, üniversite bünyesinde yürütülen bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için kullanılır.
…”
hükümleri uyarınca asgari yükseköğretim kurumunun ihtiyacı için %35 ve bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için %5 oranında kesintiye tabi tutulması,
2) 17.09.2004 tarih ve 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un geçici 1’inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünün 26.01.2011 tarihli ve 01126 sayılı yazısı gereği %1’inin, Hazine payı olarak genel bütçeye aktarılması,
3) Yukarıda belirtilen kesintiler sonrasında kalan gelirlerden yapılacak ek ödemeler, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “Ücretin tarifi” başlıklı 63’üncü maddesinin ikinci bendiyle ücret sayıldığından ve Kanun’un “Vergi tevkifatı” başlıklı 94’üncü maddesinin ilk bendiyle Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulduğundan; bu ödemelerin, aynı Kanun’un “Esas tarife” başlıklı 103 ve “Verginin hesaplanması” başlıklı 104’üncü maddeleri uyarınca Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulması,
4) Ek ödemeye konu ödemeler üzerinden 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) Sayılı Tablonun “IV Makbuzlar ve diğer kağıtlar” bölümünün “1. Makbuzlar” kısmının (b) bendi uyarınca ‰7,59 oranında Damga Vergisi kesilmesi,
gerekmekte iken, bu kesintilerin yapılmaması nedeniyle kamu zararı oluşmuştur.
Oluşan kamu zararından 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 32 ve 33’üncü maddeleri gereğince ödeme emri ve eki belgelerde imzası bulunan harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisi ile birlikte ödemenin dayanağı olan Döner Sermaye Yürütme Kurulu kararında imzası olanların sorumluluğu bulunmaktadır.
Bu itibarla, Ar-Ge kapsamında olmaması nedeniyle proje gelirlerinin, %15 oranındaki kesinti dışında tamamı katkı payı olarak ödendiğinden, ödemeyi alan öğretim üyesine, eksik kesilen yükseköğretim kurumu payı, bilimsel araştırma projeleri finansman payı, hazine payı ile Gelir ve Damga Vergisi tutarları kadar fazla ödeme yapılması suretiyle … TL kamu zararı oluştuğuna, oy birliğiyle,
Ayrıntısı aşağıda gösterilen … TL kamu zararının Harcama Yetkilisi …, Gerçekleştirme Görevlisi … ile Diğer Sorumlular …., …, … ve …e müştereken ve müteselsilen,
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,
Anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere, oy çokluğuyla karar verildi.
Karşı Oy Gerekçesi:
Başkan … ve Üye …’ın sorumluluğa ilişkin karşı oy gerekçesi:
… Üniversitesi Üniversite Yönetim Kurulu kararı ile söz konusu projenin Ar-Ge kapsamında yer almadığına karar verilmiş olmasına rağmen, Döner Sermaye Yürütme Kurulu Kararı gereğince 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasında belirtilen %15 oranındaki kesinti dışında herhangi bir kesintiye tabi tutulmadan ilgili öğretim üyesine ek ödeme yapılmıştır. Bu suretle oluşan kamu zararından ödemenin dayanağı olan DSYK kararında imzası bulunanların sorumlu olduklarına; bu kararın gereği olarak ödemeyi gerçekleştiren Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme görevlisinin ise sorumluluğunun bulunmadığına karar verilmesi gerekir.
C) … Fakültesi öğretim üyeleri tarafından yürütülen tedavi, teşhis vb. amaçlarla geliştirilen araştırma ürünlerine ait Faz I ve Faz II çalışmaları ile test iyileştirme çalışmalarına ilişkin projelerin, Üniversite Yönetim Kurulu (ÜYK) kararlarıyla araştırma ve geliştirme projesi (Ar-Ge) kapsamına alınarak proje kapsamında yapılan ek ödemelere ait kesintilerin eksik yapıldığı anlaşılmıştır.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Döner sermaye” başlıklı 58’inci maddesinin (k) fıkrasında;
“Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projeleri ile faaliyetleri sonucunda elde edilen gelirler döner sermaye işletmesinin ayrı bir hesabında toplanır. Bu gelirlerden (b) fıkrası uyarınca yapılacak olan kesintiler de dâhil herhangi bir kesinti yapılmaz. Bu kapsamda görev yapan öğretim elemanına ödenecek gelirin yüzde 85’i, herhangi bir vergi kesintisi yapılmaksızın ilgili öğretim elemanına ödenir. Kalan tutar, (b) fıkrasında belirtilen işler için kullanılır. Bu kapsamda değerlendirilecek proje ve faaliyetlere, öğretim elemanının müracaatı doğrultusunda, üniversite yönetim kurulunun izni ile karar verilir.” hükümleri yer almaktadır.
Aynı Kanun’un 58. maddesinin (h) ve (i) fıkralarına istinaden yürürlüğe konulan Yükseköğretim Kurumlarında Döner Sermaye Gelirlerinden Yapılacak Ek Ödemenin Dağıtılmasında Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’in “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (v) bendinde;
“Üniversite sanayi işbirliği; Ülkemizde Üniversite-Sanayi işbirliğinde paydaşlar arasındaki sinerjiyi artırmak, ulusal yenilik ekosisteminde bu işbirliğini geliştirmek, sanayimizi rekabet gücü ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünler üretebilen ileri teknoloji ağırlıklı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmak amacıyla gerçekleştirilen;
1) Araştırma ve geliştirme faaliyeti (Ar-Ge): Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları, çevre uyumlu ürün tasarımı veya yazılım faaliyetleri ile alanında bilimsel ve teknolojik gelişme sağlayan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizliğe odaklanan, çıktıları özgün, deneysel, bilimsel ve teknik içerik taşıyan faaliyetleri,
2) Yenilik: Sosyal ve ekonomik ihtiyaçlara cevap verebilen, mevcut pazarlara başarıyla sunulabilecek ya da yeni pazarlar yaratabilecek; yeni bir ürün, hizmet, uygulama, yöntem veya iş modeli fikri ile oluşturulan süreçleri ve süreçlerin neticelerini,
3) Tasarım faaliyeti: Sanayi alanında ve Bakanlar Kurulunun uygun göreceği diğer alanlarda katma değer ve rekabet avantajı yaratma potansiyelini haiz, ürün veya ürünlerin işlevselliğini artırma, geliştirme, iyileştirme ve farklılaştırmaya yönelik yenilikçi faaliyetlerin tümünü,
4) Tasarım projesi:Amacı, kapsamı, genel ve teknik tanımı, süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak ayni veya nakdi destek tutarları, sonuçta doğacak fikri mülkiyet haklarının paylaşım esasları tespit edilmiş ve tasarım faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde tasarımcı tarafından yürütülen projeyi
ifade eder.” hükümlerine yer verilmiştir.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerinden, bir projenin Ar-Ge kapsamında değerlendirilerek 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına göre elde edilen gelirlerden herhangi bir kesintiye tabi tutulmadan ek ödeme yapılabilmesi için üniversite- sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projeleri ile faaliyetler olması gerekmektedir.
Yapılan incelemede;
-ÜYK’nın aşağıda tarih, toplantı sayısı ve karar numarası belirtilen kararlarıyla, tedavi, teşhis vb. amaçlarla geliştirilen araştırma ürünlerine ait Faz I ve Faz II çalışmaları ile test iyileştirme çalışmalarına ilişkin projelerin, Ar-Ge projesi kapsamında değerlendirildiği,
-İlaç ve Biyolojik Ürünlerin Klinik Araştırmaları Hakkında Yönetmelik’in “Klinik araştırma dönemleri” başlıklı 10’uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtildiği üzere projelerin; araştırma ürününün, farmakokinetik özelliklerinin, toksisitesinin ve vücut fonksiyonlarına etkisinin tespit edilebilmesi ile terapötik doz sınırlarının, klinik etkililiğinin ve emniyetinin araştırılması için araştırmanın niteliğine ve mahiyetine göre seçilmiş yeterli sayıda sağlıklı gönüllüye veya sağlıklı gönüllülerde çalışılmasına imkân olmayan durumlarda hasta gönüllülere ürünün uygulanmasına yönelik olduğu,
-… çalışmasının; transfüzyona bağımlı olan ve olmayan talasemi hastaları ile diğer anemilerde, aşırı demir yükünün invazif olmayan testlerinin iyileştirilmesine ilişkin olduğu,
-Projeler kapsamında elde edilen gelirlerden, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına istinaden yapılan %15 oranındaki kesinti dışında hiçbir kesintinin yapılmadığı ve kesinti dışında kalan tüm gelirin, proje yürütücüsü ile araştırmacılarına ödendiği,
anlaşılmıştır.
… Fakültesi Öğretim Üyeleri tarafından gerçekleştirilen projelerin temel gayesi, yeni geliştirilen bir araştırma ürününün sınırlı sayıda hasta ve/veya gönüllüye uygulanmak suretiyle ürünün, klinik öncesi farmokolojik, toksikolojik ve benzeri araştırmalarının tam ve uygun deneysel yöntemler yapılmasını takiben farmakokinetik özelliklerinin, toksisitesinin ve vücut fonksiyonlarına etkisinin tespit edilmesi ve terapötik doz sınırlarının, klinik etkililiğinin ve emniyetinin belirlenmesini ve ruhsat alım sürecinin öncesindeki son süreç olan ve daha geniş bir popülasyona ürünün uygulanmasını gerektiren Faz III çalışmasına geçilmesini sağlamaktır.
… çalışması ise akdeniz anemisi ve diğer anemi hastalarında demir yükünün ölçümünü sağlayan ve cerrahi işlem gerektirmeyen MRG ve serum ferritinine alternatif yeni bir test kitinin geliştirilmesine yöneliktir.
Projelerin muhatabı olan kuruluşların, yurtdışı merkezli ve yurtiçindeki temsilcilikleri ve şirketleri vasıtasıyla faaliyet gösterdikleri ve üretim ve ticaretlerini, çoğunlukla yurtdışında gerçekleştirdikleri nazara alındığında; projelerin, yukarıda belirtilen amaca uygun olması için yenilikçi faaliyetler içermesi yanında ülke beşeri tıbbi ürünler sanayisindeki kuruluşların, uluslararası piyasadaki rakiplerine nazaran rekabet gücünü arttıran ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünlerine yönelik olması gerekmektedir.
Ancak, projelerin Ar-Ge kapsamına alınmasında ilaç ve test geliştirmeye yönelik yenilikçi faaliyetler olması hususu yeterli görülmüş, projelerin, ülke beşeri tıbbi ürünler sanayisine ve bu sanayideki kuruluşların, uluslararası piyasadaki rakiplerine nazaran rekabet gücünü arttıran ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünlerine yönelik olma kriterleri aranmamıştır.
Her ne kadar projelerle Üniversite ile ilgili sektörü arasında bir ilişki söz konusu olsa da, bu ilişki, ülke sanayisine yönelik değildir. Dolayısıyla projeler, Üniversite-sanayi işbirliğinde paydaşlar arasındaki sinerjiyi artırma, ulusal yenilik ekosistemindeki işbirliğini geliştirme ve bu ekosisteminde ortaya konulan yeniliklerle sanayiyi, uluslararası ticarette rekabet üstünlüğü sağlayacak katma değeri yüksek ürünler üretebilir hale getirme ve ileri teknoloji ağırlıklı ve sürdürebilir yapıya kavuşturma amacını taşımamaktadır.
Bu nedenle proje kapsamında ek ödemelerin 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına göre yapılması mevzuata aykırıdır.
Savunmalarda ilgili projelerin Ar-Ge niteliği taşıyıp taşımadığına ilişkin bilirkişi incelemesi yaptırılmasının talep edildiği belirtilmektedir. Sayıştayca Bilirkişi ve Uzman Görevlendirilmesine İlişkin Yönetmelik’in “Amaç ve kapsam” başlıklı 1’inci maddesinin ikinci fıkrasında, Sayıştay dairelerince bilirkişi görevlendirilmesine 20.01.2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerinin uygulanacağı belirtilmektedir.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Bilirkişiye başvurulmasını gerektiren haller” başlıklı 266’ncı maddesinde;
“Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir. Ancak genel bilgi veya tecrübeyle ya da hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukukî bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz. …”
hükmü yer almaktadır.
Anılan kanun hükmü uyarınca ödeme emri ve eki belgelerdeki (Üniversite Yönetim Kurulu kararları, Ar-Ge Komisyonu Değerlendirme Formu, Ar-Ge Çalışması Başvuru Formu vb.) bilgilerle mevzuat hükümlerinin değerlendirilmesinde herhangi bir tereddütle karşılaşılmadığından bilirkişi görevlendirilmesine gerek bulunmamaktadır.
Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projesi olarak değerlendirilemeyecek olan projenin, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası kapsamına girmediğinden, aynı Kanun maddesinin (e) fıkrasının ilk paragrafının;
“Yükseköğretim kurumlarının (c) ve (d) fıkraları kapsamına girenler haricindeki diğer birimlerinde döner sermaye işletmesi hesabına yapılan iş veya hizmetler karşılığında tahsil edilen gelirlerden kanuni kesintiler ile varsa yapılan iş veya hizmetle bağlantılı giderler düşüldükten sonra geri kalan tutar, hizmet karşılığı olarak gelir tahsilatının yapıldığı tarihi izleyen bir ay içinde, veya hizmet bedelinin peşin tahsil edilmesi halinde hizmetin gerçekleşme oranına bağlı olarak aylara bölünerek hizmeti veren öğretim elemanlarına ödenir.” hükümleri dâhilinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu kapsamda adı geçen projelerden elde edilen gelirlerin;
1) 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (b) fıkrasının;
“Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın, … diğer yükseköğretim kurumları için ise asgari yüzde 15’i, ilgili yükseköğretim kurumunun ihtiyacı olan mal ve hizmet alımları, her türlü bakım, onarım, kiralama, devam etmekte olan projelerin tamamlanmasına yönelik inşaat işleri ve diğer ihtiyaçlar ile yönetici payları için kullanılır. …
Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın en az yüzde 5'i, üniversite bünyesinde yürütülen bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için kullanılır. …
…” hükümleri uyarınca asgari yükseköğretim kurumunun ihtiyacı için %15 ve bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için %5 oranında kesintiye tabi tutulması,
2) 17.09.2004 tarih ve 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un geçici 1’inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünün 26.01.2011 tarihli ve 01126 sayılı yazısı gereği %1’inin, Hazine payı olarak genel bütçeye aktarılması,
3) Yukarıda belirtilen kesintiler sonrasında kalan gelirlerden yapılacak ek ödemeler, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “Ücretin tarifi” başlıklı 63’üncü maddesinin ikinci bendiyle ücret sayıldığından ve Kanun’un “Vergi tevkifatı” başlıklı 94’üncü maddesinin ilk bendiyle Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulduğundan; bu ödemelerin, aynı Kanun’un “Esas tarife” başlıklı 103 ve “Verginin hesaplanması” başlıklı 104’üncü maddeleri uyarınca Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulması,
4) Ek ödemeye konu ödemeler üzerinden 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) Sayılı Tablonun “IV Makbuzlar ve diğer kağıtlar” bölümünün “1. Makbuzlar” kısmının (b) bendi uyarınca ‰7,59 oranında Damga Vergisi kesilmesi,
gerekmekte iken, bu kesintilerin yapılmaması nedeniyle kamu zararı oluşmuştur.
Oluşan kamu zararından 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 32 ve 33’üncü maddeleri gereğince ödeme emri ve eki belgelerde imzası bulunan harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisi ile birlikte ödemenin dayanağı olan Üniversite Yönetim Kurulu ve Döner Sermaye Yürütme Kurulu kararlarında imzası olanların sorumluluğu bulunmaktadır.
Üniversite Yönetim Kurulu ve Döner Sermaye Yönetim Kurulu Üyelerinin kamu zararından sorumlulukları, harcama talimatı veya yetkisinden değil gerçekleştirme sürecinde yer almalarından kaynaklanmaktadır.
2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası uyarınca bir proje/faaliyetin Ar-Ge olup olmadığına ilişkin karar, ÜYK tarafından verilmektedir. Bu karar, proje kapsamında elde edilecek gelirlerden yapılacak kesinti ve ödemelerin mahiyetini ve tutarını değiştirdiğinden, giderin gerçekleşme sürecine doğrudan etki ettiğinden ve bu karar olmadığı takdirde ek ödemeler, anılan maddenin (b) ve (e) fıkrasına göre ödeneceğinden söz konusu ÜYK kararını imzalayanların mali sorumluluğu bulunmaktadır. DSYK Üyeleri de, söz konusu ek ödemelerin ödenmesi yönünde kararı vermeleri nedeniyle sorumludurlar. 5018 sayılı Kanun’un 33’üncü maddesi ile 14.06.2007 tarihli ve 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurulu Kararının “III- SORUMLULAR” bölümünün “4- Gerçekleştirme Görevlileri” kısmının, “c) Kurul, Komisyon veya Benzeri Bir Organca Düzenlenen Gerçekleştirme Belgelerinde Sorumluluk” bendi uyarınca bu sorumluluk, bahse konu kişilerin giderin gerçekleşme sürecinde yer almasından ve giderin gerçekleşme sürecine doğrudan etki etmelerinden kaynaklanmaktadır.
Savunmalarda, bazı sorumlular, ilişikli ödeme emri belgelerinin kendi görevli oldukları tarihler dışındaki Üniversite Yönetim Kurulu Kararlarını da içerdiğini, bu kararlardan dolayı sorumlu tutulduklarını belirtmekte iseler de; kamu zararına konu olan ödeme emirlerinin her birinde birden fazla Üniversite Yönetim Kurulu kararına ilişkin ödemeler yer almakta olup her bir sorumlu, ödeme emrindeki kamu zararının tamamından değil, aşağıda yer alan sorumluluk taksimatından da anlaşılacağı üzere, imzalamış olduğu Üniversite Yönetim Kurulu kararıyla oluşan kısmından sorumludurlar.
Diğer taraftan, vefat eden kamu görevlisine 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ve ikincil mevzuat ile yüklenmiş bir sorumluluk bulunmadığından, vefat eden Üniversite Yönetim Kurulu Üyesi …’nun sorumluluğu bulunmamaktadır.
Bu itibarla, Ar-Ge kapsamına alınması nedeniyle proje gelirlerinin, %15 oranındaki kesinti dışında tamamı, katkı payı olarak ödenmesi; ödemelerden bilimsel araştırma projeleri finansman payı, hazine payı ile Gelir ve Damga Vergisi kesintileri yapılmaması nedeniyle … TL kamu zararı oluştuğuna, oy birliğiyle,
Ayrıntısı aşağıda gösterilen … TL kamu zararının;
… TL’sinin, Harcama Yetkilisi …, Gerçekleştirme Görevlisi … ile Diğer Sorumlular …, …, … ve … a,
… TL’sinin, Harcama Yetkilisi …, Gerçekleştirme Görevlisi … ile Diğer Sorumlular …, …, … ve …e
müştereken ve müteselsilen
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,
Anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere, oy çokluğuyla karar verildi.
Karşı Oy Gerekçesi:
Başkan … ve Üye …’ın sorumluluğa ilişkin karşı oy gerekçesi:
Söz konusu projelerin Ar-Ge projesi kapsamına alınmasına … Üniversitesi Ar-Ge Değerlendirme Komisyonu tarafından karar verilerek komisyonun kararı ile birlikte Üniversite Yönetim Kurulu tarafından projenin Ar-Ge kapsamında yer alıp almadığına nihai olarak karar verilmiş; anılan Üniversite Yönetim Kurulu kararı ve Döner Sermaye Yürütme Kurulu kararları gereğince 2547 sayılı Kanun’un (k) fıkrasında belirtilen %15 oranındaki kesinti dışında herhangi bir kesintiye tabi tutulmadan ilgili öğretim üyelerine ek ödeme yapılmıştır.
Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projesi olarak değerlendirilemeyecek projelerin Ar-Ge projesi kapsamına alınarak, gerekli kesintilere tabi tutulmadan ek ödeme yapılması nedeniyle oluşan kamu zararından anılan kurul kararlarında imzası bulunanların yanı sıra, mevzuata aykırı olarak projelerin Ar-Ge kapsamına alınmasına karar veren Ar-Ge Değerlendirme Komisyonu üyelerinin de sorumlu olduklarına; Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin ise Üniversite Yönetim ve Döner Sermaye Yürütme Kurulları tarafından verilen kararların gereği olarak söz konusu ödemeleri gerçekleştirdiklerinden, kamu zararından sorumlu olmadıklarına karar verilmesi gerekir.
D) … Fakültesi öğretim üyeleri tarafından yürütülen tedavi, teşhis vb. amaçlarla geliştirilen araştırma ürünlerine ait Faz III çalışmalarına ilişkin projelerin, Üniversite Yönetim Kurulu (ÜYK) kararlarıyla araştırma ve geliştirme projesi (Ar-Ge) kapsamına alınarak projeler kapsamında yapılan ek ödemelere ait kesintilerin eksik yapıldığı anlaşılmıştır.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Döner sermaye” başlıklı 58’inci maddesinin (k) fıkrasında;
“Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projeleri ile faaliyetleri sonucunda elde edilen gelirler döner sermaye işletmesinin ayrı bir hesabında toplanır. Bu gelirlerden (b) fıkrası uyarınca yapılacak olan kesintiler de dâhil herhangi bir kesinti yapılmaz. Bu kapsamda görev yapan öğretim elemanına ödenecek gelirin yüzde 85’i, herhangi bir vergi kesintisi yapılmaksızın ilgili öğretim elemanına ödenir. Kalan tutar, (b) fıkrasında belirtilen işler için kullanılır. Bu kapsamda değerlendirilecek proje ve faaliyetlere, öğretim elemanının müracaatı doğrultusunda, üniversite yönetim kurulunun izni ile karar verilir.” hükümleri yer almaktadır.
Aynı Kanun’un 58. maddesinin (h) ve (i) fıkralarına istinaden yürürlüğe konulan Yükseköğretim Kurumlarında Döner Sermaye Gelirlerinden Yapılacak Ek Ödemenin Dağıtılmasında Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’in “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (v) bendinde;
“Üniversite sanayi işbirliği; Ülkemizde Üniversite-Sanayi işbirliğinde paydaşlar arasındaki sinerjiyi artırmak, ulusal yenilik ekosisteminde bu işbirliğini geliştirmek, sanayimizi rekabet gücü ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünler üretebilen ileri teknoloji ağırlıklı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmak amacıyla gerçekleştirilen;
1) Araştırma ve geliştirme faaliyeti (Ar-Ge): Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları, çevre uyumlu ürün tasarımı veya yazılım faaliyetleri ile alanında bilimsel ve teknolojik gelişme sağlayan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizliğe odaklanan, çıktıları özgün, deneysel, bilimsel ve teknik içerik taşıyan faaliyetleri,
2) Yenilik: Sosyal ve ekonomik ihtiyaçlara cevap verebilen, mevcut pazarlara başarıyla sunulabilecek ya da yeni pazarlar yaratabilecek; yeni bir ürün, hizmet, uygulama, yöntem veya iş modeli fikri ile oluşturulan süreçleri ve süreçlerin neticelerini,
3) Tasarım faaliyeti: Sanayi alanında ve Bakanlar Kurulunun uygun göreceği diğer alanlarda katma değer ve rekabet avantajı yaratma potansiyelini haiz, ürün veya ürünlerin işlevselliğini artırma, geliştirme, iyileştirme ve farklılaştırmaya yönelik yenilikçi faaliyetlerin tümünü,
4) Tasarım projesi: Amacı, kapsamı, genel ve teknik tanımı, süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak ayni veya nakdi destek tutarları, sonuçta doğacak fikri mülkiyet haklarının paylaşım esasları tespit edilmiş ve tasarım faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde tasarımcı tarafından yürütülen projeyi
ifade eder.” hükümlerine yer verilmiştir.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerinden, bir projenin Ar-Ge kapsamında değerlendirilerek, elde edilen gelirlerden 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası uyarınca ek ödeme yapılabilmesi için üniversite - sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projeleri ile faaliyetler olması gerekmektedir.
Bunun yanı sıra Ar-Ge sayılacak proje/faaliyetler, Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği’nin 5’inci maddesinde belirtilen Ar-Ge ve yenilik sayılmayan faaliyetler arasında yer almamalıdır. Anılan Yönetmeliğin 5’inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde, ilaç üretim izni öncesinde Faz-I ya da Faz-II çalışmalarından en az biri yurt içinde gerçekleştirilmeksizin yapılan Faz-III klinik çalışmalar ile üretim izni sonrasında gerçekleştirilen klinik çalışmaların, bu Yönetmeliğin uygulanmasında Ar-Ge ve yenilik kapsamında değerlendirilemeyeceği belirtilmektedir.
Yapılan incelemede;
-ÜYK’nın aşağıda tarih, toplantı sayısı ve karar numarası belirtilen kararlarıyla, tedavi, teşhis vb. amaçlarla geliştirilen araştırma ürünlerine ait Faz III çalışmalarına ilişkin projelerin, Ar-Ge projesi kapsamında değerlendirildiği,
-İlaç ve Biyolojik Ürünlerin Klinik Araştırmaları Hakkında Yönetmelik’in “Klinik araştırma dönemleri” başlıklı 10’uncu maddesinin (c) bendinde belirtildiği üzere Projelerin, Faz I ve Faz II dönemlerinden geçmiş araştırma ürününün, araştırmanın niteliğine ve mahiyetine göre seçilmiş, yeterli sayıda gönüllü hastaya uygulanarak, etkililiği, emniyeti, yeni bir endikasyon araştırması, farklı dozları, yeni veriliş yolları ve yöntemleri, yeni bir hasta popülasyonu ve yeni farmasötik şekiller yönünden denenmesine yönelik olduğu,
-Projeler kapsamında elde edilen gelirlerden, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına istinaden yapılan %15 oranındaki kesinti dışında hiçbir kesintinin yapılmadığı ve kesinti dışında kalan tüm gelirin, proje yürütücüsü ile araştırmacılarına ödendiği,
anlaşılmıştır.
… Fakültesi Öğretim Üyeleri tarafından gerçekleştirilen projelerin temel gayesi, yeni geliştirilen bir araştırma ürününün klinik öncesi farmokolojik, toksikolojik ve benzeri araştırmalarının tam ve uygun deneysel yöntemler yapılmasını takiben farmakokinetik özelliklerinin, toksisitesinin ve vücut fonksiyonlarına etkisinin tespit edilmesi ve terapötik doz sınırlarının, klinik etkililiğinin ve emniyetinin araştırılması amacıyla yapılan Faz I ve Faz II çalışmaları sonrasında ve ruhsatlandırma öncesinde daha fazla gönüllü sayısıyla, kısa dönemli ve çalışmalara nazaran daha inandırıcı ve istatistiksel olarak daha anlamlı sonuçlara ulaşılmak suretiyle ürünün güvenliğini sağlamaktır.
Projelerin muhatabı olan kuruluşların, yurtdışı merkezli ve yurtiçindeki temsilcilikleri ve şirketleri vasıtasıyla faaliyet gösterdikleri ve üretim ve ticaretlerini, çoğunlukla yurtdışında gerçekleştirdikleri nazara alındığında; projelerin, yukarıda belirtilen amaca uygun olması için yenilikçi faaliyetler içermesi yanında ülke ilaç sanayisindeki kuruluşların, uluslararası piyasadaki rakiplerine nazaran rekabet gücünü arttıran ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünlerine yönelik olması gerekmektedir.
Ancak, projelerin Ar-Ge kapsamına alınmasında ilaç geliştirmeye yönelik yenilikçi faaliyetler olması hususu yeterli görülmüş, projelerin, ülke ilaç sanayisine ve bu sanayideki kuruluşların, uluslararası piyasadaki rakiplerine nazaran rekabet gücünü arttıran ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünlerine yönelik olma kriterleri aranmamıştır.
Her ne kadar projelerle Üniversite ile ilaç sektörü arasında bir ilişki söz konusu olsa da, bu ilişki, ülke sanayisine yönelik değildir. Dolayısıyla projeler, Üniversite-sanayi işbirliğinde paydaşlar arasındaki sinerjiyi artırma, ulusal yenilik ekosistemindeki işbirliğini geliştirme ve bu ekosisteminde ortaya konulan yeniliklerle sanayiyi, uluslararası ticarette rekabet üstünlüğü sağlayacak katma değeri yüksek ürünler üretebilir hale getirme ve ileri teknoloji ağırlıklı ve sürdürebilir yapıya kavuşturma amacını taşımamaktadır.
Diğer taraftan Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği’nin 5’inci maddesinin (d) bendi uyarınca söz konusu projeler “İlaç üretim izni öncesinde en az iki aşaması yurt içinde gerçekleştirilmeyen klinik çalışmalar ile üretim izni sonrasında gerçekleştirilen klinik çalışmalar” kapsamına girdiğinden, Ar-Ge sayılmayan faaliyetler arasında yer almaktır.
Bu nedenle proje kapsamında ek ödemelerin 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına göre yapılması mevzuata aykırıdır.
Savunmalarda ilgili projelerin Ar-Ge niteliği taşıyıp taşımadığına ilişkin bilirkişi incelemesi yaptırılmasının talep edildiği belirtilmektedir. Sayıştayca Bilirkişi ve Uzman Görevlendirilmesine İlişkin Yönetmelik’in “Amaç ve kapsam” başlıklı 1’inci maddesinin ikinci fıkrasında, Sayıştay dairelerince bilirkişi görevlendirilmesine 20.01.2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerinin uygulanacağı belirtilmektedir.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Bilirkişiye başvurulmasını gerektiren haller” başlıklı 266’ncı maddesinde;
“Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir. Ancak genel bilgi veya tecrübeyle ya da hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukukî bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz. …”
hükmü yer almaktadır.
Anılan kanun hükmü uyarınca ödeme emri ve eki belgelerdeki (Üniversite Yönetim Kurulu kararları, Ar-Ge Komisyonu Değerlendirme Formu, Ar-Ge Çalışması Başvuru Formu vb.) bilgilerle mevzuat hükümlerinin değerlendirilmesinde herhangi bir tereddütle karşılaşılmadığından bilirkişi görevlendirilmesine gerek bulunmamaktadır.
Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projesi olarak değerlendirilemeyecek olan projenin, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası kapsamına girmediğinden, aynı Kanun maddesinin (e) fıkrasının ilk paragrafının;
“Yükseköğretim kurumlarının (c) ve (d) fıkraları kapsamına girenler haricindeki diğer birimlerinde döner sermaye işletmesi hesabına yapılan iş veya hizmetler karşılığında tahsil edilen gelirlerden kanuni kesintiler ile varsa yapılan iş veya hizmetle bağlantılı giderler düşüldükten sonra geri kalan tutar, hizmet karşılığı olarak gelir tahsilatının yapıldığı tarihi izleyen bir ay içinde, veya hizmet bedelinin peşin tahsil edilmesi halinde hizmetin gerçekleşme oranına bağlı olarak aylara bölünerek hizmeti veren öğretim elemanlarına ödenir.” hükümleri dâhilinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu kapsamda adı geçen projelerden elde edilen gelirlerin;
1) 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (b) fıkrasının;
“Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın, … diğer yükseköğretim kurumları için ise asgari yüzde 15’i, ilgili yükseköğretim kurumunun ihtiyacı olan mal ve hizmet alımları, her türlü bakım, onarım, kiralama, devam etmekte olan projelerin tamamlanmasına yönelik inşaat işleri ve diğer ihtiyaçlar ile yönetici payları için kullanılır. …
Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın en az yüzde 5'i, üniversite bünyesinde yürütülen bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için kullanılır. …
…” hükümleri uyarınca asgari yükseköğretim kurumunun ihtiyacı için %15 ve bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için %5 oranında kesintiye tabi tutulması,
2) 17.09.2004 tarih ve 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un geçici 1’inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünün 26.01.2011 tarihli ve 01126 sayılı yazısı gereği %1’inin, Hazine payı olarak genel bütçeye aktarılması,
3) Yukarıda belirtilen kesintiler sonrasında kalan gelirlerden yapılacak ek ödemeler, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “Ücretin tarifi” başlıklı 63’üncü maddesinin ikinci bendiyle ücret sayıldığından ve Kanun’un “Vergi tevkifatı” başlıklı 94’üncü maddesinin ilk bendiyle Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulduğundan; bu ödemelerin, aynı Kanun’un “Esas tarife” başlıklı 103 ve “Verginin hesaplanması” başlıklı 104’üncü maddeleri uyarınca Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulması,
4) Ek ödemeye konu ödemeler üzerinden 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) Sayılı Tablonun “IV Makbuzlar ve diğer kağıtlar” bölümünün “1. Makbuzlar” kısmının (b) bendi uyarınca ‰7,59 oranında Damga Vergisi kesilmesi,
gerekmekte iken, bu kesintilerin yapılmaması nedeniyle kamu zararı oluşmuştur.
Oluşan kamu zararından 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 32 ve 33’üncü maddeleri gereğince ödeme emri ve eki belgelerde imzası bulunan harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisi ile birlikte ödemenin dayanağı olan Üniversite Yönetim Kurulu ve Döner Sermaye Yürütme Kurulu kararlarında imzası olanların sorumluluğu bulunmaktadır.
Üniversite Yönetim Kurulu ve Döner Sermaye Yönetim Kurulu Üyelerinin kamu zararından sorumlulukları, harcama talimatı veya yetkisinden değil gerçekleştirme sürecinde yer almalarından kaynaklanmaktadır.
2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası uyarınca bir proje/faaliyetin Ar-Ge olup olmadığına ilişkin karar, ÜYK tarafından verilmektedir. Bu karar, proje kapsamında elde edilecek gelirlerden yapılacak kesinti ve ödemelerin mahiyetini ve tutarını değiştirdiğinden, giderin gerçekleşme sürecine doğrudan etki ettiğinden ve bu karar olmadığı takdirde ek ödemeler, anılan maddenin (b) ve (e) fıkrasına göre ödeneceğinden söz konusu ÜYK kararını imzalayanların mali sorumluluğu bulunmaktadır. DSYK Üyeleri de, söz konusu ek ödemelerin ödenmesi yönünde kararı vermeleri nedeniyle sorumludurlar. 5018 sayılı Kanun’un 33’üncü maddesi ile 14.06.2007 tarihli ve 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurulu Kararının “III- SORUMLULAR” bölümünün “4- Gerçekleştirme Görevlileri” kısmının, “c) Kurul, Komisyon veya Benzeri Bir Organca Düzenlenen Gerçekleştirme Belgelerinde Sorumluluk” bendi uyarınca bu sorumluluk, bahse konu kişilerin giderin gerçekleşme sürecinde yer almasından ve giderin gerçekleşme sürecine doğrudan etki etmelerinden kaynaklanmaktadır.
Savunmalarda, bazı sorumlular, ilişikli ödeme emri belgelerinin kendi görevli oldukları tarihler dışındaki Üniversite Yönetim Kurulu Kararlarını da içerdiğini, bu kararlardan dolayı sorumlu tutulduklarını belirtmekte iseler de; kamu zararına konu olan ödeme emirlerinin her birinde birden fazla Üniversite Yönetim Kurulu kararına ilişkin ödemeler yer almakta olup her bir sorumlu ödeme emrindeki kamu zararının tamamından değil, aşağıda yer alan sorumluluk taksimatından da anlaşılacağı üzere, imzalamış olduğu Üniversite Yönetim Kurulu kararıyla oluşan kısmından sorumludurlar.
Bu itibarla, Ar-Ge kapsamına alınması nedeniyle proje gelirlerinin, %15 oranındaki kesinti dışında tamamının, katkı payı olarak ödenerek, ödemelerden bilimsel araştırma projeleri finansman payı, hazine payı ile Gelir ve Damga Vergisi kesintileri yapılmaması nedeniyle … TL kamu zararı oluştuğuna, oy birliğiyle,
Ayrıntısı aşağıda gösterilen … TL kamu zararının;
… TL’sinin, Harcama Yetkilisi …, Gerçekleştirme Görevlisi … ile Diğer Sorumlular …, …, … ve … a,
… TL’sinin, Harcama Yetkilisi …, Gerçekleştirme Görevlisi … ile Diğer Sorumlular …, …, … ve …e
müştereken ve müteselsilen
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,
Anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere, oy çokluğuyla karar verildi.
Karşı Oy Gerekçesi:
Başkan … ve Üye …’ın sorumluluğa ilişkin karşı oy gerekçesi:
Söz konusu projelerin Ar-Ge projesi kapsamına alınmasına … Üniversitesi Ar-Ge Değerlendirme Komisyonu tarafından karar verilerek komisyonun kararı ile birlikte Üniversite Yönetim Kurulu tarafından projenin Ar-Ge kapsamında yer alıp almadığına nihai olarak karar verilmiş; anılan Üniversite Yönetim Kurulu kararı ve Döner Sermaye Yürütme Kurulu kararları gereğince 2547 sayılı Kanun’un (k) fıkrasında belirtilen %15 oranındaki kesinti dışında herhangi bir kesintiye tabi tutulmadan ilgili öğretim üyelerine ek ödeme yapılmıştır.
Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projesi olarak değerlendirilemeyecek ve Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği uyarınca Ar-Ge sayılmayan faaliyetler arasında yer alan söz konusu projelerin Ar-Ge projesi kapsamına alınarak, gerekli kesintilere tabi tutulmadan ek ödeme yapılması nedeniyle oluşan kamu zararından anılan kurul kararlarında imzası bulunanların yanı sıra, mevzuata aykırı olarak projelerin Ar-Ge kapsamına alınmasına karar veren Ar-Ge Değerlendirme Komisyonu üyelerinin de sorumlu olduklarına; Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin ise Üniversite Yönetim ve Döner Sermaye Yürütme Kurulları tarafından verilen kararların gereği olarak söz konusu ödemeleri gerçekleştirdiklerinden, kamu zararından sorumlu olmadıklarına karar verilmesi gerekir.
A) … Fakültesi öğretim üyesi … tarafından yürütülen … projesinin Üniversite Yönetim Kurulu (ÜYK) kararlarıyla araştırma ve geliştirme projesi (Ar-Ge) kapsamına alınarak proje kapsamında yapılan ek ödemelere ait kesintilerin eksik yapıldığı görülmüştür.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Döner sermaye” başlıklı 58’inci maddesinin (k) fıkrasında;
“Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projeleri ile faaliyetleri sonucunda elde edilen gelirler döner sermaye işletmesinin ayrı bir hesabında toplanır. Bu gelirlerden (b) fıkrası uyarınca yapılacak olan kesintiler de dâhil herhangi bir kesinti yapılmaz. Bu kapsamda görev yapan öğretim elemanına ödenecek gelirin yüzde 85’i, herhangi bir vergi kesintisi yapılmaksızın ilgili öğretim elemanına ödenir. Kalan tutar, (b) fıkrasında belirtilen işler için kullanılır. Bu kapsamda değerlendirilecek proje ve faaliyetlere, öğretim elemanının müracaatı doğrultusunda, üniversite yönetim kurulunun izni ile karar verilir.” hükümleri yer almaktadır.
Aynı Kanun’un 58. maddesinin (h) ve (i) fıkralarına istinaden yürürlüğe konulan Yükseköğretim Kurumlarında Döner Sermaye Gelirlerinden Yapılacak Ek Ödemenin Dağıtılmasında Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’in “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (v) bendinde;
“Üniversite sanayi işbirliği; Ülkemizde Üniversite-Sanayi işbirliğinde paydaşlar arasındaki sinerjiyi artırmak, ulusal yenilik ekosisteminde bu işbirliğini geliştirmek, sanayimizi rekabet gücü ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünler üretebilen ileri teknoloji ağırlıklı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmak amacıyla gerçekleştirilen;
1) Araştırma ve geliştirme faaliyeti (Ar-Ge): Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları, çevre uyumlu ürün tasarımı veya yazılım faaliyetleri ile alanında bilimsel ve teknolojik gelişme sağlayan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizliğe odaklanan, çıktıları özgün, deneysel, bilimsel ve teknik içerik taşıyan faaliyetleri,
2) Yenilik: Sosyal ve ekonomik ihtiyaçlara cevap verebilen, mevcut pazarlara başarıyla sunulabilecek ya da yeni pazarlar yaratabilecek; yeni bir ürün, hizmet, uygulama, yöntem veya iş modeli fikri ile oluşturulan süreçleri ve süreçlerin neticelerini,
3) Tasarım faaliyeti: Sanayi alanında ve Bakanlar Kurulunun uygun göreceği diğer alanlarda katma değer ve rekabet avantajı yaratma potansiyelini haiz, ürün veya ürünlerin işlevselliğini artırma, geliştirme, iyileştirme ve farklılaştırmaya yönelik yenilikçi faaliyetlerin tümünü,
4) Tasarım projesi:Amacı, kapsamı, genel ve teknik tanımı, süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak ayni veya nakdi destek tutarları, sonuçta doğacak fikri mülkiyet haklarının paylaşım esasları tespit edilmiş ve tasarım faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde tasarımcı tarafından yürütülen projeyi
ifade eder.” hükümlerine yer verilmiştir.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerinden, bir projenin Ar-Ge kapsamında değerlendirilerek 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası uyarınca ek ödeme yapılabilmesi için üniversite - sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projeleri ile faaliyetler olması gerekmektedir.
Yapılan incelemede;
-ÜYK’nın … tarihli ve … sayılı toplantısında alınan … no’lu kararla … adlı projenin, Ar-Ge projesi kapsamında değerlendirildiği,
-Projenin, … ve … Fakülteleri öğretim elemanları ile personeli tarafından …’e yapıldığı,
-Bahse konu projenin, …’dan seçilen hastanelerin, Covid-19’a yanıt vermeleri ile ilgili temel kapasitelerini hızla arttırmak amacıyla bir grup … vatandaşı hekimi, salgın şartlarına hızlıca uyarlayarak hizmet öncesi ve sırasında ana görevleri ile ilgili konularda eğitmeye, konsültan ve eğitici kimliği kazandırmaya yarayan ve harmanlanmış öğretim modeliyle olağandışı durumlarda sağlık çalışanlarının eğitiminde uluslararası ölçekte kullanılabilecek öğrenme materyallerinin üretilmesi ve kolayca devredilebilir ve farklı olaylara uyumlandırılabilir özgün bir çevrimiçi öğrenme ekosistemi yönetişim aracının geliştirilmesi amacını taşıdığı,
-Proje kapsamında elde edilen gelirlerden, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına istinaden yapılan %15 oranındaki kesinti dışında hiçbir kesintinin yapılmadığı ve kesinti dışında kalan tüm gelirlerin, proje yürütücüsü ile araştırmacılarına ödendiği,
anlaşılmıştır.
Söz konusu proje, uluslararası çapta faaliyet gösteren ve …a yardım amacını taşıyan bir fon olan …’e yapıldığından, 2547 sayılı Kanunun 58’inci maddesinin (k) fıkrasında belirtilen üniversite-sanayi işbirliği şartını taşımamaktadır. Bunun yanı sıra projenin temel gayesi, hastane hekimlerinin eğitimi, eğitim materyallerinin üretilmesi ve eğitimin sistematik hale getirilmesi suretiyle Covid-19 ile optimum düzeyde mücadelenin sağlanmasıdır. Bu haliyle projenin yukarıda anılan Yönetmelikte belirtilen, üniversite-sanayi arasındaki sinerjiyi artırma, ulusal yenilik ekosisteminde bu işbirliğini geliştirme ve sanayiyi, rekabet gücünü arttıran ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünler üretebilen ileri teknoloji ağırlıklı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturma amacı taşıdığından bahsedilemez.
Bu nedenle proje kapsamında ek ödemelerin 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına göre yapılması mevzuata aykırıdır.
Savunmalarda ilgili projelerin Ar-Ge niteliği taşıyıp taşımadığına ilişkin bilirkişi incelemesi yaptırılmasının talep edildiği belirtilmektedir. Sayıştayca Bilirkişi ve Uzman Görevlendirilmesine İlişkin Yönetmelik’in “Amaç ve kapsam” başlıklı 1’inci maddesinin ikinci fıkrasında, Sayıştay dairelerince bilirkişi görevlendirilmesine 20.01.2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerinin uygulanacağı belirtilmektedir.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Bilirkişiye başvurulmasını gerektiren haller” başlıklı 266’ncı maddesinde;
“Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir. Ancak genel bilgi veya tecrübeyle ya da hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukukî bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz. …”
hükmü yer almaktadır.
Anılan kanun hükmü uyarınca ödeme emri ve eki belgelerdeki (Üniversite Yönetim Kurulu kararları, Ar-Ge Komisyonu Değerlendirme Formu, Ar-Ge Çalışması Başvuru Formu vb.) bilgilerle mevzuat hükümlerinin değerlendirilmesinde herhangi bir tereddütle karşılaşılmadığından bilirkişi görevlendirilmesine gerek bulunmamaktadır.
Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projesi olarak değerlendirilemeyecek olan projenin, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası kapsamına girmediğinden, aynı Kanun maddesinin (e) fıkrasının ilk paragrafının;
“Yükseköğretim kurumlarının (c) ve (d) fıkraları kapsamına girenler haricindeki diğer birimlerinde döner sermaye işletmesi hesabına yapılan iş veya hizmetler karşılığında tahsil edilen gelirlerden kanuni kesintiler ile varsa yapılan iş veya hizmetle bağlantılı giderler düşüldükten sonra geri kalan tutar, hizmet karşılığı olarak gelir tahsilatının yapıldığı tarihi izleyen bir ay içinde, veya hizmet bedelinin peşin tahsil edilmesi halinde hizmetin gerçekleşme oranına bağlı olarak aylara bölünerek hizmeti veren öğretim elemanlarına ödenir.” hükümleri dâhilinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu kapsamda adı geçen projelerden elde edilen gelirlerin;
1) 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (b) fıkrasının;
“Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın, … diğer yükseköğretim kurumları için ise asgari yüzde 15’i, ilgili yükseköğretim kurumunun ihtiyacı olan mal ve hizmet alımları, her türlü bakım, onarım, kiralama, devam etmekte olan projelerin tamamlanmasına yönelik inşaat işleri ve diğer ihtiyaçlar ile yönetici payları için kullanılır. …
Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın en az yüzde 5'i, üniversite bünyesinde yürütülen bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için kullanılır. …
…” hükümleri uyarınca asgari yükseköğretim kurumunun ihtiyacı için %15 ve bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için %5 oranında kesintiye tabi tutulması,
2) 17.09.2004 tarih ve 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un geçici 1’inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünün 26.01.2011 tarihli ve 01126 sayılı yazısı gereği %1’inin, Hazine payı olarak genel bütçeye aktarılması,
3) Yukarıda belirtilen kesintiler sonrasında kalan gelirlerden yapılacak ek ödemeler, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “Ücretin tarifi” başlıklı 63’üncü maddesinin ikinci bendiyle ücret sayıldığından ve Kanun’un “Vergi tevkifatı” başlıklı 94’üncü maddesinin ilk bendiyle Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulduğundan; bu ödemelerin, aynı Kanun’un “Esas tarife” başlıklı 103 ve “Verginin hesaplanması” başlıklı 104’üncü maddeleri uyarınca Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulması,
4) Ek ödemeye konu ödemeler üzerinden 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) Sayılı Tablonun “IV Makbuzlar ve diğer kağıtlar” bölümünün “1. Makbuzlar” kısmının (b) bendi uyarınca ‰7,59 oranında Damga Vergisi kesilmesi,
gerekmekte iken, bu kesintilerin yapılmaması nedeniyle kamu zararı oluşmuştur.
Oluşan kamu zararından 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 32 ve 33’üncü maddeleri gereğince ödeme emri ve eki belgelerde imzası bulunan harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisi ile birlikte ödemenin dayanağı olan Üniversite Yönetim Kurulu ve Döner Sermaye Yürütme Kurulu kararlarında imzası olanların sorumluluğu bulunmaktadır.
Üniversite Yönetim Kurulu ve Döner Sermaye Yönetim Kurulu Üyelerinin kamu zararından sorumlulukları, harcama talimatı veya yetkisinden değil gerçekleştirme sürecinde yer almalarından kaynaklanmaktadır.
2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası uyarınca bir proje/faaliyetin Ar-Ge olup olmadığına ilişkin karar, ÜYK tarafından verilmektedir. Bu karar, proje kapsamında elde edilecek gelirlerden yapılacak kesinti ve ödemelerin mahiyetini ve tutarını değiştirdiğinden, giderin gerçekleşme sürecine doğrudan etki ettiğinden ve bu karar olmadığı takdirde ek ödemeler, anılan maddenin (b) ve (e) fıkrasına göre ödeneceğinden söz konusu ÜYK kararını imzalayanların mali sorumluluğu bulunmaktadır. DSYK Üyeleri de, söz konusu ek ödemelerin ödenmesi yönünde kararı vermeleri nedeniyle sorumludurlar. 5018 sayılı Kanun’un 33’üncü maddesi ile 14.06.2007 tarihli ve 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurulu Kararının “III- SORUMLULAR” bölümünün “4- Gerçekleştirme Görevlileri” kısmının, “c) Kurul, Komisyon veya Benzeri Bir Organca Düzenlenen Gerçekleştirme Belgelerinde Sorumluluk” bendi uyarınca bu sorumluluk, bahse konu kişilerin giderin gerçekleşme sürecinde yer almasından ve giderin gerçekleşme sürecine doğrudan etki etmelerinden kaynaklanmaktadır.
Bu itibarla, Ar-Ge kapsamına alınması nedeniyle proje gelirlerinin, %15 oranındaki kesinti dışında tamamının katkı payı olarak ödenmesi; ödemelerden bilimsel araştırma projeleri finansman payı, hazine payı ile Gelir ve Damga Vergisi kesintileri yapılmaması nedeniyle … TL kamu zararı oluştuğuna, oy birliğiyle,
Ayrıntısı aşağıda gösterilen … TL kamu zararının;
Harcama Yetkilisi …, Gerçekleştirme Görevlisi … ile Diğer Sorumlular …., … ve… a müştereken ve müteselsilen,
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,
Anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere, oy çokluğuyla karar verildi.
Karşı Oy Gerekçesi:
Başkan … ve Üye …’ın sorumluluğa ilişkin karşı oy gerekçesi:
Söz konusu projenin Ar-Ge projesi kapsamına alınmasına … Üniversitesi Ar-Ge Değerlendirme Komisyonu tarafından karar verilerek komisyonun kararı ile birlikte Üniversite Yönetim Kurulu tarafından projenin Ar-Ge kapsamında yer alıp almadığına nihai olarak karar verilmiş; anılan Üniversite Yönetim Kurulu kararı ve Döner Sermaye Yürütme Kurulu kararları gereğince 2547 sayılı Kanun’un (k) fıkrasında belirtilen %15 oranındaki kesinti dışında herhangi bir kesintiye tabi tutulmadan ilgili öğretim üyelerine ek ödeme yapılmıştır.
Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projesi olarak değerlendirilemeyecek projenin Ar-Ge projesi kapsamına alınarak, gerekli kesintilere tabi tutulmadan ek ödeme yapılması nedeniyle oluşan kamu zararından anılan kurul kararlarında imzası bulunanların yanı sıra, mevzuata aykırı olarak projelerin Ar-Ge kapsamına alınmasına karar veren Ar-Ge Değerlendirme Komisyonu üyelerinin de sorumlu olduklarına; Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin ise Üniversite Yönetim ve Döner Sermaye Yürütme Kurulları tarafından verilen kararların gereği olarak söz konusu ödemeleri gerçekleştirdiklerinden, kamu zararından sorumlu olmadıklarına karar verilmesi gerekir.
B) … Fakültesi Öğretim Üyesi … tarafından yürütülen … projenin, Üniversite Yönetim Kurulu (ÜYK) kararlarıyla araştırma ve geliştirme projesi (Ar-Ge) kapsamına alınmamasına rağmen Ar-Ge projesi olarak değerlendirilmesi sonucu katkı payı ödemelerine ait kesintilerin eksik yapıldığı anlaşılmıştır.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Döner sermaye” başlıklı 58’inci maddesinin (k) fıkrasıyla; üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projeleri ile faaliyetleri sonucunda elde edilen gelirlerin %85’inin, herhangi bir vergi kesintisi yapılmaksızın görevi yapan öğretim elemanına ödenmesi ve bu kapsamda değerlendirilecek proje ve faaliyetlere, öğretim elemanının müracaatı doğrultusunda üniversite yönetim kurulunun izni ile karar verilmesi hükme bağlanmıştır.
Yapılan incelemede;
-Adı geçen öğretim üyesi tarafından yürütülen ve … Fakültesi klinik araştırmaları açısından “gözlemsel çalışma” olarak tanımlanan … numaralı … adlı projenin, …ne yapıldığı,
-ÜYK’nın … tarihli ve … sayılı toplantısında aldığı … no’lu kararında; projenin, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesi (k) fıkrası uyarınca Ar-Ge projesi kapsamında değerlendirilmemesine oybirliğiyle karar verildiği,
-Buna rağmen proje kapsamında elde edilen … TL’lik gelirden, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına istinaden yapılan %15 oranındaki kesinti dışında hiçbir kesintinin yapılmadığı ve kesinti dışında kalan tüm gelirin, proje yürütücüsüne ödendiği,
görülmüştür.
Bu haliyle proje, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası kapsamına girmediğinden; projenin, aynı maddenin (e) fıkrasında yer alan;
“Yükseköğretim kurumlarının (c) ve (d) fıkraları kapsamına girenler haricindeki diğer birimlerinde döner sermaye işletmesi hesabına yapılan iş veya hizmetler karşılığında tahsil edilen gelirlerden kanuni kesintiler ile varsa yapılan iş veya hizmetle bağlantılı giderler düşüldükten sonra geri kalan tutar, hizmet karşılığı olarak gelir tahsilatının yapıldığı tarihi izleyen bir ay içinde, veya hizmet bedelinin peşin tahsil edilmesi halinde hizmetin gerçekleşme oranına bağlı olarak aylara bölünerek hizmeti veren öğretim elemanlarına ödenir.
Tıp ve diş hekimliği fakültelerindeki öğretim elemanlarının sağlık hizmeti dışında verdikleri hizmetler karşılığında döner sermaye hesabına tahsil edilen paradan pay alma hususunda bu fıkra hükümleri uygulanır. (Ek cümle: 17/2/2011-6114/17 md.) Bu kapsamda bulunan hizmetler ile öğretim elemanlarının yükseköğretim kurumlarının imkanlarını kullanmaksızın verdikleri hizmetler karşılığında elde edilen gelirlerden (b) fıkrasının birinci bendi uyarınca yapılacak kesintilerin uygulanmasında asgari yüzde 15 oranı uygulanır.” hükümleri dâhilinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu kapsamda adı geçen projeden elde edilen gelirlerin;
1) 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (b) fıkrasının;
“Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın, tıp ve diş hekimliği fakülteleri sağlık uygulama ve araştırma merkezleri ile açık öğretim hizmeti veren yükseköğretim kurumları için asgari yüzde 35'i, … ilgili yükseköğretim kurumunun ihtiyacı olan mal ve hizmet alımları, her türlü bakım, onarım, kiralama, devam etmekte olan projelerin tamamlanmasına yönelik inşaat işleri ve diğer ihtiyaçlar ile yönetici payları için kullanılır.
…
Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın en az yüzde 5'i, üniversite bünyesinde yürütülen bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için kullanılır.
…”
hükümleri uyarınca asgari yükseköğretim kurumunun ihtiyacı için %35 ve bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için %5 oranında kesintiye tabi tutulması,
2) 17.09.2004 tarih ve 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un geçici 1’inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünün 26.01.2011 tarihli ve 01126 sayılı yazısı gereği %1’inin, Hazine payı olarak genel bütçeye aktarılması,
3) Yukarıda belirtilen kesintiler sonrasında kalan gelirlerden yapılacak ek ödemeler, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “Ücretin tarifi” başlıklı 63’üncü maddesinin ikinci bendiyle ücret sayıldığından ve Kanun’un “Vergi tevkifatı” başlıklı 94’üncü maddesinin ilk bendiyle Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulduğundan; bu ödemelerin, aynı Kanun’un “Esas tarife” başlıklı 103 ve “Verginin hesaplanması” başlıklı 104’üncü maddeleri uyarınca Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulması,
4) Ek ödemeye konu ödemeler üzerinden 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) Sayılı Tablonun “IV Makbuzlar ve diğer kağıtlar” bölümünün “1. Makbuzlar” kısmının (b) bendi uyarınca ‰7,59 oranında Damga Vergisi kesilmesi,
gerekmekte iken, bu kesintilerin yapılmaması nedeniyle kamu zararı oluşmuştur.
Oluşan kamu zararından 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 32 ve 33’üncü maddeleri gereğince ödeme emri ve eki belgelerde imzası bulunan harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisi ile birlikte ödemenin dayanağı olan Döner Sermaye Yürütme Kurulu kararında imzası olanların sorumluluğu bulunmaktadır.
Bu itibarla, Ar-Ge kapsamında olmaması nedeniyle proje gelirlerinin, %15 oranındaki kesinti dışında tamamı katkı payı olarak ödendiğinden, ödemeyi alan öğretim üyesine, eksik kesilen yükseköğretim kurumu payı, bilimsel araştırma projeleri finansman payı, hazine payı ile Gelir ve Damga Vergisi tutarları kadar fazla ödeme yapılması suretiyle … TL kamu zararı oluştuğuna, oy birliğiyle,
Ayrıntısı aşağıda gösterilen … TL kamu zararının Harcama Yetkilisi …, Gerçekleştirme Görevlisi … ile Diğer Sorumlular …., …, … ve …e müştereken ve müteselsilen,
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,
Anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere, oy çokluğuyla karar verildi.
Karşı Oy Gerekçesi:
Başkan … ve Üye …’ın sorumluluğa ilişkin karşı oy gerekçesi:
… Üniversitesi Üniversite Yönetim Kurulu kararı ile söz konusu projenin Ar-Ge kapsamında yer almadığına karar verilmiş olmasına rağmen, Döner Sermaye Yürütme Kurulu Kararı gereğince 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasında belirtilen %15 oranındaki kesinti dışında herhangi bir kesintiye tabi tutulmadan ilgili öğretim üyesine ek ödeme yapılmıştır. Bu suretle oluşan kamu zararından ödemenin dayanağı olan DSYK kararında imzası bulunanların sorumlu olduklarına; bu kararın gereği olarak ödemeyi gerçekleştiren Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme görevlisinin ise sorumluluğunun bulunmadığına karar verilmesi gerekir.
C) … Fakültesi öğretim üyeleri tarafından yürütülen tedavi, teşhis vb. amaçlarla geliştirilen araştırma ürünlerine ait Faz I ve Faz II çalışmaları ile test iyileştirme çalışmalarına ilişkin projelerin, Üniversite Yönetim Kurulu (ÜYK) kararlarıyla araştırma ve geliştirme projesi (Ar-Ge) kapsamına alınarak proje kapsamında yapılan ek ödemelere ait kesintilerin eksik yapıldığı anlaşılmıştır.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Döner sermaye” başlıklı 58’inci maddesinin (k) fıkrasında;
“Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projeleri ile faaliyetleri sonucunda elde edilen gelirler döner sermaye işletmesinin ayrı bir hesabında toplanır. Bu gelirlerden (b) fıkrası uyarınca yapılacak olan kesintiler de dâhil herhangi bir kesinti yapılmaz. Bu kapsamda görev yapan öğretim elemanına ödenecek gelirin yüzde 85’i, herhangi bir vergi kesintisi yapılmaksızın ilgili öğretim elemanına ödenir. Kalan tutar, (b) fıkrasında belirtilen işler için kullanılır. Bu kapsamda değerlendirilecek proje ve faaliyetlere, öğretim elemanının müracaatı doğrultusunda, üniversite yönetim kurulunun izni ile karar verilir.” hükümleri yer almaktadır.
Aynı Kanun’un 58. maddesinin (h) ve (i) fıkralarına istinaden yürürlüğe konulan Yükseköğretim Kurumlarında Döner Sermaye Gelirlerinden Yapılacak Ek Ödemenin Dağıtılmasında Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’in “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (v) bendinde;
“Üniversite sanayi işbirliği; Ülkemizde Üniversite-Sanayi işbirliğinde paydaşlar arasındaki sinerjiyi artırmak, ulusal yenilik ekosisteminde bu işbirliğini geliştirmek, sanayimizi rekabet gücü ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünler üretebilen ileri teknoloji ağırlıklı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmak amacıyla gerçekleştirilen;
1) Araştırma ve geliştirme faaliyeti (Ar-Ge): Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları, çevre uyumlu ürün tasarımı veya yazılım faaliyetleri ile alanında bilimsel ve teknolojik gelişme sağlayan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizliğe odaklanan, çıktıları özgün, deneysel, bilimsel ve teknik içerik taşıyan faaliyetleri,
2) Yenilik: Sosyal ve ekonomik ihtiyaçlara cevap verebilen, mevcut pazarlara başarıyla sunulabilecek ya da yeni pazarlar yaratabilecek; yeni bir ürün, hizmet, uygulama, yöntem veya iş modeli fikri ile oluşturulan süreçleri ve süreçlerin neticelerini,
3) Tasarım faaliyeti: Sanayi alanında ve Bakanlar Kurulunun uygun göreceği diğer alanlarda katma değer ve rekabet avantajı yaratma potansiyelini haiz, ürün veya ürünlerin işlevselliğini artırma, geliştirme, iyileştirme ve farklılaştırmaya yönelik yenilikçi faaliyetlerin tümünü,
4) Tasarım projesi:Amacı, kapsamı, genel ve teknik tanımı, süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak ayni veya nakdi destek tutarları, sonuçta doğacak fikri mülkiyet haklarının paylaşım esasları tespit edilmiş ve tasarım faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde tasarımcı tarafından yürütülen projeyi
ifade eder.” hükümlerine yer verilmiştir.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerinden, bir projenin Ar-Ge kapsamında değerlendirilerek 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına göre elde edilen gelirlerden herhangi bir kesintiye tabi tutulmadan ek ödeme yapılabilmesi için üniversite- sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projeleri ile faaliyetler olması gerekmektedir.
Yapılan incelemede;
-ÜYK’nın aşağıda tarih, toplantı sayısı ve karar numarası belirtilen kararlarıyla, tedavi, teşhis vb. amaçlarla geliştirilen araştırma ürünlerine ait Faz I ve Faz II çalışmaları ile test iyileştirme çalışmalarına ilişkin projelerin, Ar-Ge projesi kapsamında değerlendirildiği,
-İlaç ve Biyolojik Ürünlerin Klinik Araştırmaları Hakkında Yönetmelik’in “Klinik araştırma dönemleri” başlıklı 10’uncu maddesinin (a) ve (b) bentlerinde belirtildiği üzere projelerin; araştırma ürününün, farmakokinetik özelliklerinin, toksisitesinin ve vücut fonksiyonlarına etkisinin tespit edilebilmesi ile terapötik doz sınırlarının, klinik etkililiğinin ve emniyetinin araştırılması için araştırmanın niteliğine ve mahiyetine göre seçilmiş yeterli sayıda sağlıklı gönüllüye veya sağlıklı gönüllülerde çalışılmasına imkân olmayan durumlarda hasta gönüllülere ürünün uygulanmasına yönelik olduğu,
-… çalışmasının; transfüzyona bağımlı olan ve olmayan talasemi hastaları ile diğer anemilerde, aşırı demir yükünün invazif olmayan testlerinin iyileştirilmesine ilişkin olduğu,
-Projeler kapsamında elde edilen gelirlerden, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına istinaden yapılan %15 oranındaki kesinti dışında hiçbir kesintinin yapılmadığı ve kesinti dışında kalan tüm gelirin, proje yürütücüsü ile araştırmacılarına ödendiği,
anlaşılmıştır.
… Fakültesi Öğretim Üyeleri tarafından gerçekleştirilen projelerin temel gayesi, yeni geliştirilen bir araştırma ürününün sınırlı sayıda hasta ve/veya gönüllüye uygulanmak suretiyle ürünün, klinik öncesi farmokolojik, toksikolojik ve benzeri araştırmalarının tam ve uygun deneysel yöntemler yapılmasını takiben farmakokinetik özelliklerinin, toksisitesinin ve vücut fonksiyonlarına etkisinin tespit edilmesi ve terapötik doz sınırlarının, klinik etkililiğinin ve emniyetinin belirlenmesini ve ruhsat alım sürecinin öncesindeki son süreç olan ve daha geniş bir popülasyona ürünün uygulanmasını gerektiren Faz III çalışmasına geçilmesini sağlamaktır.
… çalışması ise akdeniz anemisi ve diğer anemi hastalarında demir yükünün ölçümünü sağlayan ve cerrahi işlem gerektirmeyen MRG ve serum ferritinine alternatif yeni bir test kitinin geliştirilmesine yöneliktir.
Projelerin muhatabı olan kuruluşların, yurtdışı merkezli ve yurtiçindeki temsilcilikleri ve şirketleri vasıtasıyla faaliyet gösterdikleri ve üretim ve ticaretlerini, çoğunlukla yurtdışında gerçekleştirdikleri nazara alındığında; projelerin, yukarıda belirtilen amaca uygun olması için yenilikçi faaliyetler içermesi yanında ülke beşeri tıbbi ürünler sanayisindeki kuruluşların, uluslararası piyasadaki rakiplerine nazaran rekabet gücünü arttıran ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünlerine yönelik olması gerekmektedir.
Ancak, projelerin Ar-Ge kapsamına alınmasında ilaç ve test geliştirmeye yönelik yenilikçi faaliyetler olması hususu yeterli görülmüş, projelerin, ülke beşeri tıbbi ürünler sanayisine ve bu sanayideki kuruluşların, uluslararası piyasadaki rakiplerine nazaran rekabet gücünü arttıran ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünlerine yönelik olma kriterleri aranmamıştır.
Her ne kadar projelerle Üniversite ile ilgili sektörü arasında bir ilişki söz konusu olsa da, bu ilişki, ülke sanayisine yönelik değildir. Dolayısıyla projeler, Üniversite-sanayi işbirliğinde paydaşlar arasındaki sinerjiyi artırma, ulusal yenilik ekosistemindeki işbirliğini geliştirme ve bu ekosisteminde ortaya konulan yeniliklerle sanayiyi, uluslararası ticarette rekabet üstünlüğü sağlayacak katma değeri yüksek ürünler üretebilir hale getirme ve ileri teknoloji ağırlıklı ve sürdürebilir yapıya kavuşturma amacını taşımamaktadır.
Bu nedenle proje kapsamında ek ödemelerin 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına göre yapılması mevzuata aykırıdır.
Savunmalarda ilgili projelerin Ar-Ge niteliği taşıyıp taşımadığına ilişkin bilirkişi incelemesi yaptırılmasının talep edildiği belirtilmektedir. Sayıştayca Bilirkişi ve Uzman Görevlendirilmesine İlişkin Yönetmelik’in “Amaç ve kapsam” başlıklı 1’inci maddesinin ikinci fıkrasında, Sayıştay dairelerince bilirkişi görevlendirilmesine 20.01.2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerinin uygulanacağı belirtilmektedir.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Bilirkişiye başvurulmasını gerektiren haller” başlıklı 266’ncı maddesinde;
“Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir. Ancak genel bilgi veya tecrübeyle ya da hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukukî bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz. …”
hükmü yer almaktadır.
Anılan kanun hükmü uyarınca ödeme emri ve eki belgelerdeki (Üniversite Yönetim Kurulu kararları, Ar-Ge Komisyonu Değerlendirme Formu, Ar-Ge Çalışması Başvuru Formu vb.) bilgilerle mevzuat hükümlerinin değerlendirilmesinde herhangi bir tereddütle karşılaşılmadığından bilirkişi görevlendirilmesine gerek bulunmamaktadır.
Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projesi olarak değerlendirilemeyecek olan projenin, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası kapsamına girmediğinden, aynı Kanun maddesinin (e) fıkrasının ilk paragrafının;
“Yükseköğretim kurumlarının (c) ve (d) fıkraları kapsamına girenler haricindeki diğer birimlerinde döner sermaye işletmesi hesabına yapılan iş veya hizmetler karşılığında tahsil edilen gelirlerden kanuni kesintiler ile varsa yapılan iş veya hizmetle bağlantılı giderler düşüldükten sonra geri kalan tutar, hizmet karşılığı olarak gelir tahsilatının yapıldığı tarihi izleyen bir ay içinde, veya hizmet bedelinin peşin tahsil edilmesi halinde hizmetin gerçekleşme oranına bağlı olarak aylara bölünerek hizmeti veren öğretim elemanlarına ödenir.” hükümleri dâhilinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu kapsamda adı geçen projelerden elde edilen gelirlerin;
1) 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (b) fıkrasının;
“Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın, … diğer yükseköğretim kurumları için ise asgari yüzde 15’i, ilgili yükseköğretim kurumunun ihtiyacı olan mal ve hizmet alımları, her türlü bakım, onarım, kiralama, devam etmekte olan projelerin tamamlanmasına yönelik inşaat işleri ve diğer ihtiyaçlar ile yönetici payları için kullanılır. …
Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın en az yüzde 5'i, üniversite bünyesinde yürütülen bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için kullanılır. …
…” hükümleri uyarınca asgari yükseköğretim kurumunun ihtiyacı için %15 ve bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için %5 oranında kesintiye tabi tutulması,
2) 17.09.2004 tarih ve 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un geçici 1’inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünün 26.01.2011 tarihli ve 01126 sayılı yazısı gereği %1’inin, Hazine payı olarak genel bütçeye aktarılması,
3) Yukarıda belirtilen kesintiler sonrasında kalan gelirlerden yapılacak ek ödemeler, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “Ücretin tarifi” başlıklı 63’üncü maddesinin ikinci bendiyle ücret sayıldığından ve Kanun’un “Vergi tevkifatı” başlıklı 94’üncü maddesinin ilk bendiyle Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulduğundan; bu ödemelerin, aynı Kanun’un “Esas tarife” başlıklı 103 ve “Verginin hesaplanması” başlıklı 104’üncü maddeleri uyarınca Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulması,
4) Ek ödemeye konu ödemeler üzerinden 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) Sayılı Tablonun “IV Makbuzlar ve diğer kağıtlar” bölümünün “1. Makbuzlar” kısmının (b) bendi uyarınca ‰7,59 oranında Damga Vergisi kesilmesi,
gerekmekte iken, bu kesintilerin yapılmaması nedeniyle kamu zararı oluşmuştur.
Oluşan kamu zararından 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 32 ve 33’üncü maddeleri gereğince ödeme emri ve eki belgelerde imzası bulunan harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisi ile birlikte ödemenin dayanağı olan Üniversite Yönetim Kurulu ve Döner Sermaye Yürütme Kurulu kararlarında imzası olanların sorumluluğu bulunmaktadır.
Üniversite Yönetim Kurulu ve Döner Sermaye Yönetim Kurulu Üyelerinin kamu zararından sorumlulukları, harcama talimatı veya yetkisinden değil gerçekleştirme sürecinde yer almalarından kaynaklanmaktadır.
2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası uyarınca bir proje/faaliyetin Ar-Ge olup olmadığına ilişkin karar, ÜYK tarafından verilmektedir. Bu karar, proje kapsamında elde edilecek gelirlerden yapılacak kesinti ve ödemelerin mahiyetini ve tutarını değiştirdiğinden, giderin gerçekleşme sürecine doğrudan etki ettiğinden ve bu karar olmadığı takdirde ek ödemeler, anılan maddenin (b) ve (e) fıkrasına göre ödeneceğinden söz konusu ÜYK kararını imzalayanların mali sorumluluğu bulunmaktadır. DSYK Üyeleri de, söz konusu ek ödemelerin ödenmesi yönünde kararı vermeleri nedeniyle sorumludurlar. 5018 sayılı Kanun’un 33’üncü maddesi ile 14.06.2007 tarihli ve 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurulu Kararının “III- SORUMLULAR” bölümünün “4- Gerçekleştirme Görevlileri” kısmının, “c) Kurul, Komisyon veya Benzeri Bir Organca Düzenlenen Gerçekleştirme Belgelerinde Sorumluluk” bendi uyarınca bu sorumluluk, bahse konu kişilerin giderin gerçekleşme sürecinde yer almasından ve giderin gerçekleşme sürecine doğrudan etki etmelerinden kaynaklanmaktadır.
Savunmalarda, bazı sorumlular, ilişikli ödeme emri belgelerinin kendi görevli oldukları tarihler dışındaki Üniversite Yönetim Kurulu Kararlarını da içerdiğini, bu kararlardan dolayı sorumlu tutulduklarını belirtmekte iseler de; kamu zararına konu olan ödeme emirlerinin her birinde birden fazla Üniversite Yönetim Kurulu kararına ilişkin ödemeler yer almakta olup her bir sorumlu, ödeme emrindeki kamu zararının tamamından değil, aşağıda yer alan sorumluluk taksimatından da anlaşılacağı üzere, imzalamış olduğu Üniversite Yönetim Kurulu kararıyla oluşan kısmından sorumludurlar.
Diğer taraftan, vefat eden kamu görevlisine 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ve ikincil mevzuat ile yüklenmiş bir sorumluluk bulunmadığından, vefat eden Üniversite Yönetim Kurulu Üyesi …’nun sorumluluğu bulunmamaktadır.
Bu itibarla, Ar-Ge kapsamına alınması nedeniyle proje gelirlerinin, %15 oranındaki kesinti dışında tamamı, katkı payı olarak ödenmesi; ödemelerden bilimsel araştırma projeleri finansman payı, hazine payı ile Gelir ve Damga Vergisi kesintileri yapılmaması nedeniyle … TL kamu zararı oluştuğuna, oy birliğiyle,
Ayrıntısı aşağıda gösterilen … TL kamu zararının;
… TL’sinin, Harcama Yetkilisi …, Gerçekleştirme Görevlisi … ile Diğer Sorumlular …, …, … ve … a,
… TL’sinin, Harcama Yetkilisi …, Gerçekleştirme Görevlisi … ile Diğer Sorumlular …, …, … ve …e
müştereken ve müteselsilen
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,
Anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere, oy çokluğuyla karar verildi.
Karşı Oy Gerekçesi:
Başkan … ve Üye …’ın sorumluluğa ilişkin karşı oy gerekçesi:
Söz konusu projelerin Ar-Ge projesi kapsamına alınmasına … Üniversitesi Ar-Ge Değerlendirme Komisyonu tarafından karar verilerek komisyonun kararı ile birlikte Üniversite Yönetim Kurulu tarafından projenin Ar-Ge kapsamında yer alıp almadığına nihai olarak karar verilmiş; anılan Üniversite Yönetim Kurulu kararı ve Döner Sermaye Yürütme Kurulu kararları gereğince 2547 sayılı Kanun’un (k) fıkrasında belirtilen %15 oranındaki kesinti dışında herhangi bir kesintiye tabi tutulmadan ilgili öğretim üyelerine ek ödeme yapılmıştır.
Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projesi olarak değerlendirilemeyecek projelerin Ar-Ge projesi kapsamına alınarak, gerekli kesintilere tabi tutulmadan ek ödeme yapılması nedeniyle oluşan kamu zararından anılan kurul kararlarında imzası bulunanların yanı sıra, mevzuata aykırı olarak projelerin Ar-Ge kapsamına alınmasına karar veren Ar-Ge Değerlendirme Komisyonu üyelerinin de sorumlu olduklarına; Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin ise Üniversite Yönetim ve Döner Sermaye Yürütme Kurulları tarafından verilen kararların gereği olarak söz konusu ödemeleri gerçekleştirdiklerinden, kamu zararından sorumlu olmadıklarına karar verilmesi gerekir.
D) … Fakültesi öğretim üyeleri tarafından yürütülen tedavi, teşhis vb. amaçlarla geliştirilen araştırma ürünlerine ait Faz III çalışmalarına ilişkin projelerin, Üniversite Yönetim Kurulu (ÜYK) kararlarıyla araştırma ve geliştirme projesi (Ar-Ge) kapsamına alınarak projeler kapsamında yapılan ek ödemelere ait kesintilerin eksik yapıldığı anlaşılmıştır.
2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Döner sermaye” başlıklı 58’inci maddesinin (k) fıkrasında;
“Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projeleri ile faaliyetleri sonucunda elde edilen gelirler döner sermaye işletmesinin ayrı bir hesabında toplanır. Bu gelirlerden (b) fıkrası uyarınca yapılacak olan kesintiler de dâhil herhangi bir kesinti yapılmaz. Bu kapsamda görev yapan öğretim elemanına ödenecek gelirin yüzde 85’i, herhangi bir vergi kesintisi yapılmaksızın ilgili öğretim elemanına ödenir. Kalan tutar, (b) fıkrasında belirtilen işler için kullanılır. Bu kapsamda değerlendirilecek proje ve faaliyetlere, öğretim elemanının müracaatı doğrultusunda, üniversite yönetim kurulunun izni ile karar verilir.” hükümleri yer almaktadır.
Aynı Kanun’un 58. maddesinin (h) ve (i) fıkralarına istinaden yürürlüğe konulan Yükseköğretim Kurumlarında Döner Sermaye Gelirlerinden Yapılacak Ek Ödemenin Dağıtılmasında Uygulanacak Usul ve Esaslara İlişkin Yönetmelik’in “Tanımlar” başlıklı 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (v) bendinde;
“Üniversite sanayi işbirliği; Ülkemizde Üniversite-Sanayi işbirliğinde paydaşlar arasındaki sinerjiyi artırmak, ulusal yenilik ekosisteminde bu işbirliğini geliştirmek, sanayimizi rekabet gücü ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünler üretebilen ileri teknoloji ağırlıklı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmak amacıyla gerçekleştirilen;
1) Araştırma ve geliştirme faaliyeti (Ar-Ge): Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları, çevre uyumlu ürün tasarımı veya yazılım faaliyetleri ile alanında bilimsel ve teknolojik gelişme sağlayan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizliğe odaklanan, çıktıları özgün, deneysel, bilimsel ve teknik içerik taşıyan faaliyetleri,
2) Yenilik: Sosyal ve ekonomik ihtiyaçlara cevap verebilen, mevcut pazarlara başarıyla sunulabilecek ya da yeni pazarlar yaratabilecek; yeni bir ürün, hizmet, uygulama, yöntem veya iş modeli fikri ile oluşturulan süreçleri ve süreçlerin neticelerini,
3) Tasarım faaliyeti: Sanayi alanında ve Bakanlar Kurulunun uygun göreceği diğer alanlarda katma değer ve rekabet avantajı yaratma potansiyelini haiz, ürün veya ürünlerin işlevselliğini artırma, geliştirme, iyileştirme ve farklılaştırmaya yönelik yenilikçi faaliyetlerin tümünü,
4) Tasarım projesi: Amacı, kapsamı, genel ve teknik tanımı, süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak ayni veya nakdi destek tutarları, sonuçta doğacak fikri mülkiyet haklarının paylaşım esasları tespit edilmiş ve tasarım faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde tasarımcı tarafından yürütülen projeyi
ifade eder.” hükümlerine yer verilmiştir.
Yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerinden, bir projenin Ar-Ge kapsamında değerlendirilerek, elde edilen gelirlerden 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası uyarınca ek ödeme yapılabilmesi için üniversite - sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projeleri ile faaliyetler olması gerekmektedir.
Bunun yanı sıra Ar-Ge sayılacak proje/faaliyetler, Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği’nin 5’inci maddesinde belirtilen Ar-Ge ve yenilik sayılmayan faaliyetler arasında yer almamalıdır. Anılan Yönetmeliğin 5’inci maddesinin birinci fıkrasının (d) bendinde, ilaç üretim izni öncesinde Faz-I ya da Faz-II çalışmalarından en az biri yurt içinde gerçekleştirilmeksizin yapılan Faz-III klinik çalışmalar ile üretim izni sonrasında gerçekleştirilen klinik çalışmaların, bu Yönetmeliğin uygulanmasında Ar-Ge ve yenilik kapsamında değerlendirilemeyeceği belirtilmektedir.
Yapılan incelemede;
-ÜYK’nın aşağıda tarih, toplantı sayısı ve karar numarası belirtilen kararlarıyla, tedavi, teşhis vb. amaçlarla geliştirilen araştırma ürünlerine ait Faz III çalışmalarına ilişkin projelerin, Ar-Ge projesi kapsamında değerlendirildiği,
-İlaç ve Biyolojik Ürünlerin Klinik Araştırmaları Hakkında Yönetmelik’in “Klinik araştırma dönemleri” başlıklı 10’uncu maddesinin (c) bendinde belirtildiği üzere Projelerin, Faz I ve Faz II dönemlerinden geçmiş araştırma ürününün, araştırmanın niteliğine ve mahiyetine göre seçilmiş, yeterli sayıda gönüllü hastaya uygulanarak, etkililiği, emniyeti, yeni bir endikasyon araştırması, farklı dozları, yeni veriliş yolları ve yöntemleri, yeni bir hasta popülasyonu ve yeni farmasötik şekiller yönünden denenmesine yönelik olduğu,
-Projeler kapsamında elde edilen gelirlerden, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına istinaden yapılan %15 oranındaki kesinti dışında hiçbir kesintinin yapılmadığı ve kesinti dışında kalan tüm gelirin, proje yürütücüsü ile araştırmacılarına ödendiği,
anlaşılmıştır.
… Fakültesi Öğretim Üyeleri tarafından gerçekleştirilen projelerin temel gayesi, yeni geliştirilen bir araştırma ürününün klinik öncesi farmokolojik, toksikolojik ve benzeri araştırmalarının tam ve uygun deneysel yöntemler yapılmasını takiben farmakokinetik özelliklerinin, toksisitesinin ve vücut fonksiyonlarına etkisinin tespit edilmesi ve terapötik doz sınırlarının, klinik etkililiğinin ve emniyetinin araştırılması amacıyla yapılan Faz I ve Faz II çalışmaları sonrasında ve ruhsatlandırma öncesinde daha fazla gönüllü sayısıyla, kısa dönemli ve çalışmalara nazaran daha inandırıcı ve istatistiksel olarak daha anlamlı sonuçlara ulaşılmak suretiyle ürünün güvenliğini sağlamaktır.
Projelerin muhatabı olan kuruluşların, yurtdışı merkezli ve yurtiçindeki temsilcilikleri ve şirketleri vasıtasıyla faaliyet gösterdikleri ve üretim ve ticaretlerini, çoğunlukla yurtdışında gerçekleştirdikleri nazara alındığında; projelerin, yukarıda belirtilen amaca uygun olması için yenilikçi faaliyetler içermesi yanında ülke ilaç sanayisindeki kuruluşların, uluslararası piyasadaki rakiplerine nazaran rekabet gücünü arttıran ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünlerine yönelik olması gerekmektedir.
Ancak, projelerin Ar-Ge kapsamına alınmasında ilaç geliştirmeye yönelik yenilikçi faaliyetler olması hususu yeterli görülmüş, projelerin, ülke ilaç sanayisine ve bu sanayideki kuruluşların, uluslararası piyasadaki rakiplerine nazaran rekabet gücünü arttıran ve katma değeri yüksek yenilikçi ürünlerine yönelik olma kriterleri aranmamıştır.
Her ne kadar projelerle Üniversite ile ilaç sektörü arasında bir ilişki söz konusu olsa da, bu ilişki, ülke sanayisine yönelik değildir. Dolayısıyla projeler, Üniversite-sanayi işbirliğinde paydaşlar arasındaki sinerjiyi artırma, ulusal yenilik ekosistemindeki işbirliğini geliştirme ve bu ekosisteminde ortaya konulan yeniliklerle sanayiyi, uluslararası ticarette rekabet üstünlüğü sağlayacak katma değeri yüksek ürünler üretebilir hale getirme ve ileri teknoloji ağırlıklı ve sürdürebilir yapıya kavuşturma amacını taşımamaktadır.
Diğer taraftan Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği’nin 5’inci maddesinin (d) bendi uyarınca söz konusu projeler “İlaç üretim izni öncesinde en az iki aşaması yurt içinde gerçekleştirilmeyen klinik çalışmalar ile üretim izni sonrasında gerçekleştirilen klinik çalışmalar” kapsamına girdiğinden, Ar-Ge sayılmayan faaliyetler arasında yer almaktır.
Bu nedenle proje kapsamında ek ödemelerin 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrasına göre yapılması mevzuata aykırıdır.
Savunmalarda ilgili projelerin Ar-Ge niteliği taşıyıp taşımadığına ilişkin bilirkişi incelemesi yaptırılmasının talep edildiği belirtilmektedir. Sayıştayca Bilirkişi ve Uzman Görevlendirilmesine İlişkin Yönetmelik’in “Amaç ve kapsam” başlıklı 1’inci maddesinin ikinci fıkrasında, Sayıştay dairelerince bilirkişi görevlendirilmesine 20.01.2011 tarihli ve 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu hükümlerinin uygulanacağı belirtilmektedir.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun “Bilirkişiye başvurulmasını gerektiren haller” başlıklı 266’ncı maddesinde;
“Mahkeme, çözümü hukuk dışında, özel veya teknik bilgiyi gerektiren hâllerde, taraflardan birinin talebi üzerine yahut kendiliğinden, bilirkişinin oy ve görüşünün alınmasına karar verir. Ancak genel bilgi veya tecrübeyle ya da hâkimlik mesleğinin gerektirdiği hukukî bilgiyle çözümlenmesi mümkün olan konularda bilirkişiye başvurulamaz. …”
hükmü yer almaktadır.
Anılan kanun hükmü uyarınca ödeme emri ve eki belgelerdeki (Üniversite Yönetim Kurulu kararları, Ar-Ge Komisyonu Değerlendirme Formu, Ar-Ge Çalışması Başvuru Formu vb.) bilgilerle mevzuat hükümlerinin değerlendirilmesinde herhangi bir tereddütle karşılaşılmadığından bilirkişi görevlendirilmesine gerek bulunmamaktadır.
Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projesi olarak değerlendirilemeyecek olan projenin, 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası kapsamına girmediğinden, aynı Kanun maddesinin (e) fıkrasının ilk paragrafının;
“Yükseköğretim kurumlarının (c) ve (d) fıkraları kapsamına girenler haricindeki diğer birimlerinde döner sermaye işletmesi hesabına yapılan iş veya hizmetler karşılığında tahsil edilen gelirlerden kanuni kesintiler ile varsa yapılan iş veya hizmetle bağlantılı giderler düşüldükten sonra geri kalan tutar, hizmet karşılığı olarak gelir tahsilatının yapıldığı tarihi izleyen bir ay içinde, veya hizmet bedelinin peşin tahsil edilmesi halinde hizmetin gerçekleşme oranına bağlı olarak aylara bölünerek hizmeti veren öğretim elemanlarına ödenir.” hükümleri dâhilinde değerlendirilmesi gerekmektedir.
Bu kapsamda adı geçen projelerden elde edilen gelirlerin;
1) 2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (b) fıkrasının;
“Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın, … diğer yükseköğretim kurumları için ise asgari yüzde 15’i, ilgili yükseköğretim kurumunun ihtiyacı olan mal ve hizmet alımları, her türlü bakım, onarım, kiralama, devam etmekte olan projelerin tamamlanmasına yönelik inşaat işleri ve diğer ihtiyaçlar ile yönetici payları için kullanılır. …
Döner sermaye gelirlerinden tahsil edilen kısmın en az yüzde 5'i, üniversite bünyesinde yürütülen bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için kullanılır. …
…” hükümleri uyarınca asgari yükseköğretim kurumunun ihtiyacı için %15 ve bilimsel araştırma projelerinin finansmanı için %5 oranında kesintiye tabi tutulması,
2) 17.09.2004 tarih ve 5234 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un geçici 1’inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğünün 26.01.2011 tarihli ve 01126 sayılı yazısı gereği %1’inin, Hazine payı olarak genel bütçeye aktarılması,
3) Yukarıda belirtilen kesintiler sonrasında kalan gelirlerden yapılacak ek ödemeler, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun “Ücretin tarifi” başlıklı 63’üncü maddesinin ikinci bendiyle ücret sayıldığından ve Kanun’un “Vergi tevkifatı” başlıklı 94’üncü maddesinin ilk bendiyle Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulduğundan; bu ödemelerin, aynı Kanun’un “Esas tarife” başlıklı 103 ve “Verginin hesaplanması” başlıklı 104’üncü maddeleri uyarınca Gelir Vergisi kesintisine tabi tutulması,
4) Ek ödemeye konu ödemeler üzerinden 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) Sayılı Tablonun “IV Makbuzlar ve diğer kağıtlar” bölümünün “1. Makbuzlar” kısmının (b) bendi uyarınca ‰7,59 oranında Damga Vergisi kesilmesi,
gerekmekte iken, bu kesintilerin yapılmaması nedeniyle kamu zararı oluşmuştur.
Oluşan kamu zararından 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 32 ve 33’üncü maddeleri gereğince ödeme emri ve eki belgelerde imzası bulunan harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisi ile birlikte ödemenin dayanağı olan Üniversite Yönetim Kurulu ve Döner Sermaye Yürütme Kurulu kararlarında imzası olanların sorumluluğu bulunmaktadır.
Üniversite Yönetim Kurulu ve Döner Sermaye Yönetim Kurulu Üyelerinin kamu zararından sorumlulukları, harcama talimatı veya yetkisinden değil gerçekleştirme sürecinde yer almalarından kaynaklanmaktadır.
2547 sayılı Kanun’un 58’inci maddesinin (k) fıkrası uyarınca bir proje/faaliyetin Ar-Ge olup olmadığına ilişkin karar, ÜYK tarafından verilmektedir. Bu karar, proje kapsamında elde edilecek gelirlerden yapılacak kesinti ve ödemelerin mahiyetini ve tutarını değiştirdiğinden, giderin gerçekleşme sürecine doğrudan etki ettiğinden ve bu karar olmadığı takdirde ek ödemeler, anılan maddenin (b) ve (e) fıkrasına göre ödeneceğinden söz konusu ÜYK kararını imzalayanların mali sorumluluğu bulunmaktadır. DSYK Üyeleri de, söz konusu ek ödemelerin ödenmesi yönünde kararı vermeleri nedeniyle sorumludurlar. 5018 sayılı Kanun’un 33’üncü maddesi ile 14.06.2007 tarihli ve 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurulu Kararının “III- SORUMLULAR” bölümünün “4- Gerçekleştirme Görevlileri” kısmının, “c) Kurul, Komisyon veya Benzeri Bir Organca Düzenlenen Gerçekleştirme Belgelerinde Sorumluluk” bendi uyarınca bu sorumluluk, bahse konu kişilerin giderin gerçekleşme sürecinde yer almasından ve giderin gerçekleşme sürecine doğrudan etki etmelerinden kaynaklanmaktadır.
Savunmalarda, bazı sorumlular, ilişikli ödeme emri belgelerinin kendi görevli oldukları tarihler dışındaki Üniversite Yönetim Kurulu Kararlarını da içerdiğini, bu kararlardan dolayı sorumlu tutulduklarını belirtmekte iseler de; kamu zararına konu olan ödeme emirlerinin her birinde birden fazla Üniversite Yönetim Kurulu kararına ilişkin ödemeler yer almakta olup her bir sorumlu ödeme emrindeki kamu zararının tamamından değil, aşağıda yer alan sorumluluk taksimatından da anlaşılacağı üzere, imzalamış olduğu Üniversite Yönetim Kurulu kararıyla oluşan kısmından sorumludurlar.
Bu itibarla, Ar-Ge kapsamına alınması nedeniyle proje gelirlerinin, %15 oranındaki kesinti dışında tamamının, katkı payı olarak ödenerek, ödemelerden bilimsel araştırma projeleri finansman payı, hazine payı ile Gelir ve Damga Vergisi kesintileri yapılmaması nedeniyle … TL kamu zararı oluştuğuna, oy birliğiyle,
Ayrıntısı aşağıda gösterilen … TL kamu zararının;
… TL’sinin, Harcama Yetkilisi …, Gerçekleştirme Görevlisi … ile Diğer Sorumlular …, …, … ve … a,
… TL’sinin, Harcama Yetkilisi …, Gerçekleştirme Görevlisi … ile Diğer Sorumlular …, …, … ve …e
müştereken ve müteselsilen
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,
Anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere, oy çokluğuyla karar verildi.
Karşı Oy Gerekçesi:
Başkan … ve Üye …’ın sorumluluğa ilişkin karşı oy gerekçesi:
Söz konusu projelerin Ar-Ge projesi kapsamına alınmasına … Üniversitesi Ar-Ge Değerlendirme Komisyonu tarafından karar verilerek komisyonun kararı ile birlikte Üniversite Yönetim Kurulu tarafından projenin Ar-Ge kapsamında yer alıp almadığına nihai olarak karar verilmiş; anılan Üniversite Yönetim Kurulu kararı ve Döner Sermaye Yürütme Kurulu kararları gereğince 2547 sayılı Kanun’un (k) fıkrasında belirtilen %15 oranındaki kesinti dışında herhangi bir kesintiye tabi tutulmadan ilgili öğretim üyelerine ek ödeme yapılmıştır.
Üniversite-sanayi işbirliği kapsamında araştırma ve geliştirme, tasarım ve yenilik projesi olarak değerlendirilemeyecek ve Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği uyarınca Ar-Ge sayılmayan faaliyetler arasında yer alan söz konusu projelerin Ar-Ge projesi kapsamına alınarak, gerekli kesintilere tabi tutulmadan ek ödeme yapılması nedeniyle oluşan kamu zararından anılan kurul kararlarında imzası bulunanların yanı sıra, mevzuata aykırı olarak projelerin Ar-Ge kapsamına alınmasına karar veren Ar-Ge Değerlendirme Komisyonu üyelerinin de sorumlu olduklarına; Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin ise Üniversite Yönetim ve Döner Sermaye Yürütme Kurulları tarafından verilen kararların gereği olarak söz konusu ödemeleri gerçekleştirdiklerinden, kamu zararından sorumlu olmadıklarına karar verilmesi gerekir.
Kararla ilgili sorunuz mu var?