Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 5. Daire Kararı
Karar Tarihi:
7/5/2022
Karar No:
112
Esas No:
543
KARAR
Konaklama gideri
Belediye personelleri için mevzuatta belirtilen sınırdan daha fazla konaklama gideri yapılması sonucunda ….TL kamu zararına sebebiyet verildiği hususu ile ilgili olarak;
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 8'inci maddesinde her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorunda olduğu, 32'nci maddesinde harcama yetkililerinin, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumlu olduğu, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinde, belediyenin hak ve menfaatlerini korumanın belediye başkanının görev ve yetkisi olduğu ve 61'inci maddesinde de, Belediye başkanı ve harcama yetkisi verilen diğer görevlilerin, bütçe ödeneklerinin verimli, tutumlu ve yerinde harcanmasından sorumlu olduğu belirtilmiştir.
6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun “Kanunun şümulü” başlıklı 1’inci maddesinde belediyelerin de kanun kapsamında yer aldığı; “Tarifler” başlıklı 3’üncü maddesinde yardımcı hizmetler sınıfına dâhil personel hariç personel kanunları hükümlerine göre aylık alan kimselerin memur, personel kanunlarına göre yardımcı hizmetler sınıfına dâhil personelin, kurumlarda yalnız ödenek mukabili çalışanlarla kurumlarda çalıştırılan tarım ve orman işçilerinin ve iş kanunlarına göre işçi sayılan kimselerin hizmetli olarak ifade edileceği; “Harcırah verilecek kimseler” başlıklı 4’üncü maddesinde harcırah alabilecek kişilerin tahdidi olarak sayıldığı; “Harcırahın unsurları” başlıklı 5’inci maddesinde, harcırahın yol masrafı, yevmiye, aile masrafı ve yer değiştirme masrafını ihtiva ettiği; “Harcırah hesabında esas tutulacak aylıklar” başlıklı 7’nci maddesinde harcırahın verilmesinde memurun fiilen almakta olduğu aylık derecesinin esas alınacağı, hizmetlilerin harcırahının ise aldıkları aylık ücret veya ödeneklerine; gündelik ile çalışanların harcırahı da gündeliklerinin 30 katına en yakın memur aylık tutarı üzerinden hesaplanacağı; “Memur veya hizmetli olmayanların harcırahı” başlıklı 8’inci maddesinde memur veya hizmetli olmadıkları halde bu kanuna tabi kurumlarca geçici bir görev ile görevlendirilenlere verilecek yol masrafı ve gündeliklerin, bunların bilgi seviyeleri ve faaliyet sahaları ile mahalli şartlar dikkate alınarak 4’üncü dereceye kadar olan memurlardan herhangi birine verilen yol masrafı ve gündeliğe kıyasen ilgili kurumca takdir olunacağı; 10’uncu maddesinde yol masrafı, yevmiye, aile masrafı ve yer değiştirme masrafının hangi hallerde verilebileceği; “Yurtiçinde verilecek gündeliklerin miktarı” başlıklı 33’üncü maddesinde ise bu madde hükmüne göre gündelik verilenlerin yatacak yer temini için ödedikleri ücreti belgelendirenlere belge bedelini aşmamak kaydıyla gündeliklerinin tamamına kadar olan kısmının ayrıca ödeneceği belirtilmiştir.
7197 sayılı ….Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’na ekli H cetvelinde 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümleri uyarınca verilecek gündelik ve tazminat tutarları belirlenmiştir. Cetvelde, 6245 sayılı Harcırah Kanununun 33’üncü maddesinin (b) fıkrasına göre yatacak yer temini için ödenecek ücretlerin hesabında gündeliklerin %50 artırımlı miktarının, (d) fıkrasına göre yapılacak ödemelerde ise görevlendirmenin ilk 10 günü için gündeliklerin %50 artırımlı miktarı, takip eden 80 günü için gündeliklerin %50 si, müteakip 90 günü için ise müstahak oldukları gündeliklerin %40’ının esas alınacağı ifade edilmiştir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere belediye personellerinden memur ve işçilerin hangi şartlarda harcırah alacağı 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nda açıkça belirtilmiştir. Keza ödenek mukabili çalışanlar olarak sayabileceğimiz belediye başkanı ile meclis üyeleri de kanunda hizmetli olarak kabul edilmiştir. Ayrıca Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile bu personellerin gündelikleri ve yatacak yer temini için alabilecekleri üst sınırlar belirlenmiştir. Ancak yapılan inceleme de belediye başkanı, meclis üyeleri, belediyede görevli memur ve işçiler için ‘konaklama bedeli’ adı altında belediye bütçesinden harcamalar yapılırken ilgili kişilerin müstahak oldukları gündelikleri dikkate alınmamıştır. Böylece konaklama bedelleri ödenirken dikkat edilmesi gereken üst sınırın dikkate alınmaması sonucunda kamu zararına sebebiyet verilmiştir.
Sorumluların göndermiş oldukları savunmalarda özetle; Mevzuata uygun olduğu düşüncesiyle yapılan bir ödeme olup kamu zararı söz konusu olmadığı, Kabul anlamına gelmemekle birlikte mevzuata aykırı bir ödeme dahi olsa ödemenin artık geri alınmasının 90 gün içinde kabil olup, 90 günlük süre geçtikten sonra istirdat edilemeyeceği, ödemenin 5018 sayılı Kanuna göre kamu zararı olamayacağı ve ilgililere yapılan ödemenin yasal sınırlarda kaldığı ifade edilmiştir.
Öncelikle yapılan ödemenin mevzuata uygun olduğunun düşünülmesi veya mevzuata aykırı olduğunun düşünülmemesi ödemenin kamu zararı olduğunu ve ödemeyi gerçekleştiren harcama yetkilisi ile gerçekleştirme görevlisinin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Savunmada ifade edilen 90 gün içinde kabil olma ve geri alınamama durumu idari yargıda dikkate alınacak bir husus olup sorgu konusu bu kapsamda değildir. Şöyle ki, 5018 sayılı Kanun’un “Kamu zararı” başlıklı 71’nci maddesinde; Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunması olarak tanımlanmıştır. Madde hükmünün son fıkrasında; kamu zararının, bu zarara neden olan kamu görevlisinden veya diğer gerçek ve tüzel kişilerden tahsiline ilişkin usul ve esasların Cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenleneceği ifade edilmiştir. 19 Ekim 2006 tarihli ve 26324 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in “Sorumluluk” başlıklı 5’inci maddesinde Kontrol, denetim, inceleme, kesin hükme bağlama veya yargılama sonucunda tespit edilen kamu zararının geri ödenmesi sürecine, kamu görevlileri ile birlikte ilgililerin de dâhil edileceği belirtilmiştir. Keza 5018 sayılı Kanunun “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesinde; Harcama yetkililerinin, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumlu oldukları ifade edilmiştir. Aynı durum gerçekleştirme görevlileri içinde geçerlidir. Mezkûr kanunun “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’üncü maddesinde Gerçekleştirme görevlilerinin, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumlu oldukları belirtilmiştir. Ayrıca söz konusu hususa ilişkin olarak 14.6.2007 tarihli ve 5189 Karar no’lu Sayıştay Genel Kurul Kararında; aslî bir gerçekleştirme belgesi olan ödeme emri belgesini düzenleyen sıfatıyla imzalayan gerçekleştirme görevlisinin, düzenlediği belge ile birlikte harcama sürecindeki diğer belgelerin doğruluğundan ve mevzuata uygunluğundan harcama yetkilisi ile birlikte sorumlu tutulması gerektiğine karar verilmiştir. Sonuç olarak, hukuka aykırı olarak yapılan bir ödeme de asıl sorumluluk mevzuat gereği ödemeyi gerçekleştiren harcama yetkilisi ile gerçekleştirme görevlisindedir. Bu bağlamda yapılan ödemenin ilgililerden artık geri alınamayacağının ileri sürülmesi söz konusu kişilerin sorumluluğunu ortadan kaldırmamaktadır.
Yapılan ödemenin 5018 sayılı Kanuna göre kamu zararı olamayacağı ifade edilse de mezkûr kanunun “Kamu zararı” başlıklı 71’inci maddesinin ikinci fıkrasının g bendinde mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması durumunda yapılan ödemenin kamu zararı olacağı ifade edilmiştir. Sorgu konusu olayda da mevzuatta öngörülmediği halde belediye personelleri için mevzuatın öngördüğünden daha fazla ödeme yapılması sonucu g bendi kapsamında kamu zararına sebebiyet verilmiştir.
Söz konusu konaklama hizmet alımlarına ilişkin doğrudan temin onay belgesinde onaya arz eden personeller ile hizmet alınmasını talep eden ve doğrudan temin onay belgesinde uygun bulan personelin sorumluluğu bulunmayıp, yapılan ödemelerden sadece harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisinin sorumluluğu bulunmaktadır.
Bu itibarla; Belediye personelleri için mevzuatta belirtilen sınırdan daha fazla konaklama gideri yapılması sonucunda oluşan ve ayrıntılı hesabı aşağıda tabloda gösterilen …..TL kamu zararının;
….. TL'sinin Harcama Yetkilisi (…..) …. ile Gerçekleştirme Görevlisi (….) …..'e,
….. TL'sinin Harcama Yetkilisi (…..) …. ile Gerçekleştirme Görevlisi (….) …..'e,
….. TL'sinin Harcama Yetkilisi (…..) …. ile Gerçekleştirme Görevlisi (….) …..'e,
….. TL'sinin Harcama Yetkilisi (…..) …. ile Gerçekleştirme Görevlisi (….) …..'e,
….. TL'sinin Harcama Yetkilisi (…..) …. ile Gerçekleştirme Görevlisi (….) …..'e,
….. TL'sinin Harcama Yetkilisi (…..) …. ile Gerçekleştirme Görevlisi (….) …..'e,
müştereken ve müteselsilen, 6085 sayılı Sayıştay Kanununun 53 üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile ödettirilmesine,
İş bu ilamın tebliğ tarihinden itibaren aynı Kanunun 55 inci maddesi gereğince altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oybirliğiyle; karar verildi.
Belediye personelleri için mevzuatta belirtilen sınırdan daha fazla konaklama gideri yapılması sonucunda ….TL kamu zararına sebebiyet verildiği hususu ile ilgili olarak;
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun 8'inci maddesinde her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanların, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumlu ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorunda olduğu, 32'nci maddesinde harcama yetkililerinin, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumlu olduğu, 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinde, belediyenin hak ve menfaatlerini korumanın belediye başkanının görev ve yetkisi olduğu ve 61'inci maddesinde de, Belediye başkanı ve harcama yetkisi verilen diğer görevlilerin, bütçe ödeneklerinin verimli, tutumlu ve yerinde harcanmasından sorumlu olduğu belirtilmiştir.
6245 sayılı Harcırah Kanunu’nun “Kanunun şümulü” başlıklı 1’inci maddesinde belediyelerin de kanun kapsamında yer aldığı; “Tarifler” başlıklı 3’üncü maddesinde yardımcı hizmetler sınıfına dâhil personel hariç personel kanunları hükümlerine göre aylık alan kimselerin memur, personel kanunlarına göre yardımcı hizmetler sınıfına dâhil personelin, kurumlarda yalnız ödenek mukabili çalışanlarla kurumlarda çalıştırılan tarım ve orman işçilerinin ve iş kanunlarına göre işçi sayılan kimselerin hizmetli olarak ifade edileceği; “Harcırah verilecek kimseler” başlıklı 4’üncü maddesinde harcırah alabilecek kişilerin tahdidi olarak sayıldığı; “Harcırahın unsurları” başlıklı 5’inci maddesinde, harcırahın yol masrafı, yevmiye, aile masrafı ve yer değiştirme masrafını ihtiva ettiği; “Harcırah hesabında esas tutulacak aylıklar” başlıklı 7’nci maddesinde harcırahın verilmesinde memurun fiilen almakta olduğu aylık derecesinin esas alınacağı, hizmetlilerin harcırahının ise aldıkları aylık ücret veya ödeneklerine; gündelik ile çalışanların harcırahı da gündeliklerinin 30 katına en yakın memur aylık tutarı üzerinden hesaplanacağı; “Memur veya hizmetli olmayanların harcırahı” başlıklı 8’inci maddesinde memur veya hizmetli olmadıkları halde bu kanuna tabi kurumlarca geçici bir görev ile görevlendirilenlere verilecek yol masrafı ve gündeliklerin, bunların bilgi seviyeleri ve faaliyet sahaları ile mahalli şartlar dikkate alınarak 4’üncü dereceye kadar olan memurlardan herhangi birine verilen yol masrafı ve gündeliğe kıyasen ilgili kurumca takdir olunacağı; 10’uncu maddesinde yol masrafı, yevmiye, aile masrafı ve yer değiştirme masrafının hangi hallerde verilebileceği; “Yurtiçinde verilecek gündeliklerin miktarı” başlıklı 33’üncü maddesinde ise bu madde hükmüne göre gündelik verilenlerin yatacak yer temini için ödedikleri ücreti belgelendirenlere belge bedelini aşmamak kaydıyla gündeliklerinin tamamına kadar olan kısmının ayrıca ödeneceği belirtilmiştir.
7197 sayılı ….Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’na ekli H cetvelinde 10/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümleri uyarınca verilecek gündelik ve tazminat tutarları belirlenmiştir. Cetvelde, 6245 sayılı Harcırah Kanununun 33’üncü maddesinin (b) fıkrasına göre yatacak yer temini için ödenecek ücretlerin hesabında gündeliklerin %50 artırımlı miktarının, (d) fıkrasına göre yapılacak ödemelerde ise görevlendirmenin ilk 10 günü için gündeliklerin %50 artırımlı miktarı, takip eden 80 günü için gündeliklerin %50 si, müteakip 90 günü için ise müstahak oldukları gündeliklerin %40’ının esas alınacağı ifade edilmiştir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere belediye personellerinden memur ve işçilerin hangi şartlarda harcırah alacağı 6245 sayılı Harcırah Kanunu’nda açıkça belirtilmiştir. Keza ödenek mukabili çalışanlar olarak sayabileceğimiz belediye başkanı ile meclis üyeleri de kanunda hizmetli olarak kabul edilmiştir. Ayrıca Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile bu personellerin gündelikleri ve yatacak yer temini için alabilecekleri üst sınırlar belirlenmiştir. Ancak yapılan inceleme de belediye başkanı, meclis üyeleri, belediyede görevli memur ve işçiler için ‘konaklama bedeli’ adı altında belediye bütçesinden harcamalar yapılırken ilgili kişilerin müstahak oldukları gündelikleri dikkate alınmamıştır. Böylece konaklama bedelleri ödenirken dikkat edilmesi gereken üst sınırın dikkate alınmaması sonucunda kamu zararına sebebiyet verilmiştir.
Sorumluların göndermiş oldukları savunmalarda özetle; Mevzuata uygun olduğu düşüncesiyle yapılan bir ödeme olup kamu zararı söz konusu olmadığı, Kabul anlamına gelmemekle birlikte mevzuata aykırı bir ödeme dahi olsa ödemenin artık geri alınmasının 90 gün içinde kabil olup, 90 günlük süre geçtikten sonra istirdat edilemeyeceği, ödemenin 5018 sayılı Kanuna göre kamu zararı olamayacağı ve ilgililere yapılan ödemenin yasal sınırlarda kaldığı ifade edilmiştir.
Öncelikle yapılan ödemenin mevzuata uygun olduğunun düşünülmesi veya mevzuata aykırı olduğunun düşünülmemesi ödemenin kamu zararı olduğunu ve ödemeyi gerçekleştiren harcama yetkilisi ile gerçekleştirme görevlisinin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. Savunmada ifade edilen 90 gün içinde kabil olma ve geri alınamama durumu idari yargıda dikkate alınacak bir husus olup sorgu konusu bu kapsamda değildir. Şöyle ki, 5018 sayılı Kanun’un “Kamu zararı” başlıklı 71’nci maddesinde; Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunması olarak tanımlanmıştır. Madde hükmünün son fıkrasında; kamu zararının, bu zarara neden olan kamu görevlisinden veya diğer gerçek ve tüzel kişilerden tahsiline ilişkin usul ve esasların Cumhurbaşkanı tarafından çıkarılan yönetmelikle düzenleneceği ifade edilmiştir. 19 Ekim 2006 tarihli ve 26324 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in “Sorumluluk” başlıklı 5’inci maddesinde Kontrol, denetim, inceleme, kesin hükme bağlama veya yargılama sonucunda tespit edilen kamu zararının geri ödenmesi sürecine, kamu görevlileri ile birlikte ilgililerin de dâhil edileceği belirtilmiştir. Keza 5018 sayılı Kanunun “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesinde; Harcama yetkililerinin, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumlu oldukları ifade edilmiştir. Aynı durum gerçekleştirme görevlileri içinde geçerlidir. Mezkûr kanunun “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’üncü maddesinde Gerçekleştirme görevlilerinin, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumlu oldukları belirtilmiştir. Ayrıca söz konusu hususa ilişkin olarak 14.6.2007 tarihli ve 5189 Karar no’lu Sayıştay Genel Kurul Kararında; aslî bir gerçekleştirme belgesi olan ödeme emri belgesini düzenleyen sıfatıyla imzalayan gerçekleştirme görevlisinin, düzenlediği belge ile birlikte harcama sürecindeki diğer belgelerin doğruluğundan ve mevzuata uygunluğundan harcama yetkilisi ile birlikte sorumlu tutulması gerektiğine karar verilmiştir. Sonuç olarak, hukuka aykırı olarak yapılan bir ödeme de asıl sorumluluk mevzuat gereği ödemeyi gerçekleştiren harcama yetkilisi ile gerçekleştirme görevlisindedir. Bu bağlamda yapılan ödemenin ilgililerden artık geri alınamayacağının ileri sürülmesi söz konusu kişilerin sorumluluğunu ortadan kaldırmamaktadır.
Yapılan ödemenin 5018 sayılı Kanuna göre kamu zararı olamayacağı ifade edilse de mezkûr kanunun “Kamu zararı” başlıklı 71’inci maddesinin ikinci fıkrasının g bendinde mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması durumunda yapılan ödemenin kamu zararı olacağı ifade edilmiştir. Sorgu konusu olayda da mevzuatta öngörülmediği halde belediye personelleri için mevzuatın öngördüğünden daha fazla ödeme yapılması sonucu g bendi kapsamında kamu zararına sebebiyet verilmiştir.
Söz konusu konaklama hizmet alımlarına ilişkin doğrudan temin onay belgesinde onaya arz eden personeller ile hizmet alınmasını talep eden ve doğrudan temin onay belgesinde uygun bulan personelin sorumluluğu bulunmayıp, yapılan ödemelerden sadece harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisinin sorumluluğu bulunmaktadır.
Bu itibarla; Belediye personelleri için mevzuatta belirtilen sınırdan daha fazla konaklama gideri yapılması sonucunda oluşan ve ayrıntılı hesabı aşağıda tabloda gösterilen …..TL kamu zararının;
….. TL'sinin Harcama Yetkilisi (…..) …. ile Gerçekleştirme Görevlisi (….) …..'e,
….. TL'sinin Harcama Yetkilisi (…..) …. ile Gerçekleştirme Görevlisi (….) …..'e,
….. TL'sinin Harcama Yetkilisi (…..) …. ile Gerçekleştirme Görevlisi (….) …..'e,
….. TL'sinin Harcama Yetkilisi (…..) …. ile Gerçekleştirme Görevlisi (….) …..'e,
….. TL'sinin Harcama Yetkilisi (…..) …. ile Gerçekleştirme Görevlisi (….) …..'e,
….. TL'sinin Harcama Yetkilisi (…..) …. ile Gerçekleştirme Görevlisi (….) …..'e,
müştereken ve müteselsilen, 6085 sayılı Sayıştay Kanununun 53 üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile ödettirilmesine,
İş bu ilamın tebliğ tarihinden itibaren aynı Kanunun 55 inci maddesi gereğince altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oybirliğiyle; karar verildi.
Kararla ilgili sorunuz mu var?