Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 7. Daire Kararı
Karar Tarihi:
6/9/2022
Karar No:
105
Esas No:
523
KARAR
İdare ile yetkili sendika arasında akdedilen sosyal denge sözleşmesine istinaden ödenen sosyal denge tazminatlarının ilgili mevzuatıyla belirlenen tavan tutarı aştığı ve söz konusu ödemeler yönünden kamu zararına sebebiyet verildiği iddiası ile ilgili olarak yapılan incelemede;
4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesi;
“27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.
Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez. Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeye dayanılarak yapılan ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.
İlgili mahalli idarenin; vadesi geçmiş vergi, sosyal güvenlik primi ile Hazine Müsteşarlığına olan borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşması, ödeme süresi geçtiği halde ödenmemiş aylık ve ücret borcu bulunması veya gerçekleşen en son yıla ilişkin toplam personel giderinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin belediyelerde yüzde otuzunu, il özel idaresinde yüzde yirmibeşini aşması hallerinde bu madde kapsamında sözleşme yapılamaz. Sözleşmenin yapılmasından sonra bu koşulların oluşması durumunda mevcut sözleşme kendiliğinden hükümsüz kalır.”,
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 15’inci maddesi;
“Ek Madde 15- (Ek: 4/4/2012-6289/33 md.)Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir.” hükümlerini içermektedir.
2020-2021 yılları için yapılan Toplu Sözleşme görüşme süreci sonunda, taraflar arasında toplu sözleşme imzalanamamış ve Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulmuştur. 4688 sayılı Kanun’un 34’üncü maddesinin altıncı fıkrası uyarınca, Kurul kararları kesin ve toplu sözleşme hükmündedir.
2020 ve 2021 yılları kamu görevlilerinin geneline ve hizmet kollarına yönelik mali ve sosyal haklara ilişkin 28.08.2019 tarihli ve 2019/1 no.lu Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nın “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Mali ve Sosyal Haklar” başlıklı dördüncü bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinde;
“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine, 4688 sayılı Kanunun 32 nci maddesinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde ödenebilecek sosyal denge tazminatı aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %100’üdür. Sosyal denge tazminatının verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebilir.”
“Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinde;
“(1) 4688 sayılı Kanunun geçici 14 üncü maddesinde yer alan “31/12/2015” ibaresi “31/12/2021” şeklinde uygulanır.
(2) Bu hüküm çerçevesinde yapılacak ödeme tutarı hiçbir şekilde 1 inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamaz.”
Düzenlemeleri yer almaktadır.
Yukarıda yer alan yasal düzenlemeler değerlendirildiğinde görüleceği üzere, 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesine göre, 375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında, Toplu Sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sosyal denge sözleşmesi yapılabilecektir.
375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesinde ise, sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarının, 4688 sayılı Kanun’a göre yapılan Toplu Sözleşme’de belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında yapılabilecek sözleşmeyle belirleneceği belirtilmiştir.
4688 sayılı Kanun uyarınca, 2020 ve 2021 yılları kamu görevlilerinin geneline ve hizmet kollarına yönelik mali ve sosyal haklara ilişkin Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nın “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Mali ve Sosyal Haklar” başlıklı dördüncü bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinin (1) numaralı fıkrasında sosyal denge tazminatının aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %100’ü olarak belirlenir iken; “Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinin (2) numaralı fıkrasında, yapılacak ödeme tutarının, hiçbir şekilde 1’inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamayacağı belirtilmiştir. Bir başka ifadeyle, İdareler tarafından personeline ödenebilecek sosyal denge tazminatı en yüksek Devlet memuru aylığının %100’ünü aşamayacaktır.
Yukarıda belirtilen yasal düzenlemelerden de görüleceği üzere, sosyal denge sözleşmesinde düzenlenen tazminatın tutarı; görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre belirlenebilecek, ancak, mevzuatında belirtilen tavan tutarı, yani en yüksek Devlet memuru aylığının %100’ünü aşamayacaktır.
İdarenin sosyal denge tazminatı ödemelerinin incelenmesi neticesinde; sosyal denge sözleşmesinin mevzuatında belirtilen şekliyle düzenlenmediği ve personelin tazminat tavan tutarının mevzuatına göre tespit edilmediği; İdare tarafından 2020 yılında bazı personele ödenen sosyal denge tazminat tutarlarının tespitinde yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine aykırı olarak Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nda yer alan tavan tutarın aşıldığı tespit edilmiştir.
... Belediye Başkanlığı ile Tüm Belediye ve Yerel Yönetim Hizmetleri Emekçileri Sendikası (Tüm Bel-Sen) arasında akdedilen ve 01.05.2019-30.04.2021 tarihleri arasında geçerli olan sosyal denge sözleşmesinin “Mali Haklar” başlıklı 22’nci maddesinde;
a) Sözleşme gereği her ayın maaş günü; her memur ve sözleşmeli personele; sözleşmenin 1 .yılı için net 1.400,00-TL, 2.yılı için (01.05.2020) itibaren net olarak 1.500,00-TL maaş ile birlikte ödenir.
Fiilen müdür olarak görev yapmakta olan personele daha önceki sözleşmedeki tutar olan 1.800,00 TL. sözleşme dönemince maaş ile birlikte ödenir.
Fiilen Başkan Yardımcısı olarak görev yapmakta olan personele daha önceki sözleşmede belirtildiği gibi seçilmiş Belediye Başkan Yardımcısı maaşına tamamlanacak tutar kadar ödeme maaş ile birlikte ödenir.
b) Sözleşme gereği her ayın maaş günü; 18 yaşına kadar çocuğu olan personele (anne, babanın her ikisi de Belediyemiz çalışanı olması durumunda anneye), her çocuk için ayrı ayrı olmak üzere 1 .yıl için net 70,00-TL, 2.yılı için (01.05.2020) itibaren net 75,00-TL. ödenir.
c) Ramazan Bayramında 1. yıl için net 1.400,00-TL, 2.yıl için net 1.500,00-TL ikramiye ödenir.
d) Kurban Bayramında 1. yıl için net 1.400,00-TL, 2.yıl için net 1.500,00-TL ikramiye ödenir.
e) Giyecek Yardımı olarak, Yılbaşmın bulunduğu ay içinde, 1. yıl için net 1.400,00-TL, 2.yıl için net 1.500,00-TL ikramiye ödenir.
f) Eğitim ve Kültür Yardımı olarak Eylül ayı içinde 1. yıl için net 1.400,00-TL, 2.yıl için net 1.500,00-TL ikramiye ödenir.
g) Engelli Raporu olan (% 40 ve üstü) personele, yılda bir defaya mahsus olmak üzere; Engelliler Haftasının bulunduğu ay içinde 1. yıl için net 1.400,00-TL, 2,yıl için net 1.500,00-TL ikramiye ödenir.
Belediye Başkanının onayı alınmak şartıyla;
1) Vergi dönemlerinde ve Vergi Yapılandırması yasal olarak düzenlediği tarihlerde; fiili olarak görev yapanlara puantaj karşılığı, yılda 8 günü aşmamak üzere, çalışana her gün için net 200,00 TL, yarım gün için net 100,00 TL ödenir.
2) Yazı İşleri Müdürlüğünde fiili nikah akdeden çalışanlara aylık ek olarak net 800,00 TL. ödeme yapılır.
3) 19.11.1986 tarih ve 86/11220 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Devlet Memurları Yiyecek Yardımı yönetmeliğinin 3. maddesinin 2. fırkasının 2. cümlesi kapsamında görev yapan Zabıta ve İtfaiye personelinden, anılan yönetmelik hükümleri gereği ve 4. Toplu Sözleşme görüşmeleri Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşmesinin 13. maddesine göre tüm zabıta memurlarına ek olarak her ay net 250,00TL yardım yapılır. (Yalnızca fiili görev yapan Zabıta personelini kapsamaktadır.)
4) Çalışanların evlenmeleri halinde l(bir) defaya mahsus, 1. yıl için net 1.400,OO-TL, 2.yıl için net 1.500,00-TL evlilik yardımı (Kurumda iki eş çalışıyor ise, her ikisine) ödenir.
5) Çalışanın doğacak her çocuğuna, 1. yıl için net 1.400,00-TL, 2.yıl için net 1.500,00-TL çocuk yardımı (Kurumda iki eş çalışıyor ise, kadın çalışana) ödenir.
6) Çalışanın kendisinin ölümü halinde, 1. derece yakınına, belgelendirmesi halinde net 10.000,00 TL cenaze yardımı yapılır.
7) Çalışanın sel, yangın, deprem gibi doğal afetlere maruz kalması halinde uğradığı zarar için sendika ve işyeri kurulunun belirleyeceği oranda katkı sağlar.
8) ... Belediyesinde görev yapan memurlardan emekli olmak isteyenlere, başka kuramlardan miktarı ne olursa olsun bu amaçla herhangi bir emeklilik sosyal destek yardımı almamış olması ve kurumda en az 2 yıl çalışmış olmak kaydıyla;
a) ... Belediyesinde görev yapan memurlardan emekliliğe hak kazanmış olanların; sözleşmenin imza tarihinden itibaren 2 ay içinde emekliliğe müracaat etmeleri halinde emekli ikramiyesine ek olarak 30.000,00 TL. emeklilik sosyal destek yardımı yapılır.
b) ... Belediyesinde görev yapan memurlardan işbu sözleşme dönemi içinde emekliliğe hak kazanacak olanların; emekliliğe hak kazandıkları tarihten itibaren 2 ay içinde emekliliğe müracaat etmeleri halinde emekli ikramiyesine ek olarak 30.000,00 TL. emeklilik sosyal destek yardımı yapılır.” Hükümleri yer almaktadır.
Ayrıca İdare ile yetkili sendika arasında akdedilen ve 15.08.2020-30.04.2021 tarihleri arasında geçerli olan sosyal denge sözleşmesi ek protokolünün 2’inci maddesi ile sosyal denge sözleşmesinin “Mali Haklar” başlıklı 22’nci maddesinin 8’bendinin a alt bendi;
“…
... Belediyesinde görev yapan memurlardan emekliliğe hak kazanmış olanların; 15.08.2020 tarihinden itibaren 30.09.2020 tarihine kadar emekliliğe müracaat etmeleri halinde emekli ikramiyesine ek olarak 30.000,00TL. emeklilik sosyal destek yardımı yapılır.” şeklinde değiştirilmiştir.
Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’na göre 2020 yılında ödenebilecek sosyal denge tazminatı tavan tutarları; 2020 yılının ilk altı ayı için 1.387,58 TL, ikinci altı ayı için 1.467,38 TL’dir (Söz konusu tavan tutarlar en yüksek devlet memuru aylığının, ek gösterge dâhil, %100’üdür). Dolayısıyla, 2020 yılında Belediye personeline ödenen sosyal denge tazminatlarının yasal sınırın üzerinde olduğu ve buna bağlı olarak da kamu zararına neden olunduğu aşikârdır.
Ayrıca, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’ndaki tavan tutarlar, brüt tutarlar olup kamu zararı hesaplaması da brüt tutarlar üzerinden yapılmıştır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Kamu Zararı” başlıklı 71’inci maddesinde;
“Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.
Kamu zararının belirlenmesinde;
…
g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,
Esas alınır.” denilmektedir. Bu bağlamda, sosyal denge sözleşmesinin yürürlükteki mevzuata uygun kurulmamasından dolayı ortaya çıkan fazla ödemeler mevzuatında öngörülmeyen ödemelerdir. Dolayısıyla, bu ödemeler kamu zararına neden olmuştur.
Bu itibarla; İdare personeline mevzuata aykırı olarak tavan tutarların üzerinde sosyal denge tazminatı ödenmesi suretiyle sebep olunan ve hesabı kamu zararı hesap tablolarında gösterilen toplam …. TL kamu zararının sorumlularına ödettirilmesine oy birliğiyle,
Sorumluluğun değerlendirilmesi:
Sözleşmeyi imzalayan Belediye Başkanı ….’nin sorumluluğu:
5018 sayılı Kanun’un “Üst yöneticiler” başlıklı 11’inci maddesinin ikinci fıkrasında; “Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar.” hükmüne yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, “Belediye teşkilâtının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak” belediye başkanının görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
4688 sayılı Kanun’un “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde yer alan “27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir.” hükmü uyarınca belediyelerde sosyal denge sözleşmesini imzalamaya münhasıran Belediye Başkanı yetkili kılınmıştır.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesine ilişkin sözleşmeyi imzalayan Belediye Başkanı …’nin kamu zararından sorumluluğunun bulunduğuna oy birliğiyle,
Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumluluğu:
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun; “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesi;
“…
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.”
Aynı Kanun’un “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’üncü maddesi;
“…
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” hükümlerini içermektedir.
Sayıştay Genel Kurulunun 14.06.2007 tarihli ve 5189-1 no.lu Kararı’nda, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin, giderin gerçekleştirilmesi ve harcamanın yapılması süreçlerinde, yapılacak olan giderin mevzuat hükümlerine uygun olduğunu kontrol etmekle yükümlü olduğu ifade edilmiştir.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesinden doğan kamu zararından Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin de sorumluluğunun bulunduğuna Daire Başkanı … ve Üye …’ün karşı oyları ve oy çokluğuyla,
Özet olarak;
- Belediye Başkanı …’nin sorumlu olduğuna oy birliğiyle,
- Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumlu olduğuna oy çokluğuyla
Netice itibariyle de;
İdarenin personeline, mevzuatta belirlenen tavan tutarı aşan sosyal denge ödemesi yapılması suretiyle oluşan ve ayrıntısı aşağıdaki hesap tablosunda gösterilen toplam … TL kamu zararının; SORUMLULARINA
müştereken ve mütelsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereğince hüküm tarihinden itibaren işleyecek faizleri ile ödettirilmesine, anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere,
Azınlık Görüşleri:
(Daire Başkanı … ve Üye …’ün sorumluluğa ilişkin farklı görüşleri: Usulünce imzalanarak yürürlüğe girmiş ve hukuken geçerli olan sosyal denge sözleşmesinde belirlenen tutarları ödedikleri için, 5018 sayılı Kanun’un 32’nci ve 33’üncü maddeleri uyarınca Harcama Yetkilileri ile Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumlulukları bulunmamaktadır.
4688 sayılı Kanun’un 32’inci maddesinde sözleşme yapma yetkisi münhasıran belediye başkanına verilmiş olduğundan, kamu zararının münferiden Belediye Başkanı …’ye ödettirilmesi yönünde karar verilmesi gerekir.)
4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesi;
“27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.
Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez. Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeye dayanılarak yapılan ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.
İlgili mahalli idarenin; vadesi geçmiş vergi, sosyal güvenlik primi ile Hazine Müsteşarlığına olan borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşması, ödeme süresi geçtiği halde ödenmemiş aylık ve ücret borcu bulunması veya gerçekleşen en son yıla ilişkin toplam personel giderinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin belediyelerde yüzde otuzunu, il özel idaresinde yüzde yirmibeşini aşması hallerinde bu madde kapsamında sözleşme yapılamaz. Sözleşmenin yapılmasından sonra bu koşulların oluşması durumunda mevcut sözleşme kendiliğinden hükümsüz kalır.”,
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 15’inci maddesi;
“Ek Madde 15- (Ek: 4/4/2012-6289/33 md.)Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir.” hükümlerini içermektedir.
2020-2021 yılları için yapılan Toplu Sözleşme görüşme süreci sonunda, taraflar arasında toplu sözleşme imzalanamamış ve Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulmuştur. 4688 sayılı Kanun’un 34’üncü maddesinin altıncı fıkrası uyarınca, Kurul kararları kesin ve toplu sözleşme hükmündedir.
2020 ve 2021 yılları kamu görevlilerinin geneline ve hizmet kollarına yönelik mali ve sosyal haklara ilişkin 28.08.2019 tarihli ve 2019/1 no.lu Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nın “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Mali ve Sosyal Haklar” başlıklı dördüncü bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinde;
“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine, 4688 sayılı Kanunun 32 nci maddesinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde ödenebilecek sosyal denge tazminatı aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %100’üdür. Sosyal denge tazminatının verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebilir.”
“Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinde;
“(1) 4688 sayılı Kanunun geçici 14 üncü maddesinde yer alan “31/12/2015” ibaresi “31/12/2021” şeklinde uygulanır.
(2) Bu hüküm çerçevesinde yapılacak ödeme tutarı hiçbir şekilde 1 inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamaz.”
Düzenlemeleri yer almaktadır.
Yukarıda yer alan yasal düzenlemeler değerlendirildiğinde görüleceği üzere, 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesine göre, 375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında, Toplu Sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sosyal denge sözleşmesi yapılabilecektir.
375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesinde ise, sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarının, 4688 sayılı Kanun’a göre yapılan Toplu Sözleşme’de belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında yapılabilecek sözleşmeyle belirleneceği belirtilmiştir.
4688 sayılı Kanun uyarınca, 2020 ve 2021 yılları kamu görevlilerinin geneline ve hizmet kollarına yönelik mali ve sosyal haklara ilişkin Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nın “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Mali ve Sosyal Haklar” başlıklı dördüncü bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinin (1) numaralı fıkrasında sosyal denge tazminatının aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %100’ü olarak belirlenir iken; “Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinin (2) numaralı fıkrasında, yapılacak ödeme tutarının, hiçbir şekilde 1’inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamayacağı belirtilmiştir. Bir başka ifadeyle, İdareler tarafından personeline ödenebilecek sosyal denge tazminatı en yüksek Devlet memuru aylığının %100’ünü aşamayacaktır.
Yukarıda belirtilen yasal düzenlemelerden de görüleceği üzere, sosyal denge sözleşmesinde düzenlenen tazminatın tutarı; görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre belirlenebilecek, ancak, mevzuatında belirtilen tavan tutarı, yani en yüksek Devlet memuru aylığının %100’ünü aşamayacaktır.
İdarenin sosyal denge tazminatı ödemelerinin incelenmesi neticesinde; sosyal denge sözleşmesinin mevzuatında belirtilen şekliyle düzenlenmediği ve personelin tazminat tavan tutarının mevzuatına göre tespit edilmediği; İdare tarafından 2020 yılında bazı personele ödenen sosyal denge tazminat tutarlarının tespitinde yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine aykırı olarak Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nda yer alan tavan tutarın aşıldığı tespit edilmiştir.
... Belediye Başkanlığı ile Tüm Belediye ve Yerel Yönetim Hizmetleri Emekçileri Sendikası (Tüm Bel-Sen) arasında akdedilen ve 01.05.2019-30.04.2021 tarihleri arasında geçerli olan sosyal denge sözleşmesinin “Mali Haklar” başlıklı 22’nci maddesinde;
a) Sözleşme gereği her ayın maaş günü; her memur ve sözleşmeli personele; sözleşmenin 1 .yılı için net 1.400,00-TL, 2.yılı için (01.05.2020) itibaren net olarak 1.500,00-TL maaş ile birlikte ödenir.
Fiilen müdür olarak görev yapmakta olan personele daha önceki sözleşmedeki tutar olan 1.800,00 TL. sözleşme dönemince maaş ile birlikte ödenir.
Fiilen Başkan Yardımcısı olarak görev yapmakta olan personele daha önceki sözleşmede belirtildiği gibi seçilmiş Belediye Başkan Yardımcısı maaşına tamamlanacak tutar kadar ödeme maaş ile birlikte ödenir.
b) Sözleşme gereği her ayın maaş günü; 18 yaşına kadar çocuğu olan personele (anne, babanın her ikisi de Belediyemiz çalışanı olması durumunda anneye), her çocuk için ayrı ayrı olmak üzere 1 .yıl için net 70,00-TL, 2.yılı için (01.05.2020) itibaren net 75,00-TL. ödenir.
c) Ramazan Bayramında 1. yıl için net 1.400,00-TL, 2.yıl için net 1.500,00-TL ikramiye ödenir.
d) Kurban Bayramında 1. yıl için net 1.400,00-TL, 2.yıl için net 1.500,00-TL ikramiye ödenir.
e) Giyecek Yardımı olarak, Yılbaşmın bulunduğu ay içinde, 1. yıl için net 1.400,00-TL, 2.yıl için net 1.500,00-TL ikramiye ödenir.
f) Eğitim ve Kültür Yardımı olarak Eylül ayı içinde 1. yıl için net 1.400,00-TL, 2.yıl için net 1.500,00-TL ikramiye ödenir.
g) Engelli Raporu olan (% 40 ve üstü) personele, yılda bir defaya mahsus olmak üzere; Engelliler Haftasının bulunduğu ay içinde 1. yıl için net 1.400,00-TL, 2,yıl için net 1.500,00-TL ikramiye ödenir.
Belediye Başkanının onayı alınmak şartıyla;
1) Vergi dönemlerinde ve Vergi Yapılandırması yasal olarak düzenlediği tarihlerde; fiili olarak görev yapanlara puantaj karşılığı, yılda 8 günü aşmamak üzere, çalışana her gün için net 200,00 TL, yarım gün için net 100,00 TL ödenir.
2) Yazı İşleri Müdürlüğünde fiili nikah akdeden çalışanlara aylık ek olarak net 800,00 TL. ödeme yapılır.
3) 19.11.1986 tarih ve 86/11220 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Devlet Memurları Yiyecek Yardımı yönetmeliğinin 3. maddesinin 2. fırkasının 2. cümlesi kapsamında görev yapan Zabıta ve İtfaiye personelinden, anılan yönetmelik hükümleri gereği ve 4. Toplu Sözleşme görüşmeleri Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Toplu Sözleşmesinin 13. maddesine göre tüm zabıta memurlarına ek olarak her ay net 250,00TL yardım yapılır. (Yalnızca fiili görev yapan Zabıta personelini kapsamaktadır.)
4) Çalışanların evlenmeleri halinde l(bir) defaya mahsus, 1. yıl için net 1.400,OO-TL, 2.yıl için net 1.500,00-TL evlilik yardımı (Kurumda iki eş çalışıyor ise, her ikisine) ödenir.
5) Çalışanın doğacak her çocuğuna, 1. yıl için net 1.400,00-TL, 2.yıl için net 1.500,00-TL çocuk yardımı (Kurumda iki eş çalışıyor ise, kadın çalışana) ödenir.
6) Çalışanın kendisinin ölümü halinde, 1. derece yakınına, belgelendirmesi halinde net 10.000,00 TL cenaze yardımı yapılır.
7) Çalışanın sel, yangın, deprem gibi doğal afetlere maruz kalması halinde uğradığı zarar için sendika ve işyeri kurulunun belirleyeceği oranda katkı sağlar.
8) ... Belediyesinde görev yapan memurlardan emekli olmak isteyenlere, başka kuramlardan miktarı ne olursa olsun bu amaçla herhangi bir emeklilik sosyal destek yardımı almamış olması ve kurumda en az 2 yıl çalışmış olmak kaydıyla;
a) ... Belediyesinde görev yapan memurlardan emekliliğe hak kazanmış olanların; sözleşmenin imza tarihinden itibaren 2 ay içinde emekliliğe müracaat etmeleri halinde emekli ikramiyesine ek olarak 30.000,00 TL. emeklilik sosyal destek yardımı yapılır.
b) ... Belediyesinde görev yapan memurlardan işbu sözleşme dönemi içinde emekliliğe hak kazanacak olanların; emekliliğe hak kazandıkları tarihten itibaren 2 ay içinde emekliliğe müracaat etmeleri halinde emekli ikramiyesine ek olarak 30.000,00 TL. emeklilik sosyal destek yardımı yapılır.” Hükümleri yer almaktadır.
Ayrıca İdare ile yetkili sendika arasında akdedilen ve 15.08.2020-30.04.2021 tarihleri arasında geçerli olan sosyal denge sözleşmesi ek protokolünün 2’inci maddesi ile sosyal denge sözleşmesinin “Mali Haklar” başlıklı 22’nci maddesinin 8’bendinin a alt bendi;
“…
... Belediyesinde görev yapan memurlardan emekliliğe hak kazanmış olanların; 15.08.2020 tarihinden itibaren 30.09.2020 tarihine kadar emekliliğe müracaat etmeleri halinde emekli ikramiyesine ek olarak 30.000,00TL. emeklilik sosyal destek yardımı yapılır.” şeklinde değiştirilmiştir.
Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’na göre 2020 yılında ödenebilecek sosyal denge tazminatı tavan tutarları; 2020 yılının ilk altı ayı için 1.387,58 TL, ikinci altı ayı için 1.467,38 TL’dir (Söz konusu tavan tutarlar en yüksek devlet memuru aylığının, ek gösterge dâhil, %100’üdür). Dolayısıyla, 2020 yılında Belediye personeline ödenen sosyal denge tazminatlarının yasal sınırın üzerinde olduğu ve buna bağlı olarak da kamu zararına neden olunduğu aşikârdır.
Ayrıca, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’ndaki tavan tutarlar, brüt tutarlar olup kamu zararı hesaplaması da brüt tutarlar üzerinden yapılmıştır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Kamu Zararı” başlıklı 71’inci maddesinde;
“Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.
Kamu zararının belirlenmesinde;
…
g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,
Esas alınır.” denilmektedir. Bu bağlamda, sosyal denge sözleşmesinin yürürlükteki mevzuata uygun kurulmamasından dolayı ortaya çıkan fazla ödemeler mevzuatında öngörülmeyen ödemelerdir. Dolayısıyla, bu ödemeler kamu zararına neden olmuştur.
Bu itibarla; İdare personeline mevzuata aykırı olarak tavan tutarların üzerinde sosyal denge tazminatı ödenmesi suretiyle sebep olunan ve hesabı kamu zararı hesap tablolarında gösterilen toplam …. TL kamu zararının sorumlularına ödettirilmesine oy birliğiyle,
Sorumluluğun değerlendirilmesi:
Sözleşmeyi imzalayan Belediye Başkanı ….’nin sorumluluğu:
5018 sayılı Kanun’un “Üst yöneticiler” başlıklı 11’inci maddesinin ikinci fıkrasında; “Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar.” hükmüne yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, “Belediye teşkilâtının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak” belediye başkanının görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
4688 sayılı Kanun’un “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde yer alan “27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir.” hükmü uyarınca belediyelerde sosyal denge sözleşmesini imzalamaya münhasıran Belediye Başkanı yetkili kılınmıştır.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesine ilişkin sözleşmeyi imzalayan Belediye Başkanı …’nin kamu zararından sorumluluğunun bulunduğuna oy birliğiyle,
Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumluluğu:
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun; “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesi;
“…
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.”
Aynı Kanun’un “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’üncü maddesi;
“…
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” hükümlerini içermektedir.
Sayıştay Genel Kurulunun 14.06.2007 tarihli ve 5189-1 no.lu Kararı’nda, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin, giderin gerçekleştirilmesi ve harcamanın yapılması süreçlerinde, yapılacak olan giderin mevzuat hükümlerine uygun olduğunu kontrol etmekle yükümlü olduğu ifade edilmiştir.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesinden doğan kamu zararından Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin de sorumluluğunun bulunduğuna Daire Başkanı … ve Üye …’ün karşı oyları ve oy çokluğuyla,
Özet olarak;
- Belediye Başkanı …’nin sorumlu olduğuna oy birliğiyle,
- Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumlu olduğuna oy çokluğuyla
Netice itibariyle de;
İdarenin personeline, mevzuatta belirlenen tavan tutarı aşan sosyal denge ödemesi yapılması suretiyle oluşan ve ayrıntısı aşağıdaki hesap tablosunda gösterilen toplam … TL kamu zararının; SORUMLULARINA
müştereken ve mütelsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereğince hüküm tarihinden itibaren işleyecek faizleri ile ödettirilmesine, anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere,
Azınlık Görüşleri:
(Daire Başkanı … ve Üye …’ün sorumluluğa ilişkin farklı görüşleri: Usulünce imzalanarak yürürlüğe girmiş ve hukuken geçerli olan sosyal denge sözleşmesinde belirlenen tutarları ödedikleri için, 5018 sayılı Kanun’un 32’nci ve 33’üncü maddeleri uyarınca Harcama Yetkilileri ile Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumlulukları bulunmamaktadır.
4688 sayılı Kanun’un 32’inci maddesinde sözleşme yapma yetkisi münhasıran belediye başkanına verilmiş olduğundan, kamu zararının münferiden Belediye Başkanı …’ye ödettirilmesi yönünde karar verilmesi gerekir.)
Kararla ilgili sorunuz mu var?