Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 7. Daire Kararı
Karar Tarihi:
3/31/2022
Karar No:
66
Esas No:
508
KARAR
Yardım komisyonun üyelerine huzur hakkı adı altında ücret ödenmesi :
01/03/2010 tarih ve 2013/13 sayılı Meclis Kararı ile yürürlüğe giren “... İli ... Belediyesi Muhtaç Kimselere Yardım Yönetmeliği” hükümlerine göre belediye sınırları içerisinde ihtiyaç sahiplerine verilecek ayni ve nakdi yardım taleplerinin değerlendirilmesi maksadıyla belediye başkanı tarafından belediyede görevli memurlar arasından görevlendirilerek kurulan yardım komisyonun üyelerine huzur hakkı adı altında ücret ödemesi yapılması sonucunda kamu zararına neden olunduğu iddiası ile ilgili olarak yapılan incelemede;
T.C. Anayasası’nın “Kamu Hizmeti Görevlileriyle İlgili Hükümler” başlıklı 128’inci maddesinin ikinci fıkrasında; memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işlerinin kanunla düzenleneceği belirtilmiş ve devamında mali ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümlerinin saklı olduğu hüküm altına alınmıştır.
Yasa koyucu da buna binaen memurlara ilişkin olarak bir statü hukukunu temsil eden 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nu çıkarmış ve temel hak ve yükümlülükleri ile mali haklarına ilişkin kuralları belirlemiştir. İlgili Kanun’un “Mali Haklar” başlıklı 146’ncı maddesinde;
“Bu Kanunun birinci maddesinin birinci fıkrası kapsamına giren memurlar aylık, ücret, ödenek, hizmetle ilgili her çeşit ödeme ve bunların şekil ve şartları bakımından bu Kanundaki hükümlere, aynı maddenin ikinci fıkrası kapsamına giren memurlar özel kanunlardaki hükümlere tabidir.
Memurlara kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmeliklerin ve amirlerin tayin ettiği görevler karşılığında bu Kanunla sağlanan haklar dışında ücret ödenemez, hiçbir yarar sağlanamaz. (Gençlik ve Spor hizmetleri uygulamasında fiilen görevlendirilecekler hariç.)” hükmü yer almaktadır.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Huzur ve izin hakkı” başlıklı 32’nci maddesinde;
“Meclis başkan ve üyelerine, meclis ve komisyon toplantılarına katıldıkları her gün için, 39 uncu madde uyarınca belediye başkanına ödenmekte olan aylık brüt ödeneğin günlük tutarının üçte birini geçmemek üzere meclis tarafından belirlenecek miktarda huzur hakkı ödenir.
…”
“Encümen üyelerine verilecek ödenek” başlıklı 36’nci maddesinde ise;
“Belediye encümeni başkan ve üyelerine, nüfusu 10.000'e kadar olan belediyelerde (3.500), nüfusu 10.001-50.000'e kadar olan belediyelerde (4.500), 50.001-200.000'e kadar olan belediyelerde (6.000) ve 200.001'in üzerinde olan belediyelerde ise (7.500) gösterge rakamının Devlet memurları için belirlenen aylık katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda aylık brüt ödenek verilir. Encümenin memur üyelerine bu tutarların yarısı ödenir.”
Hüküm altına alınmıştır.
Yukarıdaki mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere; kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, yönetmelikler ve amirlerin tayin ettiği görevler karşılığında 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile sağlanan haklar dışında hiçbir ücret ödenemez ve yarar sağlanamaz. Diğer taraftan, diğer kanunlar ve yürürlükte bulunan toplu sözleşme ile memurlara sağlanmış bulunan mali ve sosyal haklar da göz ardı edilememektedir.
Dolayısıyla, 657 sayılı Kanun kapsamında belediyede istihdam edilen çalışanlara bu Kanun dışında sağlanan haklar dışında ücret ödenebilmesi ve yarar sağlanabilmesi için söz konusu mali ve sosyal hakların diğer kanun yahut yürürlükte bulunan toplu sözleşme ile hüküm altına alınması gerekmektedir. Aksi takdirde, memur statüsünde istihdam edilen çalışanlara yapılacak her ne ad altında olursa olsun ödemeler yasal olmaktan çıkacaktır. Diğer taraftan, “huzur hakkı” ödemesi belediye meclis başkanı ile üyelerine 5393 sayılı Kanun uyarınca sağlanan bir mali hak olup bu başlık altında belediye meclisi tarafından çıkarılan Yönetmelik kapsamında görevlendirilen memur personele mali hak sağlanması da mümkün değildir.
Ancak, Belediye tarafından belediye sınırları içerisinde ihtiyaç sahiplerine verilecek ayni ve nakdi yardım taleplerinin değerlendirilmesi maksadıyla çıkarılan “... İli ... Belediyesi Muhtaç Kimselere Yardım Yönetmeliği’nin “Yönetim” başlıklı 14’üncü maddesi hükümlerine göre Belediye Başkanının görevlendirdiği bir başkan ve 4 kişiden oluşan yardım komisyonu üyelerinden belediyede müdür olarak görev yapmakta olanlara sadece meclis üyesi olanlara verilebilecek olan huzur hakkı ödemesi adı altında memur encümen üyelerine 5393 sayılı Kanun uyarınca verilen ödenek miktarı kadar 18/07/2018 tarihli Başkanlık Makamının Olur’u ile 2018 Temmuz ayından bu yana ücret ödemesi yapıldığı tespit edilmiştir.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanun’un “Kamu Zararı” başlıklı 71’inci maddesinde, Kamu Zararı; “Kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır” şeklinde tanımlanmış ve “Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması” hususu da kamu zararının belirlenmesinde esas alınacak kriterler arasında sayılmıştır. Yine Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 6’ncı maddesinde de söz konusu husus kamu zararının belirlenmesinde esas alınacak kriter olarak ifade edilmiştir. Bu bağlamda, müdür personel arasından oluşturulan yardım komisyonu üyelerine huzur hakkı adı altında belediye encümeni üyesi olan memur personele ödenebilecek ödenek tutarı kadar yapılan komisyon ücreti ödemeleri, mevzuatında öngörülmeyen ödemelerdir. Dolayısıyla, bu ödemeler kamu zararına neden olmuştur.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Harcama Talimatı ve Sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesinde;
“Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.” denilmiş, 31’nci maddesi ikinci fıkrasında da “Kanunların veya Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin verdiği yetkiye istinaden yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluk kurul, komite veya komisyona ait olur.” hükmü yer almıştır.
Aynı Kanun’unun “Giderin Gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’ üncü maddesinde ise;
“Bütçelerden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerekir. (Değişik son cümle: 22/12/2005-5436/10 md.)Giderlerin gerçekleştirilmesi; harcama yetkililerince belirlenen görevli tarafından düzenlenen ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesiyle tamamlanır.
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” hükmünü içermektedir.
Ayrıca, 14.06.2007 tarihli ve 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurul Kararı ile 5018 sayılı Kanun çerçevesinde sorumlu tutulacak görevli ve yetkililer belirlenmiş, söz konusu Karar’la harcama yetkililerinin; harcama talimatlarının ve bu talimatlara konu olan harcamaların bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelik ile diğer mevzuata uygunluğundan sorumlu olduklarına, gerçekleştirme görevlilerinin ise, gerçekleştirme belgelerinin ödeme emri belgesine doğru aktarılması yanında, düzenlediği belge ile birlikte harcama sürecindeki diğer belgelerin doğruluğundan ve mevzuata uygunluğundan sorumlu olduklarına karar verilmiştir.
Bu hükümlere göre, yukarıda açıklanan kamu zararından; kurulacak yardım komisyonu üyelerine komisyon ücreti ödenmesi hususunu içeren Başkanlık Makamı Kararını Olur’a sunan Sosyal Yardım İşleri Müdürü ile Belediye Başkanı adına Olur veren Belediye Başkan Yardımcısı ve ilgili komisyon üyelerine yapılan ücret ödemelerine ait ödeme emri belgelerinde imzası bulunan harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisinin sorumluluğu bulunmaktadır.
Bu itibarla; ilgili Yönetmelik kapsamında oluşturulan komisyonun müdürlerden oluşan üyelerine huzur hakkı adı altında belediye encümeninde görev yapmakta olan memur personele ödenebilen ödenek miktarı tutarında komisyon ücreti ödemesi yapılmak suretiyle sebep olunam ve ayrıntısı aşağıdaki tabloda gösterilen toplam 24.730,12 TL tutarında kamu zararının;
6.572,76 TL’sinin Harcama Yetkilisi … Gerçekleştirme Görevlisi … (Sosyal Yardım İşleri Müd. Y.) ile Diğer Gerçekleştirme Görevlileri … (Sosyal Yardım İşleri Müd.) ve Orhan Oğuz TÜRK (Başkan Yardımcısı)’e,
6.572,76 TL’sinin Harcama Yetkilisi … (Sosyal Yardım İşleri Müd.), Gerçekleştirme Görevlisi … (Memur) ile Diğer Gerçekleştirme Görevlileri … (Sosyal Yardım İşleri Müd.) ve … (Başkan Yardımcısı)’e,
11.584,60 TL’sinin Harcama Yetkilisi … (Sosyal Yardım İşleri Müd.), Gerçekleştirme Görevlisi … (Sosyolog) ile Diğer Gerçekleştirme Görevlileri … (Sosyal Yardım İşleri Müd.) ve … (Başkan Yardımcısı)’e
müştereken ve mütelsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereğince hüküm tarihinden itibaren işleyecek faizleri ile ödettirilmesine, anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.
01/03/2010 tarih ve 2013/13 sayılı Meclis Kararı ile yürürlüğe giren “... İli ... Belediyesi Muhtaç Kimselere Yardım Yönetmeliği” hükümlerine göre belediye sınırları içerisinde ihtiyaç sahiplerine verilecek ayni ve nakdi yardım taleplerinin değerlendirilmesi maksadıyla belediye başkanı tarafından belediyede görevli memurlar arasından görevlendirilerek kurulan yardım komisyonun üyelerine huzur hakkı adı altında ücret ödemesi yapılması sonucunda kamu zararına neden olunduğu iddiası ile ilgili olarak yapılan incelemede;
T.C. Anayasası’nın “Kamu Hizmeti Görevlileriyle İlgili Hükümler” başlıklı 128’inci maddesinin ikinci fıkrasında; memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işlerinin kanunla düzenleneceği belirtilmiş ve devamında mali ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümlerinin saklı olduğu hüküm altına alınmıştır.
Yasa koyucu da buna binaen memurlara ilişkin olarak bir statü hukukunu temsil eden 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nu çıkarmış ve temel hak ve yükümlülükleri ile mali haklarına ilişkin kuralları belirlemiştir. İlgili Kanun’un “Mali Haklar” başlıklı 146’ncı maddesinde;
“Bu Kanunun birinci maddesinin birinci fıkrası kapsamına giren memurlar aylık, ücret, ödenek, hizmetle ilgili her çeşit ödeme ve bunların şekil ve şartları bakımından bu Kanundaki hükümlere, aynı maddenin ikinci fıkrası kapsamına giren memurlar özel kanunlardaki hükümlere tabidir.
Memurlara kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ve yönetmeliklerin ve amirlerin tayin ettiği görevler karşılığında bu Kanunla sağlanan haklar dışında ücret ödenemez, hiçbir yarar sağlanamaz. (Gençlik ve Spor hizmetleri uygulamasında fiilen görevlendirilecekler hariç.)” hükmü yer almaktadır.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Huzur ve izin hakkı” başlıklı 32’nci maddesinde;
“Meclis başkan ve üyelerine, meclis ve komisyon toplantılarına katıldıkları her gün için, 39 uncu madde uyarınca belediye başkanına ödenmekte olan aylık brüt ödeneğin günlük tutarının üçte birini geçmemek üzere meclis tarafından belirlenecek miktarda huzur hakkı ödenir.
…”
“Encümen üyelerine verilecek ödenek” başlıklı 36’nci maddesinde ise;
“Belediye encümeni başkan ve üyelerine, nüfusu 10.000'e kadar olan belediyelerde (3.500), nüfusu 10.001-50.000'e kadar olan belediyelerde (4.500), 50.001-200.000'e kadar olan belediyelerde (6.000) ve 200.001'in üzerinde olan belediyelerde ise (7.500) gösterge rakamının Devlet memurları için belirlenen aylık katsayı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarda aylık brüt ödenek verilir. Encümenin memur üyelerine bu tutarların yarısı ödenir.”
Hüküm altına alınmıştır.
Yukarıdaki mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere; kanun, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi, yönetmelikler ve amirlerin tayin ettiği görevler karşılığında 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile sağlanan haklar dışında hiçbir ücret ödenemez ve yarar sağlanamaz. Diğer taraftan, diğer kanunlar ve yürürlükte bulunan toplu sözleşme ile memurlara sağlanmış bulunan mali ve sosyal haklar da göz ardı edilememektedir.
Dolayısıyla, 657 sayılı Kanun kapsamında belediyede istihdam edilen çalışanlara bu Kanun dışında sağlanan haklar dışında ücret ödenebilmesi ve yarar sağlanabilmesi için söz konusu mali ve sosyal hakların diğer kanun yahut yürürlükte bulunan toplu sözleşme ile hüküm altına alınması gerekmektedir. Aksi takdirde, memur statüsünde istihdam edilen çalışanlara yapılacak her ne ad altında olursa olsun ödemeler yasal olmaktan çıkacaktır. Diğer taraftan, “huzur hakkı” ödemesi belediye meclis başkanı ile üyelerine 5393 sayılı Kanun uyarınca sağlanan bir mali hak olup bu başlık altında belediye meclisi tarafından çıkarılan Yönetmelik kapsamında görevlendirilen memur personele mali hak sağlanması da mümkün değildir.
Ancak, Belediye tarafından belediye sınırları içerisinde ihtiyaç sahiplerine verilecek ayni ve nakdi yardım taleplerinin değerlendirilmesi maksadıyla çıkarılan “... İli ... Belediyesi Muhtaç Kimselere Yardım Yönetmeliği’nin “Yönetim” başlıklı 14’üncü maddesi hükümlerine göre Belediye Başkanının görevlendirdiği bir başkan ve 4 kişiden oluşan yardım komisyonu üyelerinden belediyede müdür olarak görev yapmakta olanlara sadece meclis üyesi olanlara verilebilecek olan huzur hakkı ödemesi adı altında memur encümen üyelerine 5393 sayılı Kanun uyarınca verilen ödenek miktarı kadar 18/07/2018 tarihli Başkanlık Makamının Olur’u ile 2018 Temmuz ayından bu yana ücret ödemesi yapıldığı tespit edilmiştir.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanun’un “Kamu Zararı” başlıklı 71’inci maddesinde, Kamu Zararı; “Kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır” şeklinde tanımlanmış ve “Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması” hususu da kamu zararının belirlenmesinde esas alınacak kriterler arasında sayılmıştır. Yine Kamu Zararlarının Tahsiline İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 6’ncı maddesinde de söz konusu husus kamu zararının belirlenmesinde esas alınacak kriter olarak ifade edilmiştir. Bu bağlamda, müdür personel arasından oluşturulan yardım komisyonu üyelerine huzur hakkı adı altında belediye encümeni üyesi olan memur personele ödenebilecek ödenek tutarı kadar yapılan komisyon ücreti ödemeleri, mevzuatında öngörülmeyen ödemelerdir. Dolayısıyla, bu ödemeler kamu zararına neden olmuştur.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Harcama Talimatı ve Sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesinde;
“Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.” denilmiş, 31’nci maddesi ikinci fıkrasında da “Kanunların veya Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin verdiği yetkiye istinaden yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluk kurul, komite veya komisyona ait olur.” hükmü yer almıştır.
Aynı Kanun’unun “Giderin Gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’ üncü maddesinde ise;
“Bütçelerden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerekir. (Değişik son cümle: 22/12/2005-5436/10 md.)Giderlerin gerçekleştirilmesi; harcama yetkililerince belirlenen görevli tarafından düzenlenen ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesiyle tamamlanır.
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” hükmünü içermektedir.
Ayrıca, 14.06.2007 tarihli ve 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurul Kararı ile 5018 sayılı Kanun çerçevesinde sorumlu tutulacak görevli ve yetkililer belirlenmiş, söz konusu Karar’la harcama yetkililerinin; harcama talimatlarının ve bu talimatlara konu olan harcamaların bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelik ile diğer mevzuata uygunluğundan sorumlu olduklarına, gerçekleştirme görevlilerinin ise, gerçekleştirme belgelerinin ödeme emri belgesine doğru aktarılması yanında, düzenlediği belge ile birlikte harcama sürecindeki diğer belgelerin doğruluğundan ve mevzuata uygunluğundan sorumlu olduklarına karar verilmiştir.
Bu hükümlere göre, yukarıda açıklanan kamu zararından; kurulacak yardım komisyonu üyelerine komisyon ücreti ödenmesi hususunu içeren Başkanlık Makamı Kararını Olur’a sunan Sosyal Yardım İşleri Müdürü ile Belediye Başkanı adına Olur veren Belediye Başkan Yardımcısı ve ilgili komisyon üyelerine yapılan ücret ödemelerine ait ödeme emri belgelerinde imzası bulunan harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisinin sorumluluğu bulunmaktadır.
Bu itibarla; ilgili Yönetmelik kapsamında oluşturulan komisyonun müdürlerden oluşan üyelerine huzur hakkı adı altında belediye encümeninde görev yapmakta olan memur personele ödenebilen ödenek miktarı tutarında komisyon ücreti ödemesi yapılmak suretiyle sebep olunam ve ayrıntısı aşağıdaki tabloda gösterilen toplam 24.730,12 TL tutarında kamu zararının;
6.572,76 TL’sinin Harcama Yetkilisi … Gerçekleştirme Görevlisi … (Sosyal Yardım İşleri Müd. Y.) ile Diğer Gerçekleştirme Görevlileri … (Sosyal Yardım İşleri Müd.) ve Orhan Oğuz TÜRK (Başkan Yardımcısı)’e,
6.572,76 TL’sinin Harcama Yetkilisi … (Sosyal Yardım İşleri Müd.), Gerçekleştirme Görevlisi … (Memur) ile Diğer Gerçekleştirme Görevlileri … (Sosyal Yardım İşleri Müd.) ve … (Başkan Yardımcısı)’e,
11.584,60 TL’sinin Harcama Yetkilisi … (Sosyal Yardım İşleri Müd.), Gerçekleştirme Görevlisi … (Sosyolog) ile Diğer Gerçekleştirme Görevlileri … (Sosyal Yardım İşleri Müd.) ve … (Başkan Yardımcısı)’e
müştereken ve mütelsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereğince hüküm tarihinden itibaren işleyecek faizleri ile ödettirilmesine, anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.
Kararla ilgili sorunuz mu var?