Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 7. Daire Kararı
Karar Tarihi:
5/16/2024
Karar No:
69
Esas No:
606
KARAR
İlçedeki tüm muhtarlıklara sabit ödeme şeklinde aylık nakdi yardım yapılması:
)... Belediyesi tarafından ilçedeki tüm muhtarlıklara sabit ödeme şeklinde aylık nakdi yardım yapılması suretiyle kamu zararına neden olunduğu iddiasına ilişkin olarak yapılan inceleme sonucunda;
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Mahalle ve Yönetimi” başlıklı 9’uncu maddesinin son fıkrasında, “Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır.” hükmüne yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu Tasarısının hükümet tarafından TBMM’ye sunulan taslak halinde, Mahalle ve yönetimi başlıklı 9’uncu maddesinde, işbu İlam konusu hüküm;
“ ... Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkanları ölçüsünde gerekli yardım ve desteği sağlar; (...)”
şeklinde iken; tasarının TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşülmesi sonucunda Komisyon tarafından hazırlanan Raporda (Tarih: 14.6.2005; Esas No.: 1/1038, 2/272, 2/482; Karar No.: 41), 9’uncu maddedeki söz konusu hüküm ile ilgili olarak,
“Tasarının; 9 ’uncu maddesi; yapılacak yardımların ayni nitelikte olacağına açıklık getirilmesi amacıyla dördüncü fıkrasında yer alan "bütçe imkanları ölçüsünde gerekli" ibaresinden sonra gelmek üzere "ayni" ibaresinin eklenerek redaksiyona tabi tutulması suretiyle kabul edilmiştir." gerekçesiyle Komisyon tarafından değişiklik önerisi sunulmuştur. Tasarının TBMM Genel Kurulundaki görüşmeleri sonucunda da, söz konusu hüküm, Plan ve Bütçe Komisyonunun kabul ettiği şekilde yasalaşmıştır. Dolayısıyla söz konusu hükmün gerekçesinde “yapılacak yardımların ayni nitelikte olacağı” açıkça vurgulanmış olup, 9’uncu maddedeki düzenlemenin sadece “ayni” yardım yapılmasına izin verdiğinin kabul edilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanun’un 20’nci maddesinde; “Mahalle muhtarları ve ihtiyar heyetleri tarafından görülecek hizmetlere karşılık olarak iş sahiplerinden harç alınır ve alınan harç miktarı, evrak ve vesikalar üzerinde gösterilir.” hükmüne yer verilmiş, aynı Kanun’un 21’inci maddesinde ise muhtarlık işlerinin tedviri için lüzumlu kira, ısıtma, aydınlatma, hademe ücreti gibi masrafların bu harçlardan ödeneceği belirtilmiştir.
Diğer yandan, 2108 sayılı Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Yasası’nın 1’inci maddesine göre; köy muhtarları ile şehir ve kasaba mahalle muhtarlarına, 14.750 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda aylık ödenek verilmektedir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden görüleceği üzere; muhtarlara aylık ödenek tahsis edilmiş ve muhtarların düzenlemiş oldukları belgelerden harç geliri elde etmelerine de imkan sağlanmıştır. Muhtarlık işlerinin yürütülmesi için gerekli giderlerin bu harç gelirlerinden karşılanması gerekmektedir. Diğer yandan, belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarını göz önüne alarak bütçe imkânları doğrultusunda ayni yardımda bulunabilmektedir. Nitekim Kanunun gerekçesinde de yapılacak yardımların ayni nitelikte olması gerektiği açıkça vurgulanmış olup; telefon, aydınlatma, ısınma, kira gibi ayni nitelikteki genel giderlerin belediye bütçesinden ödenebilmesi için, mezkur giderlere ait faturaların Belediye tarafından ödenmiş olması gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle muhtarlıkların telefon, aydınlatma, ısınma, kira gibi ayni nitelikteki giderlerinin karşılanması için muhtarlıklara nakdi yardım yapılması yasal düzenlemeye aykırıdır.
... ilçe sınırlarında bulunan tüm muhtarlıkların elektrik, su ve doğalgaz giderlerine ait faturaların ibrazına binaen ilk olarak 09.09.2021 tarihli ve 2021/130 sayılı Meclis Kararı ile 2022 yılında 10 ay boyunca (Ocak-Ekim) aylık 2.500,00 TL, sonrasında da 10.11.2022 tarihli ve 2022/185 sayılı Meclis Kararı ile de 2 ay boyunca (Kasım-Aralık) aylık 5.500,00 TL olmak üzere düzenli olarak nakdi yardım yapıldığı tespit edilmiştir.
Yapılan incelemede, 2022 yılında muhtarlıkların elektrik, su ve doğalgaz giderlerine ait fatura toplamlarının 126.026,43 TL tutarında olduğu, ancak anılan Meclis Kararlarına binaen İdare tarafından toplamda 1.288.500,00 TL nakdi yardımda bulunulduğu görülmüştür.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Kamu Zararı” başlıklı 71’inci maddesinde;
“Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.
Kamu zararının belirlenmesinde;
…….
g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,
Esas alınır.” denilmektedir. Bu bağlamda, ilçedeki tüm muhtarlıklara, her ay aynı miktarda sabit ödeme şeklinde ve fatura toplamları çıkarıldığında fatura tutarları ile uyumlu olamayacak ölçüde aylık nakdi yardım yapılması, mevzuatında öngörülmeyen ödemelerdir. Dolayısıyla fatura tutarını aşan ödemeler kamu zararına neden olmuştur.
Rapor maddesinde; ilçe mahalle muhtarlıklarına nakdi ödemelerin yapılmasından dolayı ortaya çıkan kamu zararından, nakdi yardıma esas olan meclis kararında imzası olan meclis üyeleri ile beraber üst yönetici, harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisi sorumlu tutulmuştur.
Ancak belirtilen nakdi yardım tutarlarının yukarıda bahsi geçen meclis kararlarında “...TL’ye kadar fatura karşılığı olmak üzere” denilmek suretiyle hem fatura ibrazıyla ve fatura tutarı kadar olacağı hem de tutarın maktu bir tutar değil, bir tavan tutar olduğu açıkça belirtilmektedir. Bu durumda her ay fatura tutarını aşan miktarda tavan tutardan nakdi yardımda bulunulması, meclis kararına da aykırık teşkil etmektedir.
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun; “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesi;
“…
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.”
Aynı Kanun’un “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’üncü maddesi;
“…
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” hükümlerini içermektedir.
Dolayısıyla meclis kararlarında belirtilen ödeme tutarı bir üst limit teşkil edecek şekilde esasen fatura karşılığı denilmiş olmasına rağmen, fatura ibrazı aramadan maktu tutarda her ay üst sınır üzerinden ödeme yapılması hususunda belediye meclis üyelerinin değil, harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlilerinin sorumluluğu bulunmaktadır.
Bu itibarla; Belediye sınırlarında bulunan muhtarlıklara her ay mutat şekilde nakdi yardım yapılması sonucu meydana gelen ve ayrıntısı aşağıdaki tabloda gösterilen …7 TL kamu zararının;
Harcama Yetkilisi … (Muhtarlık İşleri Müdürü) ve Gerçekleştirme Görevlisi … (Memur)’a
müştereken ve mütelsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereğince hüküm tarihinden itibaren işleyecek faizleri ile ödettirilmesine, anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.
)... Belediyesi tarafından ilçedeki tüm muhtarlıklara sabit ödeme şeklinde aylık nakdi yardım yapılması suretiyle kamu zararına neden olunduğu iddiasına ilişkin olarak yapılan inceleme sonucunda;
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun “Mahalle ve Yönetimi” başlıklı 9’uncu maddesinin son fıkrasında, “Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkânları ölçüsünde gerekli ayni yardım ve desteği sağlar; kararlarında mahallelinin ortak isteklerini göz önünde bulundurur ve hizmetlerin mahallenin ihtiyaçlarına uygun biçimde yürütülmesini sağlamaya çalışır.” hükmüne yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu Tasarısının hükümet tarafından TBMM’ye sunulan taslak halinde, Mahalle ve yönetimi başlıklı 9’uncu maddesinde, işbu İlam konusu hüküm;
“ ... Belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarının karşılanması ve sorunlarının çözümü için bütçe imkanları ölçüsünde gerekli yardım ve desteği sağlar; (...)”
şeklinde iken; tasarının TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşülmesi sonucunda Komisyon tarafından hazırlanan Raporda (Tarih: 14.6.2005; Esas No.: 1/1038, 2/272, 2/482; Karar No.: 41), 9’uncu maddedeki söz konusu hüküm ile ilgili olarak,
“Tasarının; 9 ’uncu maddesi; yapılacak yardımların ayni nitelikte olacağına açıklık getirilmesi amacıyla dördüncü fıkrasında yer alan "bütçe imkanları ölçüsünde gerekli" ibaresinden sonra gelmek üzere "ayni" ibaresinin eklenerek redaksiyona tabi tutulması suretiyle kabul edilmiştir." gerekçesiyle Komisyon tarafından değişiklik önerisi sunulmuştur. Tasarının TBMM Genel Kurulundaki görüşmeleri sonucunda da, söz konusu hüküm, Plan ve Bütçe Komisyonunun kabul ettiği şekilde yasalaşmıştır. Dolayısıyla söz konusu hükmün gerekçesinde “yapılacak yardımların ayni nitelikte olacağı” açıkça vurgulanmış olup, 9’uncu maddedeki düzenlemenin sadece “ayni” yardım yapılmasına izin verdiğinin kabul edilmesi gerektiği anlaşılmaktadır.
4541 sayılı Şehir ve Kasabalarda Mahalle Muhtar ve İhtiyar Heyetleri Teşkiline Dair Kanun’un 20’nci maddesinde; “Mahalle muhtarları ve ihtiyar heyetleri tarafından görülecek hizmetlere karşılık olarak iş sahiplerinden harç alınır ve alınan harç miktarı, evrak ve vesikalar üzerinde gösterilir.” hükmüne yer verilmiş, aynı Kanun’un 21’inci maddesinde ise muhtarlık işlerinin tedviri için lüzumlu kira, ısıtma, aydınlatma, hademe ücreti gibi masrafların bu harçlardan ödeneceği belirtilmiştir.
Diğer yandan, 2108 sayılı Muhtar Ödenek ve Sosyal Güvenlik Yasası’nın 1’inci maddesine göre; köy muhtarları ile şehir ve kasaba mahalle muhtarlarına, 14.750 gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucu bulunacak miktarda aylık ödenek verilmektedir.
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinden görüleceği üzere; muhtarlara aylık ödenek tahsis edilmiş ve muhtarların düzenlemiş oldukları belgelerden harç geliri elde etmelerine de imkan sağlanmıştır. Muhtarlık işlerinin yürütülmesi için gerekli giderlerin bu harç gelirlerinden karşılanması gerekmektedir. Diğer yandan, belediye, mahallenin ve muhtarlığın ihtiyaçlarını göz önüne alarak bütçe imkânları doğrultusunda ayni yardımda bulunabilmektedir. Nitekim Kanunun gerekçesinde de yapılacak yardımların ayni nitelikte olması gerektiği açıkça vurgulanmış olup; telefon, aydınlatma, ısınma, kira gibi ayni nitelikteki genel giderlerin belediye bütçesinden ödenebilmesi için, mezkur giderlere ait faturaların Belediye tarafından ödenmiş olması gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle muhtarlıkların telefon, aydınlatma, ısınma, kira gibi ayni nitelikteki giderlerinin karşılanması için muhtarlıklara nakdi yardım yapılması yasal düzenlemeye aykırıdır.
... ilçe sınırlarında bulunan tüm muhtarlıkların elektrik, su ve doğalgaz giderlerine ait faturaların ibrazına binaen ilk olarak 09.09.2021 tarihli ve 2021/130 sayılı Meclis Kararı ile 2022 yılında 10 ay boyunca (Ocak-Ekim) aylık 2.500,00 TL, sonrasında da 10.11.2022 tarihli ve 2022/185 sayılı Meclis Kararı ile de 2 ay boyunca (Kasım-Aralık) aylık 5.500,00 TL olmak üzere düzenli olarak nakdi yardım yapıldığı tespit edilmiştir.
Yapılan incelemede, 2022 yılında muhtarlıkların elektrik, su ve doğalgaz giderlerine ait fatura toplamlarının 126.026,43 TL tutarında olduğu, ancak anılan Meclis Kararlarına binaen İdare tarafından toplamda 1.288.500,00 TL nakdi yardımda bulunulduğu görülmüştür.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Kamu Zararı” başlıklı 71’inci maddesinde;
“Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.
Kamu zararının belirlenmesinde;
…….
g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,
Esas alınır.” denilmektedir. Bu bağlamda, ilçedeki tüm muhtarlıklara, her ay aynı miktarda sabit ödeme şeklinde ve fatura toplamları çıkarıldığında fatura tutarları ile uyumlu olamayacak ölçüde aylık nakdi yardım yapılması, mevzuatında öngörülmeyen ödemelerdir. Dolayısıyla fatura tutarını aşan ödemeler kamu zararına neden olmuştur.
Rapor maddesinde; ilçe mahalle muhtarlıklarına nakdi ödemelerin yapılmasından dolayı ortaya çıkan kamu zararından, nakdi yardıma esas olan meclis kararında imzası olan meclis üyeleri ile beraber üst yönetici, harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlisi sorumlu tutulmuştur.
Ancak belirtilen nakdi yardım tutarlarının yukarıda bahsi geçen meclis kararlarında “...TL’ye kadar fatura karşılığı olmak üzere” denilmek suretiyle hem fatura ibrazıyla ve fatura tutarı kadar olacağı hem de tutarın maktu bir tutar değil, bir tavan tutar olduğu açıkça belirtilmektedir. Bu durumda her ay fatura tutarını aşan miktarda tavan tutardan nakdi yardımda bulunulması, meclis kararına da aykırık teşkil etmektedir.
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun; “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesi;
“…
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.”
Aynı Kanun’un “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’üncü maddesi;
“…
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” hükümlerini içermektedir.
Dolayısıyla meclis kararlarında belirtilen ödeme tutarı bir üst limit teşkil edecek şekilde esasen fatura karşılığı denilmiş olmasına rağmen, fatura ibrazı aramadan maktu tutarda her ay üst sınır üzerinden ödeme yapılması hususunda belediye meclis üyelerinin değil, harcama yetkilisi ve gerçekleştirme görevlilerinin sorumluluğu bulunmaktadır.
Bu itibarla; Belediye sınırlarında bulunan muhtarlıklara her ay mutat şekilde nakdi yardım yapılması sonucu meydana gelen ve ayrıntısı aşağıdaki tabloda gösterilen …7 TL kamu zararının;
Harcama Yetkilisi … (Muhtarlık İşleri Müdürü) ve Gerçekleştirme Görevlisi … (Memur)’a
müştereken ve mütelsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereğince hüküm tarihinden itibaren işleyecek faizleri ile ödettirilmesine, anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.
Kararla ilgili sorunuz mu var?