Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 1. Daire Kararı
Karar Tarihi:
5/25/2023
Karar No:
151
Esas No:
10911
KARAR
İmalatın doğru fiyatlandırılmaması
… A.Ş yüklenimindeki … TL sözleşme bedelli … İnşaatı İşinde, kesin projede yer alan imalat yerine yapılmasına karar verilen imalatın birim fiyatının hatalı hesaplandığı görülmüştür.
Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin;
“Projelerin uygulanması” başlıklı 12’nci maddesinin dördüncü fıkrasında;
“İdare, sözleşme konusu işlerle ilgili proje vb. teknik belgelerde, değişiklik yapılmaksızın işin tamamlanmasının fiilen imkânsız olduğu hallerde, işin sözleşmede belirtilen niteliğine uygun bir şekilde tamamlanmasını sağlayacak şekilde gerekli değişiklikleri yapmaya yetkilidir. Uygulama projelerinde değişiklik yapılması, 22’nci maddede yer alan esaslar göz önünde bulundurularak hesaplanacak bedel karşılığında, yükleniciden de istenebilir. Yüklenici, işlerin devamı sırasında gerekli görülecek bu değişikliklere uygun olarak işe devam etmek zorundadır.” hükmü ve
“Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinde;
“(1) 12 üncü maddenin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit (Değişik ibare: 08.08.2019-30856 R.G./28. md., yürürlük: 18.08.2019) edilir. Bu şekilde hesaplanacak ilave işlerin bedelleri; birim fiyat sözleşmelerde yeni birim fiyatlar üzerinden, anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde ise yeni birim fiyatlar üzerinden hesaplanacak artış tutarına göre belirlenecek ilerleme yüzdeleri esas alınarak yükleniciye ödenir.
(2) Yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:
a) Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleri dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
ç) Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.
(3) İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:
a) Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.
ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.” hükmü
yer almaktadır.
Buna göre, sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti için anılan Şartname’nin 22’nci maddesinin ikinci fıkrasında yer verilen sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden birinin kullanılması ve kullanılan analizlere kaynakların verimli kullanılması ilkesi gözetilerek aynı Şartnamenin üçüncü fıkrasında yer verilen rayiçlerin uygulanması gerekmektedir.
… tarihinde sözleşmesi imzalanan … İnşaatı İş’ine ait ihale eki kesin projelerde … koruyucu mendirek kaplaması olarak “Tetrapod Beton Blok” kullanılması öngörülerek onaylanmıştır. Ancak yüklenici firmanın dilekçesi üzerine, … tarihli … Olur’uyla Tetrapod Beton Blok imalatından vazgeçilerek yerine yabancı bir firmanın patentli ürünü olan X Blok imalatı konulmuştur.
X blok imalatı; X blok kalıbı, X blokların taşınması ve yerine konulması ile yapılacak imalatın durumuna göre C 30/37 ya da C 40/50 dayanım sınıflı hazır beton imalat kalemlerinden ve patent ücretinden oluşan paçal bir imalattır. Bu imalata ait bütün girdilerin ve yüklenici tarafından katlanılan patent ücretinin analize dahil edilerek paçal bir fiyat oluşturulması gerekirken, X blok kalıbı ile X blokların taşınması ve yerine konulması pozları için yeni birim fiyat düzenlendiği, C 30/37 ile C 40/50 dayanım sınıflı hazır beton pozlarının sözleşmede fiyatı olmasından bahisle bu hazır betonlar imalatta kullanıldıkça mevcut sözleşme fiyatları üzerinden ödeme yapıldığı görülmüştür.
Sözleşme eki birim fiyat teklif cetvelinde yer alan C 30/37 ile C 40/50 dayanım sınıflı hazır beton imalat kalemine projesine göre diğer başka imalatlar için düşük miktarda yer verilmiş, toplam teklif tutarını etkileyemeyecek derecede düşük miktarda olan söz konusu pozlara yüklenici tarafından yüksek birim fiyat teklif edilmiştir. Yüklenicinin başka imalat kalemleri için vermiş olduğu C 30/37 ile C 40/50 dayanım sınıflı hazır beton birim fiyat teklifinin, X blok imalatının bütününü oluşturan diğer girdilerinden ayrıştırılmak suretiyle salt metraj artışı kapsamında değerlendirilerek sözleşme birim fiyatlarının kullanılması X blok imalatı için oluşturulan yeni birim fiyatın hatalı belirlenmesine neden olmuştur. X Blok imalatına ilişkin yeni birim fiyat tespit edilirken, şartname hükümleri gereğince kaynakların verimli kullanılması ilkesi gözetilerek X blok imalatında kullanılan girdilerin bütünü için analiz yapılması ve sözleşme ekinde yer alan birim fiyatlar yerine daha düşük olan kamu birim fiyatlarının esas alınması gerekmektedir.
X blok kalıbı ile X blokların taşınması ve yerine konulması iş kalemleri için X blok imalatının bütününden ayrı olarak analiz yapılmış olmakla birlikte, anılan girdilerin fiyatlandırılmasında mevzuata uygun olan rayiç esas alındığından bu iki girdi özelinde kamu zararı oluşmamıştır. Ancak X Blok imalatının gerçekleştirileceği tarihteki C 30/37 ve C 40/50 beton dökülmesi iş kalemlerine ait kamu birim fiyatları (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı birim fiyatları), sırasıyla … TL ile … TL iken, yapılan ödemelerde C 30/37 ve C 40/50 pozları için sözleşme fiyatları olan … TL ve … TL’nin esas alınması kamu zararı oluşturmaktadır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Hesap Verme Sorumluluğu” başlıklı 8’inci maddesinde yer alan; “Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.” hükmü gereğince, yeni birim fiyat tespit tutanağını ve Olur belgesini imzalayan kamu görevlilerinin meydana gelen kamu zararından sorumluluğu bulunmaktadır.
Sorumlular duruşma sırasındaki açıklamalarında; X Blok imalatı bünyesine giren C 30/37 ve C 40/50 beton imalat kaleminin analizi içerisinde söz konusu betonu güçlendirecek ilave katkı malzemelerinin bulunduğunu, dolayısıyla imalatta kullanılan 30/37 ve C 40/50 betonunun piyasada bulunan aynı sınıf betonlardan farklı olduğunu ve bu nedenle daha yüksek fiyatlandırıldığını ifade etmişlerse de; söz konusu iddialar C 30/37 ve C 40/50 beton imalatının laboratuvar analizini içeren bir raporla kanıtlanamadığından savunmalar yerinde görülmemiştir.
Bu itibarla … TL kamu zararının;
Yeni birim fiyat tutanağını düzenleyen ve Olur yazısını imzalayan …, …, …, …, …, …, …, …, … ile …’a müştereken ve müteselsilen
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,
Anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy çokluğuyla karar verildi.
Karşı Oy Gerekçesi:
Üyeler … ve …’nın karşı oy gerekçesi:
Duruşmalı yargılama esnasında sorumlular yazılı savunmalarında olmayan, konu hakkında verilecek hükmü değiştirecek nitelikte “X Blok imalatının imalat sürecinin farklı malzemeler ve fırınlama gibi farklı imalat süreçlerinden oluştuğunu; dolayısıyla birim fiyatlarda yer alan ve sorgunun temel dayanağı olan C 35/40 beton birim fiyatının kullanılan imalatı karşılamadığını ileri sürmüşlerdir. Yapılan bu savunmayı iddia tarafı da yani savcı ve denetçi de duruşmada öğrenmiş, sözlü olarak da bunu dile getirmişlerdir. Konunun denetçi tarafından duruşmada ileri sürülen savunmalar alınarak değerlendirildikten sonra savcı görüşü de alınmak suretiyle karar verilmek üzere daireye intikali için konunun hüküm dışı bırakılması gerekir.
… A.Ş yüklenimindeki … TL sözleşme bedelli … İnşaatı İşinde, kesin projede yer alan imalat yerine yapılmasına karar verilen imalatın birim fiyatının hatalı hesaplandığı görülmüştür.
Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin;
“Projelerin uygulanması” başlıklı 12’nci maddesinin dördüncü fıkrasında;
“İdare, sözleşme konusu işlerle ilgili proje vb. teknik belgelerde, değişiklik yapılmaksızın işin tamamlanmasının fiilen imkânsız olduğu hallerde, işin sözleşmede belirtilen niteliğine uygun bir şekilde tamamlanmasını sağlayacak şekilde gerekli değişiklikleri yapmaya yetkilidir. Uygulama projelerinde değişiklik yapılması, 22’nci maddede yer alan esaslar göz önünde bulundurularak hesaplanacak bedel karşılığında, yükleniciden de istenebilir. Yüklenici, işlerin devamı sırasında gerekli görülecek bu değişikliklere uygun olarak işe devam etmek zorundadır.” hükmü ve
“Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22’nci maddesinde;
“(1) 12 üncü maddenin 4 üncü fıkrasında belirtilen proje değişikliği şartlarının gerçekleştiği hallerde, işin yürütülmesi aşamasında idarenin gerekli görerek yapılmasını istediği ve ihale dokümanında ve/veya teklif kapsamında fiyatı verilmemiş yeni iş kalemlerinin ve/veya iş gruplarının bedelleri ile 21 inci maddeye göre sözleşme kapsamında yaptırılacak ilave işlerin bedelleri, ikinci fıkrada belirtilen usuller çerçevesinde yüklenici ile birlikte tespit (Değişik ibare: 08.08.2019-30856 R.G./28. md., yürürlük: 18.08.2019) edilir. Bu şekilde hesaplanacak ilave işlerin bedelleri; birim fiyat sözleşmelerde yeni birim fiyatlar üzerinden, anahtar teslim götürü bedel sözleşmelerde ise yeni birim fiyatlar üzerinden hesaplanacak artış tutarına göre belirlenecek ilerleme yüzdeleri esas alınarak yükleniciye ödenir.
(2) Yeni fiyatın tespitinde iş kalemi veya iş grubunun niteliğine göre aşağıdaki sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden biri kullanılır:
a) Yüklenicinin birim fiyatlarının/teklifinin tespitinde kullanarak teklifi ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye sunduğu ve yeni iş kalemi/grubu ile benzerlik gösteren iş kalemlerine/gruplarına ait analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut olan ve yeni iş kalemine/grubuna benzerlik gösteren analizler dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan iş kalemleri/gruplarına ait maliyet analizleri dikkate alınarak oluşturulacak analizler.
ç) Yeni iş kaleminin/grubunun yapılması sırasında tutulacak puantajla tespit edilecek malzeme miktarları, işçi ve makinelerin çalışma saatleri ile diğer tüm girdiler esas alınarak oluşturulacak analizler.
(3) İş kalemi veya iş grubunun niteliğine uygun olarak yukarıdaki analizlere, kaynakların verimli kullanılması gözetilerek aşağıdaki rayiçlerden biri, birkaçı veya tamamı uygulanabilir:
a) Varsa yüklenicinin teklifinin ekinde veya aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında idareye verdiği teklif rayiçler.
b) İdarede veya diğer idarelerde mevcut rayiçler.
c) İhaleyi yapan idarenin daha önce gerçekleştirdiği ve ihale konusu işe benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatlar.
ç) İdarece kabul edilmek şartıyla, ticaret ve/veya sanayi odasınca onaylanmış uygulama ayına ait yerel rayiçleri.” hükmü
yer almaktadır.
Buna göre, sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti için anılan Şartname’nin 22’nci maddesinin ikinci fıkrasında yer verilen sıralamaya uyularak oluşturulan analizlerden birinin kullanılması ve kullanılan analizlere kaynakların verimli kullanılması ilkesi gözetilerek aynı Şartnamenin üçüncü fıkrasında yer verilen rayiçlerin uygulanması gerekmektedir.
… tarihinde sözleşmesi imzalanan … İnşaatı İş’ine ait ihale eki kesin projelerde … koruyucu mendirek kaplaması olarak “Tetrapod Beton Blok” kullanılması öngörülerek onaylanmıştır. Ancak yüklenici firmanın dilekçesi üzerine, … tarihli … Olur’uyla Tetrapod Beton Blok imalatından vazgeçilerek yerine yabancı bir firmanın patentli ürünü olan X Blok imalatı konulmuştur.
X blok imalatı; X blok kalıbı, X blokların taşınması ve yerine konulması ile yapılacak imalatın durumuna göre C 30/37 ya da C 40/50 dayanım sınıflı hazır beton imalat kalemlerinden ve patent ücretinden oluşan paçal bir imalattır. Bu imalata ait bütün girdilerin ve yüklenici tarafından katlanılan patent ücretinin analize dahil edilerek paçal bir fiyat oluşturulması gerekirken, X blok kalıbı ile X blokların taşınması ve yerine konulması pozları için yeni birim fiyat düzenlendiği, C 30/37 ile C 40/50 dayanım sınıflı hazır beton pozlarının sözleşmede fiyatı olmasından bahisle bu hazır betonlar imalatta kullanıldıkça mevcut sözleşme fiyatları üzerinden ödeme yapıldığı görülmüştür.
Sözleşme eki birim fiyat teklif cetvelinde yer alan C 30/37 ile C 40/50 dayanım sınıflı hazır beton imalat kalemine projesine göre diğer başka imalatlar için düşük miktarda yer verilmiş, toplam teklif tutarını etkileyemeyecek derecede düşük miktarda olan söz konusu pozlara yüklenici tarafından yüksek birim fiyat teklif edilmiştir. Yüklenicinin başka imalat kalemleri için vermiş olduğu C 30/37 ile C 40/50 dayanım sınıflı hazır beton birim fiyat teklifinin, X blok imalatının bütününü oluşturan diğer girdilerinden ayrıştırılmak suretiyle salt metraj artışı kapsamında değerlendirilerek sözleşme birim fiyatlarının kullanılması X blok imalatı için oluşturulan yeni birim fiyatın hatalı belirlenmesine neden olmuştur. X Blok imalatına ilişkin yeni birim fiyat tespit edilirken, şartname hükümleri gereğince kaynakların verimli kullanılması ilkesi gözetilerek X blok imalatında kullanılan girdilerin bütünü için analiz yapılması ve sözleşme ekinde yer alan birim fiyatlar yerine daha düşük olan kamu birim fiyatlarının esas alınması gerekmektedir.
X blok kalıbı ile X blokların taşınması ve yerine konulması iş kalemleri için X blok imalatının bütününden ayrı olarak analiz yapılmış olmakla birlikte, anılan girdilerin fiyatlandırılmasında mevzuata uygun olan rayiç esas alındığından bu iki girdi özelinde kamu zararı oluşmamıştır. Ancak X Blok imalatının gerçekleştirileceği tarihteki C 30/37 ve C 40/50 beton dökülmesi iş kalemlerine ait kamu birim fiyatları (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı birim fiyatları), sırasıyla … TL ile … TL iken, yapılan ödemelerde C 30/37 ve C 40/50 pozları için sözleşme fiyatları olan … TL ve … TL’nin esas alınması kamu zararı oluşturmaktadır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Hesap Verme Sorumluluğu” başlıklı 8’inci maddesinde yer alan; “Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar, kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından, muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından sorumludur ve yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.” hükmü gereğince, yeni birim fiyat tespit tutanağını ve Olur belgesini imzalayan kamu görevlilerinin meydana gelen kamu zararından sorumluluğu bulunmaktadır.
Sorumlular duruşma sırasındaki açıklamalarında; X Blok imalatı bünyesine giren C 30/37 ve C 40/50 beton imalat kaleminin analizi içerisinde söz konusu betonu güçlendirecek ilave katkı malzemelerinin bulunduğunu, dolayısıyla imalatta kullanılan 30/37 ve C 40/50 betonunun piyasada bulunan aynı sınıf betonlardan farklı olduğunu ve bu nedenle daha yüksek fiyatlandırıldığını ifade etmişlerse de; söz konusu iddialar C 30/37 ve C 40/50 beton imalatının laboratuvar analizini içeren bir raporla kanıtlanamadığından savunmalar yerinde görülmemiştir.
Bu itibarla … TL kamu zararının;
Yeni birim fiyat tutanağını düzenleyen ve Olur yazısını imzalayan …, …, …, …, …, …, …, …, … ile …’a müştereken ve müteselsilen
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereği işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,
Anılan Kanun’un 55’inci maddesi uyarınca işbu ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy çokluğuyla karar verildi.
Karşı Oy Gerekçesi:
Üyeler … ve …’nın karşı oy gerekçesi:
Duruşmalı yargılama esnasında sorumlular yazılı savunmalarında olmayan, konu hakkında verilecek hükmü değiştirecek nitelikte “X Blok imalatının imalat sürecinin farklı malzemeler ve fırınlama gibi farklı imalat süreçlerinden oluştuğunu; dolayısıyla birim fiyatlarda yer alan ve sorgunun temel dayanağı olan C 35/40 beton birim fiyatının kullanılan imalatı karşılamadığını ileri sürmüşlerdir. Yapılan bu savunmayı iddia tarafı da yani savcı ve denetçi de duruşmada öğrenmiş, sözlü olarak da bunu dile getirmişlerdir. Konunun denetçi tarafından duruşmada ileri sürülen savunmalar alınarak değerlendirildikten sonra savcı görüşü de alınmak suretiyle karar verilmek üzere daireye intikali için konunun hüküm dışı bırakılması gerekir.
Kararla ilgili sorunuz mu var?