Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 6. Daire Kararı
Karar Tarihi:
4/26/2022
Karar No:
69
Esas No:
866
KARAR
İş Artışı
Dosya kapsamındaki bilgi ve belgelerin incelenmesi ve sorumluların sözlü savunmalarının dinlenmesi sonucunda;
Her ne kadar Denetçi tarafından, anahtar teslim götürü bedel sözleşmeye bağlanan, “… Yapım İşi”nde sözleşme imzalandıktan sonra hafriyat aşamasında ikinci bir zemin etüdü yaptırılarak ihale dokümanına esas zemin etüdünde belirtilen zemin cinsinden farklı bir zemin cinsi olduğu gerekçesiyle iş artışı kapsamında ilave ödeme yapılması sonucunda kamu zararına neden olunduğunun iddia edildiği görülmekte ise de,
… Merkez … Mahallesi … Ada … Parselde 5 adet 15,00 metrelik temel sondaj yapılarak hazırlanan ve ihale dokümanı kapsamında isteklilere verilen ilk zemin etüd raporunda, “İnceleme alanında yapılan sondajlarda; 0,00-0,50 metrede bitkisel toprak; 0,50-15,00 metre arasında kahverengi, çakıllı siltli kum birimleri izlenmiştir.” denilmektedir.
İşin başlamasından sonra hafriyat aşamasında hazırlanan zemin etüd raporunda ise, 10,00 ve 15,00 metre derinliğinde üç farklı noktada temel sondajı yapılmış olup, anılan raporda, “…
3)Sk 1 kuyusunda yaklaşık 5,0 m dolgu zemin gözlenmiş, dolgu zeminden sonra ayrışmış altere killi kireçtaşı biriminde ilerleme yapılmıştır.
4) Sk 2 ve Sk 3 de beyazımsı renkli ayrışmış altere killi kireçtaşı biriminde ilerleme yapılmıştır.
…” ifadelerine yer verilmiştir.
Bu çerçevede, ilk zemin etüt raporunda belirlenen jeoteknik özelliklerin, ikinci zemin etüt raporunda belirlenen özelliklerle uyumlu olmadığı, yaptırılan ikinci zemin etüt raporu çerçevesinde, işin yapımı sırasında ihale dokümanına esas zemin etüt raporunda belirtilenden farklı bir zemin yapısıyla karşılaşıldığı açıktır.
Sorumluların savunmaları ve savunma eki belgelerden, sahada fiilen yapılan kazılarda karşılaşılan zeminin ikinci zemin etüt raporuyla uyumlu olarak “kireçtaşı” olduğu, ilk zemin etüt raporunda yer alan toprak yapısında kazının araç kullanmaksızın yapılması mümkün olsa da, “kireç taşı” olarak tespit edilen söz konusu zeminde yürütülen hafriyat çalışmalarının kırıcı kullanmadan yürütülemeyeceği,
İşin yürüdüğü zeminin ihale dokümanına esas zemin etüt raporuyla belirtilenden farklı özelliklerde olmasının sonucu olarak fiilen yürütülen kazı çalışmalarını temsil eden imalat kalemleri oluşturularak bu imalatlara ilişkin yeni birim fiyatların tespit edildiği, ilk zemin etüt raporunda belirtilen zemin yapısında yürütülecek olan kazı çalışmalarına ilişkin pozların ise Yüklenici ile birlikte belirlenen birim fiyatlarla proje üzerinden yapılan metraj hesapları kullanılarak kesildiği,
anlaşılmıştır.
Eksilen imalatlara ait pozların teknik tarifleri aşağıdaki biçimdedir:
Y.15.001/2B : “Yumuşak ve sert toprak zeminde; makina ile kazının yapılması, taşıtlara yüklenmesi, 25 metreye kadar taşınması, depo, imla veya sedde yerinde boşaltılması, serilmesi, inşaat yapıldıktan sonra kazı yerinde kalan boşlukların doldurulması, kazılan yerin taban ve yan cidarlarının, depo ve dolgunun tesviyesi ve düzeltilmesi için yapılan her türlü malzeme ve zayiatı, işçilik, araç ve gereç giderleri, müteahhit genel giderleri ve kârı dâhil, 1 m³ kazı fiyatı”,
14.1714/1: “Hendek kenarındaki kazı veya hendek kenarına getirilmiş dolgu malzemesinin hendek veya temel kenarından makina ile alınması, doldurulacağı yere konulması, hendek veya temel içine, kök, ot, kesek ve taşlardan temizlenmesi, 20 cm tabakalar halinde el ile serilerek sulanması ve tokmaklanması, üst satıhlarının tesviye ve tanzimi için her türlü masraflar malzeme ve zayiatı, alet, edevat, hendek içindeki yatay ve düşey taşıma ve işçilik giderleri ile yüklenici karı ve genel giderleri dahil, (Yalnız, dolgu malzemesinin hendek kenarına kadar taşınması, ve bu taşımaya ait yükleme boşaltma bedeli hariç) hendek kenarındaki kazı malzemesinin makina ile hendek ve temel dolgusu yapılmasının; 1 m3 fiyatı.”,
Artan imalatlara ilişkin pozların teknik tariflerinde ise;
Y.15.010/4B: “Yumuşak kayalık zeminde; patlayıcı madde kullanılmadan makina ile kayaların kırılması, sökülmesi, kazılması, taşıtlara yüklenmesi, 25 metreye kadar taşınması, depo, imla veya sedde yerinde boşaltılması, serilmesi, inşaat yapıldıktan sonra kazı yerinde kalan boşlukların doldurulması, kazılan yerin taban ve yan cidarlarının, depo ve dolgunun tesviyesi ve düzeltilmesi için yapılan her türlü malzeme ve zayiatı, işçilik, araç ve gereç giderleri, müteahhit genel giderleri ve kârı dâhil, 1 m³ kazı fiyatı” ,
Y.15.001/1A: “Yumuşak ve sert toprak zeminde; makina ile kazının yapılması, taşıtlara yüklenmesi, 25 metreye kadar taşınması, depo, imla veya sedde yerinde boşaltılması, serilmesi, inşaat yapıldıktan sonra kazı yerinde kalan boşlukların doldurulması, kazı yeri, depo ve dolgunun tesviyesi ve düzeltilmesi için yapılan her türlü malzeme ve zayiatı, işçilik, araç ve gereç giderleri, müteahhit genel giderleri ve kârı dâhil, 1 m³ kazı fiyatı.” ,
tanımlarına yer verilmiştir.
Bu çerçevede, sorgu konusu anahtar teslim götürü bedel yapım işinde zemin cinsinin fiili olarak ihale dokümanı ile birlikte verilen zemin etüt raporundan farklı çıkması dolayısıyla yapılan kazı imalatlarının artan bir imalat olmaktan ziyade ilk zemin etüt raporunun gerektirdiği imalatların iptal edilerek yerine mevcut zemine uygun başka imalatların konulmasına ilişkin olduğu ve söz konusu kazı imalatlarına ilişkin pozların yeni birim fiyat tespitinin arazi ve projenin özgün şartları dikkate alınarak yapıldığı görülmektedir.
Her ne kadar Denetçi tarafından, işe ait Özel İdari ve Teknik Şartname’nin “Sözleşme konusu işler” başlıklı 3’üncü maddesinde yer alan, “Binanın; onaylı proje, şartname ve mahal listelerine uygun, her nevi kazı, dolgu, temel inşaat işleri, tesviye kazıları, temel ıslak işleri, alana ilişkin zemin etüd raporları ve/veya jeolojik-jeoteknik etüd raporları sonucunda gerekiyorsa zemin iyileştirme yöntemlerinin uygulanması (…) gerekli nakliye, döküm yeri temini ve benzeri işlerin yapılması ihale kapsamındadır. Yüklenici inşaatın yapılacağı alanı teklif vermeden önce görecek ve üzerindeki (varsa) mevcut yapıların ve müştemilatların yıkımı, molozların yasal döküm yerlerine nakli ihale kapsamındadır.” hükmü ve işe ait Teknik Şartname’nin 3’üncü maddesinde geçen “her nevi kazının teklif fiyata dahil olduğu ve zımni olarak ayrıca bedel ödenmeyeceği” ifadesinden hareketle anahtar teslimi olarak ihale edilen işin doğası gereği Yüklenicinin tüm tedbirleri alarak işi yapmayı taahhüt ettiği, sunmuş olduğu teklif mektubunda da ihale dokümanını oluşturan tüm belgelerin anlaşılarak kabul edildiğinin beyan edilmiş olduğu gerekçe gösterilerek zeminde ortaya çıkan beklenmedik durumlar sebebiyle Yükleniciye ödeme yapılamayacağı iddia edilmişse de,
Anahtar teslim götürü bedel yapım işlerinde Yüklenicinin teklif ettiği bedel kapsamında işi tamamlaması gerektiği ön kabulü isabetli olmakla beraber, bu ön kabul işin yapılması esnasında beklenmeyen durumların ortaya çıkabileceği gerçeğini de ortadan kaldırmamaktadır. Denetçi iddiası, anahtar teslim götürü bedel işlerde yüklenicinin işi her şart ve koşulda teklif ettiği bedel kapsamında yapmak zorunda olduğu, isteklilerin zemine ilişkin kuşku duyması halinde teklif vermeden önce her türlü incelemeyi yaparak tekliflerini oluşturması gerektiği görüşüne dayalı olsa da, kamu zararına dayanak olarak sunulan Özel İdari ve Teknik Şartname’nin 3’üncü maddesi ve Yüklenici tarafından sunulan teklif mektubunda yer alan beyan, ihale dokümanını oluşturan belgelerde mevcut olan veriler ışığında yürütülen işe ait giderlerin teklif fiyata dahil olduğunun kabulünü ifade etmektedir. Bu kabulün, İdare tarafından ihale dokümanı ile birlikte isteklilere sunulan zemin etüt raporunda belirtilen zemin cinsi kapsamında yürütülecek olan kazı işlerini kapsadığı şeklinde anlaşılması gerekir. Yüklenici, İdare tarafından sunulan zemin etüt raporunda yer alan bilgi ve tespitleri veri kabul ederek, bu doğrultuda teklifini oluşturmuş ve İdarece ihaleye ilişkin sağlanan bu bilgiler çerçevesindeki gider ve masrafları üstlenmeyi taahhüt etmiştir.
Kaldı ki, gerek sorumlularca yapılan yazılı savunmalardan, gerekse de duruşma esnasında yapılan sözlü savunmalardan, ortaya çıkan durumun önceden öngörülemeyecek bir durum olduğu, söz konusu durumun ancak fiili kazı esnasında tespit edilebileceği, yapım işinin yürütüldüğü alanının geniş çaplı olması nedeniyle ilk zemin etüt raporuna konu olan sondajların dolgu alanına gelmiş olabileceği ve bu durumun Yüklenici için de yanıltıcı olduğu değerlendirilmiş olup Yüklenici tarafından ihale öncesinde öngörülebilmesi olanaksız olan söz konusu durumda kazı çalışmalarının ilk zemin etüt raporuna göre yürütülmesinin imkansız olması nedeniyle mevcut zeminde yürütülecek kazı çalışmalarını temsil eden imalat kalemlerinin yapılmasının zorunlu hale geldiği anlaşılmıştır.
Sonuç olarak; sahada fiilen yürütülen kazı karakteriyle uyumlu olacak şekilde kazı imalatlarının yeniden belirlenmesinin zorunlu olması, söz konusu zorunluluğun ihale dokümanı ile birlikte sunulan zemin etüt raporunun hatalı olmasından kaynaklanması, bu çerçevede Yüklenicinin teklifine esas tespit ve öngörülerin değişmesi dolayısıyla yapım işine ilişkin kazı imalat kalemlerinin revize edilmesi sonucunda yapılan ödemede mevzuata aykırılık bulunmamaktadır.
Bu itibarla, sorgu konusu …-TL ödeme hakkında ilişilecek husus bulunmadığına 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.
Dosya kapsamındaki bilgi ve belgelerin incelenmesi ve sorumluların sözlü savunmalarının dinlenmesi sonucunda;
Her ne kadar Denetçi tarafından, anahtar teslim götürü bedel sözleşmeye bağlanan, “… Yapım İşi”nde sözleşme imzalandıktan sonra hafriyat aşamasında ikinci bir zemin etüdü yaptırılarak ihale dokümanına esas zemin etüdünde belirtilen zemin cinsinden farklı bir zemin cinsi olduğu gerekçesiyle iş artışı kapsamında ilave ödeme yapılması sonucunda kamu zararına neden olunduğunun iddia edildiği görülmekte ise de,
… Merkez … Mahallesi … Ada … Parselde 5 adet 15,00 metrelik temel sondaj yapılarak hazırlanan ve ihale dokümanı kapsamında isteklilere verilen ilk zemin etüd raporunda, “İnceleme alanında yapılan sondajlarda; 0,00-0,50 metrede bitkisel toprak; 0,50-15,00 metre arasında kahverengi, çakıllı siltli kum birimleri izlenmiştir.” denilmektedir.
İşin başlamasından sonra hafriyat aşamasında hazırlanan zemin etüd raporunda ise, 10,00 ve 15,00 metre derinliğinde üç farklı noktada temel sondajı yapılmış olup, anılan raporda, “…
3)Sk 1 kuyusunda yaklaşık 5,0 m dolgu zemin gözlenmiş, dolgu zeminden sonra ayrışmış altere killi kireçtaşı biriminde ilerleme yapılmıştır.
4) Sk 2 ve Sk 3 de beyazımsı renkli ayrışmış altere killi kireçtaşı biriminde ilerleme yapılmıştır.
…” ifadelerine yer verilmiştir.
Bu çerçevede, ilk zemin etüt raporunda belirlenen jeoteknik özelliklerin, ikinci zemin etüt raporunda belirlenen özelliklerle uyumlu olmadığı, yaptırılan ikinci zemin etüt raporu çerçevesinde, işin yapımı sırasında ihale dokümanına esas zemin etüt raporunda belirtilenden farklı bir zemin yapısıyla karşılaşıldığı açıktır.
Sorumluların savunmaları ve savunma eki belgelerden, sahada fiilen yapılan kazılarda karşılaşılan zeminin ikinci zemin etüt raporuyla uyumlu olarak “kireçtaşı” olduğu, ilk zemin etüt raporunda yer alan toprak yapısında kazının araç kullanmaksızın yapılması mümkün olsa da, “kireç taşı” olarak tespit edilen söz konusu zeminde yürütülen hafriyat çalışmalarının kırıcı kullanmadan yürütülemeyeceği,
İşin yürüdüğü zeminin ihale dokümanına esas zemin etüt raporuyla belirtilenden farklı özelliklerde olmasının sonucu olarak fiilen yürütülen kazı çalışmalarını temsil eden imalat kalemleri oluşturularak bu imalatlara ilişkin yeni birim fiyatların tespit edildiği, ilk zemin etüt raporunda belirtilen zemin yapısında yürütülecek olan kazı çalışmalarına ilişkin pozların ise Yüklenici ile birlikte belirlenen birim fiyatlarla proje üzerinden yapılan metraj hesapları kullanılarak kesildiği,
anlaşılmıştır.
Eksilen imalatlara ait pozların teknik tarifleri aşağıdaki biçimdedir:
Y.15.001/2B : “Yumuşak ve sert toprak zeminde; makina ile kazının yapılması, taşıtlara yüklenmesi, 25 metreye kadar taşınması, depo, imla veya sedde yerinde boşaltılması, serilmesi, inşaat yapıldıktan sonra kazı yerinde kalan boşlukların doldurulması, kazılan yerin taban ve yan cidarlarının, depo ve dolgunun tesviyesi ve düzeltilmesi için yapılan her türlü malzeme ve zayiatı, işçilik, araç ve gereç giderleri, müteahhit genel giderleri ve kârı dâhil, 1 m³ kazı fiyatı”,
14.1714/1: “Hendek kenarındaki kazı veya hendek kenarına getirilmiş dolgu malzemesinin hendek veya temel kenarından makina ile alınması, doldurulacağı yere konulması, hendek veya temel içine, kök, ot, kesek ve taşlardan temizlenmesi, 20 cm tabakalar halinde el ile serilerek sulanması ve tokmaklanması, üst satıhlarının tesviye ve tanzimi için her türlü masraflar malzeme ve zayiatı, alet, edevat, hendek içindeki yatay ve düşey taşıma ve işçilik giderleri ile yüklenici karı ve genel giderleri dahil, (Yalnız, dolgu malzemesinin hendek kenarına kadar taşınması, ve bu taşımaya ait yükleme boşaltma bedeli hariç) hendek kenarındaki kazı malzemesinin makina ile hendek ve temel dolgusu yapılmasının; 1 m3 fiyatı.”,
Artan imalatlara ilişkin pozların teknik tariflerinde ise;
Y.15.010/4B: “Yumuşak kayalık zeminde; patlayıcı madde kullanılmadan makina ile kayaların kırılması, sökülmesi, kazılması, taşıtlara yüklenmesi, 25 metreye kadar taşınması, depo, imla veya sedde yerinde boşaltılması, serilmesi, inşaat yapıldıktan sonra kazı yerinde kalan boşlukların doldurulması, kazılan yerin taban ve yan cidarlarının, depo ve dolgunun tesviyesi ve düzeltilmesi için yapılan her türlü malzeme ve zayiatı, işçilik, araç ve gereç giderleri, müteahhit genel giderleri ve kârı dâhil, 1 m³ kazı fiyatı” ,
Y.15.001/1A: “Yumuşak ve sert toprak zeminde; makina ile kazının yapılması, taşıtlara yüklenmesi, 25 metreye kadar taşınması, depo, imla veya sedde yerinde boşaltılması, serilmesi, inşaat yapıldıktan sonra kazı yerinde kalan boşlukların doldurulması, kazı yeri, depo ve dolgunun tesviyesi ve düzeltilmesi için yapılan her türlü malzeme ve zayiatı, işçilik, araç ve gereç giderleri, müteahhit genel giderleri ve kârı dâhil, 1 m³ kazı fiyatı.” ,
tanımlarına yer verilmiştir.
Bu çerçevede, sorgu konusu anahtar teslim götürü bedel yapım işinde zemin cinsinin fiili olarak ihale dokümanı ile birlikte verilen zemin etüt raporundan farklı çıkması dolayısıyla yapılan kazı imalatlarının artan bir imalat olmaktan ziyade ilk zemin etüt raporunun gerektirdiği imalatların iptal edilerek yerine mevcut zemine uygun başka imalatların konulmasına ilişkin olduğu ve söz konusu kazı imalatlarına ilişkin pozların yeni birim fiyat tespitinin arazi ve projenin özgün şartları dikkate alınarak yapıldığı görülmektedir.
Her ne kadar Denetçi tarafından, işe ait Özel İdari ve Teknik Şartname’nin “Sözleşme konusu işler” başlıklı 3’üncü maddesinde yer alan, “Binanın; onaylı proje, şartname ve mahal listelerine uygun, her nevi kazı, dolgu, temel inşaat işleri, tesviye kazıları, temel ıslak işleri, alana ilişkin zemin etüd raporları ve/veya jeolojik-jeoteknik etüd raporları sonucunda gerekiyorsa zemin iyileştirme yöntemlerinin uygulanması (…) gerekli nakliye, döküm yeri temini ve benzeri işlerin yapılması ihale kapsamındadır. Yüklenici inşaatın yapılacağı alanı teklif vermeden önce görecek ve üzerindeki (varsa) mevcut yapıların ve müştemilatların yıkımı, molozların yasal döküm yerlerine nakli ihale kapsamındadır.” hükmü ve işe ait Teknik Şartname’nin 3’üncü maddesinde geçen “her nevi kazının teklif fiyata dahil olduğu ve zımni olarak ayrıca bedel ödenmeyeceği” ifadesinden hareketle anahtar teslimi olarak ihale edilen işin doğası gereği Yüklenicinin tüm tedbirleri alarak işi yapmayı taahhüt ettiği, sunmuş olduğu teklif mektubunda da ihale dokümanını oluşturan tüm belgelerin anlaşılarak kabul edildiğinin beyan edilmiş olduğu gerekçe gösterilerek zeminde ortaya çıkan beklenmedik durumlar sebebiyle Yükleniciye ödeme yapılamayacağı iddia edilmişse de,
Anahtar teslim götürü bedel yapım işlerinde Yüklenicinin teklif ettiği bedel kapsamında işi tamamlaması gerektiği ön kabulü isabetli olmakla beraber, bu ön kabul işin yapılması esnasında beklenmeyen durumların ortaya çıkabileceği gerçeğini de ortadan kaldırmamaktadır. Denetçi iddiası, anahtar teslim götürü bedel işlerde yüklenicinin işi her şart ve koşulda teklif ettiği bedel kapsamında yapmak zorunda olduğu, isteklilerin zemine ilişkin kuşku duyması halinde teklif vermeden önce her türlü incelemeyi yaparak tekliflerini oluşturması gerektiği görüşüne dayalı olsa da, kamu zararına dayanak olarak sunulan Özel İdari ve Teknik Şartname’nin 3’üncü maddesi ve Yüklenici tarafından sunulan teklif mektubunda yer alan beyan, ihale dokümanını oluşturan belgelerde mevcut olan veriler ışığında yürütülen işe ait giderlerin teklif fiyata dahil olduğunun kabulünü ifade etmektedir. Bu kabulün, İdare tarafından ihale dokümanı ile birlikte isteklilere sunulan zemin etüt raporunda belirtilen zemin cinsi kapsamında yürütülecek olan kazı işlerini kapsadığı şeklinde anlaşılması gerekir. Yüklenici, İdare tarafından sunulan zemin etüt raporunda yer alan bilgi ve tespitleri veri kabul ederek, bu doğrultuda teklifini oluşturmuş ve İdarece ihaleye ilişkin sağlanan bu bilgiler çerçevesindeki gider ve masrafları üstlenmeyi taahhüt etmiştir.
Kaldı ki, gerek sorumlularca yapılan yazılı savunmalardan, gerekse de duruşma esnasında yapılan sözlü savunmalardan, ortaya çıkan durumun önceden öngörülemeyecek bir durum olduğu, söz konusu durumun ancak fiili kazı esnasında tespit edilebileceği, yapım işinin yürütüldüğü alanının geniş çaplı olması nedeniyle ilk zemin etüt raporuna konu olan sondajların dolgu alanına gelmiş olabileceği ve bu durumun Yüklenici için de yanıltıcı olduğu değerlendirilmiş olup Yüklenici tarafından ihale öncesinde öngörülebilmesi olanaksız olan söz konusu durumda kazı çalışmalarının ilk zemin etüt raporuna göre yürütülmesinin imkansız olması nedeniyle mevcut zeminde yürütülecek kazı çalışmalarını temsil eden imalat kalemlerinin yapılmasının zorunlu hale geldiği anlaşılmıştır.
Sonuç olarak; sahada fiilen yürütülen kazı karakteriyle uyumlu olacak şekilde kazı imalatlarının yeniden belirlenmesinin zorunlu olması, söz konusu zorunluluğun ihale dokümanı ile birlikte sunulan zemin etüt raporunun hatalı olmasından kaynaklanması, bu çerçevede Yüklenicinin teklifine esas tespit ve öngörülerin değişmesi dolayısıyla yapım işine ilişkin kazı imalat kalemlerinin revize edilmesi sonucunda yapılan ödemede mevzuata aykırılık bulunmamaktadır.
Bu itibarla, sorgu konusu …-TL ödeme hakkında ilişilecek husus bulunmadığına 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.
Kararla ilgili sorunuz mu var?