Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 8. Daire Kararı
Karar Tarihi:
1/16/2024
Karar No:
33
Esas No:
305
KARAR
Yeni Birim Fiyat
… Belediyesinin … İhale kayıt numaralı “…” birim fiyatlı yapım işi sözleşmesinde birim fiyatı olmayan iş kalemleri için yeni birim fiyatların hatalı tespit edilmesi sonucu … TL kamu zararına sebebiyet verildiği iddiasına ilişkin olarak,
Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Sözleşmede Bulunmayan veya Fiyatı Belirli Olmayan İşlerin Fiyatının Tespiti” başlıklı 22’nci maddesinde yeni birim fiyat yapımında madde hükmünde zikredilen analizlerin öncelik sırasına uyularak kullanılacağı, rayiçlerde ise kaynakların verimli kullanılması ölçütü gözetilerek herhangi birisinin tercih edilebileceği belirtilerek, yeni birim fiyatların nasıl oluşturulacağı hususu açıklığa kavuşturulmuştur.
Öte yandan, Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esasların 6’ncı maddesinin sekizinci fıkrasında; “Sözleşmede birim fiyatı bulunmayan ve Yapım İşleri Genel Şartnamesine göre ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait fiyatı tespit edilemeyen iş kalemi için yeni birim fiyat yapılması halinde, bu fiyat, uygulama ayının rayiçlerine ve şartlarına göre tespit edilir. Belirlenen bu yeni birim fiyat, uygulama ayı fiyat farkı katsayısına (Pn) bölünerek iş kaleminin ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait birim fiyatı tespit edilir ve fiyat farkı hesabı bu fiyat esas alınarak yapılır.”
hükümleri bulunmaktadır.
4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’na 08.04.2022 tarihinde eklenen “Ek fiyat farkı veya sözleşmelerin feshi” başlıklı Geçici 6’ncı maddesinde;
“1/4/2022 tarihinden önce 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa göre ihale edilen mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin Türk lirası üzerinden yapılan ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla devam eden (kabulü/geçici kabulü onaylanmamış olan) sözleşmelerde;
a) 1/1/2022 tarihinden sonra (bu tarih dâhil) gerçekleştirilen kısımlar için; ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunanlarda, sözleşmesine göre hesaplanan fiyat farkı tutarı oransal olarak artırılabilir, ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayanlar ile hüküm bulunmakla birlikte sadece girdilerin bir kısmı için fiyat farkı hesaplananlarda hesaplanmayan kısımlar için de fiyat farkı verilebilir.
b) 1/1/2022 ile 31/3/2022 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) gerçekleştirilen kısımlar için, ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunup bulunmadığına bakılmaksızın, 1/7/2021 ile 31/3/2022 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) ihalesi yapılan işlerde ihale tarihinin (son teklif verme tarihi) içinde bulunduğu aya ait endeks, 1/7/2021 tarihinden önce ihale edilen işlerde ise 2021 yılı Haziran ayına ait endeks temel endeks olarak kabul edilerek ve sözleşme fiyatları kullanılarak yüklenicinin başvurusu üzerine sözleşmesine göre hesaplanan fiyat farkına ilave olarak ek fiyat farkı verilebilir.
…”
hükmüne yer verilmiştir.
4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 6’ncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esasların Yürürlüğe Konulmasına dair 12.05.2022 tarih ve 5546 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 13.5.2022 tarih ve 31834 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Anılan Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe konulan 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 6’ncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar’ın amacı artırımlı fiyat farkı ile ek fiyat farkı hesaplanması, süre uzatımı verilmesi ve sözleşmelerin feshine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi olarak açıklanmıştır.
Söz konusu Esaslar’ın 2’nci maddesinde;
“(1) 1/4/2022 tarihinden önce 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa göre ihale edilen mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin Türk lirası üzerinden yapılan ve 4735 sayılı Kanunun geçici 6 ncı maddesinin yürürlüğe girdiği 15/4/2022 tarihi itibarıyla devam eden (kabulü/geçici kabulü onaylanmamış olan) sözleşmelerde;
a) 1/1/2022 ile 31/12/2023 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) gerçekleştirilen kısımlar için; ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunanlarda, sözleşmesine göre hesaplanan fiyat farkı tutarı bu Esaslara göre artırılır, ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayanlar ile hüküm bulunmakla birlikte sadece girdilerin bir kısmı için fiyat farkı hesaplananlarda hesaplanmayan kısımlar için de bu Esaslara göre fiyat farkı hesaplanır…”
Anılan Esaslar’ın “İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayan sözleşmeler ile hüküm bulunmakla birlikte sadece girdilerin bir kısmı için fiyat farkı hesaplanan sözleşmeler” başlıklı 6’ncı maddesinde;
“(1) İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayan yapım işlerinde, 1/1/2022 - 31/12/2023 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) gerçekleştirilen kısımları için fiyat farkı hesaplanmasında;
Pn= Gn/Go olmak üzere,
Fd = An x D x (Pn - 1) formülü kullanılır.
….
(4) Bu madde kapsamında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin formülde yer alan değişkenlerden;
a) Fd: Artırımlı fiyat farkı tutarını,
b) D: 1/1/2022 - 31/12/2022 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) 0,25; 1/1/2023 - 31/12/2023 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) 0,15 sabit katsayısını,
…
ifade eder.”
Hükmü yer almaktadır.
Mezkür hükümler çerçevesinde ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayan sözleşmelerde artırımlı fiyat farkı hesaplanması gerekliliğinin ortaya çıktığı anlaşılmaktadır. Bu itibarla, ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmamakla birlikte Esasların ikinci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca artırımlı fiyat farkı hesaplanması gerekliliği ortaya çıkan sözleşmelerin artık fiyat farkı hesaplanan bir sözleşme niteliği kazandığını kabul etmek gerekmektedir. Nitekim, Kamu İhale Kurulunun ... tarihli .../... numaralı Kurul Kararı da bu yöndedir.
Diğer taraftan, yine yukarıda yer verilen hükümlerden fiyat farkı verilen sözleşmelerde yeni iş kalemlerine ait imalat tutarları için birim fiyatın, uygulama ayının rayiçlerine ve şartlarına göre tespit edilmesi durumunda; bu sözleşmeler için 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 6’ncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar kapsamında artırımlı ve ek fiyat farkı hesaplandığından, ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanması öngörülen sözleşmelerde olduğu gibi yeni iş kalemine ait birim fiyatın ihale tarihine indirgenip yeni iş kaleminin indirgenmiş fiyatının esas alınması gerektiği anlaşılmaktadır. Buna göre 01.01.2022 – 31.12.2022 tarihleri arasında yurt içi üretici fiyat endeksindeki değişimin yüzde 25’i (0,25x[Pn-1]) esas alınarak artırımlı fiyat farkı hesaplandığı dikkate alındığında, anılan tarih aralığında hesaplanan yeni iş kalemine ait birim fiyat ihale tarihine indirgenirken yeni birim fiyatın (1+0,25x[Pn-1]) katsayısına bölünerek tespit edilmesi gerekmektedir.
Yapılan incelemede, İdarenin … tarih ve … yevmiye numaralı hakedişinde, sözleşmede yer almayan yeni iş kalemlerinden “…”, “…”, “…” ve “…” iş kalemleri yönünden yeni birim fiyatlar belirlendiği, anılan iş kalemlerinin ihale tarihinde resmi rayiçleri bulunmaması nedeniyle uygulama ayının şartlarına ve rayiçlerine göre yeni birim fiyatlarının tespit edildiği, söz konusu iş kalemlerinin ihale tarihindeki resmi rayiçleri bulunmadığı için yeni birim fiyat belirlenirken uygulama ayında piyasa araştırması yapılarak tespit edilen rayicin (1+0,25x[Pn-1]) katsayısına bölünerek ihale tarihine tekabül eden yeni birim fiyatların tespit edilmesi neticesinde … TL kamu zararına sebebiyet verildiği tespit edilmiştir.
Yargılamaya esas rapor konusu olayda, fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayan ancak artırımlı fiyat farkı hesaplanması gerekliliği ortaya çıkan sözleşmenin artık fiyat farkı hesaplanan bir sözleşme niteliği kazandığı, sözleşmede yer almayan yeni iş kalemlerinin ihale tarihinde resmi rayiçleri bulunmaması nedeniyle uygulama ayının şartları ve rayiçlerine göre yeni birim fiyatlarının tespit edildiği, bu sözleşme için 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 6’ncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar kapsamında artırımlı ve ek fiyat farkı hesaplandığı görülmektedir. İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanması öngörülen sözleşmelerde olduğu gibi yeni iş kalemine ait birim fiyatın ihale tarihine indirgenip, yeni iş kaleminin birim fiyatının tespitinde indirgenmiş fiyatının esas alınmaması neticesinde … TL kamu zararına sebebiyet verildiği sonucuna varılmıştır.
Ancak, sorumlular tarafından gönderilen savunmalarda … TL tutarındaki yeni birim fiyat ödemesinin; … TL lik kısmının … tarih ve … yevmiye numaralı ödeme emri belgesi ekinde yer alan 3 no.lu hakedişten kesinti yapılmak suretiyle tahsil edildiği, kalan … TL’lik kısmının ise … tarih ve … yevmiye numaralı muhasebe işlem fişi ile yüklenicinin alacağından mahsup edildiği ifade edilmiştir. Sorumlular tarafından gönderilen savunma eki belgelerin incelenmesi neticesinde sorgu konusu edilen kamu zararı tutarının yüklenici …Ltd Şti. ve … Ltd. Şti’nin sonraki hakedişlerinden kesildiği anlaşılmıştır.
Bu itibarla, tesis edilen işlem hakkında tahsilat işlemlerinin gerçekleştirilerek gereğinin yapıldığı anlaşıldığından, uyuşmazlık konusu … TL ile ilgili olarak ilişilecek bir husus kalmadığına, tahsilatın ilamda gösterilmesine, oy birliğiyle karar verildi.
… Belediyesinin … İhale kayıt numaralı “…” birim fiyatlı yapım işi sözleşmesinde birim fiyatı olmayan iş kalemleri için yeni birim fiyatların hatalı tespit edilmesi sonucu … TL kamu zararına sebebiyet verildiği iddiasına ilişkin olarak,
Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Sözleşmede Bulunmayan veya Fiyatı Belirli Olmayan İşlerin Fiyatının Tespiti” başlıklı 22’nci maddesinde yeni birim fiyat yapımında madde hükmünde zikredilen analizlerin öncelik sırasına uyularak kullanılacağı, rayiçlerde ise kaynakların verimli kullanılması ölçütü gözetilerek herhangi birisinin tercih edilebileceği belirtilerek, yeni birim fiyatların nasıl oluşturulacağı hususu açıklığa kavuşturulmuştur.
Öte yandan, Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esasların 6’ncı maddesinin sekizinci fıkrasında; “Sözleşmede birim fiyatı bulunmayan ve Yapım İşleri Genel Şartnamesine göre ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait fiyatı tespit edilemeyen iş kalemi için yeni birim fiyat yapılması halinde, bu fiyat, uygulama ayının rayiçlerine ve şartlarına göre tespit edilir. Belirlenen bu yeni birim fiyat, uygulama ayı fiyat farkı katsayısına (Pn) bölünerek iş kaleminin ihale tarihinin içinde bulunduğu aya ait birim fiyatı tespit edilir ve fiyat farkı hesabı bu fiyat esas alınarak yapılır.”
hükümleri bulunmaktadır.
4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu’na 08.04.2022 tarihinde eklenen “Ek fiyat farkı veya sözleşmelerin feshi” başlıklı Geçici 6’ncı maddesinde;
“1/4/2022 tarihinden önce 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa göre ihale edilen mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin Türk lirası üzerinden yapılan ve bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibarıyla devam eden (kabulü/geçici kabulü onaylanmamış olan) sözleşmelerde;
a) 1/1/2022 tarihinden sonra (bu tarih dâhil) gerçekleştirilen kısımlar için; ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunanlarda, sözleşmesine göre hesaplanan fiyat farkı tutarı oransal olarak artırılabilir, ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayanlar ile hüküm bulunmakla birlikte sadece girdilerin bir kısmı için fiyat farkı hesaplananlarda hesaplanmayan kısımlar için de fiyat farkı verilebilir.
b) 1/1/2022 ile 31/3/2022 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) gerçekleştirilen kısımlar için, ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunup bulunmadığına bakılmaksızın, 1/7/2021 ile 31/3/2022 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) ihalesi yapılan işlerde ihale tarihinin (son teklif verme tarihi) içinde bulunduğu aya ait endeks, 1/7/2021 tarihinden önce ihale edilen işlerde ise 2021 yılı Haziran ayına ait endeks temel endeks olarak kabul edilerek ve sözleşme fiyatları kullanılarak yüklenicinin başvurusu üzerine sözleşmesine göre hesaplanan fiyat farkına ilave olarak ek fiyat farkı verilebilir.
…”
hükmüne yer verilmiştir.
4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 6’ncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esasların Yürürlüğe Konulmasına dair 12.05.2022 tarih ve 5546 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı 13.5.2022 tarih ve 31834 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Anılan Cumhurbaşkanı Kararı ile yürürlüğe konulan 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 6’ncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar’ın amacı artırımlı fiyat farkı ile ek fiyat farkı hesaplanması, süre uzatımı verilmesi ve sözleşmelerin feshine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi olarak açıklanmıştır.
Söz konusu Esaslar’ın 2’nci maddesinde;
“(1) 1/4/2022 tarihinden önce 4/1/2002 tarihli ve 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa göre ihale edilen mal ve hizmet alımları ile yapım işlerine ilişkin Türk lirası üzerinden yapılan ve 4735 sayılı Kanunun geçici 6 ncı maddesinin yürürlüğe girdiği 15/4/2022 tarihi itibarıyla devam eden (kabulü/geçici kabulü onaylanmamış olan) sözleşmelerde;
a) 1/1/2022 ile 31/12/2023 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) gerçekleştirilen kısımlar için; ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunanlarda, sözleşmesine göre hesaplanan fiyat farkı tutarı bu Esaslara göre artırılır, ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayanlar ile hüküm bulunmakla birlikte sadece girdilerin bir kısmı için fiyat farkı hesaplananlarda hesaplanmayan kısımlar için de bu Esaslara göre fiyat farkı hesaplanır…”
Anılan Esaslar’ın “İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayan sözleşmeler ile hüküm bulunmakla birlikte sadece girdilerin bir kısmı için fiyat farkı hesaplanan sözleşmeler” başlıklı 6’ncı maddesinde;
“(1) İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayan yapım işlerinde, 1/1/2022 - 31/12/2023 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) gerçekleştirilen kısımları için fiyat farkı hesaplanmasında;
Pn= Gn/Go olmak üzere,
Fd = An x D x (Pn - 1) formülü kullanılır.
….
(4) Bu madde kapsamında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin formülde yer alan değişkenlerden;
a) Fd: Artırımlı fiyat farkı tutarını,
b) D: 1/1/2022 - 31/12/2022 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) 0,25; 1/1/2023 - 31/12/2023 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) 0,15 sabit katsayısını,
…
ifade eder.”
Hükmü yer almaktadır.
Mezkür hükümler çerçevesinde ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayan sözleşmelerde artırımlı fiyat farkı hesaplanması gerekliliğinin ortaya çıktığı anlaşılmaktadır. Bu itibarla, ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmamakla birlikte Esasların ikinci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca artırımlı fiyat farkı hesaplanması gerekliliği ortaya çıkan sözleşmelerin artık fiyat farkı hesaplanan bir sözleşme niteliği kazandığını kabul etmek gerekmektedir. Nitekim, Kamu İhale Kurulunun ... tarihli .../... numaralı Kurul Kararı da bu yöndedir.
Diğer taraftan, yine yukarıda yer verilen hükümlerden fiyat farkı verilen sözleşmelerde yeni iş kalemlerine ait imalat tutarları için birim fiyatın, uygulama ayının rayiçlerine ve şartlarına göre tespit edilmesi durumunda; bu sözleşmeler için 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 6’ncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar kapsamında artırımlı ve ek fiyat farkı hesaplandığından, ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanması öngörülen sözleşmelerde olduğu gibi yeni iş kalemine ait birim fiyatın ihale tarihine indirgenip yeni iş kaleminin indirgenmiş fiyatının esas alınması gerektiği anlaşılmaktadır. Buna göre 01.01.2022 – 31.12.2022 tarihleri arasında yurt içi üretici fiyat endeksindeki değişimin yüzde 25’i (0,25x[Pn-1]) esas alınarak artırımlı fiyat farkı hesaplandığı dikkate alındığında, anılan tarih aralığında hesaplanan yeni iş kalemine ait birim fiyat ihale tarihine indirgenirken yeni birim fiyatın (1+0,25x[Pn-1]) katsayısına bölünerek tespit edilmesi gerekmektedir.
Yapılan incelemede, İdarenin … tarih ve … yevmiye numaralı hakedişinde, sözleşmede yer almayan yeni iş kalemlerinden “…”, “…”, “…” ve “…” iş kalemleri yönünden yeni birim fiyatlar belirlendiği, anılan iş kalemlerinin ihale tarihinde resmi rayiçleri bulunmaması nedeniyle uygulama ayının şartlarına ve rayiçlerine göre yeni birim fiyatlarının tespit edildiği, söz konusu iş kalemlerinin ihale tarihindeki resmi rayiçleri bulunmadığı için yeni birim fiyat belirlenirken uygulama ayında piyasa araştırması yapılarak tespit edilen rayicin (1+0,25x[Pn-1]) katsayısına bölünerek ihale tarihine tekabül eden yeni birim fiyatların tespit edilmesi neticesinde … TL kamu zararına sebebiyet verildiği tespit edilmiştir.
Yargılamaya esas rapor konusu olayda, fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayan ancak artırımlı fiyat farkı hesaplanması gerekliliği ortaya çıkan sözleşmenin artık fiyat farkı hesaplanan bir sözleşme niteliği kazandığı, sözleşmede yer almayan yeni iş kalemlerinin ihale tarihinde resmi rayiçleri bulunmaması nedeniyle uygulama ayının şartları ve rayiçlerine göre yeni birim fiyatlarının tespit edildiği, bu sözleşme için 4735 Sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 6’ncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar kapsamında artırımlı ve ek fiyat farkı hesaplandığı görülmektedir. İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanması öngörülen sözleşmelerde olduğu gibi yeni iş kalemine ait birim fiyatın ihale tarihine indirgenip, yeni iş kaleminin birim fiyatının tespitinde indirgenmiş fiyatının esas alınmaması neticesinde … TL kamu zararına sebebiyet verildiği sonucuna varılmıştır.
Ancak, sorumlular tarafından gönderilen savunmalarda … TL tutarındaki yeni birim fiyat ödemesinin; … TL lik kısmının … tarih ve … yevmiye numaralı ödeme emri belgesi ekinde yer alan 3 no.lu hakedişten kesinti yapılmak suretiyle tahsil edildiği, kalan … TL’lik kısmının ise … tarih ve … yevmiye numaralı muhasebe işlem fişi ile yüklenicinin alacağından mahsup edildiği ifade edilmiştir. Sorumlular tarafından gönderilen savunma eki belgelerin incelenmesi neticesinde sorgu konusu edilen kamu zararı tutarının yüklenici …Ltd Şti. ve … Ltd. Şti’nin sonraki hakedişlerinden kesildiği anlaşılmıştır.
Bu itibarla, tesis edilen işlem hakkında tahsilat işlemlerinin gerçekleştirilerek gereğinin yapıldığı anlaşıldığından, uyuşmazlık konusu … TL ile ilgili olarak ilişilecek bir husus kalmadığına, tahsilatın ilamda gösterilmesine, oy birliğiyle karar verildi.
Kararla ilgili sorunuz mu var?