Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay Temyiz Kurulu Kararı
Karar Tarihi:
3/13/2024
Karar No:
52460
Esas No:
56568
KARAR
Tarihi eser yapım işinde; kusurlu ve eksik işler tespit edilmesi;
2- 600 sayılı Ek İlamın 3. maddesiyle; … yükleniminde gerçekleştirilen … İşinde; kusurlu ve eksik işlerin olduğu gerekçesiyle … TL’nin tazminine ilişkin hüküm tesis edilmiştir. {***377 sayılı Ek İlamın 9. maddesinin (D) bendiyle de aynı konu hakkında tazmin hükmü verilmiş, bu hükme karşı yapılan temyiz başvurusu üzerine Sayıştay Temyiz Kurulunun 08.11.2017 tarihli ve 43634 tutanak sayılı Kararı (3. maddesi) ile “konunun esası yönünden; kamu zararı tutarının ihtilafa konu kısmı ile ilgili olarak, sorguya ilişkin savunmalarda ve temyiz dilekçesinde yer alan iddiaların, onaylı/tasdikli uygulama projeleri (ve varsa revize projeler) ve mahal listeleri üzerinden teknik, bilimsel ve fiili tespitlere göre değerlendirmesi yapılmadan tazmin hükmü verilmiş olması hasebiyle, olayın konunun esasına ilişkin bu yönüyle tazmin hükmünün hukuki dayanaktan yoksun olduğu, sorumluluk yönünden ise; kusurlu ve eksik imalatı ödeme emri belgesi ve eki belgelerden tespit etme imkânı bulunmayan Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlisinin sorumlu tutulmasının mümkün olmadığı, söz konusu iş ile ilgili olarak, sadece imalatı yerinde incelemelerine rağmen işin sözleşme ve şartnamesine uygun ve eksiksiz olarak tamamlandığı yönünde belge düzenleyen Kontrol Görevlileri ve (duruşma sırasında işin geçici kabulünün yapıldığı bildirilmekle beraber varsa) Geçici/Kesin Kabul Heyeti üyelerinin sorumluluğundan söz edilebileceği, ayrıca Kontrol Görevlilerinin sorumluluğuyla ilgili olarak; yüklenicinin elektrik işleriyle ilgili taahhüdünü yerine getirmemesine karşılık hakedişlerden kesinti yapılmadığı gerekçesiyle verilen tazmin hükmünde hakedişler ve uygulama işleri kabul teklif belgesinde imzası bulunan Elektrik Teknikeri ... sorumluluğa dâhil edilmez iken; işin inşaat kısmından sorumlu personelin illiyet bağı kurularak sorumluluğa dâhil edilmesinde mevzuata uyarlık bulunmamakta olup, olayın sorumluluğa ilişkin tüm bu yönleriyle tazmin hükmü kurulmasında hukuki isabet görülmediği” gerekçeleriyle tazmin hükmünün BOZULARAK sorumlunun temyiz dilekçesindeki (ve daha önceden sorgu aşamasında) kamu zararı tutarının bir kısmı ile ilgili olarak öne sürülen iddialarının yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda değerlendirilmesini takiben gerek sorumlu olmadığı halde sorumluluk tevcih edilenlerin uhdesinden sorumluluklarının kaldırılmasını ve gerçekte sorumluluk tevcih edilmesi gerekenlerin sorumluluğa dâhil edilmesini gerekse de konunun esası yönünden yapılacak değerlendirmeye göre (gerekirse) kamu zararı tutarının yeniden belirlenmesini teminen yeni bir hüküm tesisi için dosyanın ilgili DAİREYE GÖNDERİLMESİNE oy çokluğuyla karar verilmiş, Sayıştay 2. Dairesi, sorumluluk yönünden; yukarıda anılan Temyiz Kurulu Kararımızdaki hususları dikkate almış, ancak konunun esası yönünden; kararında direnerek (ısrar ederek) 600 sayılı Ek İlamın 3. maddesiyle yeniden aynı tutar için işbu tazmin hükmünü vermiştir.***}
Yukarıda adı geçen sorumlu (…) (işbu dosyadaki … için de geçerli), temyiz dilekçesinde bu madde için de Ek İlamın 1. maddesine (Asıl İlamın 7. maddesine) ilişkin yukarıda yaptığı açıklamaları aynen tekrar etmiştir.
Yukarıda adı geçen sorumlular (... ve …) temyiz dilekçesinde bu madde için de Ek İlamın 1. maddesine (Asıl İlamın 7. maddesine) ilişkin yukarıda yaptığı açıklamaları aynen tekrar etmiştir.
Aynı ilam maddesi ile ilgili olarak sorumlulardan (Geçici Kabul Tutanağı Üzerinde İmzası Bulunan) Geçici Kabul Komisyonu Üyesi sıfatıyla temyiz talep eden İnşaat Mühendisi … ise, kendi gündem sırasında görüşülen dosyasındaki temyiz dilekçesinde özetle; sözleşmenin eki olan Vakıf Kültür Varlıkları Uygulama işleri Genel Şartnamesi 5. Bölümde;
“Hatalı, kusurlu ve eksik işler
Madde 25
Yapı denetim görevlisi, yüklenici tarafından yapılmış olan işin eksik, hatalı ve kusurlu olduğunu veya malzemenin şartnamesine uygun olmadığını gösteren delil ve emareler gördüğü takdirde gerek işin uygulaması sırasında ve gerekse kesin kabule kadar olan sürede bu gibi eksiklerin, hataların ve kusurların incelenmesi ve tespiti için gerekli görülen yerlerin kazılmasını ve/veya yıkılıp yeniden yapılmasını yükleniciye tebliğ eder.
Bu incelemeler yüklenici veya vekili ile birlikte yapılır. Yüklenici veya vekili bu konuda yapılacak tebliğe uymazsa, incelemeler yapı denetim görevlisince tek taraflı olarak yapılıp durum bir tutanakla tespit edilir.
Bu gibi inceleme ve araştırmaların giderleri, işlerin eksik, hatalı ve kusurlu olduğunun anlaşılması halinde yükleniciye ait olur. Aksi anlaşılırsa genel hükümlere göre işlem yapılır, sorumluluğu yükleniciye ait olduğu anlaşılan hatalı, kusurlu ve malzemesi şartnameye uymayan işlerin bedelleri, geçici hakedişlere girmiş olsa bile, yüklenicinin daha sonraki işlerin hakedişinden veya kesin hakedişinden veyahut teminatından kesilir.”
Denildiğini, söz konusu işin henüz kesin kabulü ile kesin hesabı yapılmamış olup, kesin kabul ve kesin hesap aşamasında söz konusu eksikliklerle, kusurlu işlerin giderileceğini, ayrıca işe ait proje ve kontrollük talimatları dikkate alınarak kesin imalat ve miktarları belirlenerek, 1 ve 2 no.lu mukayeseli keşiflerin hazırlandığını, bu mukayeseli keşifler de ilk pursantaj cetvelindeki imalat ve miktarları esas alınarak yapılmış olduğundan; yapılmamış imalatlar için herhangi bir ödemenin söz konusu olmadığını, henüz yüklenicinin kesin hesabı yapılmadığından; ileri sürdüğü hususların incelenmesi sonucunda oluşabilecek olan fazla ödemelerin kesin hesapta yükleniciden tahsili cihetine gidileceğini söylemek suretiyle tazmin hükmünün kaldırılması gerektiğini Kurulumuza iletmiştir.
(Sorumlular … ve Özgür …’nun ortak mahiyetteki temyiz dilekçeleri için geçerli) Başsavcılık mütalaası, Ek İlamın 1. maddesine (Asıl İlamın 7. maddesine) yönelik aynı sorumluların temyiz dilekçeleri için yukarıda belirtilen Başsavcılık mütalaası ile tamamen aynıdır.
(Sorumlular ... ve …’in ortak mahiyetteki temyiz dilekçeleri için geçerli) Başsavcılık mütalaası, Ek İlamın 1. maddesine (Asıl İlamın 7. maddesine) yönelik aynı sorumluların temyiz dilekçeleri için yukarıda belirtilen Başsavcılık mütalaası ile tamamen aynıdır.
(Sorumlu …’ın temyiz dilekçesi için geçerli) Başsavcılık mütalaasında özetle; dilekçede özetle; Vakıf Kültür Varlıkları Uygulama İşleri Genel Şartnamesi 5. Bölüm de yer alan “Hatalı, kusurlu ve eksik işler” başlıklı 25 inci maddesi gerekçe gösterilerek eksik, hatalı ve kusurlu işlerin bedellerinin geçici hakedişlere girmiş olsa bile, yüklenicinin daha sonraki hakedişlerinden veya kesin hakedişinden veyahut teminatından alınabileceğine dair hüküm nedeniyle sorumlu tutulamayacağı belirterek tazmin hükmünün kaldırılmasının talep edildiği ifade edildikten sonra; dosya üzerinden yapılan inceleme sonucunda; sorumlunun Ek İlamın 3. maddesinde yer alan … İşi kapsamında kusurlu ve eksik işlerin varlığını zımnen kabul ettiği ve kesin hakedişten kesinti yapılmak suretiyle tahsil işleminin yapılacağının belirtildiği, 5018 sayılı Kanunun 71 inci maddesi çerçevesinde yapılan savunmanın kabulü mümkün olmadığı, bu nedenle sorumlunun temyiz talebinin ret edilerek Daire Kararının tasdik edilmesinin uygun olacağı mütalaa olunmuştur.
Dosyada mevcut belgelerin okunup incelenmesinden sonra,
GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ:
377 sayılı Ek İlamın 9. maddesinin (D) bendiyle aynı konu hakkında aynı tutar için verilen tazmin hükmü için önceki (08.11.2017 tarihli ve 43634 tutanak sayılı) Temyiz Kurulu Kararımızda (3. maddesi) “konunun esası yönünden; kamu zararı tutarının ihtilafa konu kısmı ile ilgili olarak, sorguya ilişkin savunmalarda ve temyiz dilekçesinde yer alan iddiaların, onaylı/tasdikli uygulama projeleri (ve varsa revize projeler) ve mahal listeleri üzerinden teknik, bilimsel ve fiili tespitlere göre değerlendirmesi yapılmadan tazmin hükmü verilmiş olması hasebiyle, olayın konunun esasına ilişkin bu yönüyle tazmin hükmünün hukuki dayanaktan yoksun olduğu, sorumluluk yönünden ise; kusurlu ve eksik imalatı ödeme emri belgesi ve eki belgelerden tespit etme imkânı bulunmayan Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlisinin sorumlu tutulmasının mümkün olmadığı, söz konusu iş ile ilgili olarak, sadece imalatı yerinde incelemelerine rağmen işin sözleşme ve şartnamesine uygun ve eksiksiz olarak tamamlandığı yönünde belge düzenleyen Kontrol Görevlileri ve (duruşma sırasında işin geçici kabulünün yapıldığı bildirilmekle beraber varsa) Geçici/Kesin Kabul Heyeti üyelerinin sorumluluğundan söz edilebileceği, ayrıca Kontrol Görevlilerinin sorumluluğuyla ilgili olarak; yüklenicinin elektrik işleriyle ilgili taahhüdünü yerine getirmemesine karşılık hakedişlerden kesinti yapılmadığı gerekçesiyle verilen tazmin hükmünde hakedişler ve uygulama işleri kabul teklif belgesinde imzası bulunan Elektrik Teknikeri ... sorumluluğa dâhil edilmez iken; işin inşaat kısmından sorumlu personelin illiyet bağı kurularak sorumluluğa dâhil edilmesinde mevzuata uyarlık bulunmamakta olup, olayın sorumluluğa ilişkin tüm bu yönleriyle tazmin hükmü kurulmasında hukuki isabet görülmediği” gerekçeleriyle bozma kararı verilmiş ve sorumlunun temyiz dilekçesindeki (ve daha önceden sorgu aşamasında) kamu zararı tutarının bir kısmı ile ilgili olarak öne sürülen iddialarının yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda değerlendirilmesini takiben gerek sorumlu olmadığı halde sorumluluk tevcih edilenlerin uhdesinden sorumluluklarının kaldırılmasını ve gerçekte sorumluluk tevcih edilmesi gerekenlerin sorumluluğa dâhil edilmesini gerekse de konunun esası yönünden yapılacak değerlendirmeye göre (gerekirse) kamu zararı tutarının yeniden belirlenmesini teminen yeni bir hüküm tesisi için dosyanın ilgili Daireye gönderilmesine karar verilmiştir.
Konu Dairesince yeniden incelenmiş ve;
Konunun esası yönünden;
“... tarihinde iş mahallinde teknik personel ile birlikte yapılan fiziki denetim sonucunu gösteren tutanakta aynen:
“… işi' nin ... tarihinde mahalline gidilerek yapılan fiili -fiziki denetiminde aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir:
… Medresesi:
1- Bina giriş kısmı sol taraftaki odaların kireç badanaları dökülmüş. Tekrar badana yapılması gerekmektedir.
2- Restorasyon projesinde pencere camları çift cam olarak belirtilmiş. Yerindeki imalatta tüm pencereler tek cam olarak takılmış.
3- Restorasyon projesinde güney dış cephe mescit duvarı yüksekliği 496 cm olarak belirtilmiş. Yerindeki imalatta duvar yüksekliği 484 cm olarak yapılmıştır.
4- Restorasyon projesinde harpuşta detay çizimlerinde harpuşta kalınlığı: 20 cm, uzunluğu: 40+40=80 cm, yüksekliği: 5 cm olarak belirtilmiş. Yerindeki imalatta harpuşta kalınlığı: 17 cm, yüksekliği 6 cm, uzunluğu: 33+33=66 cm olarak yapılmıştır.
5- Restorasyon projesinde belirtilen cephe duvarlarının bakım onarımından vaz geçilmiş, 2. Mukayeseli keşifte duvarların sökülüp yeniden yapılması karara bağlanmıştır.
6- Elektrik projesinde belirtilen projektörler imalatta yapılmamıştır.
7- Elektrik projesinde 3 fazlı elektrik sayacı takılması ön görülmüştür. İmalatta tek fazlı sayaç takılmıştır.
… Türbesi:
1- Restorasyon projesinde pencere camları çift cam olarak belirtilmiş. Yerindeki imalatta tüm pencereler tek cam olarak takılmış.
2- Restorasyon projesinde lokma demir parmaklıkların çerçevesiz ve pencere sövelerine delik açılarak bu deliklere monte edilmesi belirtilmiştir. İmalatta lokma demir parmaklıklar çerçeveli yapılmıştır ve pencere sövelerine delik açma işlemi yapılmamıştır.
3- Kubbe külah kısmının derzlerinde boşalmalar mevcuttur. Tekrardan derz yapılması gerekmektedir.
4- Restorasyon projesinde belirtilen istinat duvarı onarımı imalat olarak yapılmamıştır.
5- Elektrik projesinde belirtilen projektörler imalatta yapılmamıştır.
6- Elektrik yaklaşık maliyetinde belirtilen 14.012/2 (kazı) imalatı yapılmamıştır. Elektrik kablosu havadan götürülmüştür.
7- Elektrik yaklaşık maliyetinde belirtilen 704.101 (sac tablo) imalatı yapılmamıştır.
İş bu tutanak 3 (üç) nüsha hazırlanmış ve imza altına alınmıştır.”
Denildiği ve yapılan işlerin sözleşme eki projelere, mahal listelerine, teknik şartnamelere, fen ve sanat kurallarına uygun gerçekleştirilmesi gerektiği, buna göre tespit edilen kusurlu ve eksik işlere ait bedellerin hakediş bedelinden kesilmesi gerektiği ifade edildikten sonra; önceki Temyiz Kurulu Kararımız doğrultusunda Denetçi tarafından, Sayıştay Başkanlığının 29.06.2020 tarihli ve 36260761-660[195.01]-E.20032332 sayılı yazısıyla ... Bölge Müdürlüğünden ... Bölge Müdürlüğünden … işine ait;
1-Yapı denetim görevlisi olarak görevlendirilen personele ilişkin yazı
2-Geçici kabul teklif belgesi
3-Geçici kabul belgesi
4-Sözleşme sonrası yapılan proje değişiklileri (revize projeler) ile bunlara ait yüklenici dilekçeleri, idare yazıları, iş artışı ve eksilişi kararları ve Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararları
5-Geçici Kabulden sonra düzenlenen nihai proje ve varsa buna ilişkin Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararları
Belgelerinin istendiği, Sayıştay Başkanlığının anılan yazısına istinaden, ... Bölge Müdürlüğü tarafından ... tarihli ve ... sayılı yazı ekinde; … işine ait Geçici Kabul Teklif Belgesi, Geçici Kabul Belgesi, iş artışı ve eksilişi kararları ile bunlara ait yüklenici dilekçeleri ve idare yazılarının gönderildiği, aynı yazıda yapı denetim görevlisi olarak görevlendirilen personele ilişkin yazı ile geçici kabulden sonra düzenlenen nihai proje ve buna ilişkin Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararlarının bulunmadığının belirtildiği, belirtilen iş artışı ve eksilişi kararları ile bunlara ait yüklenici dilekçeleri ve idare yazılarının ilk rapor ekinde yer alan belgeler olduğu, bunların yeni bir belge niteliğinde olmadığı, Sayıştay Başkanlığının 28.09.2020 tarihli ve 36260761-660-E.20047105 sayılı ikinci bir yazısıyla ... Bölge Müdürlüğünden … İşine ait;
1-Kesin hakediş/Kesin hesap
2-Kesin kabul
3-Sayıştay ilamına istinaden tahsil edilen tutarları gösteren muhasebe işlem fişi
Belgelerinin istendiği, ... Bölge Müdürlüğü tarafından gönderilen ... tarihli ve ... sayılı yazıda; kesin hesabın yazı ekinde sunulduğu, Sayıştay ilamına istinaden tahsil edilen bir tutarın bulunmadığı ve kesin kabulünün ise henüz yapılmadığının belirtildiği, ... Bölge Müdürlüğü tarafından gönderilen ... tarihli ve ... sayılı yazıda; Sayıştay ilamına istinaden tahsil edilen bir tutarın gönderildiğinin belirtildiği, tahsil edilen belgenin bu maddeye ait olmadığı, 337 sayılı Ek İlamın 9/A maddesine ait olduğunun görüldüğü, Sayıştay Başkanlığının yukarıda sayı ve numarası belirtilen yazısı ile ... Bölge Müdürlüğünden bu işe ait revize projeler ile geçici kabulden sonra düzenlenen nihai projeler istenmiş olmasına rağmen revize projelerin ve nihai projelerin (as built) olmadığının görüldüğü, diğer taraftan 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu gereği proje değişikliklerinin Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararları ile yapıldığı, dolayısıyla bu işe ait revize projeler ile nihai projeler olmadığından bunlara dayanarak yargılamaya esas (ek) raporda belirtilen eksik imalatlarla ilgili mukayeseli keşif hazırlanmasının mevzuata aykırı olduğu, bu işte ihaleye çıkılırken mahal listesi hazırlanmadığından ihale dokümanları arasında mahal listesinin bulunmadığı, söz konusu işte eksik imalatların proje esas alınarak teknik personel tarafından yapılan bir tutanakla belirlenmiş olması dolayısıyla kamu zararı teknik, bilimsel ve fiili tespitlere göre hesaplandığı”,
Sorumluluk yönünden ise;
“Önceki Temyiz Kurulu Kararımızda, eksik ve kusurlu imalatlardan Harcama Yetkilisi ile Gerçekleştirme Görevlisinin sorumlu tutulamayacağı ve inşaat kısmında sorumlu personelin elektrik imalatlarından sorumlu tutulamayacağının belirtildiği, bu Karar çerçevesinde Harcama Yetkilisi … (Bölge Müdür Vekili) ile Gerçekleştirme Görevlisi …’nin (Şube Müdür Vekili) eksik imalatlardan sorumlu olmadığının değerlendirildiği, makine ile ilgili eksik ve kusurlu imalat bulunmadığından ayrıca vefatı nedeniyle sorgu tebliğ edilemediğinden Yapı Denetim Görevlisi …’ın (Makine Mühendisi) sorumlu olmadığının değerlendirildiği, inşaat kısmı ile ilgili eksik imalatlardan, yapı denetim görevlileri; … (İnşaat Mühendisi) ve … (Mimar), Geçici Kabul Komisyonu Üyeleri … (İnşaat Mühendisi) ve …’ın (Mimar) sorumlu olduğunun, elektrik kısmı ile ilgili eksik imalatlardan, Yapı Denetim Görevlisi ... (Elektrik Teknikeri) ve Geçici Kabul Komisyonu Üyesi …’in (Elektrik Mühendisi) sorumlu olduğunun değerlendirildiği”
Gerekçeleriyle tekrardan aynı tutar hakkında (bu defa sorumluları yeniden belirlenmek suretiyle) tazmin hükmü verilmiştir.
Sorumlular bu kez gönderdikleri temyiz dilekçelerinde de; ilk restorasyon projesi doğrultusunda ölçülerin değerlendirmeye alınarak kamu zararı hesaplandığını, ancak restorasyon uygulaması sırasında farklı imalat ve ölçülerin çıktığını, ilk projede yer alan ölçü veya malzemelerde değişikliklerin olduğunu, bu değişikliklerin projelere işlenerek uygulama sonrası projelerin hazırlandığını dolayısıyla kamu zararının nihai projeler üzerinden hesaplanması gerektiğini ifade etmişlerdir.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunun 9 uncu maddesinde; Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararları çerçevesinde koruma bölge kurullarınca alınan kararlara aykırı olarak, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarına inşaî ve fizikî müdahalede bulunulamayacağı,
Anılan Kanunun 10 uncu maddesinde; … Genel Müdürlüğünün idaresinde ve denetiminde bulunan kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve değerlendirilmesi, koruma kurulları kararı alındıktan sonra, … Genel Müdürlüğünce yürütüleceği,
Aynı Kanunun 57 inci maddesinde; taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarında 3194 sayılı İmar Kanununun 21 inci maddesi kapsamına giren ruhsata tâbi olmayan tadilat ve tamiratlar dışındaki her türlü inşaî ve fizikî müdahalenin koruma bölge kurulunun izni ile yapılacağı
Hüküm altına alınmıştır.
Yukarıdaki madde hükümlerinden anlaşılacağı üzere; taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarına ait restorasyon uygulamaları koruma kurulları kararı alındıktan sonra yapılmaktadır. Restorasyon uygulamaları koruma kurulları tarafından onaylanmış projelere göre yapılmaktadır. Şayet uygulama sırasında farklı imalat ve ölçülerin çıkması veya bunlarda bir değişiklik olması durumunda bu değişiklikler kurulun onayı alındıktan sonra yapılabilmektedir. Dolayısıyla, imalat ve ölçü değişiklikleri kurul onayı alınmadan yapılamamaktadır.
Somut olayda sadece Koruma Kurulunun ihaleden önce onayladığı projeler bulunmaktadır. Sözleşme yapıldıktan sonra temyize konu imalatlarla ilgili olarak Koruma Kurulunun onayladığı herhangi bir revize proje bulunmamaktadır.
Mevzuat gereği imalat değişikliklerinin kurul onayı ile olduğu ve bu işe ilişkin imalat değişikliğine ilişkin herhangi bir kurul kararı bulunmadığı dikkate alındığından; sorumluların uygulama sırasında imalat ve ölçü değişiklik yapıldığı iddialarını kabul etmek mümkün görülmemektedir.
Sorumlular bu seferki temyiz dilekçelerinde lokma demir parmaklıklar ile ilgili olarak yine; duvarlarda yer alan taş sövelere delik açma işleminin taşa zarar verdiği için uygulanamadığını, bunun yerine çerçeveli parmaklık yaptırıldığını, parmaklıklar için delik açma işçiliği düşülürken yerinde yapılan çerçeveli lokma parmaklığın farkının artış olarak dâhil edilmediği, hesaplama yapılırken bu bedelin düşürülmesi halinde parmaklıkların çerçeveli parmaklık pozundan hesaplanarak imalata dâhil edilmesi gerektiğini belirtmişlerdir.
Söz konusu işe ait Koruma Kurulu Kararı tarafından onaylanmış restorasyon projesinde duvarlarda yer alan taş sövelere delik açma işleminin yapılacağı belirtilmiştir. Kültür varlıklarına müdahale biçimine koruma kurulları karar vermektedir. Dolayısıyla, Koruma Kurulunun taş sövelere delik açma işlemini uygun gördüğü halde bu işlemin taşa zarar verdiği iddiası teknik ve bilimsel gerçeklikle bağdaşmamaktadır.
... Bölge Müdürlüğü tarafından gönderilen ... tarihli ve ... sayılı yazı ekinde gönderilen belgelerden işin kesin hesabının 24.12.2019 tarihinde yapıldığı görülmektedir. Ek İlamda eksik imalatlara ait belirtilen ... TL tutarındaki kamu zararı kesin hesapta da gösterilmiştir.
Bu işe ait revize proje ve nihai proje ile bunlara ait koruma kurulu kararı bulunmadığı, eksik olduğu belirtilen imalat tutarlarının kesin hesapta da belirlendiği ve eksik imalatların proje esas alınarak teknik personel tarafından yapılan bir tutanakla teknik, bilimsel ve fiili tespitlere göre hesaplandığı anlaşıldığından kamu zararının olduğu açıktır.
Sonuç olarak, anahtar teslimi götürü bedel söz konusu işte yüklenici teklifini uygulama projeleri ve bunlara ilişkin mahal listelerine dayalı olarak işin tamamı için verdikleri, dolayısıyla eksik imalat veya fazla ödemenin proje esas alınarak belirlendiği, herhangi bir imalatta değişiklik olduğu takdirde bunun projeye işlenmesi ve bedelinin buna göre hesaplanması gerektiği hususları göz önüne alındığında; revize projesi olmayan söz konusu işte proje esas alınarak teknik personel tarafından yapılan bir tutanakla belirlenen eksik imalatların bedellerinin önceki Temyiz Kurulu Kararımız doğrultusunda yeniden belirlenen sorumlularca hakedişlerden kesilmemesi, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 71 inci maddesi kapsamında kamu zararına sebebiyet verdiğinden; temyiz talebinde bulunan sorumluların konunun esası ve sorumluluk yönünden tüm iddia ve itirazlarının reddedilerek 600 sayılı Ek İlamın 3. maddesiyle verilen … TL’nin tazminine ilişkin hükmün TASDİKİNE, (Üye …’un aşağıda yazılı azınlık görüşüne karşı) oy çokluğuyla,
6085 sayılı Kanunun 57 nci maddesi gereği bu Kararın yazılı bildirim tarihinden itibaren onbeş gün içerisinde Sayıştay’da karar düzeltilmesi yolu açık olmak üzere,
Karar verildiği 13.03.2024 tarih ve 56567 sayılı tutanakta yazılı olmakla işbu ilam tanzim kılındı.
Karşı oy gerekçesi/Azınlık görüşü
Üye …:
Eski eser onarım ve restorasyon işlerinde restorasyon projeleri uygulama sırasında değişikliklere uğrayabilmekte, ihale ekindeki tasdikli projeler tadil edilebilmekte, projede öngörülemeyen birçok farklı imalat çıkabilmekte; bunlar da ancak Kültür Varlıklarını Koruma Kanunu ve Bölge Koruma Kurullarınca alınmış olan ilke kararları doğrultusunda özgün nitelikleri koruma doğrultusunda değerlendirilmekte ve uygulanmakta, restorasyon bitimi sonrasında ise uygulama sonrası projeler ya da restorasyon raporu hazırlanarak Bölge Koruma Kuruluna gönderilmektedir.
Ek İlamda adı geçen işte de sorumlu(lar) tarafından açıklandığı üzere ihaleye çıkılan restorasyon projelerinde revizyon yapılmasını gerektiren bazı durumlar ortaya çıkmış olup, uygulama sonrası projeler hazırlatılmadığı için Denetçi tarafından kusurlu ve eksik yapıldığı iddia edilen imalatlara ilişkin ödemeler fazla ödeme şeklinde algılanmıştır. Oysa revize projelere göre yapılan imalatların yapıldıkları halleriyle kabul edileceği aşikârdır.
Kaldı ki, revize proje olmasa dahi vakıf kültür varlıklarının rölöve, restorasyon, restitüsyon projeleri kapsamında yapılan yapım işlerinde dikkate alınacak temel düzenleme olan Uygulama İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşme ve eklerine uymayan işler” başlıklı 23 üncü (05.03.2009 tarihinden önce 24 üncü) maddesi gereğince yüklenici tarafından proje ve şartnameden farklı olarak yapılmış olan işlerin, fen ve sanat kurallarına ve istenen özelliklere uygun oldukları idarece tespit edilirse, bu işler yeni durumları ile de kabul edilebileceği hükmü de amirdir.
Tüm bu hususların yanı sıra, işin kesin kabulü (hesabı) yapılmamış olup, kesin kabulü (hesabı) yapılmayan işlerde bu aşamada Sayıştay Denetçisi tarafından tutanakla tespit edilen ve kusur ve eksiklik olarak nitelendirilen hususların kamu zararına sebebiyet verdiğinden ve kamu görevlilerine sorumluluk yüklenmesinden de söz edilemez. Diğer bir ifadeyle, ek ilama konu bu hususlar, kesin hakedişte değerlendirilecek hususlar olup, -ihtilafa konu işin anahtar teslim götürü bedel bir iş olduğu da dikkate alınmak suretiyle- kesin hakedişi düzenlenmeyen işlerde (birim fiyatlı işler gibi değerlendirilerek) imalatların proje (varsa revize proje), mahal listesi, teknik şartname ve sözleşmesine uygun olarak yerine getirilmediğinden bahsetmek mümkün değildir.
Bu itibarla, temyiz talebinde bulunan sorumlunun iddia ve itirazlarının kabulüyle tazmin hükmünün kaldırılması gerekir.
2- 600 sayılı Ek İlamın 3. maddesiyle; … yükleniminde gerçekleştirilen … İşinde; kusurlu ve eksik işlerin olduğu gerekçesiyle … TL’nin tazminine ilişkin hüküm tesis edilmiştir. {***377 sayılı Ek İlamın 9. maddesinin (D) bendiyle de aynı konu hakkında tazmin hükmü verilmiş, bu hükme karşı yapılan temyiz başvurusu üzerine Sayıştay Temyiz Kurulunun 08.11.2017 tarihli ve 43634 tutanak sayılı Kararı (3. maddesi) ile “konunun esası yönünden; kamu zararı tutarının ihtilafa konu kısmı ile ilgili olarak, sorguya ilişkin savunmalarda ve temyiz dilekçesinde yer alan iddiaların, onaylı/tasdikli uygulama projeleri (ve varsa revize projeler) ve mahal listeleri üzerinden teknik, bilimsel ve fiili tespitlere göre değerlendirmesi yapılmadan tazmin hükmü verilmiş olması hasebiyle, olayın konunun esasına ilişkin bu yönüyle tazmin hükmünün hukuki dayanaktan yoksun olduğu, sorumluluk yönünden ise; kusurlu ve eksik imalatı ödeme emri belgesi ve eki belgelerden tespit etme imkânı bulunmayan Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlisinin sorumlu tutulmasının mümkün olmadığı, söz konusu iş ile ilgili olarak, sadece imalatı yerinde incelemelerine rağmen işin sözleşme ve şartnamesine uygun ve eksiksiz olarak tamamlandığı yönünde belge düzenleyen Kontrol Görevlileri ve (duruşma sırasında işin geçici kabulünün yapıldığı bildirilmekle beraber varsa) Geçici/Kesin Kabul Heyeti üyelerinin sorumluluğundan söz edilebileceği, ayrıca Kontrol Görevlilerinin sorumluluğuyla ilgili olarak; yüklenicinin elektrik işleriyle ilgili taahhüdünü yerine getirmemesine karşılık hakedişlerden kesinti yapılmadığı gerekçesiyle verilen tazmin hükmünde hakedişler ve uygulama işleri kabul teklif belgesinde imzası bulunan Elektrik Teknikeri ... sorumluluğa dâhil edilmez iken; işin inşaat kısmından sorumlu personelin illiyet bağı kurularak sorumluluğa dâhil edilmesinde mevzuata uyarlık bulunmamakta olup, olayın sorumluluğa ilişkin tüm bu yönleriyle tazmin hükmü kurulmasında hukuki isabet görülmediği” gerekçeleriyle tazmin hükmünün BOZULARAK sorumlunun temyiz dilekçesindeki (ve daha önceden sorgu aşamasında) kamu zararı tutarının bir kısmı ile ilgili olarak öne sürülen iddialarının yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda değerlendirilmesini takiben gerek sorumlu olmadığı halde sorumluluk tevcih edilenlerin uhdesinden sorumluluklarının kaldırılmasını ve gerçekte sorumluluk tevcih edilmesi gerekenlerin sorumluluğa dâhil edilmesini gerekse de konunun esası yönünden yapılacak değerlendirmeye göre (gerekirse) kamu zararı tutarının yeniden belirlenmesini teminen yeni bir hüküm tesisi için dosyanın ilgili DAİREYE GÖNDERİLMESİNE oy çokluğuyla karar verilmiş, Sayıştay 2. Dairesi, sorumluluk yönünden; yukarıda anılan Temyiz Kurulu Kararımızdaki hususları dikkate almış, ancak konunun esası yönünden; kararında direnerek (ısrar ederek) 600 sayılı Ek İlamın 3. maddesiyle yeniden aynı tutar için işbu tazmin hükmünü vermiştir.***}
Yukarıda adı geçen sorumlu (…) (işbu dosyadaki … için de geçerli), temyiz dilekçesinde bu madde için de Ek İlamın 1. maddesine (Asıl İlamın 7. maddesine) ilişkin yukarıda yaptığı açıklamaları aynen tekrar etmiştir.
Yukarıda adı geçen sorumlular (... ve …) temyiz dilekçesinde bu madde için de Ek İlamın 1. maddesine (Asıl İlamın 7. maddesine) ilişkin yukarıda yaptığı açıklamaları aynen tekrar etmiştir.
Aynı ilam maddesi ile ilgili olarak sorumlulardan (Geçici Kabul Tutanağı Üzerinde İmzası Bulunan) Geçici Kabul Komisyonu Üyesi sıfatıyla temyiz talep eden İnşaat Mühendisi … ise, kendi gündem sırasında görüşülen dosyasındaki temyiz dilekçesinde özetle; sözleşmenin eki olan Vakıf Kültür Varlıkları Uygulama işleri Genel Şartnamesi 5. Bölümde;
“Hatalı, kusurlu ve eksik işler
Madde 25
Yapı denetim görevlisi, yüklenici tarafından yapılmış olan işin eksik, hatalı ve kusurlu olduğunu veya malzemenin şartnamesine uygun olmadığını gösteren delil ve emareler gördüğü takdirde gerek işin uygulaması sırasında ve gerekse kesin kabule kadar olan sürede bu gibi eksiklerin, hataların ve kusurların incelenmesi ve tespiti için gerekli görülen yerlerin kazılmasını ve/veya yıkılıp yeniden yapılmasını yükleniciye tebliğ eder.
Bu incelemeler yüklenici veya vekili ile birlikte yapılır. Yüklenici veya vekili bu konuda yapılacak tebliğe uymazsa, incelemeler yapı denetim görevlisince tek taraflı olarak yapılıp durum bir tutanakla tespit edilir.
Bu gibi inceleme ve araştırmaların giderleri, işlerin eksik, hatalı ve kusurlu olduğunun anlaşılması halinde yükleniciye ait olur. Aksi anlaşılırsa genel hükümlere göre işlem yapılır, sorumluluğu yükleniciye ait olduğu anlaşılan hatalı, kusurlu ve malzemesi şartnameye uymayan işlerin bedelleri, geçici hakedişlere girmiş olsa bile, yüklenicinin daha sonraki işlerin hakedişinden veya kesin hakedişinden veyahut teminatından kesilir.”
Denildiğini, söz konusu işin henüz kesin kabulü ile kesin hesabı yapılmamış olup, kesin kabul ve kesin hesap aşamasında söz konusu eksikliklerle, kusurlu işlerin giderileceğini, ayrıca işe ait proje ve kontrollük talimatları dikkate alınarak kesin imalat ve miktarları belirlenerek, 1 ve 2 no.lu mukayeseli keşiflerin hazırlandığını, bu mukayeseli keşifler de ilk pursantaj cetvelindeki imalat ve miktarları esas alınarak yapılmış olduğundan; yapılmamış imalatlar için herhangi bir ödemenin söz konusu olmadığını, henüz yüklenicinin kesin hesabı yapılmadığından; ileri sürdüğü hususların incelenmesi sonucunda oluşabilecek olan fazla ödemelerin kesin hesapta yükleniciden tahsili cihetine gidileceğini söylemek suretiyle tazmin hükmünün kaldırılması gerektiğini Kurulumuza iletmiştir.
(Sorumlular … ve Özgür …’nun ortak mahiyetteki temyiz dilekçeleri için geçerli) Başsavcılık mütalaası, Ek İlamın 1. maddesine (Asıl İlamın 7. maddesine) yönelik aynı sorumluların temyiz dilekçeleri için yukarıda belirtilen Başsavcılık mütalaası ile tamamen aynıdır.
(Sorumlular ... ve …’in ortak mahiyetteki temyiz dilekçeleri için geçerli) Başsavcılık mütalaası, Ek İlamın 1. maddesine (Asıl İlamın 7. maddesine) yönelik aynı sorumluların temyiz dilekçeleri için yukarıda belirtilen Başsavcılık mütalaası ile tamamen aynıdır.
(Sorumlu …’ın temyiz dilekçesi için geçerli) Başsavcılık mütalaasında özetle; dilekçede özetle; Vakıf Kültür Varlıkları Uygulama İşleri Genel Şartnamesi 5. Bölüm de yer alan “Hatalı, kusurlu ve eksik işler” başlıklı 25 inci maddesi gerekçe gösterilerek eksik, hatalı ve kusurlu işlerin bedellerinin geçici hakedişlere girmiş olsa bile, yüklenicinin daha sonraki hakedişlerinden veya kesin hakedişinden veyahut teminatından alınabileceğine dair hüküm nedeniyle sorumlu tutulamayacağı belirterek tazmin hükmünün kaldırılmasının talep edildiği ifade edildikten sonra; dosya üzerinden yapılan inceleme sonucunda; sorumlunun Ek İlamın 3. maddesinde yer alan … İşi kapsamında kusurlu ve eksik işlerin varlığını zımnen kabul ettiği ve kesin hakedişten kesinti yapılmak suretiyle tahsil işleminin yapılacağının belirtildiği, 5018 sayılı Kanunun 71 inci maddesi çerçevesinde yapılan savunmanın kabulü mümkün olmadığı, bu nedenle sorumlunun temyiz talebinin ret edilerek Daire Kararının tasdik edilmesinin uygun olacağı mütalaa olunmuştur.
Dosyada mevcut belgelerin okunup incelenmesinden sonra,
GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ:
377 sayılı Ek İlamın 9. maddesinin (D) bendiyle aynı konu hakkında aynı tutar için verilen tazmin hükmü için önceki (08.11.2017 tarihli ve 43634 tutanak sayılı) Temyiz Kurulu Kararımızda (3. maddesi) “konunun esası yönünden; kamu zararı tutarının ihtilafa konu kısmı ile ilgili olarak, sorguya ilişkin savunmalarda ve temyiz dilekçesinde yer alan iddiaların, onaylı/tasdikli uygulama projeleri (ve varsa revize projeler) ve mahal listeleri üzerinden teknik, bilimsel ve fiili tespitlere göre değerlendirmesi yapılmadan tazmin hükmü verilmiş olması hasebiyle, olayın konunun esasına ilişkin bu yönüyle tazmin hükmünün hukuki dayanaktan yoksun olduğu, sorumluluk yönünden ise; kusurlu ve eksik imalatı ödeme emri belgesi ve eki belgelerden tespit etme imkânı bulunmayan Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlisinin sorumlu tutulmasının mümkün olmadığı, söz konusu iş ile ilgili olarak, sadece imalatı yerinde incelemelerine rağmen işin sözleşme ve şartnamesine uygun ve eksiksiz olarak tamamlandığı yönünde belge düzenleyen Kontrol Görevlileri ve (duruşma sırasında işin geçici kabulünün yapıldığı bildirilmekle beraber varsa) Geçici/Kesin Kabul Heyeti üyelerinin sorumluluğundan söz edilebileceği, ayrıca Kontrol Görevlilerinin sorumluluğuyla ilgili olarak; yüklenicinin elektrik işleriyle ilgili taahhüdünü yerine getirmemesine karşılık hakedişlerden kesinti yapılmadığı gerekçesiyle verilen tazmin hükmünde hakedişler ve uygulama işleri kabul teklif belgesinde imzası bulunan Elektrik Teknikeri ... sorumluluğa dâhil edilmez iken; işin inşaat kısmından sorumlu personelin illiyet bağı kurularak sorumluluğa dâhil edilmesinde mevzuata uyarlık bulunmamakta olup, olayın sorumluluğa ilişkin tüm bu yönleriyle tazmin hükmü kurulmasında hukuki isabet görülmediği” gerekçeleriyle bozma kararı verilmiş ve sorumlunun temyiz dilekçesindeki (ve daha önceden sorgu aşamasında) kamu zararı tutarının bir kısmı ile ilgili olarak öne sürülen iddialarının yukarıda yapılan açıklamalar doğrultusunda değerlendirilmesini takiben gerek sorumlu olmadığı halde sorumluluk tevcih edilenlerin uhdesinden sorumluluklarının kaldırılmasını ve gerçekte sorumluluk tevcih edilmesi gerekenlerin sorumluluğa dâhil edilmesini gerekse de konunun esası yönünden yapılacak değerlendirmeye göre (gerekirse) kamu zararı tutarının yeniden belirlenmesini teminen yeni bir hüküm tesisi için dosyanın ilgili Daireye gönderilmesine karar verilmiştir.
Konu Dairesince yeniden incelenmiş ve;
Konunun esası yönünden;
“... tarihinde iş mahallinde teknik personel ile birlikte yapılan fiziki denetim sonucunu gösteren tutanakta aynen:
“… işi' nin ... tarihinde mahalline gidilerek yapılan fiili -fiziki denetiminde aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir:
… Medresesi:
1- Bina giriş kısmı sol taraftaki odaların kireç badanaları dökülmüş. Tekrar badana yapılması gerekmektedir.
2- Restorasyon projesinde pencere camları çift cam olarak belirtilmiş. Yerindeki imalatta tüm pencereler tek cam olarak takılmış.
3- Restorasyon projesinde güney dış cephe mescit duvarı yüksekliği 496 cm olarak belirtilmiş. Yerindeki imalatta duvar yüksekliği 484 cm olarak yapılmıştır.
4- Restorasyon projesinde harpuşta detay çizimlerinde harpuşta kalınlığı: 20 cm, uzunluğu: 40+40=80 cm, yüksekliği: 5 cm olarak belirtilmiş. Yerindeki imalatta harpuşta kalınlığı: 17 cm, yüksekliği 6 cm, uzunluğu: 33+33=66 cm olarak yapılmıştır.
5- Restorasyon projesinde belirtilen cephe duvarlarının bakım onarımından vaz geçilmiş, 2. Mukayeseli keşifte duvarların sökülüp yeniden yapılması karara bağlanmıştır.
6- Elektrik projesinde belirtilen projektörler imalatta yapılmamıştır.
7- Elektrik projesinde 3 fazlı elektrik sayacı takılması ön görülmüştür. İmalatta tek fazlı sayaç takılmıştır.
… Türbesi:
1- Restorasyon projesinde pencere camları çift cam olarak belirtilmiş. Yerindeki imalatta tüm pencereler tek cam olarak takılmış.
2- Restorasyon projesinde lokma demir parmaklıkların çerçevesiz ve pencere sövelerine delik açılarak bu deliklere monte edilmesi belirtilmiştir. İmalatta lokma demir parmaklıklar çerçeveli yapılmıştır ve pencere sövelerine delik açma işlemi yapılmamıştır.
3- Kubbe külah kısmının derzlerinde boşalmalar mevcuttur. Tekrardan derz yapılması gerekmektedir.
4- Restorasyon projesinde belirtilen istinat duvarı onarımı imalat olarak yapılmamıştır.
5- Elektrik projesinde belirtilen projektörler imalatta yapılmamıştır.
6- Elektrik yaklaşık maliyetinde belirtilen 14.012/2 (kazı) imalatı yapılmamıştır. Elektrik kablosu havadan götürülmüştür.
7- Elektrik yaklaşık maliyetinde belirtilen 704.101 (sac tablo) imalatı yapılmamıştır.
İş bu tutanak 3 (üç) nüsha hazırlanmış ve imza altına alınmıştır.”
Denildiği ve yapılan işlerin sözleşme eki projelere, mahal listelerine, teknik şartnamelere, fen ve sanat kurallarına uygun gerçekleştirilmesi gerektiği, buna göre tespit edilen kusurlu ve eksik işlere ait bedellerin hakediş bedelinden kesilmesi gerektiği ifade edildikten sonra; önceki Temyiz Kurulu Kararımız doğrultusunda Denetçi tarafından, Sayıştay Başkanlığının 29.06.2020 tarihli ve 36260761-660[195.01]-E.20032332 sayılı yazısıyla ... Bölge Müdürlüğünden ... Bölge Müdürlüğünden … işine ait;
1-Yapı denetim görevlisi olarak görevlendirilen personele ilişkin yazı
2-Geçici kabul teklif belgesi
3-Geçici kabul belgesi
4-Sözleşme sonrası yapılan proje değişiklileri (revize projeler) ile bunlara ait yüklenici dilekçeleri, idare yazıları, iş artışı ve eksilişi kararları ve Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararları
5-Geçici Kabulden sonra düzenlenen nihai proje ve varsa buna ilişkin Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararları
Belgelerinin istendiği, Sayıştay Başkanlığının anılan yazısına istinaden, ... Bölge Müdürlüğü tarafından ... tarihli ve ... sayılı yazı ekinde; … işine ait Geçici Kabul Teklif Belgesi, Geçici Kabul Belgesi, iş artışı ve eksilişi kararları ile bunlara ait yüklenici dilekçeleri ve idare yazılarının gönderildiği, aynı yazıda yapı denetim görevlisi olarak görevlendirilen personele ilişkin yazı ile geçici kabulden sonra düzenlenen nihai proje ve buna ilişkin Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararlarının bulunmadığının belirtildiği, belirtilen iş artışı ve eksilişi kararları ile bunlara ait yüklenici dilekçeleri ve idare yazılarının ilk rapor ekinde yer alan belgeler olduğu, bunların yeni bir belge niteliğinde olmadığı, Sayıştay Başkanlığının 28.09.2020 tarihli ve 36260761-660-E.20047105 sayılı ikinci bir yazısıyla ... Bölge Müdürlüğünden … İşine ait;
1-Kesin hakediş/Kesin hesap
2-Kesin kabul
3-Sayıştay ilamına istinaden tahsil edilen tutarları gösteren muhasebe işlem fişi
Belgelerinin istendiği, ... Bölge Müdürlüğü tarafından gönderilen ... tarihli ve ... sayılı yazıda; kesin hesabın yazı ekinde sunulduğu, Sayıştay ilamına istinaden tahsil edilen bir tutarın bulunmadığı ve kesin kabulünün ise henüz yapılmadığının belirtildiği, ... Bölge Müdürlüğü tarafından gönderilen ... tarihli ve ... sayılı yazıda; Sayıştay ilamına istinaden tahsil edilen bir tutarın gönderildiğinin belirtildiği, tahsil edilen belgenin bu maddeye ait olmadığı, 337 sayılı Ek İlamın 9/A maddesine ait olduğunun görüldüğü, Sayıştay Başkanlığının yukarıda sayı ve numarası belirtilen yazısı ile ... Bölge Müdürlüğünden bu işe ait revize projeler ile geçici kabulden sonra düzenlenen nihai projeler istenmiş olmasına rağmen revize projelerin ve nihai projelerin (as built) olmadığının görüldüğü, diğer taraftan 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu gereği proje değişikliklerinin Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu kararları ile yapıldığı, dolayısıyla bu işe ait revize projeler ile nihai projeler olmadığından bunlara dayanarak yargılamaya esas (ek) raporda belirtilen eksik imalatlarla ilgili mukayeseli keşif hazırlanmasının mevzuata aykırı olduğu, bu işte ihaleye çıkılırken mahal listesi hazırlanmadığından ihale dokümanları arasında mahal listesinin bulunmadığı, söz konusu işte eksik imalatların proje esas alınarak teknik personel tarafından yapılan bir tutanakla belirlenmiş olması dolayısıyla kamu zararı teknik, bilimsel ve fiili tespitlere göre hesaplandığı”,
Sorumluluk yönünden ise;
“Önceki Temyiz Kurulu Kararımızda, eksik ve kusurlu imalatlardan Harcama Yetkilisi ile Gerçekleştirme Görevlisinin sorumlu tutulamayacağı ve inşaat kısmında sorumlu personelin elektrik imalatlarından sorumlu tutulamayacağının belirtildiği, bu Karar çerçevesinde Harcama Yetkilisi … (Bölge Müdür Vekili) ile Gerçekleştirme Görevlisi …’nin (Şube Müdür Vekili) eksik imalatlardan sorumlu olmadığının değerlendirildiği, makine ile ilgili eksik ve kusurlu imalat bulunmadığından ayrıca vefatı nedeniyle sorgu tebliğ edilemediğinden Yapı Denetim Görevlisi …’ın (Makine Mühendisi) sorumlu olmadığının değerlendirildiği, inşaat kısmı ile ilgili eksik imalatlardan, yapı denetim görevlileri; … (İnşaat Mühendisi) ve … (Mimar), Geçici Kabul Komisyonu Üyeleri … (İnşaat Mühendisi) ve …’ın (Mimar) sorumlu olduğunun, elektrik kısmı ile ilgili eksik imalatlardan, Yapı Denetim Görevlisi ... (Elektrik Teknikeri) ve Geçici Kabul Komisyonu Üyesi …’in (Elektrik Mühendisi) sorumlu olduğunun değerlendirildiği”
Gerekçeleriyle tekrardan aynı tutar hakkında (bu defa sorumluları yeniden belirlenmek suretiyle) tazmin hükmü verilmiştir.
Sorumlular bu kez gönderdikleri temyiz dilekçelerinde de; ilk restorasyon projesi doğrultusunda ölçülerin değerlendirmeye alınarak kamu zararı hesaplandığını, ancak restorasyon uygulaması sırasında farklı imalat ve ölçülerin çıktığını, ilk projede yer alan ölçü veya malzemelerde değişikliklerin olduğunu, bu değişikliklerin projelere işlenerek uygulama sonrası projelerin hazırlandığını dolayısıyla kamu zararının nihai projeler üzerinden hesaplanması gerektiğini ifade etmişlerdir.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunun 9 uncu maddesinde; Koruma Yüksek Kurulunun ilke kararları çerçevesinde koruma bölge kurullarınca alınan kararlara aykırı olarak, korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarına inşaî ve fizikî müdahalede bulunulamayacağı,
Anılan Kanunun 10 uncu maddesinde; … Genel Müdürlüğünün idaresinde ve denetiminde bulunan kültür ve tabiat varlıklarının korunması ve değerlendirilmesi, koruma kurulları kararı alındıktan sonra, … Genel Müdürlüğünce yürütüleceği,
Aynı Kanunun 57 inci maddesinde; taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarında 3194 sayılı İmar Kanununun 21 inci maddesi kapsamına giren ruhsata tâbi olmayan tadilat ve tamiratlar dışındaki her türlü inşaî ve fizikî müdahalenin koruma bölge kurulunun izni ile yapılacağı
Hüküm altına alınmıştır.
Yukarıdaki madde hükümlerinden anlaşılacağı üzere; taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarına ait restorasyon uygulamaları koruma kurulları kararı alındıktan sonra yapılmaktadır. Restorasyon uygulamaları koruma kurulları tarafından onaylanmış projelere göre yapılmaktadır. Şayet uygulama sırasında farklı imalat ve ölçülerin çıkması veya bunlarda bir değişiklik olması durumunda bu değişiklikler kurulun onayı alındıktan sonra yapılabilmektedir. Dolayısıyla, imalat ve ölçü değişiklikleri kurul onayı alınmadan yapılamamaktadır.
Somut olayda sadece Koruma Kurulunun ihaleden önce onayladığı projeler bulunmaktadır. Sözleşme yapıldıktan sonra temyize konu imalatlarla ilgili olarak Koruma Kurulunun onayladığı herhangi bir revize proje bulunmamaktadır.
Mevzuat gereği imalat değişikliklerinin kurul onayı ile olduğu ve bu işe ilişkin imalat değişikliğine ilişkin herhangi bir kurul kararı bulunmadığı dikkate alındığından; sorumluların uygulama sırasında imalat ve ölçü değişiklik yapıldığı iddialarını kabul etmek mümkün görülmemektedir.
Sorumlular bu seferki temyiz dilekçelerinde lokma demir parmaklıklar ile ilgili olarak yine; duvarlarda yer alan taş sövelere delik açma işleminin taşa zarar verdiği için uygulanamadığını, bunun yerine çerçeveli parmaklık yaptırıldığını, parmaklıklar için delik açma işçiliği düşülürken yerinde yapılan çerçeveli lokma parmaklığın farkının artış olarak dâhil edilmediği, hesaplama yapılırken bu bedelin düşürülmesi halinde parmaklıkların çerçeveli parmaklık pozundan hesaplanarak imalata dâhil edilmesi gerektiğini belirtmişlerdir.
Söz konusu işe ait Koruma Kurulu Kararı tarafından onaylanmış restorasyon projesinde duvarlarda yer alan taş sövelere delik açma işleminin yapılacağı belirtilmiştir. Kültür varlıklarına müdahale biçimine koruma kurulları karar vermektedir. Dolayısıyla, Koruma Kurulunun taş sövelere delik açma işlemini uygun gördüğü halde bu işlemin taşa zarar verdiği iddiası teknik ve bilimsel gerçeklikle bağdaşmamaktadır.
... Bölge Müdürlüğü tarafından gönderilen ... tarihli ve ... sayılı yazı ekinde gönderilen belgelerden işin kesin hesabının 24.12.2019 tarihinde yapıldığı görülmektedir. Ek İlamda eksik imalatlara ait belirtilen ... TL tutarındaki kamu zararı kesin hesapta da gösterilmiştir.
Bu işe ait revize proje ve nihai proje ile bunlara ait koruma kurulu kararı bulunmadığı, eksik olduğu belirtilen imalat tutarlarının kesin hesapta da belirlendiği ve eksik imalatların proje esas alınarak teknik personel tarafından yapılan bir tutanakla teknik, bilimsel ve fiili tespitlere göre hesaplandığı anlaşıldığından kamu zararının olduğu açıktır.
Sonuç olarak, anahtar teslimi götürü bedel söz konusu işte yüklenici teklifini uygulama projeleri ve bunlara ilişkin mahal listelerine dayalı olarak işin tamamı için verdikleri, dolayısıyla eksik imalat veya fazla ödemenin proje esas alınarak belirlendiği, herhangi bir imalatta değişiklik olduğu takdirde bunun projeye işlenmesi ve bedelinin buna göre hesaplanması gerektiği hususları göz önüne alındığında; revize projesi olmayan söz konusu işte proje esas alınarak teknik personel tarafından yapılan bir tutanakla belirlenen eksik imalatların bedellerinin önceki Temyiz Kurulu Kararımız doğrultusunda yeniden belirlenen sorumlularca hakedişlerden kesilmemesi, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun 71 inci maddesi kapsamında kamu zararına sebebiyet verdiğinden; temyiz talebinde bulunan sorumluların konunun esası ve sorumluluk yönünden tüm iddia ve itirazlarının reddedilerek 600 sayılı Ek İlamın 3. maddesiyle verilen … TL’nin tazminine ilişkin hükmün TASDİKİNE, (Üye …’un aşağıda yazılı azınlık görüşüne karşı) oy çokluğuyla,
6085 sayılı Kanunun 57 nci maddesi gereği bu Kararın yazılı bildirim tarihinden itibaren onbeş gün içerisinde Sayıştay’da karar düzeltilmesi yolu açık olmak üzere,
Karar verildiği 13.03.2024 tarih ve 56567 sayılı tutanakta yazılı olmakla işbu ilam tanzim kılındı.
Karşı oy gerekçesi/Azınlık görüşü
Üye …:
Eski eser onarım ve restorasyon işlerinde restorasyon projeleri uygulama sırasında değişikliklere uğrayabilmekte, ihale ekindeki tasdikli projeler tadil edilebilmekte, projede öngörülemeyen birçok farklı imalat çıkabilmekte; bunlar da ancak Kültür Varlıklarını Koruma Kanunu ve Bölge Koruma Kurullarınca alınmış olan ilke kararları doğrultusunda özgün nitelikleri koruma doğrultusunda değerlendirilmekte ve uygulanmakta, restorasyon bitimi sonrasında ise uygulama sonrası projeler ya da restorasyon raporu hazırlanarak Bölge Koruma Kuruluna gönderilmektedir.
Ek İlamda adı geçen işte de sorumlu(lar) tarafından açıklandığı üzere ihaleye çıkılan restorasyon projelerinde revizyon yapılmasını gerektiren bazı durumlar ortaya çıkmış olup, uygulama sonrası projeler hazırlatılmadığı için Denetçi tarafından kusurlu ve eksik yapıldığı iddia edilen imalatlara ilişkin ödemeler fazla ödeme şeklinde algılanmıştır. Oysa revize projelere göre yapılan imalatların yapıldıkları halleriyle kabul edileceği aşikârdır.
Kaldı ki, revize proje olmasa dahi vakıf kültür varlıklarının rölöve, restorasyon, restitüsyon projeleri kapsamında yapılan yapım işlerinde dikkate alınacak temel düzenleme olan Uygulama İşleri Genel Şartnamesinin “Sözleşme ve eklerine uymayan işler” başlıklı 23 üncü (05.03.2009 tarihinden önce 24 üncü) maddesi gereğince yüklenici tarafından proje ve şartnameden farklı olarak yapılmış olan işlerin, fen ve sanat kurallarına ve istenen özelliklere uygun oldukları idarece tespit edilirse, bu işler yeni durumları ile de kabul edilebileceği hükmü de amirdir.
Tüm bu hususların yanı sıra, işin kesin kabulü (hesabı) yapılmamış olup, kesin kabulü (hesabı) yapılmayan işlerde bu aşamada Sayıştay Denetçisi tarafından tutanakla tespit edilen ve kusur ve eksiklik olarak nitelendirilen hususların kamu zararına sebebiyet verdiğinden ve kamu görevlilerine sorumluluk yüklenmesinden de söz edilemez. Diğer bir ifadeyle, ek ilama konu bu hususlar, kesin hakedişte değerlendirilecek hususlar olup, -ihtilafa konu işin anahtar teslim götürü bedel bir iş olduğu da dikkate alınmak suretiyle- kesin hakedişi düzenlenmeyen işlerde (birim fiyatlı işler gibi değerlendirilerek) imalatların proje (varsa revize proje), mahal listesi, teknik şartname ve sözleşmesine uygun olarak yerine getirilmediğinden bahsetmek mümkün değildir.
Bu itibarla, temyiz talebinde bulunan sorumlunun iddia ve itirazlarının kabulüyle tazmin hükmünün kaldırılması gerekir.
Kararla ilgili sorunuz mu var?