Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 5. Daire Kararı
Karar Tarihi:
3/29/2022
Karar No:
59
Esas No:
514
KARAR
Gelir vergisi tevkifatı
……………….. Belediyesi tarafından esnaf muaflığından yararlananlardan diğer hizmet alımları kapsamında yaptırılan işlerde, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve bu Kanuna dayanılarak yürürlüğe konulan 2009/14592 sayılı Bakanlar Kurulunun Kararı’nda belirtilen oranların hatalı uygulanması nedeniyle gelir vergisi tevkifatının eksik yapılması suretiyle …………………… TL kamu zararına sebebiyet verildiği hususu ile ilgili olarak,
193 sayılı Kanun’un “Vergi tevkifatı” başlıklı 94 üncü maddesinde; kamu idarelerinin, esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alımları karşılığında nakden veya hesaben ödeme yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecbur oldukları düzenlenmiştir. 193 sayılı Kanun’un 94 üncü maddesine dayanılarak 03.02.2009 tarih ve 27130 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2009/14592 sayılı Bakanlar Kurulunun Kararı’nın 1 inci maddesinde ise;
“193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinde yer alan kazanç ve iratlardan yapılacak vergi tevkifat oranları aşağıdaki şekilde yeniden tespit edilmiştir.
(…)
13. Esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alımları karşılığında yapılan ödemelerden,
a) 9 uncu maddenin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde yer alan emtia bedelleri veya bu emtianın imalinde ödenen hizmet bedelleri üzerinden % 2,
b) Hurda mal alımları için % 2,
c) Diğer mal alımları için % 5,
d) Diğer hizmet alımları (a, b ve c alt bentleri hariç olmak üzere mal ve hizmet bedelinin ayrılamaması hali de bu kapsamdadır) için % 10,
(...)”
hükmü yer almaktadır.
Yukarıda açıklanan mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere, esnaf muaflığından yararlananların hizmet alımları işlerinde 2009/14592 sayılı Bakanlar Kurulunun Kararı uyarınca %10 oranında gelir vergisi tevkifatının yapılması gerekmektedir.
Yapılan incelemede, belediye tarafından harcama pusulası düzenlenerek ödemesi yapılan .......(Sanat eseri) Anıt’ı yaptırılması ve iki adet beledi dokuma tezgahı ve çözgü sisteminin yaptırılması hizmeti alımı işlerine ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı’nın 1 inci maddesinin 13 numaralı alt bendinin (a), (b), (c) bölümlerinde belirtilen durumlar oluşmamasına rağmen %5 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması sonucu kamu zararına neden olunmuştur.
Sorumluluk yönünden yapılan inceleme;
Yukarıda belirtilen hükümler ve yapılan açıklamalar çerçevesinde oluşan kamu zararından, Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlisi ile birlikte Muhasebe Yetkilisinin sorumlu olduğu Raporda belirtilmişse de, Muhasebe Yetkilisinin kontrol sorumluluğu 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Muhasebe hizmeti ve muhasebe yetkilisinin yetki ve sorumlulukları” başlıklı 61 inci maddesinin üçüncü fıkrasında tahdidi olarak sayıldığından Muhasebe Yetkilisinin sorumluluğu bulunmamaktadır.
Diğer taraftan, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunun “Harcama Talimatı ve Sorumluluk” başlıklı 32 nci maddesinde; “Bütçelerden harcama yapılabilmesi, harcama yetkilisinin harcama talimatı vermesiyle mümkündür. Harcama talimatlarında hizmet gerekçesi, yapılacak işin konusu ve tutarı, süresi, kullanılabilir ödeneği, gerçekleştirme usulü ile gerçekleştirmeyle görevli olanlara ilişkin bilgiler yer alır.
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur” denilmekle birlikte, “Giderlerin Gerçekleştirilmesi” başlıklı 33 ncü maddesinde “Bütçelerden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerekir. Giderlerin gerçekleştirilmesi; harcama yetkililerince belirlenen görevli tarafından düzenlenen ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesiyle tamamlanır.
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler” hükümlerine yer verilmiştir.
14.06.2007 tarih ve 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurul Kararı’nın “III- SORUMLULAR” başlığı altında düzenlenen “3. Harcama Yetkilileri” bölümünde;
“…Bütçeden yapılacak harcamalarda süreç, harcama talimatı ile başlamakta ve ödeme emri belgesi uyarınca hak sahibine ödeme 5018 sayılı Kanunun 33’üncü maddesinde de, giderin gerçekleştirilmesinin, harcama yetkililerince belirlenen görevli tarafından düzenlenen ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesi ile tamamlanacağı hüküm altına alınmıştır.
Mevzuatın yukarıda belirtilen hükümlerine göre, bütçeden yapılacak harcamalarda süreç, harcama talimatı ile başlamakta ve ödeme emri belgesi uyarınca hak sahibine ödeme yapılması ile son bulmaktadır.
5018 sayılı Kanunda, giderin yapılmasından ödeme aşamasına kadar tüm işlemlerin harcama yetkilisinin gözetim ve denetimi altında, onun emir ve talimatı ile yürütülmesi öngörüldüğünden, sorumluluk konusunda da harcama yetkilisi ön plana çıkmaktadır.
Kanunda harcama yetkilisinin, bütçeyle ödenek tahsis edilen her harcama biriminin en üst yöneticisi olarak tanımlanması, idari açıdan üst yöneticilere; hukuka uygunluk açısından da yetkili kılınmış mercilere hesap vermekle sorumlu olduğunu göstermektedir. Bu anlamda harcama yetkililerinin Sayıştay’a hesap verme sorumluluğu bulunmaktadır” denilmiş; “4. Gerçekleştirme Görevlileri” bölümünün “a) Ödeme Emri Belgesini Düzenlemekle Görevlendirilen Gerçekleştirme Görevlisinin Sorumluluğu” kısmında; “…Harcama birimlerinde süreç kontrolü yapılarak her bir işlem daha önceki işlemlerin kontrolünü içerecek şekilde tasarlanıp uygulanacak, mali işlemlerin yürütülmesinde görev alanlar, yapacakları işlemden önceki işlemleri de kontrol edeceklerdir. Bu bağlamda ödeme emri belgesini düzenlemekle görevlendirilen gerçekleştirme görevlileri de, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde ön mali kontrol yaparak, ödeme emri belgesi üzerine “Kontrol edilmiş ve uygun görülmüştür” şerhi düşüp imzalayacaklardır. Bu nedenle ödeme emri belgesini düzenleyen görevli, gerçekleştirme belgelerinin ödeme emri belgesine doğru aktarılması yanında, düzenlediği belge ile birlikte harcama sürecindeki diğer belgelerin doğruluğundan ve mevzuata uygunluğundan da sorumludur” hükümlerine yer verilmiştir.
5018 sayılı Kanun ve yukarıda belirtilen Sayıştay Genel Kurul Kararı uyarınca, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlileri, giderin gerçekleştirilmesi ve harcamanın yapılması süreçlerinde, mevzuata uygunluk açısından kontrolleri sağlamakla yükümlüdürler. Yapılacak harcama, nitelik itibariyle hukuka aykırı nitelik taşıyorsa, söz konusu işlemleri yapmaktan kaçınmak durumundadırlar
Bu itibarla, ………………… Belediyesinde müzisyen ve müzik hizmeti alımı işlerinde, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilen oranın yanlış uygulanması sonucu oluşan ………………… TL kamu zararının;
……………. TL’si, Gerçekleştirme Görevlisi ……………..’dan …………. tarihli ve E/………….. Numaralı tahsilat makbuzu ile tahsil edildiğinden ilişilecek husus kalmadığına,
Kalan …………… TL kamu zararının ise Harcama Yetkilisi ……………. (Müze Müdür V.) ile Gerçekleştirme Görevlisi ……………’e (………………..),
Müştereken ve müteselsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanununun 53 üncü maddesi gereğince işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,
İş bu ilamın tebliğ tarihinden itibaren aynı Kanunun 55 inci maddesi gereğince altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oybirliğiyle,
karar verildi.
……………….. Belediyesi tarafından esnaf muaflığından yararlananlardan diğer hizmet alımları kapsamında yaptırılan işlerde, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ve bu Kanuna dayanılarak yürürlüğe konulan 2009/14592 sayılı Bakanlar Kurulunun Kararı’nda belirtilen oranların hatalı uygulanması nedeniyle gelir vergisi tevkifatının eksik yapılması suretiyle …………………… TL kamu zararına sebebiyet verildiği hususu ile ilgili olarak,
193 sayılı Kanun’un “Vergi tevkifatı” başlıklı 94 üncü maddesinde; kamu idarelerinin, esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alımları karşılığında nakden veya hesaben ödeme yaptıkları sırada, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben tevkifat yapmaya mecbur oldukları düzenlenmiştir. 193 sayılı Kanun’un 94 üncü maddesine dayanılarak 03.02.2009 tarih ve 27130 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2009/14592 sayılı Bakanlar Kurulunun Kararı’nın 1 inci maddesinde ise;
“193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinde yer alan kazanç ve iratlardan yapılacak vergi tevkifat oranları aşağıdaki şekilde yeniden tespit edilmiştir.
(…)
13. Esnaf muaflığından yararlananlara mal ve hizmet alımları karşılığında yapılan ödemelerden,
a) 9 uncu maddenin birinci fıkrasının (6) numaralı bendinde yer alan emtia bedelleri veya bu emtianın imalinde ödenen hizmet bedelleri üzerinden % 2,
b) Hurda mal alımları için % 2,
c) Diğer mal alımları için % 5,
d) Diğer hizmet alımları (a, b ve c alt bentleri hariç olmak üzere mal ve hizmet bedelinin ayrılamaması hali de bu kapsamdadır) için % 10,
(...)”
hükmü yer almaktadır.
Yukarıda açıklanan mevzuat hükümlerinden anlaşılacağı üzere, esnaf muaflığından yararlananların hizmet alımları işlerinde 2009/14592 sayılı Bakanlar Kurulunun Kararı uyarınca %10 oranında gelir vergisi tevkifatının yapılması gerekmektedir.
Yapılan incelemede, belediye tarafından harcama pusulası düzenlenerek ödemesi yapılan .......(Sanat eseri) Anıt’ı yaptırılması ve iki adet beledi dokuma tezgahı ve çözgü sisteminin yaptırılması hizmeti alımı işlerine ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı’nın 1 inci maddesinin 13 numaralı alt bendinin (a), (b), (c) bölümlerinde belirtilen durumlar oluşmamasına rağmen %5 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılması sonucu kamu zararına neden olunmuştur.
Sorumluluk yönünden yapılan inceleme;
Yukarıda belirtilen hükümler ve yapılan açıklamalar çerçevesinde oluşan kamu zararından, Harcama Yetkilisi ve Gerçekleştirme Görevlisi ile birlikte Muhasebe Yetkilisinin sorumlu olduğu Raporda belirtilmişse de, Muhasebe Yetkilisinin kontrol sorumluluğu 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Muhasebe hizmeti ve muhasebe yetkilisinin yetki ve sorumlulukları” başlıklı 61 inci maddesinin üçüncü fıkrasında tahdidi olarak sayıldığından Muhasebe Yetkilisinin sorumluluğu bulunmamaktadır.
Diğer taraftan, 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunun “Harcama Talimatı ve Sorumluluk” başlıklı 32 nci maddesinde; “Bütçelerden harcama yapılabilmesi, harcama yetkilisinin harcama talimatı vermesiyle mümkündür. Harcama talimatlarında hizmet gerekçesi, yapılacak işin konusu ve tutarı, süresi, kullanılabilir ödeneği, gerçekleştirme usulü ile gerçekleştirmeyle görevli olanlara ilişkin bilgiler yer alır.
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun, tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur” denilmekle birlikte, “Giderlerin Gerçekleştirilmesi” başlıklı 33 ncü maddesinde “Bütçelerden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması gerekir. Giderlerin gerçekleştirilmesi; harcama yetkililerince belirlenen görevli tarafından düzenlenen ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesiyle tamamlanır.
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler” hükümlerine yer verilmiştir.
14.06.2007 tarih ve 5189/1 sayılı Sayıştay Genel Kurul Kararı’nın “III- SORUMLULAR” başlığı altında düzenlenen “3. Harcama Yetkilileri” bölümünde;
“…Bütçeden yapılacak harcamalarda süreç, harcama talimatı ile başlamakta ve ödeme emri belgesi uyarınca hak sahibine ödeme 5018 sayılı Kanunun 33’üncü maddesinde de, giderin gerçekleştirilmesinin, harcama yetkililerince belirlenen görevli tarafından düzenlenen ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesi ile tamamlanacağı hüküm altına alınmıştır.
Mevzuatın yukarıda belirtilen hükümlerine göre, bütçeden yapılacak harcamalarda süreç, harcama talimatı ile başlamakta ve ödeme emri belgesi uyarınca hak sahibine ödeme yapılması ile son bulmaktadır.
5018 sayılı Kanunda, giderin yapılmasından ödeme aşamasına kadar tüm işlemlerin harcama yetkilisinin gözetim ve denetimi altında, onun emir ve talimatı ile yürütülmesi öngörüldüğünden, sorumluluk konusunda da harcama yetkilisi ön plana çıkmaktadır.
Kanunda harcama yetkilisinin, bütçeyle ödenek tahsis edilen her harcama biriminin en üst yöneticisi olarak tanımlanması, idari açıdan üst yöneticilere; hukuka uygunluk açısından da yetkili kılınmış mercilere hesap vermekle sorumlu olduğunu göstermektedir. Bu anlamda harcama yetkililerinin Sayıştay’a hesap verme sorumluluğu bulunmaktadır” denilmiş; “4. Gerçekleştirme Görevlileri” bölümünün “a) Ödeme Emri Belgesini Düzenlemekle Görevlendirilen Gerçekleştirme Görevlisinin Sorumluluğu” kısmında; “…Harcama birimlerinde süreç kontrolü yapılarak her bir işlem daha önceki işlemlerin kontrolünü içerecek şekilde tasarlanıp uygulanacak, mali işlemlerin yürütülmesinde görev alanlar, yapacakları işlemden önceki işlemleri de kontrol edeceklerdir. Bu bağlamda ödeme emri belgesini düzenlemekle görevlendirilen gerçekleştirme görevlileri de, ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde ön mali kontrol yaparak, ödeme emri belgesi üzerine “Kontrol edilmiş ve uygun görülmüştür” şerhi düşüp imzalayacaklardır. Bu nedenle ödeme emri belgesini düzenleyen görevli, gerçekleştirme belgelerinin ödeme emri belgesine doğru aktarılması yanında, düzenlediği belge ile birlikte harcama sürecindeki diğer belgelerin doğruluğundan ve mevzuata uygunluğundan da sorumludur” hükümlerine yer verilmiştir.
5018 sayılı Kanun ve yukarıda belirtilen Sayıştay Genel Kurul Kararı uyarınca, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlileri, giderin gerçekleştirilmesi ve harcamanın yapılması süreçlerinde, mevzuata uygunluk açısından kontrolleri sağlamakla yükümlüdürler. Yapılacak harcama, nitelik itibariyle hukuka aykırı nitelik taşıyorsa, söz konusu işlemleri yapmaktan kaçınmak durumundadırlar
Bu itibarla, ………………… Belediyesinde müzisyen ve müzik hizmeti alımı işlerinde, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilen oranın yanlış uygulanması sonucu oluşan ………………… TL kamu zararının;
……………. TL’si, Gerçekleştirme Görevlisi ……………..’dan …………. tarihli ve E/………….. Numaralı tahsilat makbuzu ile tahsil edildiğinden ilişilecek husus kalmadığına,
Kalan …………… TL kamu zararının ise Harcama Yetkilisi ……………. (Müze Müdür V.) ile Gerçekleştirme Görevlisi ……………’e (………………..),
Müştereken ve müteselsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanununun 53 üncü maddesi gereğince işleyecek faizleri ile birlikte ödettirilmesine,
İş bu ilamın tebliğ tarihinden itibaren aynı Kanunun 55 inci maddesi gereğince altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oybirliğiyle,
karar verildi.
Kararla ilgili sorunuz mu var?