Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 3. Daire Kararı
Karar Tarihi:
3/7/2024
Karar No:
67
Esas No:
476
KARAR
A) Mevzuata Aykırı Yeni Birim Fiyat Belirlenmesi
B) Fiyat Farklarının İş Programında Yer Alan Ödenek Dilimlerine Uygun Olarak Hesaplanmaması
… İnş. Ltd. Şti. yükleniminde bulunan … ihale kayıt numaralı “… İnşaatı Yapımı” işinde;
A-)
• YBF.11 poz numaralı “800 mm Çelik Klavuz Boru İçerisinde 400 mm PE100 Polietilenden Mamül İçme ve Kullanma Suyu Boruları ile Karayolu Altından Yatay Delgi Yöntemi ile Geçirilmesi”,
• YBF.14 poz numaralı “800 mm Çelik Klavuz Boru İçerisinde 315 mm PE100 Polietilenden Mamül İçme ve Kullanma Suyu Boruları ile Karayolu Altından Yatay Delgi Yöntemi ile Geçirilmesi”,
• YBF.15 poz numaralı “800 mm Çelik Klavuz Boru İçerisinde 200 mm PE100 Polietilenden Mamül İçme ve Kullanma Suyu Boruları ile Karayolu Altından Yatay Delgi Yöntemi ile Geçirilmesi”,
• YBF.24 poz numaralı “300 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi”
iş kalemlerine ait yeni birim fiyatların belirlenmesi sürecinde; söz konusu iş kalemlerine benzer birden fazla iş kalemi bulunduğundan bu benzer iş kalemleri indirimlerinin ortalamasının alınarak yeni birim fiyata uygulanması gerekirken, uygulamanın bu yönde yapılmaması sonucu … TL kamu zararına sebebiyet verildiği iddiasıyla ilgili olarak duruşmada yapılan sözlü açıklamalar ile dosyada mevcut bilgi ve belgeler değerlendirilmiştir.
İşe esas Sözleşme eki Yapım İşleri Genel Şartnamesinin (YİGŞ) “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22 nci maddesinin 5 inci bendinde;
“(Değişik fıkra: 08/08/2019-30856 R.G./28. md., yürürlük: 18/08/2019) ………Ayrıca, yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunması halinde, bu madde kapsamında hesaplanan yeni birim fiyat; yüklenici tarafından benzerlik gösteren iş kalemi için teklif edilen birim fiyatın, idarece aynı iş kalemi için resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyata oranı (0,90’ı aşmamak üzere) ile yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın çarpılması sonucunda elde edilen tutarı geçemez. Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunmaması halinde ise, yeni birim fiyat; yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın %90’ını geçemez.”
hükmü yer almaktadır. Dolayısıyla, birim fiyat teklif cetvelinde, yeni birim fiyata konu iş kalemine benzer iş kaleminin bulunması halinde, söz konusu yeni birim fiyatın, yüklenicinin benzer iş kalemi için teklif ettiği fiyat ile o iş kaleminin resmi fiyatı arasındaki oranın (0,90’ı aşmamak üzere) bahse konu yeni iş kaleminin resmi fiyatıyla çarpılması sonucu bulunan tutarı geçmemesi gereği, Sözleşme hükmüdür.
22.08.2009 tarihli ve 27327sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu İhale Genel Tebliğinin “Yeni iş kaleminin birim fiyatının tespit edilmesi” başlıklı 53.5 inci maddesinde de;
“(Ek madde: 08.08.2019-30856 R.G./5. md., yürürlük: 18.08.2019) Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22 nci maddesinin beşinci fıkrasına göre;
a) Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunması halinde, anılan Şartname maddesi uyarınca hesaplanan yeni birim fiyat (YBF); yüklenici tarafından benzerlik gösteren iş kalemi için teklif edilen birim fiyatın (BİTBF), idarece aynı iş kalemi için resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyata (BİHBF) oranı (0,90’ı aşmamak üzere) ile yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın (BF) çarpılması sonucunda elde edilen tutarı geçemez. Bu itibarla, nihai olarak yeni iş kaleminin birim fiyatının hesaplanmasında aşağıdaki formül kullanılır.
YBF: Yeni iş kaleminin birim fiyatı
BF: Resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kar ve genel gider dahil) hesaplanan yeni iş kalemine ait birim fiyat
BİTBF: Yüklenici tarafından benzerlik gösteren iş kalemi için teklif edilen birim fiyat
BİHBF: İdarece yeni iş kalemine benzerlik gösteren iş kalemi için resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kar ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyat
Örnek olarak, yeni birim fiyat hesaplanan bir işte; yüklenici tarafından yeni iş kalemine benzerlik gösteren iş kalemi için teklif edilen birim fiyatın 80 TL, idarece aynı iş kalemi için resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın 100 TL, resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan yeni iş kalemine ait birim fiyatın 120 TL olduğu bir durumda yeni iş kalemine ait birim fiyatın tespiti yukarıdaki formül kullanılarak aşağıdaki şekilde yapılır.
Bu durumda Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22 nci maddesi uyarınca yeni iş kalemine ait birim fiyatın 105 TL olarak hesaplanması halinde, bu tutar, 96 TL’den büyük olduğu için yeni iş kalemine ait birim fiyat nihai olarak 96 TL olarak belirlenmeli ve hakediş ödemelerinde bu birim fiyat dikkate alınmalıdır.
Öte yandan aynı örnek için yeni iş kalemine ait birim fiyatın 85 TL olarak hesaplanmış olması halinde ise; bu tutar, 96 TL’den küçük olduğu için yeni iş kalemine ait birim fiyat 85 TL olarak belirlenmeli ve hakediş ödemelerinde bu birim fiyat dikkate alınmalıdır.
…….”
denilmek suretiyle yeni iş kaleminin birim fiyatının nasıl tespit edileceği hususu örneklerle açıklığa kavuşturulmuştur.
Yukarıdaki Genel Tebliğ hükmünde sıkça geçen “Benzer iş kalemi” kavramına ve yeni birim fiyatı yapılacak iş kalemine benzer iş sayısının birden fazla olması durumunda yeni birim fiyat hesabının nasıl yapılacağı hususuna ise Kamu İhale Kurulunun … toplantı, … karar no’lu ve … tarihli Düzenleyici Kurul Kararı ile açıklık getirilmiştir. Söz konusu Karar’da aynen;
“Yapım işi sözleşme sürecinde yapımına karar verilen yeni iş kaleminin birim fiyatının tespitinde dikkate alınan üst sınır değer hesabında esas alınacak benzerlik gösteren iş kaleminin belirlenmesine ilişkin olarak;
1) Yapım işi sözleşme sürecinde yapımına karar verilen yeni iş kaleminin birim fiyatının tespitinde dikkate alınan üst sınır değer hesabında esas alınacak benzerlik gösteren iş kaleminden, oransal olarak benzer miktarlarda aynı malzeme, işçilik ve makine-ekipman girdisi kullanımı söz konusu olan, mahiyet ve yapı tekniği bakımından benzerlik gösteren iş kalemlerinin anlaşılmasına,
2) Benzerlik gösteren iş kalemi bulunup bulunmaması hususunda ise,
a) Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemine benzerlik gösteren bir iş kalemi bulunması halinde, bu iş kalemi esas alınarak hesaplanacak oranın üst sınır değer hesabında dikkate alınmasına,
b) Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemine benzerlik gösteren birden fazla iş kalemi bulunması halinde ise,
i) Kullanılacak aynı nitelikli malzemenin niceliği (ağırlık, kalınlık, alan, hacim, çap, yoğunluk, ışık akısı, debi, güç, vb.) dikkate alınarak yeni iş kaleminde kullanılan malzemeye en yakın nicelikte malzeme kullanılan iş kaleminin benzer nitelikli olarak belirlenmesi ve bu iş kalemi esas alınarak hesaplanacak oranın üst sınır değer hesabında dikkate alınmasına,
ii) Yeni iş kaleminde kullanılan malzemeye en yakın nicelikte malzeme kullanılan birden fazla iş kalemi bulunması halinde ise, söz konusu iş kalemleri esas alınarak hesaplanacak oranların aritmetik ortalamasının üst sınır değer hesabında dikkate alınmasına,
c) Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemine benzerlik gösteren bir iş kalemi bulunmaması halinde; 0,90 oranının üst sınır değer hesabında dikkate alınmasına,
Oybirliği ile karar verildi.”
denilmektedir.
Yukarıda yer alan Kararın 2/b/ii maddesi gereğince; yüklenicinin teklifi kapsamında, yeni birim fiyata konu olan iş kalemine benzer nitelikte birden fazla iş kalemi bulunması halinde, söz konusu iş kalemleri esas alınarak hesaplanacak oranların aritmetik ortalamasının, belirlenen yeni birim fiyat tutarına uygulanması gerekmektedir.
Yukarıda yazılı mevzuat hükümleri dayanak alınarak Rapor’da; YBF.11, YBF.14 ve YBF.15 poz numaralı çeşitli çaplarda çelik klavuz boru ve PE100 polietilen boru kullanmak suretiyle karayolu altından yatay delgi yöntemi ile geçilmesi işlerine ait yeni birim fiyatların tespitinde, birim fiyat teklif cetvelinde yer alan;
• Muhtelif İnşaat 11 poz numaralı “500 mm Çelik klavuz boru içinde 400 mm PE100 Polietilen mamül içme ve kullanma suyu boruları ile karayolu altından yatay delgi yöntemi ile geçirilmesi”
• Muhtelif İnşaat 12 poz numaralı “400 mm Çelik klavuz boru içinde 300 mm PE100 Polietilen mamül içme ve kullanma suyu boruları ile karayolu altından yatay delgi yöntemi ile geçirilmesi”
• Muhtelif İnşaat 13 poz numaralı “400 mm Çelik klavuz boru içinde 200 mm PE100 Polietilen mamül içme ve kullanma suyu boruları ile karayolu altından yatay delgi yöntemi ile geçirilmesi”
iş kalemlerinin, benzer iş kalemi olarak değerlendirilerek bu iş kalemlerine ilişkin teklif birim fiyatlar ile bu iş kalemlerinin resmi rayiç ve analizler kullanılmak suretiyle hesaplanacak fiyatları arasındaki oranların aritmetik ortalamasının söz konusu YBF.11, YBF.14 ve YBF.15 poz numaralı yeni birim fiyatlara tatbik edilmesi gerektiği iddia edilmiş ise de;
Sorumlular tarafından gönderilen savunmalarda; benzer fiyat olarak hesaba katılması gerektiği ifade edilen Muhtelif İnşaat 11, Muhtelif İnşaat 12 ve Muhtelif İnşaat 13 poz numaralı iş kalemleri, Ø400 mm ve Ø500 mm çelik kılıf borularla makine ile yatay delgi yöntemiyle yapıldığından söz konusu imalatlarda makine kullanımının ağırlıkta olduğu, bu iş kalemlerinde kılavuz borusu içerisinde çalışılmadığı için işçilik kullanımının ağırlıkta olmadığı, yatay delgi metodlarında serbest yüzeyli cazibeli akış prensibiyle çalışan kanalizasyon hatlarında proje kotlarının sağlanmasının gerektiği, ayrıca karayolu geçişi esnasında proje kotlarının sağlanabilmesi için, zeminin uygulama sırasında stabil kalacağı sert zemin cinslerinin bulunması gerektiği, kum-çakıl ve benzeri alüvyon/dolgu zeminlerde yatay sondaj makinası ile proje kotunu uygulamak mümkün olmadığından cazibeli akış prensibiyle çalışan kanalizasyon hatlarında uygulanamadığı, Muhtelif İnşaat 11, Muhtelif İnşaat 12, Muhtelif İnşaat 13 iş kalemlerinin bu yöntemle yapılamadığı hususunun zemin bilimciler tarafından tespitinden sonra düzenlenen tutanaklarda, içinde el işçiliği ile kazı yapımına müsait asgari Ø800 mm çelik kılıf borularla ve yapım tekniği değiştirilerek karayolu geçiş işinin yapılması gerektiğinin vurgulandığı, asgari Ø800 mm çelik borular kılıf olarak kullanılarak yapılan yatay sondajlar çelik kılavuz boru içerisinde el işçiliğiyle kazı yapmaya imkan verdiğinden, savunmaya ekli analizde de makine teçhizat kullanımı ve işçilik farklılıkları görülebileceğinden, yeni birim fiyat yapılan pozlarda işçilik kullanımının ağırlıkta olduğu, makine kullanımının asgari seviyeye düştüğü, çelik boru içerisinde kazı yapılmasını müteakip çalışma odasında borular birbirine kaynak edilerek çalışma odasına kurulan piston yardımıyla boruların bir miktar çakıldığı, her seferinde boruların birbirine kaynak edilerek ilerlemenin sağlandığı, bu yöntemin çok zahmetli ve bir o kadar da uzun süren bir uygulama yöntemi olduğu, zeminin geçişe müsait olmadığı durumlarda tek alternatif olarak kullanıldığı, tüm bu sebeplerden dolayı karayolu geçişlerinde çelik kılıf borusunun çapı ve yapım tekniği değiştirilerek geçişin sağlanacağının anlaşıldığı ifade edilmiştir.
Her ne kadar Raporda; YBF.11, YBF.14 ve YBF.15 poz numaralı imalatların fiyatlarının (yeni birim fiyatların), Muhtelif İnşaat 11, Muhtelif İnşaat 12 ve Muhtelif İnşaat 13 poz numaralı imalat kalemlerinin benzer iş olarak kabul edilerek bu iş kalemlerinin teklif birim fiyatları ile resmi rayiç ve analizler kullanılmak suretiyle hesaplanacak fiyatları arasındaki oranların aritmetik ortalamasının alınması suretiyle belirlenmesi gerektiği iddia edilmiş ise de YBF.11, YBF.14 ve YBF.15 poz numaralı iş kalemlerinden yapılan imalatlarda zemin özelliği nedeniyle yapım yöntemi değiştiğinden, söz konusu işlerin benzer iş olarak değerlendirilmesi yukarıdaki mevzuat hükümlerine göre mümkün değildir.
Bu itibarla, Sorguda bu sebebe binaen hesaplanan ve kamu zararı oluştuğu iddia edilen … TL ile ilgili olarak ilişilecek herhangi bir husus bulunmamaktadır.
Aynı şekilde, Raporda yer alan, YBF.24 poz numaralı “300 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi” işine ait yeni birim fiyatın tespitinde, birim fiyat teklif cetvelinde yer alan;
• Muhtelif İnşaat 14 poz numaralı “200 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi”
• Muhtelif İnşaat 15 poz numaralı “400 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi”
iş kalemlerinin benzer iş kalemi olarak değerlendirilerek, bu iş kalemlerine ilişkin teklif birim fiyatları ile bu iş kalemlerinin resmi rayiç ve analizler kullanılmak suretiyle hesaplanacak fiyatları arasındaki oranların aritmetik ortalamasının YBF.24 poz numaralı yeni birim fiyata tatbik edilmesi gerektiği iddiasıyla ilgili olarak,
Sorumlular Savunmalarında; YBF.24 poz numaralı “300 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi” iş kalemine ait yeni birim fiyatın hazırlanmasında Muhtelif İnş.15 poz numaralı iş kalemini benzer iş niteliğinde kabul ederek bu iş kalemine ait indirim oranının yeni birim fiyata uygulandığını, bununla birlikte Muhtelif İnş. 14 poz numaralı iş kaleminin de benzer iş kalemi niteliğinde olmasına rağmen sehven bunu dikkate almadıklarını, ancak Muhtelif İnş. 14 poz numaralı iş kaleminin de dikkate alınarak benzer iş kalemlerinin teklif birim fiyatları ile resmi rayiç ve analizler kullanılmak suretiyle hesaplanacak fiyatları arasındaki oranların aritmetik ortalamasının YBF.24 poz numaralı yeni birim fiyata uygulanması gerektiğini, sehven yapılan hatadan dolayı oluşan … TL*92,69m =… TL (KDV+fiyat farkı hariç) kamu zararının en son hakediş tarihi (Mayıs …) itibarıyla güncellenmek suretiyle, … TL (Fiyat farkı dahil, KDV hariç) olarak hesaplanıp yükleniciden tahsil edildiğini ve tahsilat dekontunun savunma ekinde gönderildiğini belirtmişlerdir.
Yukarıda yer alan mevzuat ve açıklamalara göre; Muhtelif İnşaat 14 poz numaralı “200 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi” ile Muhtelif İnşaat 15 poz numaralı “400 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi” iş kalemleri, YBF.24 poz numaralı iş kalemi ile, oransal olarak benzer miktarlarda aynı malzeme, işçilik ve makine-ekipman girdisi ihtiva ettiğinden ve yapı tekniği bakımından benzerlik gösterdiğinden, başka bir ifade ile YBF.24 poz numaralı iş kalemine benzer iş niteliğinde olduklarından, Muhtelif İnşaat 14 ile Muhtelif İnşaat 15 poz numaralı iş kalemlerine ait teklif birim fiyatları ile bu iş kalemlerinin resmi rayiç ve analizler kullanılmak suretiyle hesaplanacak fiyatları arasındaki oranların aritmetik ortalamasının söz konusu YBF.24 poz numaralı yeni birim fiyata tatbik edilmesi gerekmektedir. Aşağıdaki tabloda bu oranlama yer almaktadır.
Benzer Poz No Benzer poz tarifi Resmi Fiyat (A) Teklif Fiyatı (B) Oran (C=B/A) Ortalama Oran (D=(C11+C12+C13)/3)
Muh İnş 14 200 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru İle Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi … … 0,429897 0,496627
Muh İnş 15 400 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru İle Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi … … 0,563358
Buna göre YBF.24 poz numaralı iş kalemine ait yeni birim fiyatlarda tatbik edilmesi gereken benzer iş kalemi indirim oranının 0,496627 olması gerekmektedir.
Bu durumda; YBF.24 poz numaralı “300 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi” işine ait yeni birim fiyatın tespitinde, Muhtelif İnş. 14 poz numaralı iş kaleminin benzer iş kalemi niteliğinde olmasına rağmen dikkate alınmaması ve hakediş ödemesinin mevzuata aykırı bu hesaplama sonunda bulunan daha yüksek yeni birim fiyat üzerinden yapılması sonucu, 10.12.2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun “Kamu zararı” başlıklı 71 inci maddesinde “İş, mal veya hizmetin rayiç bedelinden daha yüksek fiyatla alınması veya yaptırılması” şeklinde tanımlanan kamu zararına sebebiyet verilmiştir.
Söz konusu kamu zararının oluşmasında;
5018 sayılı Kanunun “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32 nci maddesinde yer alan “Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.” hükmü gereği ilişikli ödeme emrine ilişkin harcama talimatını veren Harcama Yetkilisinin,
Aynı Kanunun “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33 üncü maddesinde yer alan;
“Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.”
hükümleri gereği, ilişikli ödeme emrinin eki hakediş raporu ve yeni birim fiyat tespit tutanağında imzası bulunan Gerçekleştirme Görevlilerinin,
sorumluluğu bulunmaktadır.
Bu sebeplerle; Sorgu tarihi itibarıyla 7,83 m olan toplam imalat miktarı dikkate alınarak oluştuğu iddia edilen … TL kamu zararının Harcama Yetkilisi …, Diğer Gerçekleştirme Görevlileri …, … , …, …, …’a müştereken ve müteselsilen ödettirilmesine karar verilmesi gerekmekte ise de, sorumlular tarafından; son hakediş itibariyle YBF. 24 poz numaralı iş kaleminin toplam imalat miktarı dikkate alınarak (… TL * 92,69 m =… TL KDV ve Fiyat farkı hariç) benzer iş kalemlerine ait oranların ortalamasının yeni birim fiyata tatbik edilmesiyle hesaplanan … TL kamu zararı (Fiyat farkı dahil, KDV hariç) … işlem tarihli ve … sayılı Banka dekontu ile tahsil edilmiş olduğundan, … TL kamu zararına ilişkin olarak ilişilecek husus kalmamıştır.
B-) Hakedişler bünyesinde yer alan fiyat farklarının iş programında yer alan ödenek dilimlerine uygun olarak hesaplanmaması sonucu … TL kamu zararına sebebiyet verildiği iddiasıyla ilgili olarak duruşmada yapılan sözlü açıklamalar ile dosyada mevcut bilgi ve belgeler değerlendirilmiştir.
İşe esas Sözleşmenin “Fiyat farkı ödenmesi ve hesaplanması şartları” başlıklı 14 üncü maddesinin 2 nci bendinde;
“Fiyat farkı hesaplanacaktır.
Fiyat farkı ödemelerinde, Resmi Gazetenin 31.08.2013 tarih ve 28751 / Mükerrer sayısında yayımlanan 2013 /5217 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa göre ihalesi yapılacak olan Yapım İşlerine ilişkin Fiyat Farkı Hesabında Uygulanacak Esaslar dikkate alınacaktır.
İdaremizce ihale dokümanında fiyat farkı ödenmesine esas sabit katsayılar ve endeksler belirlenmediğinden, temel endeks ve güncel endeks olarak Türkiye İstatistik Kurumu tarafından aylık yayımlanan 2003=100 Temel Yılı Üretici Fiyatları Alt Sektörlere Göre Endeks Sonuçları Tablosunun ÜFE Genel sütunundaki sayı esas alınarak fiyat farkı hesaplanır.”,
Yapım İşlerine İlişkin Fiyat Farkı Hesabında Uygulanacak Esaslar’ın “İş programı ve ödenek dilimi” başlıklı 7 nci maddesinin 2 ve 3 üncü bentlerinde ise;
“(2) Herhangi bir aya ait iş programına yüklenicinin kusuru nedeniyle uyulmadığı takdirde, daha sonraki aylarda yapılacak imalatlarda, imalat miktarı iş programına uygun hale gelinceye kadar, fiyat farkı hesaplanırken, iş programına göre gerçekleştirilmesi gereken ayın endeksi ile işin fiilen gerçekleştirildiği ayın endeksinden düşük olanı esas alınır.
(3) Havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmadığı dönemde, idarenin izniyle yüklenici tarafından teknik şartlar yerine getirilerek işe devam edilmesi veya yüklenicinin iş programında öngörülenden daha fazla imalat yapması halinde, imalatın fiilen yapıldığı ay esas alınarak, bu dönemde gerçekleştirilen işler için fiyat farkı hesaplanır.”
hükümleri yer almaktadır.
Yukarıda yer verilen Sözleşme hükümlerinden anlaşılacağı üzere; iş programına yüklenicinin kusuru nedeniyle uyulmaması halinde, imalat miktarı iş programına uygun hale gelinceye kadar iş programına göre gerçekleştirilmesi gereken ayın endeksi ile işin fiilen gerçekleştirildiği ayın endeksinden düşük olanı esas alınmak suretiyle fiyat farkı hesaplanması gerekmektedir. İş programına idarenin kusuru nedeniyle uyulmaması halinde ise süre uzatımı verilmekte ve iş programı verilen süreye uygun olarak revize edilmektedir.
Ayrıca yüklenicinin iş programında öngörülenden daha fazla imalat yapması durumunda, imalatın fiilen yapıldığı ayın endeksi esas alınarak bu dönemde gerçekleştirilen işler için fiyat farkı hesaplanması gerekmektedir.
Denetçi tarafından yukarıda yer verilen açıklamalar esas alınarak, iş programında yer alan ödenek dilimlerine göre işte … TL fiyat farkı oluştuğu iddia edilmekle birlikte, yaptığı hesaplamada, 13.05.2022 tarih ve 31834 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 12.05.2022 tarih ve 5546 sayılı Cumhurbaşkanı Kararına ekli “4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 6 ncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar”ın “Artırımlı Fiyat Farkı Hesabına İlişkin Hükümler” başlıklı ikinci bölümünün “İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunan sözleşmeler” başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan, yapım işlerinde … tarihleri arasında (bu tarihler dahil) gerçekleştirilen kısımlar için fiyat farkı hesaplanmasında Fiyat Farkına İlişkin Esasların 5 inci maddesindeki formülde yer alan B katsayısının 0,90 yerine 1,00 olarak uygulanacağı hükmünü dikkate almadığı görülmüştür. Halbuki … tarihi de dahil olmak üzere bu tarihten sonraki aylar için B katsayısının 1,00 olarak alınması gerekmektedir.
Sorumlular savunmalarında; B katsayısı 1 (bir) olarak alındığında ödenmesi gereken fiyat farkı tutarının toplam … TL olduğunu, fakat 13 No.lu hakedişte … TL fiyat farkı ödendiğini ve dolayısıyla yükleniciye, fiyat farkları için, … TL daha ödeme yapılması gerektiğini, bunun ise, … döneminden sonra hakedişin aylık ve toplam işe göre durumunun “İLERİ” olmasından kaynaklı olduğunun tespit edildiğini, “İLERİ” olan aylarda iş programı dilimlerinin kümülatif hesaplanmaması gerektiğini, her hakediş bedelinin uygulama ayı endeksine göre hesaplanarak fiyat farkı bedelinin bulunması gerektiğini, aylık ve toplam işe göre durumun “İLERİ” olduğu aylarda iş programı dilimlerinin düzeltilerek ve … tarihinden itibaren B katsayısı 1.00 alınarak hesap yapıldığında, 13 no.lu hakedişte hesaplanan fiyat farkının doğru olduğunu ve Raporda iddia edilen fiyat farkı kaynaklı kamu zararının oluşmadığını ifade etmişlerdir.
Yukarıda yer verilen mevzuat ve açıklamalara göre; 12.05.2022 tarihli ve 5546 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararına ekli “4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 6 ncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar”da, fiyat farkı formülünde yer alan B katsayısının … tarihleri arasında gerçekleşen imalatlarda 1 olarak uygulanması gerektiği belirtildiği halde, Raporda bu husus dikkate alınmadığından, fiyat farkı sebebiyle oluştuğu iddia edilen toplam …. TL kamu zararıyla ilgili olarak ilişilecek husus bulunmamaktadır.
Sonuç olarak; Raporda, oluştuğu iddia edilen … TL kamu zararının;
A-) … TL’si ilgili mevzuatına uygun olduğundan bu tutara ilişkin ilişilecek husus bulunmadığına,
… TL’si tahsil edilmiş olduğundan bu tutara ilişkin ilişilecek husus kalmadığına,
B-) … TL’si ilgili mevzuatına uygun olduğundan bu tutara ilişkin ilişilecek husus bulunmadığına,
6085 sayılı Sayıştay Kanununun 55 inci maddesi uyarınca ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.
B) Fiyat Farklarının İş Programında Yer Alan Ödenek Dilimlerine Uygun Olarak Hesaplanmaması
… İnş. Ltd. Şti. yükleniminde bulunan … ihale kayıt numaralı “… İnşaatı Yapımı” işinde;
A-)
• YBF.11 poz numaralı “800 mm Çelik Klavuz Boru İçerisinde 400 mm PE100 Polietilenden Mamül İçme ve Kullanma Suyu Boruları ile Karayolu Altından Yatay Delgi Yöntemi ile Geçirilmesi”,
• YBF.14 poz numaralı “800 mm Çelik Klavuz Boru İçerisinde 315 mm PE100 Polietilenden Mamül İçme ve Kullanma Suyu Boruları ile Karayolu Altından Yatay Delgi Yöntemi ile Geçirilmesi”,
• YBF.15 poz numaralı “800 mm Çelik Klavuz Boru İçerisinde 200 mm PE100 Polietilenden Mamül İçme ve Kullanma Suyu Boruları ile Karayolu Altından Yatay Delgi Yöntemi ile Geçirilmesi”,
• YBF.24 poz numaralı “300 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi”
iş kalemlerine ait yeni birim fiyatların belirlenmesi sürecinde; söz konusu iş kalemlerine benzer birden fazla iş kalemi bulunduğundan bu benzer iş kalemleri indirimlerinin ortalamasının alınarak yeni birim fiyata uygulanması gerekirken, uygulamanın bu yönde yapılmaması sonucu … TL kamu zararına sebebiyet verildiği iddiasıyla ilgili olarak duruşmada yapılan sözlü açıklamalar ile dosyada mevcut bilgi ve belgeler değerlendirilmiştir.
İşe esas Sözleşme eki Yapım İşleri Genel Şartnamesinin (YİGŞ) “Sözleşmede bulunmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22 nci maddesinin 5 inci bendinde;
“(Değişik fıkra: 08/08/2019-30856 R.G./28. md., yürürlük: 18/08/2019) ………Ayrıca, yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunması halinde, bu madde kapsamında hesaplanan yeni birim fiyat; yüklenici tarafından benzerlik gösteren iş kalemi için teklif edilen birim fiyatın, idarece aynı iş kalemi için resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyata oranı (0,90’ı aşmamak üzere) ile yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın çarpılması sonucunda elde edilen tutarı geçemez. Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunmaması halinde ise, yeni birim fiyat; yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın %90’ını geçemez.”
hükmü yer almaktadır. Dolayısıyla, birim fiyat teklif cetvelinde, yeni birim fiyata konu iş kalemine benzer iş kaleminin bulunması halinde, söz konusu yeni birim fiyatın, yüklenicinin benzer iş kalemi için teklif ettiği fiyat ile o iş kaleminin resmi fiyatı arasındaki oranın (0,90’ı aşmamak üzere) bahse konu yeni iş kaleminin resmi fiyatıyla çarpılması sonucu bulunan tutarı geçmemesi gereği, Sözleşme hükmüdür.
22.08.2009 tarihli ve 27327sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu İhale Genel Tebliğinin “Yeni iş kaleminin birim fiyatının tespit edilmesi” başlıklı 53.5 inci maddesinde de;
“(Ek madde: 08.08.2019-30856 R.G./5. md., yürürlük: 18.08.2019) Yapım İşleri Genel Şartnamesi’nin “Sözleşmede bulunmayan veya fiyatı belirli olmayan işlerin fiyatının tespiti” başlıklı 22 nci maddesinin beşinci fıkrasına göre;
a) Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemi ile benzerlik gösteren iş kaleminin bulunması halinde, anılan Şartname maddesi uyarınca hesaplanan yeni birim fiyat (YBF); yüklenici tarafından benzerlik gösteren iş kalemi için teklif edilen birim fiyatın (BİTBF), idarece aynı iş kalemi için resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyata (BİHBF) oranı (0,90’ı aşmamak üzere) ile yeni iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın (BF) çarpılması sonucunda elde edilen tutarı geçemez. Bu itibarla, nihai olarak yeni iş kaleminin birim fiyatının hesaplanmasında aşağıdaki formül kullanılır.
YBF: Yeni iş kaleminin birim fiyatı
BF: Resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kar ve genel gider dahil) hesaplanan yeni iş kalemine ait birim fiyat
BİTBF: Yüklenici tarafından benzerlik gösteren iş kalemi için teklif edilen birim fiyat
BİHBF: İdarece yeni iş kalemine benzerlik gösteren iş kalemi için resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kar ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyat
Örnek olarak, yeni birim fiyat hesaplanan bir işte; yüklenici tarafından yeni iş kalemine benzerlik gösteren iş kalemi için teklif edilen birim fiyatın 80 TL, idarece aynı iş kalemi için resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan birim fiyatın 100 TL, resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak hesaplanan yeni iş kalemine ait birim fiyatın 120 TL olduğu bir durumda yeni iş kalemine ait birim fiyatın tespiti yukarıdaki formül kullanılarak aşağıdaki şekilde yapılır.
Bu durumda Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22 nci maddesi uyarınca yeni iş kalemine ait birim fiyatın 105 TL olarak hesaplanması halinde, bu tutar, 96 TL’den büyük olduğu için yeni iş kalemine ait birim fiyat nihai olarak 96 TL olarak belirlenmeli ve hakediş ödemelerinde bu birim fiyat dikkate alınmalıdır.
Öte yandan aynı örnek için yeni iş kalemine ait birim fiyatın 85 TL olarak hesaplanmış olması halinde ise; bu tutar, 96 TL’den küçük olduğu için yeni iş kalemine ait birim fiyat 85 TL olarak belirlenmeli ve hakediş ödemelerinde bu birim fiyat dikkate alınmalıdır.
…….”
denilmek suretiyle yeni iş kaleminin birim fiyatının nasıl tespit edileceği hususu örneklerle açıklığa kavuşturulmuştur.
Yukarıdaki Genel Tebliğ hükmünde sıkça geçen “Benzer iş kalemi” kavramına ve yeni birim fiyatı yapılacak iş kalemine benzer iş sayısının birden fazla olması durumunda yeni birim fiyat hesabının nasıl yapılacağı hususuna ise Kamu İhale Kurulunun … toplantı, … karar no’lu ve … tarihli Düzenleyici Kurul Kararı ile açıklık getirilmiştir. Söz konusu Karar’da aynen;
“Yapım işi sözleşme sürecinde yapımına karar verilen yeni iş kaleminin birim fiyatının tespitinde dikkate alınan üst sınır değer hesabında esas alınacak benzerlik gösteren iş kaleminin belirlenmesine ilişkin olarak;
1) Yapım işi sözleşme sürecinde yapımına karar verilen yeni iş kaleminin birim fiyatının tespitinde dikkate alınan üst sınır değer hesabında esas alınacak benzerlik gösteren iş kaleminden, oransal olarak benzer miktarlarda aynı malzeme, işçilik ve makine-ekipman girdisi kullanımı söz konusu olan, mahiyet ve yapı tekniği bakımından benzerlik gösteren iş kalemlerinin anlaşılmasına,
2) Benzerlik gösteren iş kalemi bulunup bulunmaması hususunda ise,
a) Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemine benzerlik gösteren bir iş kalemi bulunması halinde, bu iş kalemi esas alınarak hesaplanacak oranın üst sınır değer hesabında dikkate alınmasına,
b) Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemine benzerlik gösteren birden fazla iş kalemi bulunması halinde ise,
i) Kullanılacak aynı nitelikli malzemenin niceliği (ağırlık, kalınlık, alan, hacim, çap, yoğunluk, ışık akısı, debi, güç, vb.) dikkate alınarak yeni iş kaleminde kullanılan malzemeye en yakın nicelikte malzeme kullanılan iş kaleminin benzer nitelikli olarak belirlenmesi ve bu iş kalemi esas alınarak hesaplanacak oranın üst sınır değer hesabında dikkate alınmasına,
ii) Yeni iş kaleminde kullanılan malzemeye en yakın nicelikte malzeme kullanılan birden fazla iş kalemi bulunması halinde ise, söz konusu iş kalemleri esas alınarak hesaplanacak oranların aritmetik ortalamasının üst sınır değer hesabında dikkate alınmasına,
c) Yüklenicinin teklifi kapsamında yeni iş kalemine benzerlik gösteren bir iş kalemi bulunmaması halinde; 0,90 oranının üst sınır değer hesabında dikkate alınmasına,
Oybirliği ile karar verildi.”
denilmektedir.
Yukarıda yer alan Kararın 2/b/ii maddesi gereğince; yüklenicinin teklifi kapsamında, yeni birim fiyata konu olan iş kalemine benzer nitelikte birden fazla iş kalemi bulunması halinde, söz konusu iş kalemleri esas alınarak hesaplanacak oranların aritmetik ortalamasının, belirlenen yeni birim fiyat tutarına uygulanması gerekmektedir.
Yukarıda yazılı mevzuat hükümleri dayanak alınarak Rapor’da; YBF.11, YBF.14 ve YBF.15 poz numaralı çeşitli çaplarda çelik klavuz boru ve PE100 polietilen boru kullanmak suretiyle karayolu altından yatay delgi yöntemi ile geçilmesi işlerine ait yeni birim fiyatların tespitinde, birim fiyat teklif cetvelinde yer alan;
• Muhtelif İnşaat 11 poz numaralı “500 mm Çelik klavuz boru içinde 400 mm PE100 Polietilen mamül içme ve kullanma suyu boruları ile karayolu altından yatay delgi yöntemi ile geçirilmesi”
• Muhtelif İnşaat 12 poz numaralı “400 mm Çelik klavuz boru içinde 300 mm PE100 Polietilen mamül içme ve kullanma suyu boruları ile karayolu altından yatay delgi yöntemi ile geçirilmesi”
• Muhtelif İnşaat 13 poz numaralı “400 mm Çelik klavuz boru içinde 200 mm PE100 Polietilen mamül içme ve kullanma suyu boruları ile karayolu altından yatay delgi yöntemi ile geçirilmesi”
iş kalemlerinin, benzer iş kalemi olarak değerlendirilerek bu iş kalemlerine ilişkin teklif birim fiyatlar ile bu iş kalemlerinin resmi rayiç ve analizler kullanılmak suretiyle hesaplanacak fiyatları arasındaki oranların aritmetik ortalamasının söz konusu YBF.11, YBF.14 ve YBF.15 poz numaralı yeni birim fiyatlara tatbik edilmesi gerektiği iddia edilmiş ise de;
Sorumlular tarafından gönderilen savunmalarda; benzer fiyat olarak hesaba katılması gerektiği ifade edilen Muhtelif İnşaat 11, Muhtelif İnşaat 12 ve Muhtelif İnşaat 13 poz numaralı iş kalemleri, Ø400 mm ve Ø500 mm çelik kılıf borularla makine ile yatay delgi yöntemiyle yapıldığından söz konusu imalatlarda makine kullanımının ağırlıkta olduğu, bu iş kalemlerinde kılavuz borusu içerisinde çalışılmadığı için işçilik kullanımının ağırlıkta olmadığı, yatay delgi metodlarında serbest yüzeyli cazibeli akış prensibiyle çalışan kanalizasyon hatlarında proje kotlarının sağlanmasının gerektiği, ayrıca karayolu geçişi esnasında proje kotlarının sağlanabilmesi için, zeminin uygulama sırasında stabil kalacağı sert zemin cinslerinin bulunması gerektiği, kum-çakıl ve benzeri alüvyon/dolgu zeminlerde yatay sondaj makinası ile proje kotunu uygulamak mümkün olmadığından cazibeli akış prensibiyle çalışan kanalizasyon hatlarında uygulanamadığı, Muhtelif İnşaat 11, Muhtelif İnşaat 12, Muhtelif İnşaat 13 iş kalemlerinin bu yöntemle yapılamadığı hususunun zemin bilimciler tarafından tespitinden sonra düzenlenen tutanaklarda, içinde el işçiliği ile kazı yapımına müsait asgari Ø800 mm çelik kılıf borularla ve yapım tekniği değiştirilerek karayolu geçiş işinin yapılması gerektiğinin vurgulandığı, asgari Ø800 mm çelik borular kılıf olarak kullanılarak yapılan yatay sondajlar çelik kılavuz boru içerisinde el işçiliğiyle kazı yapmaya imkan verdiğinden, savunmaya ekli analizde de makine teçhizat kullanımı ve işçilik farklılıkları görülebileceğinden, yeni birim fiyat yapılan pozlarda işçilik kullanımının ağırlıkta olduğu, makine kullanımının asgari seviyeye düştüğü, çelik boru içerisinde kazı yapılmasını müteakip çalışma odasında borular birbirine kaynak edilerek çalışma odasına kurulan piston yardımıyla boruların bir miktar çakıldığı, her seferinde boruların birbirine kaynak edilerek ilerlemenin sağlandığı, bu yöntemin çok zahmetli ve bir o kadar da uzun süren bir uygulama yöntemi olduğu, zeminin geçişe müsait olmadığı durumlarda tek alternatif olarak kullanıldığı, tüm bu sebeplerden dolayı karayolu geçişlerinde çelik kılıf borusunun çapı ve yapım tekniği değiştirilerek geçişin sağlanacağının anlaşıldığı ifade edilmiştir.
Her ne kadar Raporda; YBF.11, YBF.14 ve YBF.15 poz numaralı imalatların fiyatlarının (yeni birim fiyatların), Muhtelif İnşaat 11, Muhtelif İnşaat 12 ve Muhtelif İnşaat 13 poz numaralı imalat kalemlerinin benzer iş olarak kabul edilerek bu iş kalemlerinin teklif birim fiyatları ile resmi rayiç ve analizler kullanılmak suretiyle hesaplanacak fiyatları arasındaki oranların aritmetik ortalamasının alınması suretiyle belirlenmesi gerektiği iddia edilmiş ise de YBF.11, YBF.14 ve YBF.15 poz numaralı iş kalemlerinden yapılan imalatlarda zemin özelliği nedeniyle yapım yöntemi değiştiğinden, söz konusu işlerin benzer iş olarak değerlendirilmesi yukarıdaki mevzuat hükümlerine göre mümkün değildir.
Bu itibarla, Sorguda bu sebebe binaen hesaplanan ve kamu zararı oluştuğu iddia edilen … TL ile ilgili olarak ilişilecek herhangi bir husus bulunmamaktadır.
Aynı şekilde, Raporda yer alan, YBF.24 poz numaralı “300 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi” işine ait yeni birim fiyatın tespitinde, birim fiyat teklif cetvelinde yer alan;
• Muhtelif İnşaat 14 poz numaralı “200 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi”
• Muhtelif İnşaat 15 poz numaralı “400 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi”
iş kalemlerinin benzer iş kalemi olarak değerlendirilerek, bu iş kalemlerine ilişkin teklif birim fiyatları ile bu iş kalemlerinin resmi rayiç ve analizler kullanılmak suretiyle hesaplanacak fiyatları arasındaki oranların aritmetik ortalamasının YBF.24 poz numaralı yeni birim fiyata tatbik edilmesi gerektiği iddiasıyla ilgili olarak,
Sorumlular Savunmalarında; YBF.24 poz numaralı “300 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi” iş kalemine ait yeni birim fiyatın hazırlanmasında Muhtelif İnş.15 poz numaralı iş kalemini benzer iş niteliğinde kabul ederek bu iş kalemine ait indirim oranının yeni birim fiyata uygulandığını, bununla birlikte Muhtelif İnş. 14 poz numaralı iş kaleminin de benzer iş kalemi niteliğinde olmasına rağmen sehven bunu dikkate almadıklarını, ancak Muhtelif İnş. 14 poz numaralı iş kaleminin de dikkate alınarak benzer iş kalemlerinin teklif birim fiyatları ile resmi rayiç ve analizler kullanılmak suretiyle hesaplanacak fiyatları arasındaki oranların aritmetik ortalamasının YBF.24 poz numaralı yeni birim fiyata uygulanması gerektiğini, sehven yapılan hatadan dolayı oluşan … TL*92,69m =… TL (KDV+fiyat farkı hariç) kamu zararının en son hakediş tarihi (Mayıs …) itibarıyla güncellenmek suretiyle, … TL (Fiyat farkı dahil, KDV hariç) olarak hesaplanıp yükleniciden tahsil edildiğini ve tahsilat dekontunun savunma ekinde gönderildiğini belirtmişlerdir.
Yukarıda yer alan mevzuat ve açıklamalara göre; Muhtelif İnşaat 14 poz numaralı “200 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi” ile Muhtelif İnşaat 15 poz numaralı “400 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi” iş kalemleri, YBF.24 poz numaralı iş kalemi ile, oransal olarak benzer miktarlarda aynı malzeme, işçilik ve makine-ekipman girdisi ihtiva ettiğinden ve yapı tekniği bakımından benzerlik gösterdiğinden, başka bir ifade ile YBF.24 poz numaralı iş kalemine benzer iş niteliğinde olduklarından, Muhtelif İnşaat 14 ile Muhtelif İnşaat 15 poz numaralı iş kalemlerine ait teklif birim fiyatları ile bu iş kalemlerinin resmi rayiç ve analizler kullanılmak suretiyle hesaplanacak fiyatları arasındaki oranların aritmetik ortalamasının söz konusu YBF.24 poz numaralı yeni birim fiyata tatbik edilmesi gerekmektedir. Aşağıdaki tabloda bu oranlama yer almaktadır.
Benzer Poz No Benzer poz tarifi Resmi Fiyat (A) Teklif Fiyatı (B) Oran (C=B/A) Ortalama Oran (D=(C11+C12+C13)/3)
Muh İnş 14 200 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru İle Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi … … 0,429897 0,496627
Muh İnş 15 400 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru İle Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi … … 0,563358
Buna göre YBF.24 poz numaralı iş kalemine ait yeni birim fiyatlarda tatbik edilmesi gereken benzer iş kalemi indirim oranının 0,496627 olması gerekmektedir.
Bu durumda; YBF.24 poz numaralı “300 mm İç Çapında 500 Dozlu Entegre Contalı Buhar Kürlü (Muflu) Beton Boru ile Kanalizasyon Şebeke Hattının Betonarme Gömlek İçerisinde Dere Geçişi Yapılarak Döşenmesi” işine ait yeni birim fiyatın tespitinde, Muhtelif İnş. 14 poz numaralı iş kaleminin benzer iş kalemi niteliğinde olmasına rağmen dikkate alınmaması ve hakediş ödemesinin mevzuata aykırı bu hesaplama sonunda bulunan daha yüksek yeni birim fiyat üzerinden yapılması sonucu, 10.12.2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun “Kamu zararı” başlıklı 71 inci maddesinde “İş, mal veya hizmetin rayiç bedelinden daha yüksek fiyatla alınması veya yaptırılması” şeklinde tanımlanan kamu zararına sebebiyet verilmiştir.
Söz konusu kamu zararının oluşmasında;
5018 sayılı Kanunun “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32 nci maddesinde yer alan “Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.” hükmü gereği ilişikli ödeme emrine ilişkin harcama talimatını veren Harcama Yetkilisinin,
Aynı Kanunun “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33 üncü maddesinde yer alan;
“Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.”
hükümleri gereği, ilişikli ödeme emrinin eki hakediş raporu ve yeni birim fiyat tespit tutanağında imzası bulunan Gerçekleştirme Görevlilerinin,
sorumluluğu bulunmaktadır.
Bu sebeplerle; Sorgu tarihi itibarıyla 7,83 m olan toplam imalat miktarı dikkate alınarak oluştuğu iddia edilen … TL kamu zararının Harcama Yetkilisi …, Diğer Gerçekleştirme Görevlileri …, … , …, …, …’a müştereken ve müteselsilen ödettirilmesine karar verilmesi gerekmekte ise de, sorumlular tarafından; son hakediş itibariyle YBF. 24 poz numaralı iş kaleminin toplam imalat miktarı dikkate alınarak (… TL * 92,69 m =… TL KDV ve Fiyat farkı hariç) benzer iş kalemlerine ait oranların ortalamasının yeni birim fiyata tatbik edilmesiyle hesaplanan … TL kamu zararı (Fiyat farkı dahil, KDV hariç) … işlem tarihli ve … sayılı Banka dekontu ile tahsil edilmiş olduğundan, … TL kamu zararına ilişkin olarak ilişilecek husus kalmamıştır.
B-) Hakedişler bünyesinde yer alan fiyat farklarının iş programında yer alan ödenek dilimlerine uygun olarak hesaplanmaması sonucu … TL kamu zararına sebebiyet verildiği iddiasıyla ilgili olarak duruşmada yapılan sözlü açıklamalar ile dosyada mevcut bilgi ve belgeler değerlendirilmiştir.
İşe esas Sözleşmenin “Fiyat farkı ödenmesi ve hesaplanması şartları” başlıklı 14 üncü maddesinin 2 nci bendinde;
“Fiyat farkı hesaplanacaktır.
Fiyat farkı ödemelerinde, Resmi Gazetenin 31.08.2013 tarih ve 28751 / Mükerrer sayısında yayımlanan 2013 /5217 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki 4734 sayılı Kamu İhale Kanununa göre ihalesi yapılacak olan Yapım İşlerine ilişkin Fiyat Farkı Hesabında Uygulanacak Esaslar dikkate alınacaktır.
İdaremizce ihale dokümanında fiyat farkı ödenmesine esas sabit katsayılar ve endeksler belirlenmediğinden, temel endeks ve güncel endeks olarak Türkiye İstatistik Kurumu tarafından aylık yayımlanan 2003=100 Temel Yılı Üretici Fiyatları Alt Sektörlere Göre Endeks Sonuçları Tablosunun ÜFE Genel sütunundaki sayı esas alınarak fiyat farkı hesaplanır.”,
Yapım İşlerine İlişkin Fiyat Farkı Hesabında Uygulanacak Esaslar’ın “İş programı ve ödenek dilimi” başlıklı 7 nci maddesinin 2 ve 3 üncü bentlerinde ise;
“(2) Herhangi bir aya ait iş programına yüklenicinin kusuru nedeniyle uyulmadığı takdirde, daha sonraki aylarda yapılacak imalatlarda, imalat miktarı iş programına uygun hale gelinceye kadar, fiyat farkı hesaplanırken, iş programına göre gerçekleştirilmesi gereken ayın endeksi ile işin fiilen gerçekleştirildiği ayın endeksinden düşük olanı esas alınır.
(3) Havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmadığı dönemde, idarenin izniyle yüklenici tarafından teknik şartlar yerine getirilerek işe devam edilmesi veya yüklenicinin iş programında öngörülenden daha fazla imalat yapması halinde, imalatın fiilen yapıldığı ay esas alınarak, bu dönemde gerçekleştirilen işler için fiyat farkı hesaplanır.”
hükümleri yer almaktadır.
Yukarıda yer verilen Sözleşme hükümlerinden anlaşılacağı üzere; iş programına yüklenicinin kusuru nedeniyle uyulmaması halinde, imalat miktarı iş programına uygun hale gelinceye kadar iş programına göre gerçekleştirilmesi gereken ayın endeksi ile işin fiilen gerçekleştirildiği ayın endeksinden düşük olanı esas alınmak suretiyle fiyat farkı hesaplanması gerekmektedir. İş programına idarenin kusuru nedeniyle uyulmaması halinde ise süre uzatımı verilmekte ve iş programı verilen süreye uygun olarak revize edilmektedir.
Ayrıca yüklenicinin iş programında öngörülenden daha fazla imalat yapması durumunda, imalatın fiilen yapıldığı ayın endeksi esas alınarak bu dönemde gerçekleştirilen işler için fiyat farkı hesaplanması gerekmektedir.
Denetçi tarafından yukarıda yer verilen açıklamalar esas alınarak, iş programında yer alan ödenek dilimlerine göre işte … TL fiyat farkı oluştuğu iddia edilmekle birlikte, yaptığı hesaplamada, 13.05.2022 tarih ve 31834 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 12.05.2022 tarih ve 5546 sayılı Cumhurbaşkanı Kararına ekli “4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 6 ncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar”ın “Artırımlı Fiyat Farkı Hesabına İlişkin Hükümler” başlıklı ikinci bölümünün “İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunan sözleşmeler” başlıklı 5 inci maddesinin birinci fıkrasında yer alan, yapım işlerinde … tarihleri arasında (bu tarihler dahil) gerçekleştirilen kısımlar için fiyat farkı hesaplanmasında Fiyat Farkına İlişkin Esasların 5 inci maddesindeki formülde yer alan B katsayısının 0,90 yerine 1,00 olarak uygulanacağı hükmünü dikkate almadığı görülmüştür. Halbuki … tarihi de dahil olmak üzere bu tarihten sonraki aylar için B katsayısının 1,00 olarak alınması gerekmektedir.
Sorumlular savunmalarında; B katsayısı 1 (bir) olarak alındığında ödenmesi gereken fiyat farkı tutarının toplam … TL olduğunu, fakat 13 No.lu hakedişte … TL fiyat farkı ödendiğini ve dolayısıyla yükleniciye, fiyat farkları için, … TL daha ödeme yapılması gerektiğini, bunun ise, … döneminden sonra hakedişin aylık ve toplam işe göre durumunun “İLERİ” olmasından kaynaklı olduğunun tespit edildiğini, “İLERİ” olan aylarda iş programı dilimlerinin kümülatif hesaplanmaması gerektiğini, her hakediş bedelinin uygulama ayı endeksine göre hesaplanarak fiyat farkı bedelinin bulunması gerektiğini, aylık ve toplam işe göre durumun “İLERİ” olduğu aylarda iş programı dilimlerinin düzeltilerek ve … tarihinden itibaren B katsayısı 1.00 alınarak hesap yapıldığında, 13 no.lu hakedişte hesaplanan fiyat farkının doğru olduğunu ve Raporda iddia edilen fiyat farkı kaynaklı kamu zararının oluşmadığını ifade etmişlerdir.
Yukarıda yer verilen mevzuat ve açıklamalara göre; 12.05.2022 tarihli ve 5546 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararına ekli “4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun Geçici 6 ncı Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Esaslar”da, fiyat farkı formülünde yer alan B katsayısının … tarihleri arasında gerçekleşen imalatlarda 1 olarak uygulanması gerektiği belirtildiği halde, Raporda bu husus dikkate alınmadığından, fiyat farkı sebebiyle oluştuğu iddia edilen toplam …. TL kamu zararıyla ilgili olarak ilişilecek husus bulunmamaktadır.
Sonuç olarak; Raporda, oluştuğu iddia edilen … TL kamu zararının;
A-) … TL’si ilgili mevzuatına uygun olduğundan bu tutara ilişkin ilişilecek husus bulunmadığına,
… TL’si tahsil edilmiş olduğundan bu tutara ilişkin ilişilecek husus kalmadığına,
B-) … TL’si ilgili mevzuatına uygun olduğundan bu tutara ilişkin ilişilecek husus bulunmadığına,
6085 sayılı Sayıştay Kanununun 55 inci maddesi uyarınca ilamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere oy birliğiyle karar verildi.
Kararla ilgili sorunuz mu var?