Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay Temyiz Kurulu Kararı
Karar Tarihi:
11/8/2023
Karar No:
48965
Esas No:
56074
KARAR
Konu: Gecikme Cezası
GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ:
17-37 sayılı İlamın 34/B’inci maddesi ile; 10.04.2018 tarihinde … ihale kayıt numarası ile … San. Tic. Ltd. şirketine ihale edilen … TL sözleşme bedelli “… Mahallesinde toplam 3168 m²’lik alanda 2 adet park yapım işi” nde (İlamın 34/A maddesindeki iş’te) mevzuata aykırı süre uzatımı verilmesi ve gecikme cezası kesilmemesi sonucu oluşan … TL kamu zararının tazminine karar verilmiştir.
“… Mahallesinde toplam 3168 m²’lik alanda 2 adet park yapım işi” ile ilgili olarak;
Sözleşmesine göre işin süresi 60 takvim günü olup, 11.05.2018’de yer teslimi yapılan işin 09.07.2018’de bitirilmesi öngörülmüştür. Yüklenicinin 09.07.2018 tarihinde İdareye verdiği dilekçede “hava şartlarından, yağışlı geçmesinden dolayı” süre uzatımı talep etmesi üzerine İdarenin aldığı 09.07.2018 tarihli Kararda; “Park yapılacak alanlardan, … Mahallesindeki kültür parkında hava şartlarından dolayı basketbol kurulacak alanın zeminin su olmasından dolayı çalışma alanın idaremizden kaynaklı müsait olmaması nedeniyle 7 (yedi) gün ilave süre verilerek iş bitim tarihi 16.07.2018 olarak belirlenmiştir.” denilerek yüklenici firmaya ilave süre verilmesi uygun görülmüş ve yeni iş bitim tarihi 16.07.2018 olarak belirlenmiştir. Belirlenen sürede tamamlanan işin geçici kabul işlemleri yapılmıştır.
İlam maddesinde; meteoroloji kayıtlarına göre 21 Haziran ile işin bitim tarihi olan 9 Temmuz arasında yağış olmadığı, 21 Haziran itibariyle yüklenicinin basketbol kurulacak alanın zemininde olan suyu çekerek zeminin kurumasını sağlayabilme imkanı olduğu, buna rağmen yağmur yağmayan 19 günde bunu yapmadığı, yağışın Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 29’uncu maddesinde sayılan süre uzatımı verilebilecek sebepler arasında sayılmadığı, süre uzatımı kararının mevzuata aykırı alındığı, bu nedenle gecikilen günler için gecikme cezasının kesilmesi gerektiği, belirtilmiştir.
Temyiz dilekçelerinde; yağışlar sebebiyle basketbol sahası yapılacak alanın zemininde oluşan suyun çekilmesinin idarenin sorumluluğunda olduğu, idarenin bu işleri 21 Haziran’dan sonra başlayarak 19 günde tamamlayabildiği, yağışlar ve zeminin kurutulması işlemleri nedeniyle iş’te gecikme meydana geldiği, durumun kontrol mühendislerince incelendiği ve 7 gün ilave süre verilmesinin teklif edilmesi üzerine YİGŞ’nin 29’uncu maddesine uygun olarak bu sürenin verildiğini, öne sürmüşlerdir.
Mevzuat:
Sözleşme eki Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “İşin süresi ve sürenin uzatılması” başlıklı 29’uncu maddesinde;
“(1) İşin, sözleşmesinde belirlenen zamanda tamamlanıp geçici kabule hazır hale getirilmemesi durumunda, gecikilen her gün için sözleşmesinde öngörülen günlük gecikme cezası uygulanır.
(2) Mücbir sebepler nedeniyle süre uzatımı verilebilecek haller aşağıda sayılmıştır:
a) Doğal afetler.
b) Kanuni grev.
c) Genel salgın hastalık.
ç) Kısmi veya genel seferberlik ilanı.
d) Gerektiğinde Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenecek benzeri diğer haller.
(3) İkinci fıkrada belirtilen hallerin mücbir sebep olarak kabul edilmesi ve Yükleniciye süre uzatımı verilebilmesi için, mücbir sebep olarak kabul edilecek durumun;
a) Yüklenicinin kusurundan kaynaklanmamış olması,
b) Taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması,
c) Yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemesi,
ç) Mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde Yüklenicinin İdareye yazılı olarak bildirimde bulunması,
d) Yetkili merciler tarafından belgelendirilmesi, zorunludur.
(4) İdarenin, sözleşmenin ifasına ilişkin yükümlülüklerini Yüklenicinin kusuru olmaksızın yerine getirmemesi (yer teslimi, projelerin onaylanması, iş programının onaylanması, ödenek yetersizliği gibi) ve bu sebeple sorumluluğu Yükleniciye ait olmayan gecikmelerin meydana gelmesi, bu durumun taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması ve Yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemiş olması halinde, işi engelleyici sebeplere ve yapılacak işin niteliğine göre, işin bir kısmına veya tamamına ait süre en az gecikilen süre kadar uzatılır.
(5) Öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olduğu hallerde ilave işin gerektirdiği ek süre Yükleniciye verilir.
(6) Mücbir sebepler ve/veya idarenin sebep olduğu hallerden dolayı, işte sorumluluğu yükleniciye ait olmayan gecikmelerin meydana gelmesi halinde, durum idarece incelenerek işi engelleyici sebeplere ve yapılacak işin niteliğine göre işin bir kısmına veya tamamına ait süre uzatılır.
(7) Yüklenicinin, sürenin uzatılmasını gerektiren hallerin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde, idareye yazılı olarak bildirimde bulunması ve yetkili merciler tarafından usulüne göre düzenlenmiş belgelerle mücbir sebebin meydana geldiğini tevsik etmesi zorunludur. Yüklenici bildiriminde, iş üzerinde gecikmeye yol açtığını düşündüğü sebeplerin ayrıntılarını, işin süresinin ne kadar uzatılması gerektiğini belirtecektir. Uzatılacak sürenin tespiti o anda mümkün değilse bunun da sebeplerini ayrıca belirtecek, durumun netlik kazanmasından sonra istediği süre uzatımını da ayrı bir yazı ile derhal bildirecektir. Ancak idarenin sebep olduğu süre uzatımını gerektiren gecikmelerde, yüklenicinin yirmi gün içinde yazılı bildirimde bulunma şartı aranmaz.
(8) Zamanında yapılmayan yazılı bildirimler dikkate alınmaz ve yüklenici müracaat süresini geçirdikten sonra süre uzatımı talebinde bulunamaz. Mücbir sebeplerin devamı sırasında yapılacak bildirim, yirmi gün öncesinden geçerli olmak üzere dikkate alınabilir.
(9) İşin tamamlanması için sözleşmesinde tespit edilen tarih veya süre haricinde başkaca kayıt bulunmayan işlerde, havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmayan devresi ile resmi tatil günleri göz önünde tutularak iş bitim tarihi veya süresi belirlenmiş sayılacağından, yüklenici, çalışmadığı bu gibi günleri öne sürerek süre uzatılması isteğinde bulunamaz. Ancak süre uzatımlarında, yapılacak işin özelliğine göre çalışılamayacak günler de dikkate alınarak verilecek süre belirlenir.” denilmektedir.
Söz konusu madde metninden; yüklenicinin kusurundan kaynaklanmayan ve taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olan, yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün de yetmediği mücbir sebep hallerinde yirmi gün içinde idareye yazılı olarak bildirimde bulunulması şartıyla süre uzatımı verilebileceği, bunun yanı sıra idarenin sözleşmenin ifasına ilişkin yükümlülüklerini yüklenicinin kusuru olmaksızın yerine getirmemesi (yer teslimi, projelerin onaylanması, iş programının onaylanması, ödenek yetersizliği gibi) ve bu sebeple sorumluluğu yükleniciye ait olmayan gecikmelerin meydana gelmesi hallerinde de süre uzatımı verilebileceği, gerek mücbir sebepler gerekse idarenin sebep olduğu hallerden dolayı taahhüdün yerine getirilmesini engelleyen durumların idarece inceleneceği ve engelleyici sebeplere ve yapılacak işin niteliğine göre işin bir kısmına veya tamamına ait sürenin uzatılabileceği anlaşılmaktadır.
Yapılan incelemede; işin başladığı 11.05.2018 tarihinden 20.06.2018 tarihine kadar geçen sürede neredeyse her günün yağışlı geçtiği, yağışların ve sonrasında zeminde oluşan su birikintilerinin açık alanda yapılacak imalatların yapımını güçleştirdiği, yağışlar sonrasında su kaplı zemini çalışılabilir hale getirmekle yükümlü olan idarenin bu yükümlülüğünü zamanında yerine getirmediği ve yetkili kontrol mühendislerince sahada durum incelemesi yapılarak ilave süre verilmesinin uygun bulunduğu görülmüş olup, somut olayda; gerek bölgedeki yağışlar gibi mücbir sebeplerle gerekse de idareden kaynaklı sebeplerle işin yapılmasında gecikmelerin meydana geldiği anlaşıldığından, idarece verilen 7 günlük süre uzatım kararının, sözleşme eki Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 29’uncu madde hükmüne aykırı bir yönünün bulunmadığı değerlendirilmiştir.
Bu itibarla, sözü edilen yapım işinde verilen 7 günlük ek süre için gecikme cezası kesilmeyerek herhangi bir kamu zararına sebebiyet verilmediğinden, sorumluların öne sürdüğü itirazlar kabul edilerek, 37 sayılı İlamın 34/B’inci maddesi ile verilen … TL’lik tazmin hükmünün 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesinin 7’nci fıkrası uyarınca BOZULMASINA ve belirtilen hususlar değerlendirilerek yeni bir hüküm tesisinin temini için dosyanın DAİRESİNE GÖNDERİLMESİNE,
(Üye …’in usule ilişkin ilave görüşü ile birlikte; 3. Daire Başkanı …, Üye …, Üye …, Üye … ve Üye …’in esasa ilişkin karşı oy gerekçesi karşısında) oy çokluğuyla,
Karar verildiği 08.11.2023 tarih ve 56074 sayılı tutanakta yazılı olmakla işbu ilam tanzim kılındı.
Usule İlişkin İlave Görüş
Üye …:
Konunun esası ile ilgili olarak kamu zararı söz konusu olmadığından, çoğunluk görüşüne katılarak hükmün kaldırılması gerektiği değerlendirilmekle birlikte, hesap yargılama usulü bağlamında temyiz mercii olan Temyiz Kurulu çalışma usulüne ilişkin olarak;
Sayıştay Yargılamasında ilk derece mahkemesi olarak dairelerce verilen kararlara karşı sorumlular temyiz ve karar düzeltme ile yargılamanın iadesi yoluna müracaat edebilirler. 6085 Sayılı Kanun’un ‘Temyiz’ başlıklı 55. maddesindeki düzenlemeye göre Temyiz Kurulu; temyiz olunan hükmü olduğu gibi veya düzelterek tasdik etmeye, bozma kararı vererek daireye göndermeye ya da Kurul üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ile daire kararını tümüyle ortadan kaldırmaya karar verebilir. Kaldırma kararı (doğası gereği Sayıştay dairelerince kamu zararının sorumlularına ödettirilmesi ile yönündeki kararlar hakkında verilebilecek bir karar olup) kamu zararının oluşmadığı dolayısıyla da dairece haklarında hüküm tesis edilen sorumlular hakkında hüküm tesis edilmesi gerekmediği sonucuna ulaşan ve sorumluların beraatı anlamına gelen bir hükümdür.
Bu düzenlemede yer verilen “kurul üye sayısının üçte iki çoğunluğu ile kaldırılması” şeklindeki kısmın klasik anlamdaki temyiz uygulamalarının dışına taşan bir düzenleme olduğu ortadadır. Hukuk sisteminde ilk derece mahkemesinin vermiş olduğu kararın kaldırılması ve bunun yerine yeni bir karar verilmesi uygulaması istinaf mahkemeleri aşamasında görülebilen bir uygulamadır. İstinaf mahkemelerince verilen kararlar (İlk derece mahkemesinin kararını kaldıran kararlar dâhil) hakkında da belli şartlar altında temyiz yoluna gidilebilmektedir. Oysa Sayıştay Temyiz Kurulunca verilen kaldırma kararına karşı karar düzeltme dışında müracaat edilebilecek bir kanun yolu ve mercii bulunmamaktadır. Türk Hukuk Sisteminde Temyiz İncelemesi sürecinde verilebilecek kararlardan farklı ve temyizi kabil olmayan bir yöntem olarak belirlenmiş olması nedeniyle de 6085 sayılı Kanunda normal karar çoğunluğundan farklı olarak kaldırma kararı için Kurulun üçte ikisinin çoğunluğu aranmıştır.
İlk derecede kamu zararını tazminle yükümlü tutulmuş olan sorumluların haklarında verilmiş olan bu kararın, sorumlular lehine sonuçlanması için en kısa ve kesin olan yol dairece verilmiş olan tazmin kararının kaldırılması olup sorumluların temyiz başvuruları da çoğunlukla “kararın kaldırılması veya bozulması” şeklinde bir taleple sonlandırılmaktadır. Bu sebeple temyiz başvurusunda taraflarca kaldırma talep edilmişse öncelikle bu talebin görüşülmesi ve sonuçlandırılması gereklidir.
Ancak kaldırma kararının alınabilmesi için bozma veya tasdik kararlarından farklı bir çoğunluk (Kurulun üçte ikisinin oyu) aranmakta olduğundan bunun altında kalan oylama sonuçlarında bozma kararı verildiği kabul edilemeyeceğinden sonuca ulaşmak üzere müzakere ve oylamaya devam edilmesi gerekmektedir.
Kaldırma talebine yönelik müzakereler sonrasında yapılan oylamada Kurulun üçte iki çoğunluğu ile kaldırma kararı çıkmadığı halde kaldırma yönünde kullanılan oyların karar çoğunluğuna (5 azınlık oyuna karşı 10 çoğunluk oyu ile) ulaştığı gerekçe gösterilerek müzakerelere devam edilmemiş ve kaldırma gerekçelerine dayalı olarak bozma kararı verildiği sonucuna ulaşılmıştır.
Yukarıda açıklanan nedenlerle kaldırma kararının oylandığı ancak bu kararın gerektirdiği üçte iki çoğunluğa ulaşılmadığı halde kurulun çoğunluğunun kaldırma yönünde oy kullandığı gerekçesiyle kaldırma gerekçeli bozma kararı verildiği sonucuna ulaşılması mümkün olmayıp müzakerelere devam edilerek yapılacak oylama sonucuna göre bozma kararlarından hangisinin verildiğinin belirlenmesi gerekir.
Esasa İlişkin Karşı Oy Gerekçesi
3. Daire Başkanı …, Üye …, Üye …, Üye … ve Üye …:
Yapım İşleri Genel Şartnamesinin "İşin süresi ve sürenin uzatılması" başlıklı 29’uncu maddesinde,
"(1) İşin, sözleşmesinde belirlenen zamanda tamamlanıp geçici kabule hazır hale getirilmemesi durumunda, gecikilen her gün için sözleşmesinde öngörülen günlük gecikme cezası uygulanır.
(2) Mücbir sebepler nedeniyle süre uzatımı verilebilecek haller aşağıda sayılmıştır:
a) Doğal afetler.
b) Kanuni grev.
c) Genel salgın hastalık.
ç) Kısmi veya genel seferberlik ilanı.
d) Gerektiğinde Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenecek benzeri diğer haller.
(3) İkinci fıkrada belirtilen hallerin mücbir sebep olarak kabul edilmesi ve Yükleniciye süre uzatımı verilebilmesi için, mücbir sebep olarak kabul edilecek durumun;
a) Yüklenicinin kusurundan kaynaklanmamış olması,
b) Taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması,
c) Yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemesi,
ç) Mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde Yüklenicinin İdareye yazılı olarak bildirimde bulunması,
d) Yetkili merciler tarafından belgelendirilmesi, zorunludur.
(4) İdarenin, sözleşmenin ifasına ilişkin yükümlülüklerini Yüklenicinin kusuru olmaksızın yerine getirmemesi (yer teslimi, projelerin onaylanması, iş programının onaylanması, ödenek yetersizliği gibi) ve bu sebeple sorumluluğu Yükleniciye ait olmayan gecikmelerin meydana gelmesi, bu durumun taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması ve Yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemiş olması halinde, işi engelleyici sebeplere ve yapılacak işin niteliğine göre, işin bir kısmına veya tamamına ait süre en az gecikilen süre kadar uzatılır.
(5) Öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olduğu hallerde ilave işin gerektirdiği ek süre Yükleniciye verilir.
(6) Mücbir sebepler ve/veya idarenin sebep olduğu hallerden dolayı, işte sorumluluğu yükleniciye ait olmayan gecikmelerin meydana gelmesi halinde, durum idarece incelenerek işi engelleyici sebeplere ve yapılacak işin niteliğine göre işin bir kısmına veya tamamına ait süre uzatılır.
(7) Yüklenicinin, sürenin uzatılmasını gerektiren hallerin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde, idareye yazılı olarak bildirimde bulunması ve yetkili merciler tarafından usulüne göre düzenlenmiş belgelerle mücbir sebebin meydana geldiğini tevsik etmesi zorunludur. Yüklenici bildiriminde, iş üzerinde gecikmeye yol açtığını düşündüğü sebeplerin ayrıntılarını, işin süresinin ne kadar uzatılması gerektiğini belirtecektir. Uzatılacak sürenin tespiti o anda mümkün değilse bunun da sebeplerini ayrıca belirtecek, durumun netlik kazanmasından sonra istediği süre uzatımını da ayrı bir yazı ile derhal bildirecektir. Ancak idarenin sebep olduğu süre uzatımını gerektiren gecikmelerde, yüklenicinin yirmi gün içinde yazılı bildirimde bulunma şartı aranmaz.
(8) Zamanında yapılmayan yazılı bildirimler dikkate alınmaz ve yüklenici müracaat süresini geçirdikten sonra süre uzatımı talebinde bulunamaz. Mücbir sebeplerin devamı sırasında yapılacak bildirim, yirmi gün öncesinden geçerli olmak üzere dikkate alınabilir.
(9) İşin tamamlanması için sözleşmesinde tespit edilen tarih veya süre haricinde başkaca kayıt bulunmayan işlerde, havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmayan devresi ile resmi tatil günleri göz önünde tutularak iş bitim tarihi veya süresi belirlenmiş sayılacağından, yüklenici, çalışmadığı bu gibi günleri öne sürerek süre uzatılması isteğinde bulunamaz. Ancak süre uzatımlarında, yapılacak işin özelliğine göre çalışılamayacak günler de dikkate alınarak verilecek süre belirlenir." düzenlemesi yapılmıştır.
Bu kapsamda, mücbir sebep halleri dolayısıyla verilecek süre uzatımları; doğal afetler, kanuni grev, genel salgın hastalık, kısmi veya genel seferberlik ilanı, Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenecek diğer haller olarak sayılmıştır.
Ortaya çıkan durumun mücbir sebep olarak kabul edilmesi ve süre uzatımı verilebilmesi için; yüklenicinin kusurundan kaynaklanmamış olması, taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması, yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemesi, mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde yüklenicinin idareye yazılı bildirimde bulunması, mücbir sebebin meydana geldiği yetkili merciler tarafından belgelendirilmesi şartlarının birlikte gerçekleşmesi zorunludur.
İdarenin sebebiyet verdiği haller dolayısıyla verilecek süre uzatımları ise; işyeri tesliminde gecikme olması, yer tesliminin çalışılmayan dönemde ya da ertesi yılda gerçekleşmesi, projelerin tesliminde veya tasdikinde gecikme olması, işin idarece durdurulması, hakedişin zamanında ödenememesi, bütçe ödeneğinin yetersizliği nedeniyle iş programının gerçekleştirilememesi, işte iş artışı meydana gelmesidir.
Süre uzatımı gerektiren olayın ortaya çıkması ve idareye başvurulmasından sonra durum, yapı denetim görevlisince (kontrol mühendisince) incelenerek “süre uzatım teklif raporu” düzenlenir ve yapı denetim amirine (kontrol amirine) sunulur. Yapı denetim örgütünce hazırlanan süre uzatım teklif raporu, süre uzatım komisyonunda görüşülerek karara bağlanır ve bu karar ihale yetkilisinin onayından sonra kesinlik kazanır.
Yüklenici 09.07.2018 günlü dilekçesi ile hava şartlarının yağışlı geçmesinden dolayı süre uzatımı verilmesi talebinde bulunmuş, süre uzatım kararında, “Park yapılacak alanlardan … Mahallesindeki Kültür parkında hava şartlarından dolayı basketbol kurulacak alanın zemininin su olmasından dolayı çalışma alanının idaremizden kaynaklı müsait olmaması nedeniyle 7 (yedi) gün ilave süre verilerek iş bitim tarihinin 16.07.2018 tarihi olarak belirlenmiştir.” denilerek işin bitim tarih olan 09.07.2018 günü 7 gün ilave süre uzatımı verilmiştir.
Dosya ve eki belgelerde sunulan meteoroloji kayıtlarına göre 21 Haziran ile işin bitim tarihi olan 9 Temmuz arasında yağış olmamıştır. Kaldı ki, yağmur nedeniyle süre uzatımı idareden kaynaklı olmayıp mücbir sebep halleri dolayısıyla verilecek süre uzatımlarındandır. Mücbir sebep olarak sayılan hallerden doğal afete girmemektedir. Yağış nedeniyle süre uzatımı ancak Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenecek diğer haller arasında sayılabilir. Bu işle ilgili Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenen süre uzatımı verilecek karar da bulunmamaktadır. 21 Haziran itibariyle yüklenici basketbol kurulacak alanın zemininde olan suyu çekerek zeminin kurumasını sağlayabilme imkânı var iken yağmur yağmayan 19 günde bunu yapmamıştır. Bu nedenle (… TL/gün x onbinde 6) … TL x 9 gün= … TL gecikme cezası kesilmesi gerekirken bu cezanın uygulanmamasında mevzuata uyarlık bulunmamaktadır.
Bu itibarla, … ihale kayıt numarasıyla gerçekleştirilen 2 adet park yapım işinde, hatalı süre uzatımı verilmesi ve gecikme cezası kesilmemesi sonucu … TL kamu zararı oluştuğu anlaşıldığından, İlam hükmünün TASDİKİ’ne karar verilmesi gerekir.
GEREĞİ GÖRÜŞÜLDÜ:
17-37 sayılı İlamın 34/B’inci maddesi ile; 10.04.2018 tarihinde … ihale kayıt numarası ile … San. Tic. Ltd. şirketine ihale edilen … TL sözleşme bedelli “… Mahallesinde toplam 3168 m²’lik alanda 2 adet park yapım işi” nde (İlamın 34/A maddesindeki iş’te) mevzuata aykırı süre uzatımı verilmesi ve gecikme cezası kesilmemesi sonucu oluşan … TL kamu zararının tazminine karar verilmiştir.
“… Mahallesinde toplam 3168 m²’lik alanda 2 adet park yapım işi” ile ilgili olarak;
Sözleşmesine göre işin süresi 60 takvim günü olup, 11.05.2018’de yer teslimi yapılan işin 09.07.2018’de bitirilmesi öngörülmüştür. Yüklenicinin 09.07.2018 tarihinde İdareye verdiği dilekçede “hava şartlarından, yağışlı geçmesinden dolayı” süre uzatımı talep etmesi üzerine İdarenin aldığı 09.07.2018 tarihli Kararda; “Park yapılacak alanlardan, … Mahallesindeki kültür parkında hava şartlarından dolayı basketbol kurulacak alanın zeminin su olmasından dolayı çalışma alanın idaremizden kaynaklı müsait olmaması nedeniyle 7 (yedi) gün ilave süre verilerek iş bitim tarihi 16.07.2018 olarak belirlenmiştir.” denilerek yüklenici firmaya ilave süre verilmesi uygun görülmüş ve yeni iş bitim tarihi 16.07.2018 olarak belirlenmiştir. Belirlenen sürede tamamlanan işin geçici kabul işlemleri yapılmıştır.
İlam maddesinde; meteoroloji kayıtlarına göre 21 Haziran ile işin bitim tarihi olan 9 Temmuz arasında yağış olmadığı, 21 Haziran itibariyle yüklenicinin basketbol kurulacak alanın zemininde olan suyu çekerek zeminin kurumasını sağlayabilme imkanı olduğu, buna rağmen yağmur yağmayan 19 günde bunu yapmadığı, yağışın Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 29’uncu maddesinde sayılan süre uzatımı verilebilecek sebepler arasında sayılmadığı, süre uzatımı kararının mevzuata aykırı alındığı, bu nedenle gecikilen günler için gecikme cezasının kesilmesi gerektiği, belirtilmiştir.
Temyiz dilekçelerinde; yağışlar sebebiyle basketbol sahası yapılacak alanın zemininde oluşan suyun çekilmesinin idarenin sorumluluğunda olduğu, idarenin bu işleri 21 Haziran’dan sonra başlayarak 19 günde tamamlayabildiği, yağışlar ve zeminin kurutulması işlemleri nedeniyle iş’te gecikme meydana geldiği, durumun kontrol mühendislerince incelendiği ve 7 gün ilave süre verilmesinin teklif edilmesi üzerine YİGŞ’nin 29’uncu maddesine uygun olarak bu sürenin verildiğini, öne sürmüşlerdir.
Mevzuat:
Sözleşme eki Yapım İşleri Genel Şartnamesinin “İşin süresi ve sürenin uzatılması” başlıklı 29’uncu maddesinde;
“(1) İşin, sözleşmesinde belirlenen zamanda tamamlanıp geçici kabule hazır hale getirilmemesi durumunda, gecikilen her gün için sözleşmesinde öngörülen günlük gecikme cezası uygulanır.
(2) Mücbir sebepler nedeniyle süre uzatımı verilebilecek haller aşağıda sayılmıştır:
a) Doğal afetler.
b) Kanuni grev.
c) Genel salgın hastalık.
ç) Kısmi veya genel seferberlik ilanı.
d) Gerektiğinde Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenecek benzeri diğer haller.
(3) İkinci fıkrada belirtilen hallerin mücbir sebep olarak kabul edilmesi ve Yükleniciye süre uzatımı verilebilmesi için, mücbir sebep olarak kabul edilecek durumun;
a) Yüklenicinin kusurundan kaynaklanmamış olması,
b) Taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması,
c) Yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemesi,
ç) Mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde Yüklenicinin İdareye yazılı olarak bildirimde bulunması,
d) Yetkili merciler tarafından belgelendirilmesi, zorunludur.
(4) İdarenin, sözleşmenin ifasına ilişkin yükümlülüklerini Yüklenicinin kusuru olmaksızın yerine getirmemesi (yer teslimi, projelerin onaylanması, iş programının onaylanması, ödenek yetersizliği gibi) ve bu sebeple sorumluluğu Yükleniciye ait olmayan gecikmelerin meydana gelmesi, bu durumun taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması ve Yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemiş olması halinde, işi engelleyici sebeplere ve yapılacak işin niteliğine göre, işin bir kısmına veya tamamına ait süre en az gecikilen süre kadar uzatılır.
(5) Öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olduğu hallerde ilave işin gerektirdiği ek süre Yükleniciye verilir.
(6) Mücbir sebepler ve/veya idarenin sebep olduğu hallerden dolayı, işte sorumluluğu yükleniciye ait olmayan gecikmelerin meydana gelmesi halinde, durum idarece incelenerek işi engelleyici sebeplere ve yapılacak işin niteliğine göre işin bir kısmına veya tamamına ait süre uzatılır.
(7) Yüklenicinin, sürenin uzatılmasını gerektiren hallerin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde, idareye yazılı olarak bildirimde bulunması ve yetkili merciler tarafından usulüne göre düzenlenmiş belgelerle mücbir sebebin meydana geldiğini tevsik etmesi zorunludur. Yüklenici bildiriminde, iş üzerinde gecikmeye yol açtığını düşündüğü sebeplerin ayrıntılarını, işin süresinin ne kadar uzatılması gerektiğini belirtecektir. Uzatılacak sürenin tespiti o anda mümkün değilse bunun da sebeplerini ayrıca belirtecek, durumun netlik kazanmasından sonra istediği süre uzatımını da ayrı bir yazı ile derhal bildirecektir. Ancak idarenin sebep olduğu süre uzatımını gerektiren gecikmelerde, yüklenicinin yirmi gün içinde yazılı bildirimde bulunma şartı aranmaz.
(8) Zamanında yapılmayan yazılı bildirimler dikkate alınmaz ve yüklenici müracaat süresini geçirdikten sonra süre uzatımı talebinde bulunamaz. Mücbir sebeplerin devamı sırasında yapılacak bildirim, yirmi gün öncesinden geçerli olmak üzere dikkate alınabilir.
(9) İşin tamamlanması için sözleşmesinde tespit edilen tarih veya süre haricinde başkaca kayıt bulunmayan işlerde, havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmayan devresi ile resmi tatil günleri göz önünde tutularak iş bitim tarihi veya süresi belirlenmiş sayılacağından, yüklenici, çalışmadığı bu gibi günleri öne sürerek süre uzatılması isteğinde bulunamaz. Ancak süre uzatımlarında, yapılacak işin özelliğine göre çalışılamayacak günler de dikkate alınarak verilecek süre belirlenir.” denilmektedir.
Söz konusu madde metninden; yüklenicinin kusurundan kaynaklanmayan ve taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olan, yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün de yetmediği mücbir sebep hallerinde yirmi gün içinde idareye yazılı olarak bildirimde bulunulması şartıyla süre uzatımı verilebileceği, bunun yanı sıra idarenin sözleşmenin ifasına ilişkin yükümlülüklerini yüklenicinin kusuru olmaksızın yerine getirmemesi (yer teslimi, projelerin onaylanması, iş programının onaylanması, ödenek yetersizliği gibi) ve bu sebeple sorumluluğu yükleniciye ait olmayan gecikmelerin meydana gelmesi hallerinde de süre uzatımı verilebileceği, gerek mücbir sebepler gerekse idarenin sebep olduğu hallerden dolayı taahhüdün yerine getirilmesini engelleyen durumların idarece inceleneceği ve engelleyici sebeplere ve yapılacak işin niteliğine göre işin bir kısmına veya tamamına ait sürenin uzatılabileceği anlaşılmaktadır.
Yapılan incelemede; işin başladığı 11.05.2018 tarihinden 20.06.2018 tarihine kadar geçen sürede neredeyse her günün yağışlı geçtiği, yağışların ve sonrasında zeminde oluşan su birikintilerinin açık alanda yapılacak imalatların yapımını güçleştirdiği, yağışlar sonrasında su kaplı zemini çalışılabilir hale getirmekle yükümlü olan idarenin bu yükümlülüğünü zamanında yerine getirmediği ve yetkili kontrol mühendislerince sahada durum incelemesi yapılarak ilave süre verilmesinin uygun bulunduğu görülmüş olup, somut olayda; gerek bölgedeki yağışlar gibi mücbir sebeplerle gerekse de idareden kaynaklı sebeplerle işin yapılmasında gecikmelerin meydana geldiği anlaşıldığından, idarece verilen 7 günlük süre uzatım kararının, sözleşme eki Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 29’uncu madde hükmüne aykırı bir yönünün bulunmadığı değerlendirilmiştir.
Bu itibarla, sözü edilen yapım işinde verilen 7 günlük ek süre için gecikme cezası kesilmeyerek herhangi bir kamu zararına sebebiyet verilmediğinden, sorumluların öne sürdüğü itirazlar kabul edilerek, 37 sayılı İlamın 34/B’inci maddesi ile verilen … TL’lik tazmin hükmünün 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesinin 7’nci fıkrası uyarınca BOZULMASINA ve belirtilen hususlar değerlendirilerek yeni bir hüküm tesisinin temini için dosyanın DAİRESİNE GÖNDERİLMESİNE,
(Üye …’in usule ilişkin ilave görüşü ile birlikte; 3. Daire Başkanı …, Üye …, Üye …, Üye … ve Üye …’in esasa ilişkin karşı oy gerekçesi karşısında) oy çokluğuyla,
Karar verildiği 08.11.2023 tarih ve 56074 sayılı tutanakta yazılı olmakla işbu ilam tanzim kılındı.
Usule İlişkin İlave Görüş
Üye …:
Konunun esası ile ilgili olarak kamu zararı söz konusu olmadığından, çoğunluk görüşüne katılarak hükmün kaldırılması gerektiği değerlendirilmekle birlikte, hesap yargılama usulü bağlamında temyiz mercii olan Temyiz Kurulu çalışma usulüne ilişkin olarak;
Sayıştay Yargılamasında ilk derece mahkemesi olarak dairelerce verilen kararlara karşı sorumlular temyiz ve karar düzeltme ile yargılamanın iadesi yoluna müracaat edebilirler. 6085 Sayılı Kanun’un ‘Temyiz’ başlıklı 55. maddesindeki düzenlemeye göre Temyiz Kurulu; temyiz olunan hükmü olduğu gibi veya düzelterek tasdik etmeye, bozma kararı vererek daireye göndermeye ya da Kurul üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ile daire kararını tümüyle ortadan kaldırmaya karar verebilir. Kaldırma kararı (doğası gereği Sayıştay dairelerince kamu zararının sorumlularına ödettirilmesi ile yönündeki kararlar hakkında verilebilecek bir karar olup) kamu zararının oluşmadığı dolayısıyla da dairece haklarında hüküm tesis edilen sorumlular hakkında hüküm tesis edilmesi gerekmediği sonucuna ulaşan ve sorumluların beraatı anlamına gelen bir hükümdür.
Bu düzenlemede yer verilen “kurul üye sayısının üçte iki çoğunluğu ile kaldırılması” şeklindeki kısmın klasik anlamdaki temyiz uygulamalarının dışına taşan bir düzenleme olduğu ortadadır. Hukuk sisteminde ilk derece mahkemesinin vermiş olduğu kararın kaldırılması ve bunun yerine yeni bir karar verilmesi uygulaması istinaf mahkemeleri aşamasında görülebilen bir uygulamadır. İstinaf mahkemelerince verilen kararlar (İlk derece mahkemesinin kararını kaldıran kararlar dâhil) hakkında da belli şartlar altında temyiz yoluna gidilebilmektedir. Oysa Sayıştay Temyiz Kurulunca verilen kaldırma kararına karşı karar düzeltme dışında müracaat edilebilecek bir kanun yolu ve mercii bulunmamaktadır. Türk Hukuk Sisteminde Temyiz İncelemesi sürecinde verilebilecek kararlardan farklı ve temyizi kabil olmayan bir yöntem olarak belirlenmiş olması nedeniyle de 6085 sayılı Kanunda normal karar çoğunluğundan farklı olarak kaldırma kararı için Kurulun üçte ikisinin çoğunluğu aranmıştır.
İlk derecede kamu zararını tazminle yükümlü tutulmuş olan sorumluların haklarında verilmiş olan bu kararın, sorumlular lehine sonuçlanması için en kısa ve kesin olan yol dairece verilmiş olan tazmin kararının kaldırılması olup sorumluların temyiz başvuruları da çoğunlukla “kararın kaldırılması veya bozulması” şeklinde bir taleple sonlandırılmaktadır. Bu sebeple temyiz başvurusunda taraflarca kaldırma talep edilmişse öncelikle bu talebin görüşülmesi ve sonuçlandırılması gereklidir.
Ancak kaldırma kararının alınabilmesi için bozma veya tasdik kararlarından farklı bir çoğunluk (Kurulun üçte ikisinin oyu) aranmakta olduğundan bunun altında kalan oylama sonuçlarında bozma kararı verildiği kabul edilemeyeceğinden sonuca ulaşmak üzere müzakere ve oylamaya devam edilmesi gerekmektedir.
Kaldırma talebine yönelik müzakereler sonrasında yapılan oylamada Kurulun üçte iki çoğunluğu ile kaldırma kararı çıkmadığı halde kaldırma yönünde kullanılan oyların karar çoğunluğuna (5 azınlık oyuna karşı 10 çoğunluk oyu ile) ulaştığı gerekçe gösterilerek müzakerelere devam edilmemiş ve kaldırma gerekçelerine dayalı olarak bozma kararı verildiği sonucuna ulaşılmıştır.
Yukarıda açıklanan nedenlerle kaldırma kararının oylandığı ancak bu kararın gerektirdiği üçte iki çoğunluğa ulaşılmadığı halde kurulun çoğunluğunun kaldırma yönünde oy kullandığı gerekçesiyle kaldırma gerekçeli bozma kararı verildiği sonucuna ulaşılması mümkün olmayıp müzakerelere devam edilerek yapılacak oylama sonucuna göre bozma kararlarından hangisinin verildiğinin belirlenmesi gerekir.
Esasa İlişkin Karşı Oy Gerekçesi
3. Daire Başkanı …, Üye …, Üye …, Üye … ve Üye …:
Yapım İşleri Genel Şartnamesinin "İşin süresi ve sürenin uzatılması" başlıklı 29’uncu maddesinde,
"(1) İşin, sözleşmesinde belirlenen zamanda tamamlanıp geçici kabule hazır hale getirilmemesi durumunda, gecikilen her gün için sözleşmesinde öngörülen günlük gecikme cezası uygulanır.
(2) Mücbir sebepler nedeniyle süre uzatımı verilebilecek haller aşağıda sayılmıştır:
a) Doğal afetler.
b) Kanuni grev.
c) Genel salgın hastalık.
ç) Kısmi veya genel seferberlik ilanı.
d) Gerektiğinde Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenecek benzeri diğer haller.
(3) İkinci fıkrada belirtilen hallerin mücbir sebep olarak kabul edilmesi ve Yükleniciye süre uzatımı verilebilmesi için, mücbir sebep olarak kabul edilecek durumun;
a) Yüklenicinin kusurundan kaynaklanmamış olması,
b) Taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması,
c) Yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemesi,
ç) Mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde Yüklenicinin İdareye yazılı olarak bildirimde bulunması,
d) Yetkili merciler tarafından belgelendirilmesi, zorunludur.
(4) İdarenin, sözleşmenin ifasına ilişkin yükümlülüklerini Yüklenicinin kusuru olmaksızın yerine getirmemesi (yer teslimi, projelerin onaylanması, iş programının onaylanması, ödenek yetersizliği gibi) ve bu sebeple sorumluluğu Yükleniciye ait olmayan gecikmelerin meydana gelmesi, bu durumun taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması ve Yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemiş olması halinde, işi engelleyici sebeplere ve yapılacak işin niteliğine göre, işin bir kısmına veya tamamına ait süre en az gecikilen süre kadar uzatılır.
(5) Öngörülemeyen durumlar nedeniyle bir iş artışının zorunlu olduğu hallerde ilave işin gerektirdiği ek süre Yükleniciye verilir.
(6) Mücbir sebepler ve/veya idarenin sebep olduğu hallerden dolayı, işte sorumluluğu yükleniciye ait olmayan gecikmelerin meydana gelmesi halinde, durum idarece incelenerek işi engelleyici sebeplere ve yapılacak işin niteliğine göre işin bir kısmına veya tamamına ait süre uzatılır.
(7) Yüklenicinin, sürenin uzatılmasını gerektiren hallerin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde, idareye yazılı olarak bildirimde bulunması ve yetkili merciler tarafından usulüne göre düzenlenmiş belgelerle mücbir sebebin meydana geldiğini tevsik etmesi zorunludur. Yüklenici bildiriminde, iş üzerinde gecikmeye yol açtığını düşündüğü sebeplerin ayrıntılarını, işin süresinin ne kadar uzatılması gerektiğini belirtecektir. Uzatılacak sürenin tespiti o anda mümkün değilse bunun da sebeplerini ayrıca belirtecek, durumun netlik kazanmasından sonra istediği süre uzatımını da ayrı bir yazı ile derhal bildirecektir. Ancak idarenin sebep olduğu süre uzatımını gerektiren gecikmelerde, yüklenicinin yirmi gün içinde yazılı bildirimde bulunma şartı aranmaz.
(8) Zamanında yapılmayan yazılı bildirimler dikkate alınmaz ve yüklenici müracaat süresini geçirdikten sonra süre uzatımı talebinde bulunamaz. Mücbir sebeplerin devamı sırasında yapılacak bildirim, yirmi gün öncesinden geçerli olmak üzere dikkate alınabilir.
(9) İşin tamamlanması için sözleşmesinde tespit edilen tarih veya süre haricinde başkaca kayıt bulunmayan işlerde, havanın fen noktasından çalışmaya uygun olmayan devresi ile resmi tatil günleri göz önünde tutularak iş bitim tarihi veya süresi belirlenmiş sayılacağından, yüklenici, çalışmadığı bu gibi günleri öne sürerek süre uzatılması isteğinde bulunamaz. Ancak süre uzatımlarında, yapılacak işin özelliğine göre çalışılamayacak günler de dikkate alınarak verilecek süre belirlenir." düzenlemesi yapılmıştır.
Bu kapsamda, mücbir sebep halleri dolayısıyla verilecek süre uzatımları; doğal afetler, kanuni grev, genel salgın hastalık, kısmi veya genel seferberlik ilanı, Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenecek diğer haller olarak sayılmıştır.
Ortaya çıkan durumun mücbir sebep olarak kabul edilmesi ve süre uzatımı verilebilmesi için; yüklenicinin kusurundan kaynaklanmamış olması, taahhüdün yerine getirilmesine engel nitelikte olması, yüklenicinin bu engeli ortadan kaldırmaya gücünün yetmemesi, mücbir sebebin meydana geldiği tarihi izleyen yirmi gün içinde yüklenicinin idareye yazılı bildirimde bulunması, mücbir sebebin meydana geldiği yetkili merciler tarafından belgelendirilmesi şartlarının birlikte gerçekleşmesi zorunludur.
İdarenin sebebiyet verdiği haller dolayısıyla verilecek süre uzatımları ise; işyeri tesliminde gecikme olması, yer tesliminin çalışılmayan dönemde ya da ertesi yılda gerçekleşmesi, projelerin tesliminde veya tasdikinde gecikme olması, işin idarece durdurulması, hakedişin zamanında ödenememesi, bütçe ödeneğinin yetersizliği nedeniyle iş programının gerçekleştirilememesi, işte iş artışı meydana gelmesidir.
Süre uzatımı gerektiren olayın ortaya çıkması ve idareye başvurulmasından sonra durum, yapı denetim görevlisince (kontrol mühendisince) incelenerek “süre uzatım teklif raporu” düzenlenir ve yapı denetim amirine (kontrol amirine) sunulur. Yapı denetim örgütünce hazırlanan süre uzatım teklif raporu, süre uzatım komisyonunda görüşülerek karara bağlanır ve bu karar ihale yetkilisinin onayından sonra kesinlik kazanır.
Yüklenici 09.07.2018 günlü dilekçesi ile hava şartlarının yağışlı geçmesinden dolayı süre uzatımı verilmesi talebinde bulunmuş, süre uzatım kararında, “Park yapılacak alanlardan … Mahallesindeki Kültür parkında hava şartlarından dolayı basketbol kurulacak alanın zemininin su olmasından dolayı çalışma alanının idaremizden kaynaklı müsait olmaması nedeniyle 7 (yedi) gün ilave süre verilerek iş bitim tarihinin 16.07.2018 tarihi olarak belirlenmiştir.” denilerek işin bitim tarih olan 09.07.2018 günü 7 gün ilave süre uzatımı verilmiştir.
Dosya ve eki belgelerde sunulan meteoroloji kayıtlarına göre 21 Haziran ile işin bitim tarihi olan 9 Temmuz arasında yağış olmamıştır. Kaldı ki, yağmur nedeniyle süre uzatımı idareden kaynaklı olmayıp mücbir sebep halleri dolayısıyla verilecek süre uzatımlarındandır. Mücbir sebep olarak sayılan hallerden doğal afete girmemektedir. Yağış nedeniyle süre uzatımı ancak Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenecek diğer haller arasında sayılabilir. Bu işle ilgili Kamu İhale Kurumu tarafından belirlenen süre uzatımı verilecek karar da bulunmamaktadır. 21 Haziran itibariyle yüklenici basketbol kurulacak alanın zemininde olan suyu çekerek zeminin kurumasını sağlayabilme imkânı var iken yağmur yağmayan 19 günde bunu yapmamıştır. Bu nedenle (… TL/gün x onbinde 6) … TL x 9 gün= … TL gecikme cezası kesilmesi gerekirken bu cezanın uygulanmamasında mevzuata uyarlık bulunmamaktadır.
Bu itibarla, … ihale kayıt numarasıyla gerçekleştirilen 2 adet park yapım işinde, hatalı süre uzatımı verilmesi ve gecikme cezası kesilmemesi sonucu … TL kamu zararı oluştuğu anlaşıldığından, İlam hükmünün TASDİKİ’ne karar verilmesi gerekir.
Kararla ilgili sorunuz mu var?