Karar Künyesi
Karar Türü:
Sayıştay 7. Daire Kararı
Karar Tarihi:
3/10/2022
Karar No:
57
Esas No:
503
KARAR
Sosyal Denge Ödemesi
... Belediye Başkanlığı ile yetkili sendika arasında akdedilen sosyal denge sözleşmesine istinaden ödenen sosyal denge tazminatlarının ilgili mevzuatıyla belirlenen tavan tutarı aştığı ve söz konusu ödemeler yönünden kamu zararına neden olunduğu iddiası ile ilgili olarak yapılan incelemede;
4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesi;
“27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.
Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez. Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeye dayanılarak yapılan ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.
İlgili mahalli idarenin; vadesi geçmiş vergi, sosyal güvenlik primi ile Hazine Müsteşarlığına olan borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşması, ödeme süresi geçtiği halde ödenmemiş aylık ve ücret borcu bulunması veya gerçekleşen en son yıla ilişkin toplam personel giderinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin belediyelerde yüzde otuzunu, il özel idaresinde yüzde yirmibeşini aşması hallerinde bu madde kapsamında sözleşme yapılamaz. Sözleşmenin yapılmasından sonra bu koşulların oluşması durumunda mevcut sözleşme kendiliğinden hükümsüz kalır.”
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 15’inci maddesi;
“Ek Madde 15- (Ek: 4/4/2012-6289/33 md.)Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir.” hükümlerini içermektedir.
2020-2021 yılları için yapılan Toplu Sözleşme görüşme süreci sonunda, taraflar arasında toplu sözleşme imzalanamamış ve Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulmuştur. 4688 sayılı Kanun’un 34’üncü maddesinin altıncı fıkrası uyarınca, Kurul kararları kesin ve toplu sözleşme hükmündedir.
2020 ve 2021 yılları kamu görevlilerinin geneline ve hizmet kollarına yönelik mali ve sosyal haklara ilişkin 28.08.2019 tarihli ve 2019/1 no.lu Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nın “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Mali ve Sosyal Haklar” başlıklı dördüncü bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinde;
“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine, 4688 sayılı Kanunun 32 nci maddesinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde ödenebilecek sosyal denge tazminatı aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %100’üdür. Sosyal denge tazminatının verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebilir.”
“Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinde;
“(1) 4688 sayılı Kanunun geçici 14 üncü maddesinde yer alan “31/12/2015” ibaresi “31/12/2021” şeklinde uygulanır.
(2) Bu hüküm çerçevesinde yapılacak ödeme tutarı hiçbir şekilde 1 inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamaz.”
Düzenlemeleri yer almaktadır.
Yukarıda yer alan yasal düzenlemeler değerlendirildiğinde görüleceği üzere, 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesine göre, 375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında, Toplu Sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sosyal denge sözleşmesi yapılabilecektir.
375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesinde ise, sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarının, 4688 sayılı Kanun’a göre yapılan Toplu Sözleşme’de belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında yapılabilecek sözleşmeyle belirleneceği belirtilmiştir.
4688 sayılı Kanun uyarınca, 2020 ve 2021 yılları kamu görevlilerinin geneline ve hizmet kollarına yönelik mali ve sosyal haklara ilişkin Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nın “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Mali ve Sosyal Haklar” başlıklı dördüncü bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinin (1) numaralı fıkrasında sosyal denge tazminatının aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %100’ü olarak belirlenir iken; “Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinin (2) numaralı fıkrasında, yapılacak ödeme tutarının, hiçbir şekilde 1’inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamayacağı belirtilmiştir. Bir başka ifadeyle, İdareler tarafından personeline ödenebilecek sosyal denge tazminatı en yüksek Devlet memuru aylığının %100’ünü aşamayacaktır.
Yukarıda belirtilen yasal düzenlemelerden de görüleceği üzere, sosyal denge sözleşmesinde düzenlenen tazminatın tutarı; görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre belirlenebilecek, ancak, mevzuatında belirtilen tavan tutarı, yani en yüksek Devlet memuru aylığının %100’ünü aşamayacaktır.
İdarenin sosyal denge tazminatı ödemelerinin incelenmesi neticesinde; İdare tarafından 2020 yılında bazı personele ödenen sosyal denge tazminat tutarlarının tespitinde yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine aykırı olarak Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nda yer alan tavan tutarın aşıldığı tespit edilmiştir.
... Belediye Başkanlığı ile Belediye ve Özel İdare Çalışanları Birliği Sendikası (BEM-BİR-SEN) arasında 23.12.2011 tarihinde imzalanan ve 08.01.2020 tarihli ve 2020/8 sayılı meclis kararı ile 01.01.2020-31.12.2021 tarihleri arasında uygulanmasına karar verilen sosyal denge sözleşmesinin;
“Sosyal Denge Yardımı” başlıklı 16’ncı maddesinde;
“Bu sosyal denge sözleşmesinin kapsamına giren çalışanlara kanunen verilen ücrete ilaveten işverence her ay verilecek olan net sosyal denge yardımı aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir. Ayrıca Başkanlık Makamınca uygun görülen başarılı personele aylık olarak ikramiye verilebilir.
a) Kadro durumuna bakılmaksızın işyerinde fiilen görev yapan daimi ya da muvakkat her statüdeki memurlardan başkan yardımcısı olanlar ile her statüde fiilen başkan yardımcısı olarak görevlendirilenler ve başkan yardımcısı kadrosunda bulunanlara maaşına ilave olarak her ay net 1.900 TL verilir. Bu bend kapsamında ödeme alanlar arasında oluşabilecek maaş farkları, ilave sosyal denge ödemesi yapılmak suretiyle eşitlenir.
b) Kadro durumuna bakılmaksızın bu sözleşmeden yararlanan memur ve kadro karşılığı sözleşmeli personelden fiilen müdür olarak görev yapanlara maaşına ilave olarak her ay net 1.035 TL verilir. Ayrıca sözleşmeli personel statüsünde olup görevlendirme ile müdürlük yapanlardan, diğer birim müdürlerinden az maaş alanların maaşlarına, kendi sınıfında asli kadro ile görev yapan birim müdürlerin maaşına tamamlanacak şekilde sosyal denge ödemesi ilave edilir.
c) Müdür kadrosunda bulunmakla birlikte fiilen müdürlük yapmayanlar ile kadro durumuna bakılmaksızın, işyerinde fiilen amir, şef, zabıta komiseri, zabıta komiser yardımcısı, muhasebe yetkilisi ve harcama yetkilisi olarak görev yapanlara maaşına ilave olarak her ay net 635 TL verilir.
ç) Kadro karşılığı sözleşmeli personel statüsünde çalışan personellere maaşına ilave olarak her ay net 250TL verilir.
d) Yukarıda sayılanların dışında kalan memurlara maaşına ilave olarak her ay net 520 TL verilir.
e) Sendikanın işyeri baştemsilcisi ile işyeri personelinden şube yönetim kuruluna seçilen başkan dâhil en fazla iki personele bu sözleşmeden doğan haklarına ilave olarak her ay net 50 TL verilir.
f) Hafta sonu sürekli görev yapan evlendirme memurlarına, aylık puantaj dan tespit edilmek suretiyle ve ay içinde her bir personel için toplam dört günü geçmemek şartıyla günlük net 40 TL verilir.
g) Bu sözleşmeden yararlananlara bir seferde en az 15 gün yıllık izin kullanmak koşuluyla yılda bir kez olmak üzere net 500 TL verilir.
ğ) Bu sözleşmeden yararlananlara yazlık ve kışlık giyim bedeli olarak yılda iki defa olmak üzere net 500 TL giyim yardımı yapılır.
ı) Yetki başkanlık makamında olmak üzere, İkinci ve üçüncü yıllarda uygulanacak zam oranları, 2013 ve 2014 yıllarının Ocak ayında açıklanan T.C. Türkiye İstatistik Kurumunun 2003=100 temel yıllı Tüketici Fiyatları endeksi (TÜFE) oranında uygulanır.
İşbu sosyal denge sözleşmesinde yer alan haklardan yararlanma, kanun ya da diğer mevzuatla sağlanan her türlü özlük hakkı, zam, vekâlet, ikinci görev ücreti, huzur hakkı, ek tazminat ödenek vs. gibi haklardan yararlanmaya engel değildir.
İdare, iş bu sözleşmede yer alan sosyal denge yardımlarını gösterilen performansa bağlı olarak iki katma kadar arttırabilir. Yine çalışanın performans düşüklüğü kurum faaliyetindeki etkinlik ve katılımdaki duyarsızlığı, kurum çalışmalarında ve sendikal çalışmalarda kurumun ve sendikanın verdiği görevlerde menfi tavır gösterilmesi ve benzeri durumlarda objektif kriterler doğrultusunda işbu sözleşmede yer alan sosyal denge yardımları kurumun ve sendikanın talebi ile idare tarafından tamamen veya kısmen kesilebilir.”
“İlave Tediye” başlıklı 17’nci maddesinde;
“Kadro durumuna bakılmaksızın işyerinde fiilen görev yapan her statüdeki muvakkat ya da daimi, memur, aday memur ve vekil memurlara yılda dört kez tercihen Şubat, Mayıs, Ağustos ve Kasım aylarında olmak üzere, idarenin uygun gördüğü zamanlarda 16. maddenin a, b, c,ç ve d bentlerinde yer alan aylık sosyal denge yardımı miktarında ilave ödeme yapılır.”
“Bayram Yardımı” başlıklı 20’nci maddesinde;
“Bu sözleşmeden yararlananlara dini bayramlarda net 450 TL bayram harçlığı verilir.”
“Eğitim Yardımı” başlıklı 22’nci maddesinde;
“Bu sözleşmeden yararlananlardan kendisi dahil olmak üzere çocukları için eğitim-öğrenim yılı başında yılda bir defaya mahsus olmak üzere belgelendirilmek şartıyla;
a) Yüksek öğrenim ve üstü eğitim görenler için 225TL
b) Ortaöğretimde öğrenim görenler için 175 TL
c) İIköğretimde öğrenim görenler için 125 TL
net ödeme yapılır.”
İfadelerine yer verilmiştir.
Ayrıca sosyal denge sözleşmesinin 2’nci maddesi ile yürürlük süresi uzatılan sosyal denge sözleşmesinin 20’nci maddesi;
“Yürürlük süresi uzatılan Sosyal Denge Sözleşmesinin Bayram Yardımı başlıklı 20. Maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Sözleşme süresi boyunca sözleşmede yararlananlara Ramazan Bayramı 500.-TL. ve Kurban Bayramı 1.000.-TL. net ödeme yapılır.” şeklinde değiştirilmiştir.
Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’na göre 2020 yılında ödenebilecek sosyal denge tazminatı tavan tutarları; 2020 yılının ilk altı ayı için 1.387,58 TL, ikinci altı ayı için 1.467,38 TL’dir (Söz konusu tavan tutarlar en yüksek devlet memuru aylığının, ek gösterge dâhil, %100’üdür). Dolayısıyla, 2020 yılında bazı Belediye personeline ödenen sosyal denge tazminatlarının yasal sınırın üzerinde olduğu ve buna bağlı olarak da kamu zararına neden olunduğu aşikârdır.
Ayrıca, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’ndaki tavan tutarlar, brüt tutarlar olup kamu zararı hesaplaması da brüt tutarlar üzerinden yapılmıştır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Kamu Zararı” başlıklı 71’inci maddesinde;
“Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.
Kamu zararının belirlenmesinde;
…
g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,
Esas alınır.” denilmektedir. Bu bağlamda, sosyal denge sözleşmesinin yürürlükteki mevzuata uygun kurulmamasından dolayı ortaya çıkan fazla ödemeler mevzuatında öngörülmeyen ödemelerdir. Dolayısıyla, bu ödemeler kamu zararına neden olmuştur.
Mezkûr Kanun’un “Üst yöneticiler” başlıklı 11’inci maddesinin ikinci fıkrasında;
“Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar.” hükmüne yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, “Belediye teşkilâtının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak” belediye başkanının görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun; “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesi;
“…
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.”
Aynı Kanun’un “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’üncü maddesi;
“…
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” hükümlerini içermektedir.
Sayıştay Genel Kurulunun 14.06.2007 tarihli ve 5189-1 no.lu Kararı’nda, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin, giderin gerçekleştirilmesi ve harcamanın yapılması süreçlerinde, yapılacak olan giderin mevzuat hükümlerine uygun olduğunu kontrol etmekle yükümlü olduğu ifade edilmiştir. Dolayısıyla, sorgu konusu kamu zararından sözleşmeyi imzalayan belediye başkanı, başkan yardımcısı ile harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin sorumlulukları bulunmaktadır.
Sorguda her ne kadar muhasebe yetkilisi tavan tutarı aşan ödemelerden sorumlu tutulmuşsa da, 5018 sayılı Kanun’un “Muhasebe hizmeti ve muhasebe yetkilisinin yetki ve sorumlulukları” başlıklı 61’inci maddesinin üçüncü fıkrasında; muhasebe yetkililerinin ödeme aşamasında, ödeme emri ve eki belgeler üzerinde; yetkililerin imzası, ödemeye ilişkin mevzuatında sayılan belgelerin tamam olması, maddi hata bulunup bulunmaması, hak sahibinin kimliğine ilişkin kontrol etmekle yükümlü oldukları hükme bağlandığından muhasebe yetkilisinin sorumluluğu bulunmamaktadır. Yine sorguda her ne kadar Sosyal Denge Sözleşmesi’nde imzası bulunduğu gerekçesiyle belediye başkan yardımcısı sorumlu tutulmuşsa da, 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesine göre, sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediye başkanı arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabileceği ifade edilmiştir. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde yetkili organların kararını almak şartıyla sözleşme yapmak, belediye başkanın görev ve yetkileri arasında sayılmıştır. Her iki madde birlikte değerlendirildiğinde sözleşmede imzası olması dolayısıyla belediye başkan yardımcısına atfedilen sorumluluğun kaldırılması gerektiği değerlendirilmiştir.
Bu itibarla; İdare personeline mevzuata aykırı olarak tavan tutarların üzerinde sosyal denge tazminatı ödenmesi sonucunda ayrıntısı aşağıda yer alan hesap tablosunda gösterilen … TL kamu zararının sorumlularına ödettirilmesine oy birliğiyle,
Sorumluluğun değerlendirilmesi:
Sözleşmeyi imzalayan Belediye Başkanının sorumluluğu:
5018 sayılı Kanun’un “Üst yöneticiler” başlıklı 11’inci maddesinin ikinci fıkrasında; “Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar.” hükmüne yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, “Belediye teşkilâtının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak” belediye başkanının görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
4688 sayılı Kanun’un “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde yer alan “27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir.” hükmü uyarınca belediyelerde sosyal denge sözleşmesini imzalamaya münhasıran Belediye Başkanı yetkili kılınmıştır.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesine ilişkin sözleşmeyi imzalayan Belediye Başkanı …’in kamu zararından sorumluluğunun bulunduğuna oy birliğiyle,
Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumluluğu:
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun; “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesi;
“…
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.”
Aynı Kanun’un “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’üncü maddesi;
“…
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” hükümlerini içermektedir.
Sayıştay Genel Kurulunun 14.06.2007 tarihli ve 5189-1 no.lu Kararı’nda, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin, giderin gerçekleştirilmesi ve harcamanın yapılması süreçlerinde, yapılacak olan giderin mevzuat hükümlerine uygun olduğunu kontrol etmekle yükümlü olduğu ifade edilmiştir.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesinden doğan kamu zararından Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin de sorumluluğunun bulunduğuna Daire Başkanı …’in karşı oyları ve oy çokluğuyla,
Özet olarak;
- Belediye Başkanının sorumlu olduğuna oy birliğiyle,
- Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumlu olduğuna oy çokluğuyla
Netice itibariyle de;
Yukarıda açıklanan nedenlerle, sorgu konusu edilen … TL kamu zararının;
Üst Yönetici . (Belediye Başkanı), Harcama Yetkilisi . Gerçekleştirme Görevlisi . adına,
müştereken ve mütelsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereğince hüküm tarihinden itibaren işleyecek faizleri ile ödettirilmesine,
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca İşbu İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere karar verildi.
Azınlık Görüşleri:
(Daire Başkanı …’in sorumluluğa ilişkin farklı görüşü: Sosyal denge sözleşmesinde belirlenen tutarda ödeme yapılması suretiyle sebep olunan kamu zararından 4688 sayılı Kanun’un yukarı alınan 32’nci maddesinin birinci fıkrası uyarınca sadece sözleşmeyi imzalayan Belediye Başkanının sorumlu tutulması gerekir. Harcama Yetkilileri ile Gerçekleştirme Görevlileri usulünce imzalanarak yürürlüğe girmiş sosyal denge sözleşmesinde belirlenen tutarları ödedikleri için, 5018 sayılı Kanun’un 32’nci ve 33’üncü maddeleri uyarınca bu kişilerin sorumlulukları bulunmamaktadır. Dolayısıyla 52.315,12 TL kamu zararının münferiden Belediye Başkanı …’e ödettirilmesi yönünde karar verilmesi gerekir.)
Üye ….’ın sorumluluğa ilişkin farklı görüşü: 5018 sayılı Kanunun 31’inci maddesinin üçüncü fıkrasında “Kanunların veya Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin verdiği yetkiye istinaden yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluk kurul, komite veya komisyona ait olur” hükmü yer almaktadır. Bu hüküm doğrultusunda; sözleşmede imzası bulunan belediye başkan yardımcısının da sorumlu tutulması gerekir.)
... Belediye Başkanlığı ile yetkili sendika arasında akdedilen sosyal denge sözleşmesine istinaden ödenen sosyal denge tazminatlarının ilgili mevzuatıyla belirlenen tavan tutarı aştığı ve söz konusu ödemeler yönünden kamu zararına neden olunduğu iddiası ile ilgili olarak yapılan incelemede;
4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanunu’nun “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesi;
“27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir. Bu sözleşme bu Kanunun uygulanması bakımından toplu sözleşme sayılmaz ve bu kapsamda Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulamaz.
Yapılacak sözleşme, toplu sözleşme dönemi ile sınırlı olarak uygulanır ve sözleşme süresi hiçbir şekilde izleyen mahalli idareler genel seçimi tarihini geçemez. Mahalli idareler genel seçim tarihini izleyen üç ay içerisinde de toplu sözleşme dönemiyle sınırlı olmak üzere sözleşme yapılabilir. Bu sözleşmeye dayanılarak yapılan ödemeler kazanılmış hak sayılmaz.
İlgili mahalli idarenin; vadesi geçmiş vergi, sosyal güvenlik primi ile Hazine Müsteşarlığına olan borç toplamının gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin yüzde onunu aşması, ödeme süresi geçtiği halde ödenmemiş aylık ve ücret borcu bulunması veya gerçekleşen en son yıla ilişkin toplam personel giderinin, gerçekleşen en son yıl bütçe gelirlerinin belediyelerde yüzde otuzunu, il özel idaresinde yüzde yirmibeşini aşması hallerinde bu madde kapsamında sözleşme yapılamaz. Sözleşmenin yapılmasından sonra bu koşulların oluşması durumunda mevcut sözleşme kendiliğinden hükümsüz kalır.”
375 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin Ek 15’inci maddesi;
“Ek Madde 15- (Ek: 4/4/2012-6289/33 md.)Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine sosyal denge tazminatı ödenebilir. Sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarı, 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları ve Toplu Sözleşme Kanununa göre yapılan toplu sözleşmede belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında anılan Kanunda öngörülen hükümler çerçevesinde yapılabilecek sözleşmeyle belirlenir.” hükümlerini içermektedir.
2020-2021 yılları için yapılan Toplu Sözleşme görüşme süreci sonunda, taraflar arasında toplu sözleşme imzalanamamış ve Kamu Görevlileri Hakem Kuruluna başvurulmuştur. 4688 sayılı Kanun’un 34’üncü maddesinin altıncı fıkrası uyarınca, Kurul kararları kesin ve toplu sözleşme hükmündedir.
2020 ve 2021 yılları kamu görevlilerinin geneline ve hizmet kollarına yönelik mali ve sosyal haklara ilişkin 28.08.2019 tarihli ve 2019/1 no.lu Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nın “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Mali ve Sosyal Haklar” başlıklı dördüncü bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinde;
“Belediyeler ve bağlı kuruluşları ile il özel idarelerinin kadro ve pozisyonlarında istihdam edilen kamu görevlilerine, 4688 sayılı Kanunun 32 nci maddesinde yer alan usul ve esaslar çerçevesinde ödenebilecek sosyal denge tazminatı aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %100’üdür. Sosyal denge tazminatının verilmesi yönünde yapılabilecek sözleşmelerde, tavan tutarı aşmamak kaydıyla ödenebilecek tazminatın aylık tutarı, görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre farklı olarak belirlenebilir.”
“Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinde;
“(1) 4688 sayılı Kanunun geçici 14 üncü maddesinde yer alan “31/12/2015” ibaresi “31/12/2021” şeklinde uygulanır.
(2) Bu hüküm çerçevesinde yapılacak ödeme tutarı hiçbir şekilde 1 inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamaz.”
Düzenlemeleri yer almaktadır.
Yukarıda yer alan yasal düzenlemeler değerlendirildiğinde görüleceği üzere, 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesine göre, 375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında, Toplu Sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sosyal denge sözleşmesi yapılabilecektir.
375 sayılı KHK’nin Ek 15’inci maddesinde ise, sosyal denge tazminatının ödenebilecek aylık tutarının, 4688 sayılı Kanun’a göre yapılan Toplu Sözleşme’de belirlenen tavan tutarı geçmemek üzere ilgili belediye ve il özel idaresi ile ilgili belediye ve il özel idaresinde en çok üyeye sahip kamu görevlileri sendikası arasında yapılabilecek sözleşmeyle belirleneceği belirtilmiştir.
4688 sayılı Kanun uyarınca, 2020 ve 2021 yılları kamu görevlilerinin geneline ve hizmet kollarına yönelik mali ve sosyal haklara ilişkin Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nın “Yerel Yönetim Hizmet Koluna İlişkin Mali ve Sosyal Haklar” başlıklı dördüncü bölümünün “Sosyal denge tazminatı” başlıklı 1’inci maddesinin (1) numaralı fıkrasında sosyal denge tazminatının aylık tavan tutarı en yüksek Devlet memuru aylığının (ek gösterge dâhil) %100’ü olarak belirlenir iken; “Sosyal denge tazminatı süre uzatımı” başlıklı 6’ncı maddesinin (2) numaralı fıkrasında, yapılacak ödeme tutarının, hiçbir şekilde 1’inci maddede yer alan sosyal denge tazminatı oranı ile belirlenecek tutarı aşamayacağı belirtilmiştir. Bir başka ifadeyle, İdareler tarafından personeline ödenebilecek sosyal denge tazminatı en yüksek Devlet memuru aylığının %100’ünü aşamayacaktır.
Yukarıda belirtilen yasal düzenlemelerden de görüleceği üzere, sosyal denge sözleşmesinde düzenlenen tazminatın tutarı; görev yapılan birim ve iş hacmi, görevin önem ve güçlüğü, görev yerinin özelliği, çalışma süresi, kadro veya görev unvanı ile derecesi gibi kriterlere göre belirlenebilecek, ancak, mevzuatında belirtilen tavan tutarı, yani en yüksek Devlet memuru aylığının %100’ünü aşamayacaktır.
İdarenin sosyal denge tazminatı ödemelerinin incelenmesi neticesinde; İdare tarafından 2020 yılında bazı personele ödenen sosyal denge tazminat tutarlarının tespitinde yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerine aykırı olarak Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’nda yer alan tavan tutarın aşıldığı tespit edilmiştir.
... Belediye Başkanlığı ile Belediye ve Özel İdare Çalışanları Birliği Sendikası (BEM-BİR-SEN) arasında 23.12.2011 tarihinde imzalanan ve 08.01.2020 tarihli ve 2020/8 sayılı meclis kararı ile 01.01.2020-31.12.2021 tarihleri arasında uygulanmasına karar verilen sosyal denge sözleşmesinin;
“Sosyal Denge Yardımı” başlıklı 16’ncı maddesinde;
“Bu sosyal denge sözleşmesinin kapsamına giren çalışanlara kanunen verilen ücrete ilaveten işverence her ay verilecek olan net sosyal denge yardımı aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir. Ayrıca Başkanlık Makamınca uygun görülen başarılı personele aylık olarak ikramiye verilebilir.
a) Kadro durumuna bakılmaksızın işyerinde fiilen görev yapan daimi ya da muvakkat her statüdeki memurlardan başkan yardımcısı olanlar ile her statüde fiilen başkan yardımcısı olarak görevlendirilenler ve başkan yardımcısı kadrosunda bulunanlara maaşına ilave olarak her ay net 1.900 TL verilir. Bu bend kapsamında ödeme alanlar arasında oluşabilecek maaş farkları, ilave sosyal denge ödemesi yapılmak suretiyle eşitlenir.
b) Kadro durumuna bakılmaksızın bu sözleşmeden yararlanan memur ve kadro karşılığı sözleşmeli personelden fiilen müdür olarak görev yapanlara maaşına ilave olarak her ay net 1.035 TL verilir. Ayrıca sözleşmeli personel statüsünde olup görevlendirme ile müdürlük yapanlardan, diğer birim müdürlerinden az maaş alanların maaşlarına, kendi sınıfında asli kadro ile görev yapan birim müdürlerin maaşına tamamlanacak şekilde sosyal denge ödemesi ilave edilir.
c) Müdür kadrosunda bulunmakla birlikte fiilen müdürlük yapmayanlar ile kadro durumuna bakılmaksızın, işyerinde fiilen amir, şef, zabıta komiseri, zabıta komiser yardımcısı, muhasebe yetkilisi ve harcama yetkilisi olarak görev yapanlara maaşına ilave olarak her ay net 635 TL verilir.
ç) Kadro karşılığı sözleşmeli personel statüsünde çalışan personellere maaşına ilave olarak her ay net 250TL verilir.
d) Yukarıda sayılanların dışında kalan memurlara maaşına ilave olarak her ay net 520 TL verilir.
e) Sendikanın işyeri baştemsilcisi ile işyeri personelinden şube yönetim kuruluna seçilen başkan dâhil en fazla iki personele bu sözleşmeden doğan haklarına ilave olarak her ay net 50 TL verilir.
f) Hafta sonu sürekli görev yapan evlendirme memurlarına, aylık puantaj dan tespit edilmek suretiyle ve ay içinde her bir personel için toplam dört günü geçmemek şartıyla günlük net 40 TL verilir.
g) Bu sözleşmeden yararlananlara bir seferde en az 15 gün yıllık izin kullanmak koşuluyla yılda bir kez olmak üzere net 500 TL verilir.
ğ) Bu sözleşmeden yararlananlara yazlık ve kışlık giyim bedeli olarak yılda iki defa olmak üzere net 500 TL giyim yardımı yapılır.
ı) Yetki başkanlık makamında olmak üzere, İkinci ve üçüncü yıllarda uygulanacak zam oranları, 2013 ve 2014 yıllarının Ocak ayında açıklanan T.C. Türkiye İstatistik Kurumunun 2003=100 temel yıllı Tüketici Fiyatları endeksi (TÜFE) oranında uygulanır.
İşbu sosyal denge sözleşmesinde yer alan haklardan yararlanma, kanun ya da diğer mevzuatla sağlanan her türlü özlük hakkı, zam, vekâlet, ikinci görev ücreti, huzur hakkı, ek tazminat ödenek vs. gibi haklardan yararlanmaya engel değildir.
İdare, iş bu sözleşmede yer alan sosyal denge yardımlarını gösterilen performansa bağlı olarak iki katma kadar arttırabilir. Yine çalışanın performans düşüklüğü kurum faaliyetindeki etkinlik ve katılımdaki duyarsızlığı, kurum çalışmalarında ve sendikal çalışmalarda kurumun ve sendikanın verdiği görevlerde menfi tavır gösterilmesi ve benzeri durumlarda objektif kriterler doğrultusunda işbu sözleşmede yer alan sosyal denge yardımları kurumun ve sendikanın talebi ile idare tarafından tamamen veya kısmen kesilebilir.”
“İlave Tediye” başlıklı 17’nci maddesinde;
“Kadro durumuna bakılmaksızın işyerinde fiilen görev yapan her statüdeki muvakkat ya da daimi, memur, aday memur ve vekil memurlara yılda dört kez tercihen Şubat, Mayıs, Ağustos ve Kasım aylarında olmak üzere, idarenin uygun gördüğü zamanlarda 16. maddenin a, b, c,ç ve d bentlerinde yer alan aylık sosyal denge yardımı miktarında ilave ödeme yapılır.”
“Bayram Yardımı” başlıklı 20’nci maddesinde;
“Bu sözleşmeden yararlananlara dini bayramlarda net 450 TL bayram harçlığı verilir.”
“Eğitim Yardımı” başlıklı 22’nci maddesinde;
“Bu sözleşmeden yararlananlardan kendisi dahil olmak üzere çocukları için eğitim-öğrenim yılı başında yılda bir defaya mahsus olmak üzere belgelendirilmek şartıyla;
a) Yüksek öğrenim ve üstü eğitim görenler için 225TL
b) Ortaöğretimde öğrenim görenler için 175 TL
c) İIköğretimde öğrenim görenler için 125 TL
net ödeme yapılır.”
İfadelerine yer verilmiştir.
Ayrıca sosyal denge sözleşmesinin 2’nci maddesi ile yürürlük süresi uzatılan sosyal denge sözleşmesinin 20’nci maddesi;
“Yürürlük süresi uzatılan Sosyal Denge Sözleşmesinin Bayram Yardımı başlıklı 20. Maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
Sözleşme süresi boyunca sözleşmede yararlananlara Ramazan Bayramı 500.-TL. ve Kurban Bayramı 1.000.-TL. net ödeme yapılır.” şeklinde değiştirilmiştir.
Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’na göre 2020 yılında ödenebilecek sosyal denge tazminatı tavan tutarları; 2020 yılının ilk altı ayı için 1.387,58 TL, ikinci altı ayı için 1.467,38 TL’dir (Söz konusu tavan tutarlar en yüksek devlet memuru aylığının, ek gösterge dâhil, %100’üdür). Dolayısıyla, 2020 yılında bazı Belediye personeline ödenen sosyal denge tazminatlarının yasal sınırın üzerinde olduğu ve buna bağlı olarak da kamu zararına neden olunduğu aşikârdır.
Ayrıca, Kamu Görevlileri Hakem Kurulu Kararı’ndaki tavan tutarlar, brüt tutarlar olup kamu zararı hesaplaması da brüt tutarlar üzerinden yapılmıştır.
5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun “Kamu Zararı” başlıklı 71’inci maddesinde;
“Kamu zararı; kamu görevlilerinin kasıt, kusur veya ihmallerinden kaynaklanan mevzuata aykırı karar, işlem veya eylemleri sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye neden olunmasıdır.
Kamu zararının belirlenmesinde;
…
g) Mevzuatında öngörülmediği halde ödeme yapılması,
Esas alınır.” denilmektedir. Bu bağlamda, sosyal denge sözleşmesinin yürürlükteki mevzuata uygun kurulmamasından dolayı ortaya çıkan fazla ödemeler mevzuatında öngörülmeyen ödemelerdir. Dolayısıyla, bu ödemeler kamu zararına neden olmuştur.
Mezkûr Kanun’un “Üst yöneticiler” başlıklı 11’inci maddesinin ikinci fıkrasında;
“Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar.” hükmüne yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, “Belediye teşkilâtının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak” belediye başkanının görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun; “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesi;
“…
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.”
Aynı Kanun’un “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’üncü maddesi;
“…
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” hükümlerini içermektedir.
Sayıştay Genel Kurulunun 14.06.2007 tarihli ve 5189-1 no.lu Kararı’nda, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin, giderin gerçekleştirilmesi ve harcamanın yapılması süreçlerinde, yapılacak olan giderin mevzuat hükümlerine uygun olduğunu kontrol etmekle yükümlü olduğu ifade edilmiştir. Dolayısıyla, sorgu konusu kamu zararından sözleşmeyi imzalayan belediye başkanı, başkan yardımcısı ile harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin sorumlulukları bulunmaktadır.
Sorguda her ne kadar muhasebe yetkilisi tavan tutarı aşan ödemelerden sorumlu tutulmuşsa da, 5018 sayılı Kanun’un “Muhasebe hizmeti ve muhasebe yetkilisinin yetki ve sorumlulukları” başlıklı 61’inci maddesinin üçüncü fıkrasında; muhasebe yetkililerinin ödeme aşamasında, ödeme emri ve eki belgeler üzerinde; yetkililerin imzası, ödemeye ilişkin mevzuatında sayılan belgelerin tamam olması, maddi hata bulunup bulunmaması, hak sahibinin kimliğine ilişkin kontrol etmekle yükümlü oldukları hükme bağlandığından muhasebe yetkilisinin sorumluluğu bulunmamaktadır. Yine sorguda her ne kadar Sosyal Denge Sözleşmesi’nde imzası bulunduğu gerekçesiyle belediye başkan yardımcısı sorumlu tutulmuşsa da, 4688 sayılı Kanun’un 32’nci maddesine göre, sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediye başkanı arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabileceği ifade edilmiştir. 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinin birinci fıkrasının (g) bendinde yetkili organların kararını almak şartıyla sözleşme yapmak, belediye başkanın görev ve yetkileri arasında sayılmıştır. Her iki madde birlikte değerlendirildiğinde sözleşmede imzası olması dolayısıyla belediye başkan yardımcısına atfedilen sorumluluğun kaldırılması gerektiği değerlendirilmiştir.
Bu itibarla; İdare personeline mevzuata aykırı olarak tavan tutarların üzerinde sosyal denge tazminatı ödenmesi sonucunda ayrıntısı aşağıda yer alan hesap tablosunda gösterilen … TL kamu zararının sorumlularına ödettirilmesine oy birliğiyle,
Sorumluluğun değerlendirilmesi:
Sözleşmeyi imzalayan Belediye Başkanının sorumluluğu:
5018 sayılı Kanun’un “Üst yöneticiler” başlıklı 11’inci maddesinin ikinci fıkrasında; “Üst yöneticiler, idarelerinin stratejik planlarının ve bütçelerinin kalkınma planına, yıllık programlara, kurumun stratejik plan ve performans hedefleri ile hizmet gereklerine uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, sorumlulukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, kayıp ve kötüye kullanımının önlenmesinden, malî yönetim ve kontrol sisteminin işleyişinin gözetilmesi, izlenmesi ve kanunlar ile Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde belirtilen görev ve sorumlulukların yerine getirilmesinden Bakana; mahallî idarelerde ise meclislerine karşı sorumludurlar.” hükmüne yer verilmiştir.
5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 38’inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde, “Belediye teşkilâtının en üst amiri olarak belediye teşkilâtını sevk ve idare etmek, belediyenin hak ve menfaatlerini korumak” belediye başkanının görev ve yetkileri arasında sayılmıştır.
4688 sayılı Kanun’un “Mahalli idarelerde sözleşme imzalanması” başlıklı 32’nci maddesinde yer alan “27/6/1989 tarihli ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin ek 15’inci maddesi hükümleri çerçevesinde sosyal denge tazminatının ödenmesine belediyelerde belediye başkanının teklifi üzerine belediye meclisince, il özel idaresinde valinin teklifi üzerine il genel meclisince karar verilmesi halinde, sözleşme döneminde verilecek sosyal denge tazminatı tutarını belirlemek üzere ilgili mahalli idarede en çok üyeye sahip sendikanın genel başkanı veya sendika yönetim kurulu tarafından yetkilendirilecek bir temsilcisi ile belediyelerde belediye başkanı, il özel idaresinde vali arasında toplu sözleşme sürecinin tamamlanmasını izleyen üç ay içerisinde sözleşme yapılabilir.” hükmü uyarınca belediyelerde sosyal denge sözleşmesini imzalamaya münhasıran Belediye Başkanı yetkili kılınmıştır.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesine ilişkin sözleşmeyi imzalayan Belediye Başkanı …’in kamu zararından sorumluluğunun bulunduğuna oy birliğiyle,
Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumluluğu:
5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’nun; “Harcama talimatı ve sorumluluk” başlıklı 32’nci maddesi;
“…
Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına, kanun ve diğer mevzuata uygun olmasından, ödeneklerin etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasından ve bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken diğer işlemlerden sorumludur.”
Aynı Kanun’un “Giderin gerçekleştirilmesi” başlıklı 33’üncü maddesi;
“…
Gerçekleştirme görevlileri, harcama talimatı üzerine; işin yaptırılması, mal veya hizmetin alınması, teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması, belgelendirilmesi ve ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması görevlerini yürütürler.
…
Gerçekleştirme görevlileri, bu Kanun çerçevesinde yapmaları gereken iş ve işlemlerden sorumludurlar.” hükümlerini içermektedir.
Sayıştay Genel Kurulunun 14.06.2007 tarihli ve 5189-1 no.lu Kararı’nda, harcama yetkilileri ve gerçekleştirme görevlilerinin, giderin gerçekleştirilmesi ve harcamanın yapılması süreçlerinde, yapılacak olan giderin mevzuat hükümlerine uygun olduğunu kontrol etmekle yükümlü olduğu ifade edilmiştir.
Bu doğrultuda, mevzuat ile belirlenen tavan tutarı aşan tutarlarda sosyal denge ödenmesinden doğan kamu zararından Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin de sorumluluğunun bulunduğuna Daire Başkanı …’in karşı oyları ve oy çokluğuyla,
Özet olarak;
- Belediye Başkanının sorumlu olduğuna oy birliğiyle,
- Harcama Yetkilileri ve Gerçekleştirme Görevlilerinin sorumlu olduğuna oy çokluğuyla
Netice itibariyle de;
Yukarıda açıklanan nedenlerle, sorgu konusu edilen … TL kamu zararının;
Üst Yönetici . (Belediye Başkanı), Harcama Yetkilisi . Gerçekleştirme Görevlisi . adına,
müştereken ve mütelsilen 6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 53’üncü maddesi gereğince hüküm tarihinden itibaren işleyecek faizleri ile ödettirilmesine,
6085 sayılı Sayıştay Kanunu’nun 55’inci maddesi uyarınca İşbu İlamın tebliğ tarihinden itibaren altmış gün içerisinde Sayıştay Temyiz Kurulu nezdinde temyiz yolu açık olmak üzere karar verildi.
Azınlık Görüşleri:
(Daire Başkanı …’in sorumluluğa ilişkin farklı görüşü: Sosyal denge sözleşmesinde belirlenen tutarda ödeme yapılması suretiyle sebep olunan kamu zararından 4688 sayılı Kanun’un yukarı alınan 32’nci maddesinin birinci fıkrası uyarınca sadece sözleşmeyi imzalayan Belediye Başkanının sorumlu tutulması gerekir. Harcama Yetkilileri ile Gerçekleştirme Görevlileri usulünce imzalanarak yürürlüğe girmiş sosyal denge sözleşmesinde belirlenen tutarları ödedikleri için, 5018 sayılı Kanun’un 32’nci ve 33’üncü maddeleri uyarınca bu kişilerin sorumlulukları bulunmamaktadır. Dolayısıyla 52.315,12 TL kamu zararının münferiden Belediye Başkanı …’e ödettirilmesi yönünde karar verilmesi gerekir.)
Üye ….’ın sorumluluğa ilişkin farklı görüşü: 5018 sayılı Kanunun 31’inci maddesinin üçüncü fıkrasında “Kanunların veya Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin verdiği yetkiye istinaden yönetim kurulu, icra komitesi, komisyon ve benzeri kurul veya komite kararıyla yapılan harcamalarda, harcama yetkisinden doğan sorumluluk kurul, komite veya komisyona ait olur” hükmü yer almaktadır. Bu hüküm doğrultusunda; sözleşmede imzası bulunan belediye başkan yardımcısının da sorumlu tutulması gerekir.)
Kararla ilgili sorunuz mu var?